2-2-7 گیرش سیمان-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———— 34

 

2-2-8 سخت شدن-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 36

 

2-2-9 سیمان­های حاوی سرباره-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 39

 

2-2-10 فعالسازی شیمیایی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——- 41

 

3-2 آنالیز مواد اولیه-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——– 44

 

3-3 اندازه­گیری چگالی سرباره­ها و سیمان——– 44

 

3-4 بررسی­های ریزساختاری-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 45

 

3-5 ساخت مخلوط­های مختلف برای آزمایشها—– 45

 

3-6 بررسی خواص دوغاب-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 46

 

3-6-1 خواص رئولوژیکی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———- 46

 

3-6-2 قلیاییت (pH)-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————- 47

 

3-6-3 خواص الکتریکی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———- 48

 

3-7 بررسی خواص خمیر-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—– 49

 

3-7-1 تعیین مقدار آب لازم (غلظت نرمال)———— 49

 

3-7-2 اندازه­گیری زمانهای گیرش اولیه و نهایی——— 49

 

3-8 بررسی خواص ملات-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—– 51

 

3-8-1 مراحل اختلاط و ساخت ملاتهای سیمانی——– 51

 

3-8-2 استحکام فشاری-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———– 52

 

3-8-3 استحکام خمشی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———- 52

 

3-9 بررسی استفاده از فعالساز قلیایی کلراید کلسیم—————- 52

 

3-9-1 ساخت نمونه جهت بررسی اثر فعالساز قلیایی—– 52

 

3-10 بررسی استفاده از نانو سیلیس بر ملاتهای حاوی سرباره کنورتور– 53

 

3-10-1 ساخت نمونه جهت بررسی تأثیر نانو سیلیس—- 54

 

4-1 شناسایی و آنالیز مواد اولیه—————- 55

 

4-1-1 آنالیز شیمیایی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———– 55

 

4-1-2 آنالیز مینرالی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————- 56

 

4-1-3 چگالی مواد اولیه-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———- 58

 

4-2 نتایج حاصل از بررسی خواص دوغاب——– 58

 

4-2-1 زمان ریزش دوغابها-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——– 59

 

4-2-2 اندازه گیری قلیاییت-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——- 59

 

4-2-3 هدایت الکتریکی دوغاب-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 61

 

4-3 نتایج زمانهای گیرش نمونه­های خمیر——– 61

 

4-4 نتایج تست استحکام مکانیکی نمونه­های ملات- 65

 

4-5 بررسی­های ریز ساختاری-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد- 69

 

4-6 نتایج استفاده از فعالساز قلیایی————- 72

 

4-6-1 زمان ریزش دوغاب-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——– 72

 

4-6-2 زمان گیرش خمیر-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——— 73

 

4-6-3 استحکام مکانیکی ملات-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—– 73

 

4-6-4 بررسی­های ریز ساختاری-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 75

 

4-7 نتایج استفاده از نانو سیلیس————— 77

 

4-7-1 زمان گیرش خمیر-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——— 77

 

4-7-2 استحکام مکانیکی ملات-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 79

 

4-7-3 بررسی­های ریز ساختاری-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 83

 

5-1 نتیجه گیری-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———– 86

 

5-2 پیشنهاد برای کارهای آینده—————- 88

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

جدول 2-1.  ترکیبات دوتایی موجود در سرباره——— 11

 

جدول 2-2. ترکیبات پیچیده موجود در سرباره——— 11

 

جدول 2-3. نام و ترکیب فازهای موجود در کلینکر سیمان پرتلند———- 24

 

جدول 2-4. ترکیب بالقوه فازهای تشکیل دهنده سیمان معمولی ———- 25

 

جدول 2-5. معادلات شیمیایی جهت توصیف هیدراسیون سیمان پرتلند—– 36

 

 

جدول3-1. نسبت مواد برای مخلوطهای متشکل از سربارهها و سیمان معمولیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————— 48

 

جدول3-2. نسبت مواد مخلوطهای ساخته شده بمنظور بررسی تأثیر فعالساز کلراید سدیم بر سیمانهای حاوی سربارههای فولاد   55

 

جدول 3-3. مخلوطهای سیمان حاوی سرباره کنورتور با / بدون نانو سیلیس– 56

 

جدول 4-1. ترکیبهای تشکیل دهنده مواد اولیه مشخص شده در آزمایش آنالیز شیمیاییبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—— 57

 

جدول 4-2. عدد میسون محاسبه شده برای سربارههای مختلف———– 58

 

جدول 4-3. نتایج حاصل از اندازهگیری چگالی پودر سیمان و انواع سرباره مورد استفادهبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——- 60

 

جدول 4-4. جدول آزمایشهای صورت گرفته بر دوغاب؛ زمان ریزش، قلیاییت (pH) و هدایت الکتریکی———– 63

 

جدول 4-5. زمانهای گیرش اولیه و نهایی خمیرهای سیمانی حاوی مقادیر مختلف سربارهبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—— 64

 

جدول 4-5. استحکام فشاری و خمشی نمونههای ملات بعد از 3، 7، 28 و 90 روزبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———— 67

 

جدول 4-6. مشخصات استحکام خمشی و فشاری ملاتهای حاوی سرباره با طول عمر متفاوتبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 76

 

جدول 4-7. مشخصات استحکام خمشی و فشاری ملاتهای حاوی سرباره با طول عمر متفاوتبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد— 81

 

 

 

فهرست شکل‌ها

 

 

 

شکل 2-1. نمودار محصولات فرعی تولید شده بازای یک تن فولاد تولیدی به تفکیک روش تولید فولاد———– 11

 

شکل 2-3. تصویر فلوچارت انواع سربارههای آهن و فولاد- 14

 

شکل 2-4.  تصویر شماتیک از کوره بلند ذوب آهن و قسمتهای مختلف آن— 15

 

شکل 2-5. نمایی از بخش گرانولهسازی کارخانه ذوب آهن اصفهان با سه جت آب سرد گرانولهساز————— 18

 

شکل 2-6. شکل شماتیک کوره قوس الکتریک فولاد بهمراه نامگذاری قسمتهای مختلفبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——- 19

 

شکل 2-7. تصویری شماتیک از کوره کنورتور———- 20

 

شکل 2-8. تصویر میکروسکوپ الکترونی عبوری از—— 29

 

شکل 2-9. تصویر میکروسکوپ الکترونی روبشی از اترینژایت (تری سولفات AFt) با فرمول شیمیایی 3CaO.Al₂O₃.3CaSO₄.32H₂O  31

 

شکل 2-10. تصویر میکروسکوپ الکترونی روبشی تومازیت در نمونه بتنی پس از نگهداری به مدت بیش از 90 روز 32

 

شکل 2-11. تصویر میکروسکوپ الکترونی روبشی مونوسولفات 3CaO.Al₂O₃.CaSO₄.12H₂O- 33

 

شکل 2-12. شکل شماتیک ضخامت لایه نازک آب پوششی بر روی سطوح ذرات سیمان و نیز آب موجود در خلل و فرج بافت میکروسکوپی بین ذرات سیمان (آب بین ذرهای)-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—– 34

 

شکل 2-13. تصویر میکروسکوپ الکترونی روبشی از ساختار میکروسکوپی خمیری ساخته شده از کلینکر سیمان و گچ همراه با 5/3% وزنی SO₃ که در حال هیدراسیون بوده و خود را گرفته است،  45/0 W/C= و زمان هیدراسیون 4 ساعت- 39

 

شکل 2-14. نمودار تشکیل فازهای هیدراته و رشد بافت میکروسکوپی در طول زمان هیدراسیون سیمان———- 42

 

شکل 3-1. تصویری از یک دستگاه ویسکوزیمتر ریزشی– 51

 

شکل 3-2. دستگاه اندازهگیری pH و هدایت الکتریکی محلول———— 52

 

شکل 3-3. تصویر شماتیک از دستگاه سوزن ویکات برای آزمایش گیرش—- 54

 

شکل 3-4. شماره الک و درصد مانده روی الک برای ماسه استاندارد——– 55

 

شکل 4-1. نمودارهای پراش پرتوی ایکس گرفته شده از مواد اولیه بهمراه با پیکهای مشخص شده (بصورت مقایسهای)  61

 

شکل 4-2. نمودار زمان ریزش دوغابهای ساخته شده با مقادیر مختلف سربارهبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————— 63

 

شکل 4-3. تصویر شماتیک اثرات فیزیکو- شیمیایی رخ داده در فصل مشترک ذرات سیمان و آب؛ شامل دفع ذره به ذره ناشی از نیروهای الکتروستاتیک (بین بارهای مشابه) و سازماندهی مولکولهای لایهای ناشی از جذب در سطوح جامد-محلول——— 64

