1-4-3- رقم‌هاى دیررس… 6

 

1-5-الگوی رشد. 6

 

1-5-1-دوره ی قبل از سبز شدن و سبز شدن. 6

 

1-5-2-رشد برگ و ساقه. 7

 

1-5-3-رشد غده 7

 

1-6-ترکیبات موجود در سیب زمینی.. 7

 

1-7-طریقه کاشت و داشت سیب زمینی.. 7

 

1-8-شرایط خاک و میزان آب… 9

 

1-9-شرایط اکولوژیک… 10

 

1-10-خواص دارویی.. 10

 

1-11-اهمیت و توجیه اقتصادی سیب زمینی.. 11

 

1-12- بیماری های رایج.. 11

 

1-13-بیماری ریزوكتونیا 11

 

شکل1-1-الف: شانکر خشک ساقه   ب: شوره سیاه غده (وارتون و همکاران، 2009). 12

 

1-13-1-علایم بیماری.. 12

 

1-13-2-عامل بیماری.. 13

 

1-13-3- مشخصات مرفولوژیک R. solani 15

 

شکل1-2: قارچ R. solani (ویکیپدیا، 2011). 16

 

1-14-اهمیت اقتصادی بیماری.. 16

 

1-15-چرخه‌ی بیماری.. 17

 

شکل1-3-چرخه ی بیماری ریزوکتونیا توسط قارچR. solani((Whartonet al., 2009. 18

 

1-16-روش های کنترل. 19

 

1-16-1-کنترل شیمیایی.. 19

 

1-16-2-کنترل بیولوژیکی.. 19

 

1-16-3-ارقام مقاوم. 20

 

1-17-ژنتیک مقاومت… 20

 

1-18- انواع مقاومت… 21

 

1-18-1-مقاومت عمودی.. 21

 

1-18-2-مقاومت افقی.. 21

 

1-19-تاریخچه بیماری.. 21

 

1-20- تحقیق.. 24

 

– بررسی رابطه ی نتایج داده های مولکولی و بیماری زایی جدایه ها. 24

 

فصل دوم: مواد و روش ها 25

 

2-1-مشخصات آب و هوایی منطقه. 25

 

2-2-محل اجرای آزمایشات… 25

 

2-3- مشخصات خاكشناسی منطقه. 25

 

2-4-ژنوتیپ های مورد آزمون. 26

 

2-5- طرح آماری مورد استفاده 26

 

2-6-آماده سازی مزرعه و گلخانه برای کشت… 26

 

2-6-1-تاریخ کاشت… 26

 

2-6-2-عملیات کاشت… 27

 

2-6-3-برداشت… 27

 

2-7- جامعه ی آماری.. 27

 

2-8-نمونه برداری و جداسازی قارچهای عامل بیماری: 27

 

2-9-محیط کشت های لازم برای جداسازی و خالص سازی قارچ: 28

 

2-9-1- محیط کشت آب– آگار(WA) : 28

 

2-9-2- محیط کشت سیب زمینی، دکستروز، آگار (PDA): 28

 

2-9-3- محیط کشت مایع (PDB) : 29

 

2-10-خالص سازی قارچ به روش کشت مجدد: 29

 

2-11-نگهداری کشت خالص قارچ: 30

 

2-11-1- نگهداری قارچ عامل بیماری.. 30

 

2-12-بررسی آزمایشگاهی جدایه‌ها 31

 

2-12-1-اندازه گیری رشد شعاعی جدایه ها 31

 

 

2-12-2-تعیین قطر ریسه. 31

 

2-12-3-رنگ آمیزی هسته. 31

 

2-12-4-بررسی خصوصیات مرفولوژیکی جدایه ها 32

 

2-12-5-تعیین گروه های آناستوموزی جدایه ها 32

 

2-12-6-اثبات بیماری زایی.. 33

 

شکل2-1: شاخص بیماری شوره سیاه برحسب شدت و ضعف بیماری روی غده گیاه سیب‌زمینی(Anon., 1985)  34

 

شکل2-2-: شاخص بیماری شانکر خشک برحسب شدت و ضعف بیماری روی ساقه گیاه سیب‌زمینی   35

 

2-12-7- بررسی جدایه های Rhizoctonia از استولون های سیب زمینی و اثبات بیماری زایی آن ها بر روی گونه های گیاهی دیگر. 35

 

2-13-تجزیه و تحلیل آماری.. 36

 

2-14-بررسی تنوع ژنتیکی جدایه ها 36

 