 

شکل 4-4. نمودار زمانهای گیرش اولیه و نهایی نمونههای حاوی مقادیر مختلف سرباره کنورتوربلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 66

 

شکل 4-5. نمودار زمانهای گیرش اولیه و نهایی نمونههای حاوی مقادیر مختلف سرباره کوره قوس الکتریکی——- 67

 

شکل 4-6. نمودار زمانهای گیرش اولیه و نهایی نمونههای حاوی مقادیر مختلف سرباره گرانوله شده کوره بلند—— 67

 

شکل 4-7. نمودار استحکام فشاری نمونههای حاوی درصدهای مختلف سرباره کنورتور بر حسب عمر ملات——– 70

 

شکل 4-8. نمودار استحکام فشاری نمونههای حاوی درصدهای مختلف سرباره کوره قوس الکتریکی بر حسب عمر ملات 70

 

شکل 4-9. نمودار استحکام فشاری نمونههای حاوی درصدهای مختلف سرباره گرانوله شده کوره بلند بر حسب عمر ملات          71

 

شکل 4-10. نمودار استحکام خمشی نمونههای حاوی درصدهای مختلف سرباره کنورتور بر حسب عمر ملات——- 71

 

شکل 4-11. نمودار استحکام خمشی نمونههای حاوی درصدهای مختلف سرباره کوره قوس الکتریکی بر حسب عمر ملات          72

 

شکل 4-12. نمودار استحکام خمشی نمونههای حاوی درصدهای مختلف سرباره گرانوله شده کوره بلند بر حسب عمر ملات        72

 

شکل 4-13. تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی از نمونه مرجع (الف- 7 روزه، ب- 90 روزه)بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 73

 

شکل 4-14. تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی از نمونه حاوی 30% سرباره کنورتور (BOF30) (الف- 7 روزه، ب- 90 روزه)  73

 

شکل 4-15. تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی از نمونه حاوی 30% سرباره کوره قوس الکتریکی (EAF30) (الف- 7 روزه، ب- 90 روزه)—————- 74

 

شکل 4-16. تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی از نمونه حاوی 30% سرباره گرانوله شده کوره بلند (GBF30) (الف- 7 روزه، ب- 90 روزه)—————- 74

 

شکل 4-17. نمودار پراش پرتوی ایکس از نمونههای مختلف خمیری سخت شده پس از 90 روزبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد- 75

 

شکل 4-18. مقایسه وضعیت سیالیت دوغابهای ساخته شده از مخلوطهای مختلف حاوی 30% سرباره با نمونه مرجع 76

 

شکل 4-19. نمودار زمانهای گیرش اولیه و ثانویه نمونههای مختلف جهت بررسی اثر فعالساز قلیایی بر گیرش—— 77

 

شکل 4-20. نمودار استحکام فشاری نمونههای ملات بر حسب عمر ملات—- 78

 

شکل 4-21. نمودار استحکام خمشی نمونههای ملات بر حسب عمر ملات—- 78

 

شکل 4-23. تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی از نمونه حاوی مخلوط دو سرباره فولادسازی  بهمراه فعالساز (B-E-CaCl2)       (الف- 7 روزه، ب- 90 روزه)-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 80

 

شکل 4-24. نمودار زمانهای گیرش اولیه و ثانویه نمونههای حاوی مقادیر 50-0% سرباره کنورتوربلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 81

 

شکل 4-25. نمودار زمانهای گیرش اولیه و ثانویه نمونههای حاوی 40% سرباره کنورتور  بهمراه 4-5/0 % نانو سیلیس 81

 

شکل 4-26. نمودار زمانهای گیرش اولیه و ثانویه نمونههای حاوی 50% سرباره کنورتور بهمراه 4-5/0 % نانو سیلیس 82

 

شکل 4-27. نمودار استحکام فشاری نمونههای حاوی نمونههای حاوی مقادیر 50-0%  سرباره کنورتور بر حسب عمر ملات         84

 

شکل 4-28. نمودار استحکام فشاری نمونههای حاوی نمونههای حاوی 40%  سرباره کنورتور بهمراه 4-5/0 % نانو سیلیس          84

 

شکل 4-29. نمودار استحکام فشاری نمونههای حاوی نمونههای حاوی 50%  سرباره کنورتور بهمراه 4-5/0 % نانو سیلیس          85

 

شکل 4-30. نمودار استحکام خمشی نمونههای حاوی نمونههای حاوی مقادیر 50-0%  سرباره کنورتور بر حسب عمر ملات         85

 

شکل 4-31. نمودار استحکام خمشی نمونههای حاوی نمونههای حاوی 40% سرباره کنورتور  بهمراه 4-5/0 % نانو سیلیس          86

 

شکل 4-32. نمودار استحکام خمشی نمونههای حاوی نمونههای حاوی 50% سرباره کنورتور  بهمراه 4-5/0 % نانو سیلیس          86

 

شکل 4-33. تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی از نمونه حاوی 40% سرباره کنورتور  (BOF40) با بزرگنماییهای مختلف      88

 

شکل 4-34. تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی از نمونه حاوی 50% سرباره کنورتور  (BOF50) با بزرگنماییهای مختلف      88

 

 

 

 فصل اول

 

 

 

 مقدمه

 

از زمان گسترش صنعت و در پی آن گسترش تولید مواد صنعتی، بشر همواره با موادی مواجهه داشته که به صورت غیر عمد و ناخواسته در کنار محصول اصلی تولید شده­اند. برخی این مواد را زائد[1] نامیده و آنها را بلا استفاده می­دانستند و برخی دیگر از این مواد به عنوان محصولات فرعی[2] نام برده و عقیده دارند که از این مواد هم می­توان در کاربردهایی دیگر بهره جست. در این ­باره صنعت آهن و فولاد هم مستثنی نبوده و همواره با تولید محصولاتی فرعی در حین تولید آهن و فولاد مواجه بوده است. بطور کلی، عملیات استخراج و تصفیه فلزات، مستلزم خارج ساختن مواد ناخالصی همراه سنگ معدن و سایر مواد موجود در شارژ ورودی به کوره­های ذوب و تصفیه فلزات است. به همین دلیل در عملیات تولید فلزات، محصولات فرعی بدست آمده که ناخالصی­های موجود در سنگ معدن و مواد شارژی دیگر همچون کمک ذوب­ها و آلیاژسازها عمده­ترین بخش این محصولات را تشکیل می­دهند. مجموع ناخالصی­های ذکر شده در طی عملیات استخراج، از فلز جدا شده و در فازی جداگانه بر روی سطح مذاب فلز تولید شده قرار می­گیرد که به آن سرباره (روباره)[3] گفته می­شود ]1[.

 

با توجه به تولید مداوم و بسیار زیاد سرباره­ها، در صورت عدم وجود کاربرد مشخص، این مواد به اجبار دپو شده که مشکلات زیادی را هم از لحاظ انباشتگی و اشغال فضا در کارخانه­های آهن و فولاد و همچنین مشکلات زیست محیطی در طبیعت بوجود می­آورند. حضور دراز مدت این مواد در طبیعت بدلیل تجزیه ترکیبات مختلف موجود در آن باعث بروز مشکلات زیست محیطی می­شود. در پی گزارش سالیانه NSA[4] در سال 2011 میزان کل سرباره آهن و فولاد تولیدی در ژاپن برابر با 392/15 میلیون تن بوده که حدود 635 هزار تن آن در صنعت سیمان و بقیه آن در کاربردهایی دیگری همچون جاده سازی، بهبود خاک کشاورزی و غیره بکار گرفته شده است. در همین سال در ایالات متحده امریکا حدود 20 میلیون تن  انواع سرباره آهن و فولاد تولید شده که حدود 9/16 میلیون تن این محصولات فرعی در صنایع مختلف مصرف شده است ]2[. در ایران هنوز آمار دقیقی از تولید سرباره­های آهن و فولاد منتشر نشده است ولی با توجه به کارخانه­های فعال تولید آهن و فولاد در سراسر کشور تخمین زده شده در حدود بیش از 5 میلیون تن انواع سرباره­های آهن و فولاد در سال تولید می­شود.

 

تاکنون تحقیقات زیادی بمنظور یافتن راه حل دائمی بمنظور یافتن کاربردی برای سرباره­ها صورت گرفته است، که از آن جمله می­توان به تلاش برای استفاده از این مواد در کشاورزی بمنظور اصلاح و خنثی­سازی خاک­های اسیدی اشاره کرد]4-3[، همچنین محققان در بخش عمران و راه­سازی بدلیل خواص مکانیکی خوب و قیمت پایین این مواد، از آن به عنوان جزء درشت دانه در آسفالت و بتن جاده­ای استفاده کردند که البته حضور مقادیر بالای آهک آزاد موجود در ترکیب سرباره­های فولاد، باعث ایجاد ناپایداری­های حجمی گردیده و استفاده از آنرا بدین منظور محدود نموده است ]7-5[. مطالعات دیگری هم بر روی استفاده از سرباره بعنوان عامل افزودنی به ترکیب خام یا بعنوان جزء تشکیل دهنده در سیمان انجام گرفته است که در صورت موفقیت آمیز بودن این کاربرد حجم زیادی از سرباره را مورد استفاده قرار می­دهد ]13-8[.

 

اما از عواملی که باعث شد محققان تلاش جدی­تری بمنظور یافتن راهی برای استفاده از سرباره در سیمان بکار گیرند این حقیقت بود که بازای تولید هر تن سیمان پرتلند در حدود 25/1 تن دی­اكسید كربن تولید می­شود كه یك گاز گلخانه­ای و مضر می­باشد. در ضمن برای تولید یک تن کلینکر سیمان پرتلند به انرژی گرمایی در حدود شش میلیون و سیصد هزار كیلو ژول احتیاج بوده که در صورت بکارگیری سرباره بعنوان جایگزین کلینکر هم صرفه جویی اقتصادی به لحاظ کاهش انرژی مصرفی برای پخت کلینکر صورت می­گیرد و هم از لحاظ زیست محیطی مزیتی دارد که میران گاز مضر تولیدی از طریق کارخانه­های سیمان را کاهش می­دهد. علاوه بر این استفاده از سرباره در سیمان بعنوان جایگزین کلینکر، بدلیل قیمت پایین سرباره­ها باعث کاهش قیمت سیمان تولیدی می­شود. تاکنون تنها استفاده از سرباره­های گرانوله شده کوره بلند در صنایع تولید سیمان برای تولید نوعی سیمان با نام سیمان سرباره­ای است موفقیت آمیز بوده که به خصوص در دو دهه­ی گذشته تحقیقات زیادی را معطوف خود ساخته است. سیمان­های سرباره­ای دارای مزایای زیادی از جمله موارد زیر می­باشد]13،9[:

 

 

• حرارت هیدراسیون پایین که در بتن ریزی­های حجیم یک مزیت است،

 

• نفوذ پذیری پایین

 

• مقاومت در برابر حملات سولفات ها و کربناتها

 

• مزایای اقتصادی ناشی از کاستن انرژی مصرفی برای پخت سیمان

 

• مزایای زیست محیطی ناشی از کاستن از مقدار و حجم گازهای تساعد شده در حین پخت

 

 

 

3- 4  شرایط مرزی………………………. 19

 

 

3- 4-1  شرایط مرزی ورودی و خروجی……….. 19

 

 

3- 4-2  شرط مرزی تقارن………………… 20

 

 

3- 4-3  شرط مرزی دیوار………………… 21

 

 

فصل چهارم: روشهای حل عددی معادلات

 

4- 1  روشهای حل عددی…………………… 23

 

4- 1-1 روش حل تفکیکی………………….. 23

 

 

4- 1-2 روش حل پیوسته………………….. 23

 

4- 2 خطی سازی و روشهای آن………………. 24
4- 3 گسسته سازی……………………….. 24

 

4- 3-1 روش بالادست مرتبه اول……………. 26

 

 

4- 3-2  روش قاعده توانی……………….. 26

 

 

4- 3-3  روش بالا دست مرتبه دوم  ………… 27

 

 

4- 3-4  روش مرتبه سوم (QUICK)…………. 28

 

 

4- 3-5  مقایسه روشهای مرتبه اول و مرتبه دوم 29

 

 

4- 4 فرم خطی شده معادلات گسسته…………… 29

 

 

4- 5 زیر تخفیف………………………… 30

 

 

4-6 حل کننده تفکیکی……………………. 30

 

 

4- 6-1  گسسته سازی معادله ممنتوم……….. 30

 

 

4- 6-2  گسسته سازی معادله پیوستگی………. 30

 

 

4- 6-3  وابستگی سرعت- فشار…………….. 31

 

 

4- 7 الگوریتم سیمپل……………………. 31

 

 

4- 8 بررسی همگرایی حل………………….. 33

 

 

4- 9 نحوه تعریف باقیمانده در حل کننده تفکیکی 33

 

 

فصل پنجم: مدلسازی و تولید شبکه

 

5- 1  مقدمه…………………………… 35
5- 2  شبکه بندی……………………….. 35

 

5- 2-1 شبکه های با سازمان……………… 36

 

 

5- 2-2 شبکه های بی سازمان……………… 37

 

5- 3  انواع سلولها…………………….. 38

 

5- 3-1 شبکه بندی سطح به روش Tri-Pave…….. 39

 

 

5- 3-2 شبکه بندی حجم با استفاده از الگوریتم TGrid  40

 

5- 4  هندسه و شبکه بندی خودروی سمند……… 40

 

فصل ششم: نتایج

 

6- 1  مقدمه…………………………… 46
6- 2  ابعاد خودروی سمند، تونل باد و شرایط ورودی 47
6- 3  توزیع ضریب فشار در سطح خارجی خودرو…. 47
6- 4  توزیع فشار در حالت پنجره بسته……… 50
6- 5 توزیع فشار در حالت پنجره باز……….. 51
6- 6 توزیع سرعت  ……………………… 54
6- 7  مقایسه پسا در حالات مختلف………….. 58
6- 8  بررسی همگرایی……………………. 62
6- 9 بررسی وابستگی حل به شبکه…………… 62
6- 10 مقایسه مدلهای مختلف اغتشاش………… 63
6-11 نتیجه گیری و پیشنهاد………………. 65
 
مراجع  ………………………………… 66

 

پیوست: مجموعه توتال استیشن

 

اصول كلی فاصله یابی با دستگاههای الكترونیكی EDM))   68
فاصله یاب های الكترواپتیكی……………… 69
خطاهای فاصله یابی با دستگاههای الكترونیكی… 70
تاكئومترهای الكترونیكی…………………. 71
مجموعه های توتال استیشن………………… 72
 

 

فهرست اشكال

 

 

 عنوان                                                                                                                                                 صفحه

 

شكل 1-1   اتومبیل در شرایط محیط واقعی…….. 2
شكل 1-2   مباحث اصلی در آیرودینامیک خودرو…. 2
شكل 1-3   تأثیر باز بودن پنجره و روشن بودن کولر در  مصرف سوخت 3
شكل 1-4   میدان جریان در داخل و اطراف اتوبوس مدل شده توسط Kale……………………………………… 4
شكل 1-5   تأثیر کاهش ضریب پسا بر مصرف سوخت… 5
شكل 1-6   سمت راست:طراحی  کلمپرر و تکامل تدریجی آن، سمت چپ: برخی طراحی های اولیه اتومبیل…………………. 6
شكل 2-1   توزیع فشار بر روی سطح یک خودرو…. 12
شكل 2-2   توزیع ضریب فشار بر روی سطح یک خودرو 13
شكل 2-3   دو گردابة ایجاد شده در پشت خودرو.. 14
شكل 3-1   صفحات تقارن در یک کانال سه بعدی… 20
شكل 3-2   شرایط مرزی معین شده در دیوار…… 21
شكل 4-1   حجم كنترلی كه برای مجزا سازی معادله انتقال استفاده می­شود………………………………… 25
شكل 4-2   حجم كنترلی یك بعدی……………. 28
شكل 5-1   سلولهای دو بعدی………………. 39
شكل 5-2   المانهای سه بعدی……………… 39
شكل 5-3  مثالی از شبکه‎بندی سطح به روش Tri-pave 39
شكل 5-4   مثالی از شبکه‎بندی حجم با استفاده از الگوریتم  TGrid  40
شكل 5-5   طرح سمند در حالت دو پنجره باز….. 41
شكل 5-6  طرح سمند در حالت چهار پنجره باز…. 41
شكل 5-7   طرح داخل سمند (برش در صفحه تقارن). 42
شكل 5-8   ناحیه ورودی و خروجی تونل باد…… 42
شكل 5-9   شبکه‎بندی سطوح………………… 43
شكل 5-10   شبکه‎بندی سطوح در نمای نزدیک…… 43
شكل 5-11 شبکه‎بندی حجم از نمای جانبی……… 44
شكل 5-12  شبکه‎بندی حجم از نمای بالا………. 44
شكل 5-13  شبکه بندی حجم از نمای روبرو……. 45
شكل 5-14  نمایی از میدان حل حول اتوبوس، مدل شده توسط آقای Kale و همکاران………………………………. 45
شكل 6-1   نمودارهای توزیع ضریب فشار بر روی سطح بالایی خودرو سمند در کل عرض خودرو (a) و خط مرکزی(b)………… 48
شكل 6-2   نمودار توزیع ضریب فشار بر روی سطح بالایی خودرو پژو 405…………………………………….. 49
شكل 6-3   نمودار توزیع ضریب فشار بر روی سطح بالایی خودروپراید 49
شكل 6-4   نمودار توزیع ضریب فشار بر روی سطح بالایی خودرو فورد 49
شكل 6-5  توزیع فشار نسبی برروی بدنه خودرو سمند(pa)   50
شكل 6-6   توزیع فشار بر روی بدنه خودرو سمند در نماهای مختلف(pa)…………………………………….. 51
شكل 6-7   توزیع فشار در اطراف  خودرو سمند از نمای بالا    51
شكل 6-8   توزیع فشار نسبی در حالت دو پنجره جلو باز(pa)   52
شكل 6-9   توزیع فشار نسبی در حالت دو پنجره عقب باز(pa)   53
شكل 6-10 توزیع فشار نسبی در حالت چهار پنجره باز(pa)  54
شكل 6-11   توزیع سرعت در اطراف خودروی سمند در حالت پنجره بسته(سرعت هوا=m/s 40)…………………… 55
شكل 6-12   بردارهای سرعت در حالت چهار پنجره باز از نمای جانبی و رو به رو……………………………… 56
شكل 6-13   سرعت در دو مقطع عرضی در حالت دو پنجره جلو باز 56
شكل 6-14  سرعت در دو مقطع عرضی در حالت دو پنجره عقب باز  57
شكل 6-15  بردارهای سرعت در اتوبوس مدل شده توسط Kale. 57