2-14-1-خالص کردن جدایه ها 37

 

2-14-2- تولید انبوه میسلیوم. 37

 

2-14-3-استخراج DNA.. 37

 

2-14-4-آنالیز نتایج حاصل از RAPD.. 41

 

2-14-5- آزمایش PCR – RFLP برای گروه بندی رایزوکتونیا 41

 

2-14-6 الکتروفورز محصول PCR-RFLP. 42

 

2-14-7 الکتروفورز محصول PCR-RFLP(محصول PCR تکثیر یافته با آغازگرITS4_ITS5). 42

 

فصل سوم: نتایج.. 44

 

3-1- بررسی های آزمایشگاهی.. 44

 

3-1-1- روند رشد جدایه های قارچ عامل بیماری مورد آزمون. 44

 

3-1-2-تجزیه ی خوشه ای روند رشد جدایه های قارچی.. 45

 

شکل(3-1): دندروگرام روند رشد جدایه های قارچ عامل بیماری.. 47

 

3-1-3- مشاهدات رنگ کلونی قارچ عامل بیماری.. 47

 

3-1-4- تجزیه ی خوشه ای جدایه های رایزوکتونیا به تفکیک مشاهدات رنگ کلونی.. 48

 

شکل (3-2): مقایسه رنگ کلونی جدایه های قارچ عامل بیماری.. 50

 

3-1-5- بررسی های میکروسکوپی ناشی از اندازه گیری قطر میسلیوم ها 50

 

3-1-6-تجزیه ی خوشه ای جدایه های عامل بیماری شوره سیاه بر اساس قطر میسلیوم. 51

 

شکل(3-3): مقایسه قطر میسلیومی جدایه های عامل شوره سیاه 53

 

3-1-8-تجزیه ی خوشه ای جدایه های عامل بیماری شانکر رایزوکتونیایی بر اساس مقدار تولید اسکلروت… 54

 

شکل(3-4): مقایسه‌ی مقدار تولید اسکلروت جدایه های قارچ عامل شانکر رایزوکتونیایی.. 56

 

3-2- مطالعه ی اثبات بیماریزایی جدایه ها 56

 

3-2-1- درصد آلودگی.. 57

 

3-2-2- تجزیه ی خوشه ای جدایه های رایزوکتونیا بر اساس درصد آلودگی.. 57

 

شکل(3-5): مقایسه ی درصد آلودگی جدایه های قارچ رایزوکتونیا 59

 

3-2-3- شدت بیماری.. 60

 

شکل(3-6): مقایسه‌ی شدت بیماری جدایه های قارچ عامل بیماری.. 62

 

3-2-5- شاخص بیماری.. 63

 

3-2-6- تجزیه ی خوشه ای جدایه های رایزوکتونیا بر اساس شاخص آلودگی.. 63

 

شکل(3-7): مقایسه ی شاخص بیماری جدایه های قارچ رایزوکتونیا 65

 

3-2-7- تجزیه ی خوشه ای جدایه های رایزوکتونیا بر اساس نمودار کلی درصد، شدت و شاخص بیماری.. 65

 

شکل(3-8): کلی درصد، شدت و شاخص بیماری جدایه های رایزوکتونیا 66

 

3-2-8- بررسی ضرایب همبستگی صفات کمی و کیفی جدایه های رایزوکتونیا 67

 

3-3- بررسی نتایج آناستوموزی بین جدایه های R.solani 68

 

3-3-1-مشخصات جدایه های R.solani AG-3. 68

 

3-3-2-مشخصات جدایه های R.solani AG-4. 68

 

3-3-3- مشخصات جدایه های 2-AG  R.solani 69

 

3-3-4- مشخصات جدایه های 1-1 AG  R.solani 69

 

3-4- بررسی اثبات بیماری زایی جدایه های Rhizoctonia بر روی گونه های گیاهی دیگر. 69

 

3-5- بررسی تنوع ژنتیکی قارچ Rhizoctonia solani سیب زمینی با استفاده از نشانگر RAPD.. 71

 

شکل (3-9-الف): الگوی باندی RAPD حاصل از تکثیر جدایه های 1 تا 15 قارچ Rhizoctonia solani 72

 

شکل (3-9-ب): الگوی باندی RAPD حاصل از تکثیر جدایه های 16 تا 30 قارچ Rhizoctonia solani 73

 

شکل (3-10): دندروگرام بدست آمده از بررسی نتایج RAPDبا استفاده از روش UPGMA و ضریب جاکارد  74

 

استخراج DNA.. 75

 

شکل (3-11) : استخراج DNA از جدایه های مختلف رایزوکتونیاییM… 75

 

واکنش PCR از توالی های منطقه ITS : 76

 

آنالیز RFLP- PCR جدایه های رایزوکتونیا و گروه بندی جدایه ها 77

 

فصل چهارم: بحث… 78

 

4- 1-بررسی های بیماری زایی جدایه ها 81

 

4-1-1- درصد آلودگی.. 81

 

4-1-2- شدت بیماری.. 81

 

4-1-3- شاخص بیماری.. 82

 

پیشنهادات: 84

 

پیوست ها 86

 

شکل (1)-تصاویر آلودگی غده ها ارقام مختلف سیب زمینی به بیماری شوره سیاه 88

 

شکل (2)-تصاویر مختلف آلودگی ساقه و استولون های سیب زمینی به بیماری شانکر ریزوکتونیایی ساقه  88

 

شکل (3)تنوع رنگ کلونی ها ی جدایه های رایزوکتونیا 89

 

شکل(4)مشاهده میکروسکوپی ریسه های قارچ رایزوکتونیا 89

 

شکل(5) ایجاد واکنش آناستوموزی جدایه های رایزوکتونیا روی پرگنه. 90

 

شکل(6)شکل میکروسکوپی سمت راست واکنش آناستوموزی از نوع C0 و شکل سمت چپ واکنش آناستوموزی از نوع C2. 90

 

شکل(7) مایه ی اینوکلوم اولیه جدایه ها برای تلقیح روی گونه های گیاهی جهت آزمایش گروه های آناستوموزی(AG)  91

 

شکل(8)گونه های گیاهی طالبی، چغندر، گوجه فرنگی و فلفل کاشته شده جهت اثبات آزمایش گروه های آناستوموزی(AG). 91

 

 چكیده:

 

سیب زمینی با نام علمی(L. tuberosum (Solanum با سطح زیر کشت 18 میلیون هکتار پس از گندم، جو و برنج از مهم ترین محصولات کشاورزی در جیره ی غذایی به شمار می رود. بر اساس آمار منتشره، سطح زیر کشت سیب زمینی در ایران 173 هزار هکتار و میزان تولید آن 21/4 میلیون تن در سال برآورد شده است. هم اکنون، بیماری ریزوکتونیا در اثر solani Rhizoctonia از بیمار ی های مهم مزارع سیب زمینی کشور است که با علایم شانکر خشک و شوره سیاه ظاهر می شود و موجب کور شدن استولن ها می گردد. لذا، محصول را به شدت کاهش می دهد. به منظور بررسی ویژگی­های فنولوژیکی، مورفولوژیکی، آناستوموزی و هم چنین بیماری­زایی جدایه­های R. solani ، 300 نمونه­ی آلوده از مناطق مهم سیب­زمینی کاری کشور شامل استان­های همدان، اردبیل، فارس، اصفهان، کردستان و کرمان جمع­آوری، جداسازی و خالص سازی شد، روند رشد جدایه­ها روی محیط کشت­ PDA ، تفاوت در رنگ کلنی­ جدایه­ها، تعیین قطر ریسه ها و میزان تولید اسکلروت بررسی گردید. بررسی ها از نظر بیماری­زایی جدایه­ها روی گیاه سیب­زمینی، رقم مارفونا در شرایط گلخانه مورد مقایسه قرار گرفت. با توجه به اهمیت موضوع بررسی هایی نیزدر خصوص تفاوت جدایه ها در تنوع ژنتیکی جدایه ها با استفاده از روش های مولکولی RAPD و PCR-RFLP انجام گردید. برای تعیین گروه های آناستوموزی از نظر ژنتیکی در این مناطق، با استفاده از واکنش زنجیره ای PCR از منطقه ITS ، آلودگی تعدادی از آن ها به بیماری رایزوکتونیا تایید شد. سپس منطقه ی تکثیر شده با آنزیم هایی مانند TaqI ,EcoRI ,AluI و چند آنزیم برشی دیگر مورد هضم آنزیمی قرار گرفت. براساس مقایسه ی الگوی برش آنزیمی، جدایه ها به چندگروه تقسیم شدند. بررسی­های آزمایشگاهی نشان داد که در محیط کشت PDA بیشترین میزان رشد متعلق به اصفهان 1 و کمترین مربوط به نمین 8 و اسدآباد 1 بوده است. رنگ کلنی­ جدایه­ها از کرم تا قهوه­ای تیره متفاوت بوده که شاخص موبوطه اثر معنی­دار داشت. هم­چنین، مشخص گردید که بیش ترین میزان تولید اسکلروت به ترتیب مربوط به سنندج 2 و کم ترین میزان متعلق به جیرفت 3، اقلید 4 و 5، آباده 1، کازرون 3، رزن 2، گلپایگان 2، سمیرم 3 و 4 و اصفهان 1 می­باشد. اندازه گیری قطر میسلیوم نشان داد که جدایه ی روستای نیاز(اردبیل) دارای بیشترین قطر و جدایه های سمیرم 3، گلپایگان 2 و اقلید 5 دارای کمترین قطر می باشند. بررسی شاخص­ بیماری­زایی جدایه­ها نیز تفاوت­های قابل توجه با اثری معنی­دار را نشان داد بدین ترتیب که بیشترین شدت بیماری متعلق به جیرفت 5 (86.1) و اصفهان 5 (80.55) و کمترین شدت بیماری متعلق به سمیرم 4 (15) و رزن 2 (33.3) اختصاص داده شد. مقایسه توالی های نوکلئوتیدی این جدایه ها با جدایه های موجود در بانک ژن نشان داد که جدایه های مرتبط به میزان 99% با توالی های ثبت شده مرتبط با رایزوکتونیا مشابهت دارند و بر مبنای واکنش های انجام شده جدایه های جمع آوری شده در چهار گروه آناستوموزی AG3، AG4، AG2، AG1 گروه بندی شدند. گروه غالب در میان جدایه های مورد بررسی، گروه آناستوموزی AG3 با 83.3 ٪ بود.