 

فهرست نمودارها

 

 

 عنوان                                                                                                                 صفحه

 

 
نمودار 4-1 تغییرات در محدوده  تا….. 27
نمودار 6-1 نیروی پسا در چهار حالت موجود در سرعت m/s 40   58
نمودار 6-2 نیروی پسا در چهار حالت موجود در سرعت m/s 30   59
نمودار 6-3 نیروی پسا در چهار حالت موجود در سرعت m/s 15    59
نمودار 6-4 ضریب پسا خودرو  در حالتهای مختلف   60
نمودار 6-5 رابطه باز بودن پنجره و روشن بودن کولر با مصرف سوخت  …………………………………….. 60
نمودار 6-6 رابطه باز بودن پنجره و روشن بودن کولر با توان موتور  …………………………………….. 61
نمودار 6-7 افزایش نیروی پسا در نتیجه افزایش سرعت     61
نمودار 6-8 تاریخچه همگرایی حل…………… 62
نمودار 6-9 بررسی حل با استفاده از چندین شبکه در حالت چهار پنجره باز………………………………….. 63
نمودار 6-10 مقایسه مدلهای مختلف اغتشاش …… 64
         فصل اوّل:
               مقدمه
1-1- آیرودینامیک خودرو
آیرودینامیک علم بررسی حرکت یک جسم در هوا می­باشد و در مورد چگونگی شکل ظاهری یک جسم و تأثیرات متقابل این شکل در هنگام حرکت با سرعت بالا در فضای تشکیل شده از هوا بحث می­کند. آیرودینامیک از دیرباز و بسیار قبل از بوجود آمدن اتومبیل در شاخه مکانیک و ابتدا در مورد قطارهای بخار با سرعت بالا (بالای kmph160) مطرح شد. بسیاری از قطارهای تندرو بخار در زمان خود از فرم­بندی آیرودینامیکی برخوردار بودند و خواسته و ناخواسته مهندسین هنگام ساخت وسیله­ای نقلیه با سرعت بالا با مشکلات آیرودینامیکی مواجه می­شدند و جهت حل مسأله مجبور به ارائه راه ­حل بودند. بعدها با اختراع هواپیما آیرودینامیک به شکل جدی­تری مطرح شد و با توجه به اینکه هواپیماها نیاز به سرعت بالایی دارند مسائل آیرودینامیکی بیشتر مورد بررسی قرار گرفت که موجب پیشرفتهای بسیاری در زمینه آیرودینامیک هم شد. در مورد اتومبیل، بدلیل سرعت پایین خودروهای اوّلیه تا سالها آیرودینامیک و مسائل حاصل از آن به صورت جدی در هنگام طراحی مطرح نمی­شد. بعضاً در گونه­ای از خودروها به آیرودینامیک پرداخته می­شد که یا به صورت اجمالی و صرفاً به منظور ایجاد شکل ظاهری جذابتر بود و یا برای کاهش جزئی در مصرف سوخت و یا در مورد خودروهای مسابقه­ای با سرعت بالا بود. در هنگام طراحی خودروهای تولید انبوه و روزمره آیرودینامیک به صورت کاربردی و مؤثر تا اواسط دهۀ پنجاه مطرح نبود. بطور کلّی توسعه آیرودینامیک خودرو در چهار فاز انجام می­شود: در ابتدا یک مدل ساخته می­شود، ممکن است این مدل در اندازه کوچک یا واقعی باشد. سپس بوسیله نمونه­ای که آماده حرکت باشد ادامه می­یابد و با خودرو پیش­تولید و نمونه واقعی قبل از ورود به تولید انبوه انجام می­شود و در آخر بوسیله نمونه­هایی که از خط تولید گرفته می­شود به پایان می­رسد.  شکل 1-1 کلیه متغیرهایی که روی جریان اطراف اتومبیل و بار حرارتی اثر می­گذارند را نشان می­دهد. سرعت خودرو، باران، وزش باد، اثرات خورشید، ناهمواری­های جاده از قبیل خیسی و سنگریزه و شیب جاده از این موارد می­باشد.

 

4

 

 

 

4 – 1     سؤالات تحقیق

 

 

4

 

 

 

5 – 1     فرضیات تحقیق

 

 

4

 

 

 

6 – 1    کاربردهای تحقیق

 

 

5

 

 

 

7 – 1    روش پژوهش و گردآوری اطلاعات

 

 

5

 

 

 

8 – 1     محدوده و زمان مورد مطالعه

 

 

5

 

 

 

9 – 1     سازماندهی تحقیق

 

 

5

 

 

 

10 – 1   مشکلات و موانع تحقیق

 

 

6

 

 

 

11 – 1   پیشینه تحقیق

 

 

6

 

 

 

12 – 1   تعریف اصطلاحات

 

 

7

 

 

 

1- 12 – 1      متغیر مستقل: ژئوپلیتیک آسیای مرکزی

 

 

7

 

 

 

2- 12 – 1      متغیر وابسته: جمهوری اسلامی ایران

 

 

8

 

 

 

3 – 12 – 1     متغیر مداخله گر: علائق قدرتهای مداخله گر

 

 

10

 

 

 

4 – 12 – 1     متغیر تعدیل کننده: چالش (ژئوپلیتیکی)

 

 

10

 

 

 

13- 1     همگرایی و واگرایی

 

 

11

 

 

 

14- 1     مفهوم منطقه

 

 

 

15

 

 

 

15- 1 مرز

 

 

16

 

 

 

فصل دوم: ادبیات تحقیق (مبانی نظری)

 

 

 

 

 

 

1  -2         ژئوپلیتیک

 

 

18

 

 

 

 2 – 2        نظریات پایه ارائه شده در تاریخ مطالعات ژئوپولیتیک

 

 

21

 

 

 

1 -2 – 2     نظریه ارگانیکی حکومت: فردریک راتزل  (1844-1904)

 

 

22

 

 

 

2 -2 – 2     نظریه سرزمین قلبی: سر هالفورد مکیندر (1861-1947)

 

 

23

 

 

 

3 – 2 – 2    نظریه ریملند: نیکولاس اسپایکمن (1914-1840)

 

 

25

 

 

 

4 – 2 -2    نظریه قدرت دریای: آلفرد تایر ماهان

 

 

26

 

 

 

5 – 2 – 2   نظریه ساختار ژئوپلیتیک جهان از سائل بی کوهن

 

 

27

 

 

 

3 – 2        عوامل مؤثر در ژئوپلیتیك

 

 

28

 

 

 

1 – 3 – 2     عوامل ثابت

 

 

29

 

 

 

1. موقعیت

 

 

29

 

 

 

الف. موقعیت دریایی

 

 

29

 

 

 

ب. موقعیت ساحلى

 

 

30

 

 

 

ج. موقعیت بری (مرکزی)

 

 

30

 

 

 

د. موقعیت استراتژیک

 

 

30

 

 

 

2. فضا

 

 

30

 

 

 

3. وسعت خاک

 

 

31

 

 

 

4. توپوگرافی

 

 

31

 

 

 

5. شکل کشور

 

 

31

 

 

 

الف. كشورهاى فشرده

 

 

31

 

 

 

ب. كشورهاى طویل

 

 

31

 

 

 

ج. كشورهاى دنباله دار

 

 

31

 

 

 

د. كشورهاى تکه تکه

 

 

31

 

 

 

ه. كشورهاى منگنه اى

 

 

32

 

 

 

2 – 3 – 2     عوامل متغیّر

 

 

32

 

 

 

1  -2 – 3 – 2     جمعیّت

 

 

32

 

 

 

2 – 2 – 3 – 2      منابع طبیعى

 

 

33

 

 

 

1 – 2 – 2 – 3  -2       منابع غذایی

 

 

33

 

 

 

2- 2 – 2 – 3 – 2       منابع معدنى

 

 

33

 

 

 

3- 2 – 2 – 3 – 2       نهادهای سیاسی و اجتماعی

 

 

34

 

 

 

4 – 2       اقتصاد ـ زمین (ژئواکونومی)

 

 

34

 

 

 

5 – 2       بیضی استراتژیک انرژی و اهمیت راهبردی دریای خزر و خلیج فارس

 

 

35

 

 

 

6 – 2        قوم ترکمن در آسیای مرکزی و ایران

 

 

38

 

 

 

7 – 2       جایگاه آنتروپی در ارتباط با کشورهای منطقه آسیای مرکزی

 

 

40

 

 

 

نتیجه گیری

 

 

42

 

 

 

فصل سوم: منطقه شناسی آسیای مرکزی

 

 

43

 

 

 

1 – 3          تاریخچه منطقه آسیای مرکزی

 

 

43

 

 

 

1 – 1  -3     تاریخچه منطقه آسیای مرکزی در دوره باستان تا ورود اسلام

 

 

43

 

 

 

2 – 1 – 3     تاریخچه منطقه آسیای مرکزی در دوره تمدن اسلامی

 

 

44

 

 

 

3 – 1  – 3     تاریخچه منطقه آسیای مرکزی در دوره روسها و شوروی سابق

 

 

46

 

 

 

4 – 1 – 3   تاریخچه منطقه آسیای مرکزی پس از پایان جنگ سرد و اضمحلال اتحاد جماهیر شوروی                                                                      ض

 

 

49

 

 

 

2 – 3         آسیای مرکزی و موقعیت جغرافیایی آن

 

 

50

 

 

 

3 – 3         جنبه های اهمیّت منطقه آسیای مرکزی در مطالعات آسیای مرکزی

 

 

53

 

 

 

1 – 3 – 3     اهمیت منطقه آسیای مرکزی از نظر ژئوانرژی و ژئواکونومی

 

 

53

 

 

 

2 – 3 – 3    اهمیت آسیای مرکزی از نظر منطقه همجوار با مناطق                           اسلاو، اسلام و زرد پوستان شرق آسیا

 

 

55

 

 

 

4 – 3        کشورشناسی منطقه آسیای مرکزی

 

 

55

 

 

 

1 – 4 – 3          قزاقستان

 

 

56

 

 

 

1 – 1- 4 – 3      ویژگی های جغرافیایی و موقعیت جغرافیایی قزاقستان

 

 

56

 

 

 

2 – 1 – 4 – 3     ویژگی های انسانی قزاقستان

 

 

57

 

 

 

3 – 1- 4 – 3      ویژگی های اقتصادی قزاقستان

 

 

58

 

 

 

2 – 4 – 3          جمهوری تاجیکستان

 

 

59

 

 

 

1 – 2 – 4 – 3     موقعیت جغرافیایی و ویژگی های جغرافیایی تاجیکستان

 

 

59

 

 

 

2 – 2 – 4 – 3    ویژگی های انسانی جمهوری تاجیکستان

 

 

60

 

 

 

3 – 2 – 4 – 3     ویژگی های اقتصادی جمهوری تاجیکستان

 

 

61

 

 

 

3 – 5 – 3           ازبکستان

 

 

64

 

 

 

1 – 3 – 5 – 3      موقعیت جغرافیایی و ویژگی های جغرافیایی ازبکستان

 

 

64

 

 

 

2 – 3 – 5 – 3       ویژگی های انسانی ازبکستان

 

 

65

 

 

 

3 – 3 – 5 – 3       ویژگی های اقتصادی ازبکستان

 

 

65

 

 

 

4 – 5 – 3            جمهوری قرقیزستان

 

 

66

 

 

 

1 – 4 – 5 – 3       موقعیت جغرافیایی و ویژگیهای انسانی جمهوری قرقیزستان

 

 

    66

 

 

 

2 – 4 – 5 – 3        ویژگی های انسانی جمهوری قرقیزستان

 

 

67

 

 

 

3 – 4 – 5 – 3        ویژگی های اقتصادی جمهوری قرقیزستان

 

 

68

 

 

 

5 – 5 – 3            ترکمنستان

 

 

68

 

 

 

1 – 5 – 5 – 3       موقعیت جغرافیایی و ویژگی های جغرافیایی ترکمنستان

 

 

68

 

 

 

2 – 5 – 5 – 3       ویژگی های انسانی ترکمنستان

 

 

69

 

 

 

3 – 5 – 5 – 3       ویژگی های اقتصادی ترکمنستان

 

 

70

 

 

 

نتیجه گیری

 

 

72

 

 

 

فصل چهارم: زمینه های حضور کشورهای روسیه و آمریکا در آسیای مرکزی                  و چالش های احتمالی آن بر جمهوری اسلامی ایران

 

 

73

 

 

 

1 – 4    بازی بزرگ و  بازی بزرگ جدید و حضور کشورهای منطقه ای                         و فرامنطقه ای در منطقه آسیای مرکزی در قرن نوزدهم تا کنون

 

 

74

 

 

 

2 – 4    زمینه ها و اهداف حضور روسیه و ایالات متحده آمریکا در منطقه آسیای مرکزی

 

 

80

 

 

 

2 – 2 – 4     زمینه ها و اهداف حضور روسیه در منطقه آسیای مرکزی

 

 

82

 

 

 

1- 2 – 2 – 4    اهمیّت آسیای مرکزی بواسطه الزامات امنیّتی ناشی از موقعیّت جغرافیایی

 

 

82

 

 

 

2 – 2 – 2 – 4   اهداف امنیّت ملّی روسیه در آسیای مرکزی در ارتباط با مسائل قومی

 

 

84

 

 

 

3 – 2 – 2 – 4  اهداف روسیه در آسیای مرکزی بعنوان پتانسیل های بازار                   مصرف کالاهای روسی

 

 

85

 

 

 

4 – 2 – 2 – 4  اهمیّت آسیای مرکزی برای روسها از لحاظ  ذخایر انرژی                      و معادن زیر  زمینی

 

 

85

 

 

 

5 – 2 – 2 – 4   اهمیت راهبردی آسیای مرکزی برای روسیه تحت                                عنوان حیات خلوت یا خارج نزدیک

 

 

86

 

 

 

6 – 2 – 2 – 4     اهمیّت اقتصادی روسیه در آسیای مرکزی و مسئله ترانزیت انرژی

 

 

88

 

 

 

4 – 2 – 4     زمینه ها و اهداف حضور ایالات متحده آمریکا         در منطقه آسیای مرکزی

 

 

89

 

 

 

1 – 4 – 2 – 4   استراتژی نظم نوین جهانی و جایگاه آسیای مرکزی در این رویکرد

 

 

91

 

 

 

2 – 2 – 2 – 4       منافع ایالات متحده آمریکا برای جلوگیری از افزایش نفوذ               این کشور در قبال گسترش مناسبات کشورهای آسیای مرکزی و چین

 

 

94

 

 

 

3 – 2 – 2 – 4      حادثه 11 سپتامبر 2001 میلادی و اهمیّت جغرافیای آسیای           مرکزی در قبال با جنگ افغانستان

 

 

94

 

 

 

4 – 4 – 2 – 4    جلوگیری از گسترش نفوذ جمهوری اسلامی ایران در                         منطقه آسیای مرکزی

 

 

98

 

 

 

5 – 4 – 2 – 4     جلوگیری از سلطه مجدد روسیه برآمده از اضمحلال شوروی در                                              منطقه آسیای مرکزی

 

 

100

 

 

 

6 – 3 – 2 – 4      ارائه الگوی حکومتی مورد نظر خود در کشورهای        منطقه

 

 

101

 

 

 