 

واژه‌های کلیدی: سیب زمینی، ریزوکتونیا، جدایه، آناستوموزی، ژنتیک ، RAPD،RFLP ، فنولوژیکی، مورفولوژیکی، اصفهان

 

کلیات

 

1-1-معرفی گیاه سیب زمینی و اهمیت آن

 

سیب زمینی (Solanum tuberosum L.) محصول غذایی پراهمیتی است كه به دلیل سازگاری با شرایط محیطی متفاوت، پتانسیل باقی ماندن برای نسل ها را با توجه به افزایش جمعیت جهان داراست. سیب‌زمینی از نظر مقدار تولید، چهارمین محصول جهان پس از گندم، برنج و ذرت می باشد Anon, 1985)).

 

این محصول در ناحیه ای از كوه های آند واقع در آمریكای جنوبی كشف شده است. ساكنین این منطقه به گواهی باستان شناسان، هفت هزار سال پیش این گیاه را كشت و از ریشه ی مغذی آن به عنوان غذا استفاده می كردند. این محصول پرارزش حدود 250 سال بعد از رواج آن در اروپا، در زمان فتحعلی شاه قاجار وارد ایران شد (حیدرنیا، 1365). تحقیقات سیب زمینی در ایران از سال 1339 با وارد نمودن ارقام مختلف از كشورهای هلند، آلمان و انگلستان شروع گردید.

 

براساس رده‌بندی Cronquist سیب‌زمینی در فرمانرو گیاهان، شاخه‌ی Angiosperms زیرشاخه‌ی Magnoliophyta رده‌ی Magnoliopsida زیر رده‌ی Asteridae، راسته‌ی Solanales، تیره‌ی Solonaceae، جنس Solanum، گونه‌ی tuberosum با نام علمی tuberosum Solanum می‌باشد(,Cronquist 1988).

 

از خانواده یSolanaceae ، فقط گونه ی Solanum tuberosum در سطح جهان كشت می گردد و بقیه ی گونه های آن محدود به كوه های آند واقع در آمریكای جنوبی می باشد كه در این مناطق گونه های وحشی از آن یافت می شود. تغییرات جوی اخیر در دنیا گونه های وحشی سیب زمینی را در معرض خطر نابودی قرار داده است و تهدیدی جدی بر علیه منابع ژنتیكی ارزشمند در مقابله با آفات گیاهی و مقاومت در برابر خشكسالی به شمار می آید. چرا كه عوامل ژنتیكی یافت شده در گونه های وحشی منجر به تولید انواع جدیدی از سیب زمینی های غیر وحشی و مقاوم می شود كه مقاومت این گیاه را در برابر عوامل آسیب رسان افزایش می دهد، طی پیش بینی كارشناسان در 50 سال آینده بیش از 60 درصد از این گونه ها منقرض خواهند شد.