7 – 3 – 2 – 4      اهداف ایالات متحده در آسیای مرکزی در ارتباط با منابع انرژی

 

 

102

 

 

 

8 – 3 – 2 – 4      اهداف اقتصادی ایالات متحده آمریکا در آسیای مرکزی

 

 

104

 

 

 

3 – 4      ارزیابی گرایش کشورهای آسیای مرکزی در قبال ایالات متحده آمریکا و روسیه

 

 

105

 

 

 

4 – 4      علائق ژئوپلیتیکی ایران در حوزه کشورهای آسیای مرکزی

 

 

108

 

 

 

1  -4- 4      جایگاه متقابل جمهوری اسلامی ایران و کشورهای                              آسیای مرکزی به عنوان مرکزی عنوان مسیر ترانزیتی

 

 

109

 

 

 

2 – 4 – 4     جایگاه ویژه جمهوری اسلامی ایران به عنوان مسیر انتقال                       خط لوله انرژی آسیای مرکزی و دسترسی به دریاهای آزاد

 

 

112

 

 

 

3-  4 – 4      وجود علائق و پیوندهای فرهنگی و اشتراکات تاریخی

 

 

114

 

 

 

4 – 6 – 3      علائق در ایجاد همگرایی با کشورهای آسیای مرکزی

 

 

117

 

 

 

5 – 4         تضاد علائق ومنافع سه کشور جمهوری اسلامی ایران،                          روسیه و ایالات متحده آمریکا

 

 

121

 

 

 

6 – 4       حضور ایالات متحده آمریکا و روسیه در آسیای مرکزی                            و اثرات ژئوپلیتیکی آن بر ایران

 

 

123

 

 

 

1 – 5 – 4     مناسبات جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آسیای مرکزی

 

 

124

 

 

 

1 – 1- 5 – 4     مناسبات و روابط در حوزه اقتصادی

 

 

124

 

 

 

2 – 1- 5 – 4     مناسبات و روابط در حوزه فرهنگی

 

 

127

 

 

 

3 – 1 – 5 – 4    مناسبات و روابط در حوزه سیاسی

 

 

128

 

 

 

2 – 4 – 4    حضور ایالات متحده آمریکا و روسیه در آسیای مرکزی                           و اثرات ژئوپلیتیک آن بر ایران

 

 

131

 

 

 

1 – 2 – 4 – 4   حضور ایالات متحده و روسیه و احتمال چالش های مرزی علیه ایران

 

 

131

 

 

 

2 – 2 – 4 – 4   حضور ایالات متحده آمریکا و روسیه در منطقه آسیای                       مرکزی و مسئله ترانزیت و عمق استراتژیکی جمهوری اسلامی ایران در این منطقه

 

 

136

 

 

 

نتیجه گیری

 

 

138

 

 

 

فصل پنجم: ارزیابی فرضیات، نتیجه گیری و پیشنهادات

 

 

141

 

 

 

پیشنهادات

 

 

150

 

 

 

منابع

 

 

151

 

 

 

چکیده انگلیسی

 

 

157

 

 

 

 

فهرست جداول:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 1 – 1: تنوع قومی در ایران	9
جدول 1 – 2: مهمترین نظریات ارائه شده در رابطه با مناطق مهم و راهبردی	21
جدول 2 – 2	24
جدول 3 – 2: میزان ذخایر نفت و گاز خلیج فارس و خزر 2005	37
جدول شماره 1 – 3: کشورهای آسیای مرکزی	52
جدول شماره 2 -3: میزان تولید نفت خام کشورهای حوزه دریای خزر (هزار بشکه در روز)	54
جدول شماره 3 – 3: میزان ذخایر نفت و گاز در کشورهای آسیای                             مرکزی و حوزه دریای خزر	55
جدول3 – 3: میزان نرخ رشد جمعیت کشور جمهوری تاجیکستان	61
جدول4 – 3: شاخص های اقتصاد كلان تاجیكستان	63
جدول شماره 1 – 4: مسیر خطوط انرژی منطقه دریای خزر	111
جدول شماره 2 – 4: ترانزیت صادرات و واردات ترکمنستان                                      و کشورهای آسیای مرکزی از مسیر ایران در سال 2003 م. (هزار تن)	112
جدول شماره 3 – 4: خطوط انرژی نیرو موجود بین ایران و ترکمنستان سال 1383	114
جدول 4 – 4: منافع و علائق متضاد سه کشور جمهوری اسلامی                        ایران، روسیه و ایالات متحده آمریکا در آسیای مرکزی	121

 

 

 

فهرست نمودارها:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار 1 – 1: مناطق ژئوپلیتیک و استراتژیک همجوار با کشور جمهوری اسلامی ایران	10
نمودار 1 – 2 : عوامل موثر در ژئوپلیتیک …………………………………..	29
نمودار 2 – 2: نمودار روابط آنتروپی و عوامل جغرافیایی …………..	41
نمودار 1 – 4: بازی بزرگ در آسیای مرکزی	76
نمودار 2 – 4: بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای در جوزه ژئوپلیتیکی آسیای مرکزی	80
نمودار 3 – 4: بازی بزرگد جدید و منافع کشورهای ایالات متحده آمریکا، روسیه و جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی	122
نمودار 4 – 4: میزان صادرات و واردات متقابل جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آسیای مرکزی	127

 

فهرست نقشه ها:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نقشه هارتلند ژئوپلیتیک انرژی	37
نقشه 1 – 3: کشورهای آسیای مرکزی	53
نقشه 1 – 4: جایگاه متقابل جمهوری اسلامی ایران و به کشورهای آسیای مرکزی                                                      عنوان مسیر ترانزیتی	109
نقشه 2 – 4: نقشه مرز ایران و ترکمنستان	132

 

 

 

 

 

چکیده :                                                                                                                  فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی منجر به شکل گیری پنج جمهوری تازه تاسیس در منطقه آسیای مرکزی شد؛ منطقه ای که به دلیل شرایط ویژه ژئوپلیتیک خود شاهد حضور کشورهای متعدد در خود بوده است. از یک سو شرایط خاص جغرافیایی منطقه و از سویی دیگر اهمیّت ژئواکونومی، آسیای مرکزی نه تنها باعث توجه روسیه برآمده از قدرت مضمحل شده شرق به این منطقه شده است، بلکه کشورهای منطقه همچون چین و ترکیه و کشور فرامنطقه ای همچون ایالات متحده آمریکا، را متوجّه این منطقه ساخته است. هر یک از این کشورها در پی درستیابی به اهداف خود در این منطقه هستند و این بر استقلال سیاسی و اقتصادی کشورهای آسیای مرکزی اثربخش بوده است.                                                                                                                             قابل توجّه است که کشورهای منطقه آسیای مرکزی از لحاظ جغرافیایی دارای آنتروپی بالایی هستند و کشورهای این منطقه را به کشورهای همسایه خود به عنوان مکمل جغرافیایی وابسته می کند. این امر، توجّه کشورهای منطقه را به کشورهای همسایه شان بویژه به جمهوری اسلامی ایران معطوف کرده است. حضور و نقش آفرینی کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای در آسیای مرکزی، شرایط خاصی را بر این منطقه فراهم آورده است که مطالعه علل ژئوپلیتیکی آن می تواند اهمیّت به سزایی در مطالعات این منطقه، به عنوان منطقه استراتژیک در جوار کشورمان، داشته باشد.                                                                                      روش این پایان نامه، توصیفی – تحلیلی، با استفاده از جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده، به بررسی ژئوپلیتیک منطقه آسیای مرکزی پرداخته است. بر این اساس، سئوالات این پایان نامه عبارت است از: 1. عوامل ژئوپلیتیک موثر آسیای مرکزی بر حضور ایالات متحده آمریکا و روسیه چه می تواند باشد؟ 2. حضور روسیه و ایالات متحده آمریکا در آسیای مرکزی چه اثراتی بر امنیت جمهوری اسلامی ایران دارد؟ برای هر یک از این سئوالات، یک فرضیه مطرح شده است که آن دو از این قرار هستند: فرضیه اول: ویژگی های اقتصادی و موقعیت منطقه ای، از جمله عوامل موثر در علائق و حضور ایالات متحده و روسیه در آسیای مرکزی است. فرضیه دوم: حضور روسیه و ایالات متحده آمریکا در آسیای مرکزی باعث نتایجی مانند کاهش ترانزیت، عمق استراتژیک و چالش های مرزی علیه ایران می شود.                                                                                و

 

2-4-1-2- تعاریف تاریخی.. 15

 

3-4-1-2- تعاریف هنجاری.. 16

 

4-4-1-2- تعاریف روانشناختی.. 16

 

5-4-1-2- تعاریف تکوینی.. 17

 

6-4-1-2- نتیجه‌گیری.. 17

 

5-1-2- عناصر و مؤلفه‌های درونی نظام فرهنگ… 18

 

2-2- پوشش: 23

 

1-2-2- مفهوم پوشش… 23

 

2-2-2- ریشه‌های پوشش… 24

 

3-2-2- عوامل مؤثر بر الگوی پوشش در جامعه. 27

 

4-2-2- پوشش و فرهنگ… 28

 

1-4-2-2- پوشش نماد فرهنگ… 29

 

2-4-2-2- پوشش و هویت و منزلت اجتماعی.. 30

 

5-2-2- پوشش در فرهنگ اسلامی.. 33

 

فصل سوم: دولت و فرهنگ… 38

 

مقدمه. 39

 

1-3- دولت و فرهنگ(سیاستگذاری در حوزه فرهنگ) 40

 

1-1-3- سیاستگذاری عمومی و توسعه فرهنگی.. 40

 

2-1-3- سیاستگذاری فرهنگی.. 44

 

3-1-3- رویکردهای نظری درباره سیاست‌پذیری فرهنگ… 49

 

1-3-1-3- دیدگاه فرهنگ آزاد. 49

 

2-3-1-3- دیدگاه کنترل فرهنگی.. 50

 

3-3-1-3- نقد و نتیجه. 52

 

4-1-3- ضرورت برنامه‌ریزی فرهنگی.. 56

 

5-1-3- دلایل دخالت و سیاستگذاری در فرهنگ… 58

 

1-5-1-3- وظیفه دولت اسلامی در مبارزه با هرج و مرج و فساد فرهنگی و زمینه‌سازی در جهت کمال جامعه: 60

 

2-5-1-3- ضرورت وجود مرکز واحد در مقابله با تهاجم فرهنگی: 60

 

3-5-1-3- ضرورت ملت‌سازی یا ایجاد هویت ملی: 61

 

4-5-1-3- ضرورت نظم‌دهی به تغییرات فرهنگی: 62

 

5-5-1-3- تضمین آزادی بیان، مشارکت و تمرکززدایی فرهنگی: 63

 

6-5-1-3- ضرورت آموزش فرهنگ: 63

 

7-5-1-3- تأثیر سیاستگذاری فرهنگی بر سایر زمینه‌ها: 63

 

8-5-1-3- افزایش رفاه و گسترش فعالیت‌های فرهنگی و تفریحی.. 64

 

6-1-3- سیاستگذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی در ایران. 64

 

2-3- دولت و پوشش(سیاستگذاری در حوزه پوشش) 67

 

1-2-3- حق و حکم. 68

 

1-1-2-3- حق و ویژگی‌های آن. 68

 

2-1-2-3- حکم و ویژگی‌های آن. 69

 

3-1-2-3- حق یا حکم بودن حجاب.. 69

 

2-2-3- حجاب از منظر حقوق و حوزه عمومی و خصوصی.. 70

 

1-2-2-3- حوزه خصوصی.. 70

 

2-2-2-3- نسبت حکومت با حوزه خصوصی و شخصی.. 73

 

3-2-2-3- حجاب: خصوصی یا عمومی.. 74

 

4-2-2-3- تزاحم حقوق در مسئله حجاب.. 75

 

3-2-3- حجاب از منظر احکام اسلامی.. 77

 

1-3-2-3- توجیه فردی بودن حجاب.. 78

 

2-3-2-3- توجیه اجتماعی بودن حجاب.. 79

 

3-3-2-3- نسبت حکومت با احکام. 82

 

4-2-3- تعامل رویکرد کیفری با سیاست‌های غیرکیفری در حوزه پوشش… 84

 

فصل چهارم: سیاستگذاری پوشش در. 88

 

جمهوری اسلامی ایران. 88

 

مقدمه. 89

 

2-4- پوشش در قوانین و سیاست‌های پیش از انقلاب.. 89

 

 

1-2-4- پهلوی اول. 90

 

2-2-4- پهلوی دوم. 94

 

3-4- سیاستگذاری پوشش پس از پیروزی انقلاب اسلامی.. 96

 

1-3-4- دهه اول (سال‌های 57 تا 68) 96

 

1-1-3-4- بخشنامه‌ها و اطلاعیه‌های سازمان‌های قضایی و اجرایی.. 101

 

2-1-3-4- قوانین مجلس… 106

 

1-2-1-3-4- قانون بازسازی نیروی انسانی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت.. 106

 

2-2-1-3-4- لایحه امر به معروف و نهی از منکر. 106

 

3-2-1-3-4- قوانین رسیدگی به تخلفات اداری(مصوب 1362، 1365، 1371، 1372) 107

 

4-2-1-3-4- ماده 102 قانون مجازات اسلامی.. 107

 

5-2-1-3-4- قانون مقررات انتظامی هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی كشور  108

 

‌6-2-1-3-4- قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و مجازات فروشندگان لباسهایی كه استفاده از آنها در ملاء عام خلاف شرع است و یا‌عفت عمومی را جریحه‌دار می‌كند. 108

 

3-1-3-4- مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی.. 109

 

‌1-3-1-3-4- آیین‌نامه انضباطی دانشجویان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی.. 109

 

2-3-1-3-4- آئین‌نامه‌ حفظ‌ حدود و آداب‌ اسلامی‌ در دانشگاه‌ها و مؤسسات‌ آموزش‌ عالی‌ 110

 

2-3-4- دهه دوم (سال‌های 1368 تا 1378) 110

 

1-2-3-4- چند بخشنامه‌های از قوه قضائیه. 111

 

2-2-3-4- دولت.. 112

 

1-2-2-3-4- آیین‌نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلفات و مجازات فروشندگان لباس‌هایی که استفاده از آنها در ملاء عام خلاف شرع است و یا عفت عمومی را جریحه‌دار می‌کند. 112

 

2-2-2-3-4- مصوبات کمیسیون سیاستگذاری در امور اجرایی مبارزه فرهنگی با مظاهر فساد  113

 

3-2-3-4- مصوبات مجلس… 117

 

1-3-2-3-4- قوانین رسیدگی به تخلفات اداری.. 117

 

2-3-2-3-4- كتاب پنجم قانون مجازات اسلامی.. 117

 

4-2-3-4- شورای عالی انقلاب فرهنگی.. 118

 

1-4-2-3-4- ‌آیین‌نامه انضباطی دانشجویان جمهوری اسلامی.. 118

 

2-4-2-3-4- اصول، مبانی و روش‌های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف.. 119

 

3-3-4- دهه سوم (سال‌های 78 تا 88) 121

 

1-3-3-4 دولت.. 121

 

1-1-3-3-4- آیین‌نامه اجرایی مدارس… 121

 

2-3-3-4- مجلس… 121

 

1-2-3-3-4- قانون ساماندهی مد و لباس… 121

 

3-3-3-4- شورای عالی انقلاب فرهنگی.. 122

 

1-3-3-3-4- سیاست‌های مقابله با تهاجم فرهنگی.. 122

 

2-3-3-3-4- سیاست‌های فرهنگی تبلیغی روز زن. 123

 

3-3-3-3-4- سیاست‌های فعالیت‌های بین‌المللی زنان. 124

 

4-3-3-3-4- منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان در جمهوری اسلامی ایران. 124

 

5-3-3-3-4- شاخص‌های ارزیابی آموزش عالی.. 125

 

6-3-3-3-4- راهبردها و راهکارهای گسترش فرهنگ عفاف.. 125

 

7-3-3-3-4- سیاست‌های ارتقاء مشارکت زنان در آموزش عالی.. 126

 

8-3-3-3-4- راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب.. 126

 

4-3-4- سیاستگذاری پوشش در صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.. 127

 

1-4-3-4- راهبردها و اهداف کلان. 127

 

2-4-3-4- سیاست‌ها و راهکارها 133

 

3-4-3-4- وظایف… 135

 

1-3-4-3-4- صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. 136

 

2-3-4-3-4- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.. 140

 

4-4-3-4- اقدامات و عملکردها 142

 

1-4-4-3-4- صدا و سیما 142

 

1-1-4-4-3-4- اقدامات سال 1385. 142

 

2-1-4-4-3-4- اقدامات سال 1386. 146

 

2-4-4-3-4- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.. 152

 

1-2-4-4-3-4- اقدامات سال 1385. 152

 

2-2-4-4-3-4- اقدامات سال 1386. 163

 

فصل پنجم: نتیجه‌گیری.. 172

 

پیوست‌ها 204

 

منابع: 257

 

 

 

فصل اول: کلیات

 