 

 1-2-تاریخچه:

 

دانشمندان آمریکایی دریافته‌اند که سرمنشأ کلیه انواع سیب زمینی‌های امروزی را می‌توان در یک گیاه واحد که بیش از هفت هزار سال قبل در كشور پرورشد می كرده ردگیری کرد (Sinkovec and Magdalena, 2004).

 

سیب­زمینی در حوالی سال 1570 توسط فاتحان اسپانیایی از آمریکای جنوبی به آن کشور منتقل شد و کشت آن در سراسر اروپا رواج یافت. سیب زمینی بعداً توسط مستعمره نشین‌های بریتانیایی به آمریکای شمالی منتقل شد(Hijmans, 2001).

 

براساس آمار و اسناد قدیمی ‌تاریخ ورود این گیاه به ایران به عهد قاجاریه می‌رسد(Laufer,1938). بعد از آن اطلاعاتی در ارتباط با چگونگی ورود ، انتقال و گسترش آن در سطح كشور در دست نیست تا اینكه ارقام پشندی و استانبولی در سطح نسبتا زیادی در مناطق كوهستانی شمال كشور كشت و کار شده است (George,1978). از سالهای 1340 توسعه كشت سیب زمینی در مناطق مختلف كشورشروع شده و در دهه 50 در اغلب استانها و مناطق، تولید آن توسعه یافته است و به عنوان سومین محصول بعد از گندم و برنج در تامین نشاسته مورد نیاز در تغذیه مردم ایران قرار دارد(مجیدی و داوودی، 1382).

 

1-3-گیاه شناسی سیب زمینی

 

سیب زمینی گیاهی یك ساله از گیاهان عالی گلدار و از رده دولپه ای ها است. در ذیل بخش های مختلف آن به اختصار توضیح داده می شود.

 

1-3-1-ریشه

 

بوته های رشد یافته از بذرهای حقیقی، یک ریشه راست و باریک توسعه می دهند. که از آن، انشعابات جانبی به وجود می آید. بوته های رشد یافته از غده در گره های ساقه زیر زمینی و استولون، تولید ریشه نابجا می کنند. در سیب زمینی، ریشه ها عموماً کم عمق هستند (اغلب 40 تا 50 سانتی متر).

 

1-3-2-ساقه

 

سیستم ساقه در سیب‌زمینی شامل ساقه، استولون و غده می‌باشد. ساقه معمولا سبز، نسبتاً كلفت (به قطر تقریبی 5/2 -2 سانتی متر) منشعب و كمی زاویه دار است (طباطبایی، 1365).

 

 1-3-3-استولون

 

استولون‌ها، ساقه‌های جانبی هستند كه به طور افقی از جوانه‌های موجود روی بخش زیرزمینی ساقه شكل می‌گیرند (Dclorit & Greub, 1984)، طول آن ها متغیر بوده به طوری كه به عنوان پارامتر مشخص كننده‌ی رقم به شمار می‌روند. در اثر حجیم شدن انتهای استولون‌ها غده تشكیل می‌شود، ولی همه‌ی استولون‌ها تشكیل غده نمی‌دهند.

 

1-3-4-غده

 

غده، ساقه‌ی تغییر شكل یافته است كه عضو اصلی ذخیره در گیاه می باشد(Kipps, 1970). اندازه ی غده متناسب با نوع واریته، شرایط خاک و اقلیم است و دارای اشکال گرد، بیضی و یا تخم مرغی شکل هستند. پوست غده به رنگ های زرد، نارنجی، قرمز، ارغوانی و کرم دیده می شود.

 

1-3-5-جست

 

با رشد جوانه‌ها در چشم‌های غده ی سیب‌زمینی، جست‌ها تشكیل می‌شوند. در شرایط مساعد جست‌ها سریعاً رشد كرده و ساقه و ریشه ی اصلی را تولید می‌كنند. رنگ‌های مختلف جست‌ها در شناسایی ارقام مختلف سیب‌زمینی اهمیت دارند (طباطبایی، 1365).

 

1-3-6-برگ

 

برگ ها مركب یک بارشانه ای و فرو شانه ای است یعنی در انتهای دمبرگ اصلی هم یك برگچه دیده می شود که با فیلوتاکسی مارپیچی روی ساقه آرایش یافته اند. دمبرگ اصلی علفی و معمولا كمی خمیده و به رنگ سبز روشن است كه در روی آن 7-9 برگچه قرار گرفته است.