 

 

 

 

1-1- مسئله تحقیق

 

لباس و پوشش یكی از شئون انسانی و زیرمجموعه‌های فرهنگ است که به خصوصیات متفاوت فردی و اجتماعی انسان مربوط می‌شود. لباس پرچم وجود آدمی است كه از اعتقادات و فرهنگ و آداب و رسوم وی سخن می‌گوید. پیدایش لباس منشأهای گوناگونی دارد، منشأ روانی، امنیتی، اجتماعی، اخلاقی و دینی. مفسرین در تفسیر آیه 26 سوره اعراف (7) لباس را از جمله نعمات الهی به بشر دانسته‌اند. (حسینی شاه عبدالعظیمی، 1363: ج 4، 29 و قرائتی، 1383: ج 4، 44 و  مکارم شیرازی، 1374: ج 6، 133)

 

لباس به عنوان یک پدیده فرهنگی قدمتی به اندازه زندگی بشر داشته و در سراسر زندگی انسان و تا هنگام مرگ همراه اوست. پوشاک به مثابه همراه همیشگی انسان دارای اهمیت فراوانی است که تأثیرات و کارکردهای مختلفی چون فرهنگی، مذهبی-آیینی، سیاسی، اقتصادی، نشانه‌شناسی و ارتباطی، زیبایی‌شناسی، مردم‌شناسی، روانی، اقلیمی و…. دارد و می‌توان آن را از دیدگاه‌های مختلفی از قبیل روان‌شناسی، اخلاق، اقتصاد، جامعه‌شناسی، مذهب، قانون، تاریخ و جغرافیا بررسی کرد.

 

کارکردهای گوناگون لباس سبب ظهور مسائل مختلف در حوزه اجتماع مانند مسائل اخلاقی-اجتماعی(عفاف و حجاب، فساد اخلاقی و ناهنجاری های اجتماعی و طرح مسئله امنیت اخلاقی-اجتماعی)، فرهنگی(مد و مدگرایی، تهاجم فرهنگی و غرب‌گرایی و غرب‌زدگی در پوشش، هویت ملی و طرح مسئله لباس ملی) و اقتصادی(سلطه اقتصادی و تبدیل شدن کشورها و جوامع به بازار مصرف تولیدات کشورهای بیگانه و آسیب به تولیدات داخلی) شده است. بر این اساس پوشش یکی از نمادهای فرهنگی و از ارزش‌های خاص هر جامعه و فرهنگ و به خصوص فرهنگ اسلامی-ایرانی ما به شمار می‌رود که در طی چند دهه عمر انقلاب همواره با مسائل فرهنگی و اجتماعی دیگری گره خورده و مورد سؤال واقع شده است.

 

از سوی دیگر توجه به نقش حکومت در زمینه فرهنگ سازی در این زمینه انکارناپذیر بوده و در نگاهی عمیق‌تر، ضروری و اساسی است. در سده‌ی اخیر موضوع پوشش همواره مورد توجه جوامع اسلامی، اندیشمندان و رهبران فرهنگی و دولت‌ها بوده است. در جمهوری اسلامی ایران نیز حجاب و عفاف در طول چند دهه‌ی اخیر همواره یکی از معضل‌های مهم فرهنگی و اجتماعی جامعه بوده و مورد توجه صاحبنظران، کارشناسان و مسئولان دستگاه‌های فرهنگی جامعه قرار گرفته است. در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی از سوی نهادها و سازمان‌های مختلف در جهت گسترش و نهادینه سازی فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه، تدوین و تصویب شده است.

 

حال با توجه به اهمیت و ضرورت پوشش به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل فرهنگی جوامع و به خصوص جامعه ایران از یک سو و نقش بی‌بدیل و غیرقابل انکار حکومت‌ها در این زمینه، بجاست که سیاست‌های دولت در این زمینه را مورد سؤال قرار دهیم و بپرسیم حکومت در قبال این مسئله مهم فرهنگی چه اقداماتی انجام داده و سیر تحول سیاستگذاری و مداخله دولت در حوزه پوشش افراد جامعه پس از انقلاب اسلامی ایران تا کنون به چه صورت بوده است.

 

1-2-7 ناسیونالیسم.. 21

 

1-2-7-1 انواع ناسیونالیسم.. 22

 

1-2-8 سیاست قومی.. 23

 

1-3  عناصر هویت ملی.. 24

 

1-3-1دین و مذهب… 25

 

1-3-2 زبان. 26

 

1-3-3 جغرافیا یا سرزمین.. 27

 

1-3-4  فرهنگ (رسوم ملی،آیین ها،اسطوره ها،هنر) 28

 

1-3-5  تاریخ و سرنوشت مشترک…. 29

 

1-3-6 بستگی های مشترک اقتصادی.. 30

 

1-3-7 میراث سیاسی مشترک (دولت) 31

 

1-3-8  اراده جمعی داوطلبانه. 32

 

فصل دوم:

 

 ملت ایران در ادوار مختلف تاریخی با تمرکز بر بعد از انقلاب اسلامی 1979

 

2-1 مقدمه. 34

 

2-2 تاریخ سیاست های ملت سازی در دوران باستان و اسلامی.. 34

 

2-3بررسی سیاست های ملت سازی بعد از انقلاب اسلامی 1979. 36

 

2-3-1 رویکرد امت مدارانه (الگوی آرمان گرایانه) 36

 

2-3-2رویکردتلفیقی.. 36

 

2-3-3 رویکرد وحدت در کثرت… 37

 

2-3-4 دوران سیاست جنگی.. 42

 

2-4 نتیجه گیری.. 46

 

فصل سوم : وضعیت جمعیت شناختی جمهوری اسلامی ایران ( با تأکید بر تنوع قومی)

 

3-1مقدمه…………………………………………………………… 48

 

3-2 بررسی وضعیت تنوع قومی در جهان. 48

 

3-3  تنوع قومی در ایران و علل آن. 52

 

3-4  علل گونا گونی قومی در ایران. 53

 

3-4-1زبان. 55

 

3-4-2 دین.. 56

 

3-4-3موقعیت جغرافیایی ؛ اقوام مهاجر و کوچ نشین.. 57

 

3-4-4 برنامه های نوسازی (نفوذ فرهنگ غرب) 58

 

3-5 ایران: موزاییک اقوام. 58

 

3-5-1 قوم آذری.. 65

 

3-5-2 قوم کرد. 67

 

3-5-3 قوم عرب… 70

 

3-5-4 قوم بلوچ.. 72

 

3-5-5 قوم ترکمن.. 75

 

3-5-6 قوم لر. 78

 

3-6 نتیجه گیری.. 80

 

فصل چهارم: سیاست ملت سازی در دوران سازندگی و اصلاحات در جمهوری اسلامی ایران (1384- 1367)

 

4-1 مقدمه.. 82

 

4-2 دوره سازندگی.. 82

 

4-2-1 تأکید بر توسعه اقتصادی و تشدید نابرابری های منطقه ای.. 82

 

4-2-2تشدید تمرکز گرایی در ساختار سیاسی کشور. 86

 

4-2-3  مصوبه­های شورای عالی انقلاب فرهنگی در دوره سازندگی…………………………………………..87

 

4-2-4 دیدگاه های رئیس دولت سازندگی.. 88

 

 

4-2-5 برنامه ها و اهداف طرح ریزی شده دولت و هیات وزیران(1376-1368) 91

 

4-2-6 نتایج و عملکرد دولت سازندگی.. 94

 

4-2-7 جمع بندی اقدامات دوره سازندگی در جهت تدوین سیاست ملت سازی (1376- 1368) 100

 

4-3  دوره اصلاحات (1384-1376) 103

 

4-3-1 دیدگاه  رئیس دولت اصلاحات در زمینه ملت سازی.. 103

 

4-3-2 اولویت یافتن مسایل فرهنگی و سیاسی (اهداف و برنامه های طرح ریزی شده دولت و هیات وزیران) 107

 

4-3-3 تمرکز زدایی اداری، برنامه ریزی.. 111

 

4-3-4 تغییر نگرش در مبانی هویت ملی و وفاق اجتماعی ( تغییر در مبانی ملت سازی) 113

 

4-3-5 عملکرد و نتایج دولت اصلاحات(1384-1376) 115

 

 

 

فصل پنجم :  نتیجه گیری

 

5-1 وجوه تفاوت در دو الگوی ملت سازی در جمهوری اسلامی ایران. 124

 

5-2 وجوه تشابه در سیاست های ملت سازی در دوران سازندگی و اصلاحات… 126

 

فهرست منابع. 131

 

منابع فارسی.. 131

 

منابع لاتین.. 136