 

1-3-7-گل آذین

 

سیب زمینی دارای گل‌آذین گرزن و گل‌های دو جنسی، سفید مایل به بنفش است (Jones & Luchsinger, 1987). گل ها خوشه ای دیهیم، نسبتاً درشت، پیوسته گلبرگ و دارای 5 كاسبرگ و5 گلبرگ می باشند. پرچم ها كوتاه و به هم چسبیده، 5 عدد، دارای بساك زرد مشخص در دور مادگی، مادگی دارای 5 برچه به هم چسبیده می باشد. میوه ی آن سته كوچك به قطر چند میلی متر، ابتدا سبز، و بعد به تدریج تیره و سیاه یا زرد می شود.

 

بند6) محقون الدم بودن مقتول:.. 25

 

مبحث سوم : کیفیت استیفای قصاص از منظر فقها وقانون گذار.. 25

 

گفتار اول: اصل بودن قصاص یا دیه.. 26

 

بند1) نظریه ی محقق حلی :.. 26

 

بند2) نظریه ی شهید ثانی :.. 27

 

گفتار دوم: وراث قصاص.. 30

 

گفتار سوم: تعدد اولیای دم.. 31

 

گفتار چهارم: وسیله و شیوه قصاص.. 33

 

فصل دوم:.. 35

 

از پیدایش تا اسقاط جنین.. 35

 

مبحث اول: تعریف جنین و مراحل آن.. 36

 

گفتار اول: مراحل تشکیل جنین.. 38

 

گفتار دوم:تقسیم بندی مراحل رشد جنین ودیه آن در هر مرحله   39

 

مبحث دوم : مفهوم سقط جنین ازدیدگاههای مختلف و علل عمده سقط:   42

 

گفتار اول: ارکان لازم برای تحقق سقط جنین به عنوان یک عمل مجرمانه   46

 

گفتار دوم: عوامل وانگیزه های اسقاط جنین.. 47

 

گفتار سوم: اقسام مختلف اسقاط جنین.. 48

 

بند 1) سقط عادی وطبیعی.. 48

 

بند 2) سقط طبی و درمانی.. 49

 

بند 3) سقط جنین جنایی.. 50

 

مبحث سوم : ارکان تشکیل دهنده سقط جنین.. 52

 

گفتار اول: عنصر مادی سقط جنین.. 52

 

بند 1 ) سقط جنین به وسیله به کار بردن وسایل فیزیکی:.. 52

 

بند 2) سقط جنین به وسیله به کار بردن وسایل شیمیایی :   53

 

گفتار دوم: عنصر روانی.. 54

 

فصل سوم:.. 56

 

بررسی فقهی و قانونی مجازات سقط جنین.. 56

 

بند 1) تئوری حق حیات در حقوق اسلام:.. 57

 

ب) تئوری آزادی اراده :.. 61

 

مبحث اول : انواع مجازات سقط جنین و مولفه های تأثیر گذاری در آن   64

 

گفتار اول: بررسی مجازات سقط جنین براساس عنصر اراده وقصد جنایتکار   64

 

گفتار دوم: بررسی مجازات سقط جنین براساس میزان رشد و تکامل جنین   66

 

بند 1 ) مجازات سقط جنین قبل از دمیده شدن روح:.. 66

 

بند 2 ) مجازات سقط جنین بعد از دمیده شدن روح.. 69

 

 

گفتار سوم: بررسی کیفر سقط جنین براساس شخصیت مرتکب و فاعل آن   75

 

بند اول) جانی خود مادر باشد :.. 75

 

بند دوم ) جانی، پزشک، ماما یا فروشنده دارو و یا هر شخص دیگری باشد:   83

 

بند سوم: جانی و مباشر در سقط از افراد عادی باشند.. 84

 

بند چهارم: سقط جنین ضربه ای.. 84

 

مبحث دوم :بررسی دیدگاه های فقهی موافقین ومخالفین اجرای مجازات قصاص برای مرتکب سقط جنین عمدی پس از ولوج روح در جنین:.. 88

 

گفتار اول : بیان نظرات موافقان اجرای مجازات قصاص برای مرتکب سقط جنین وبررسی استدلالات آنان.. 88

 

گفتار دوم : بیان نظرات مخالفین اجرای مجازات قصاص برای مرتکب سقط جنین وبررسی استدلالات آنان.. 93

 

گفتارششم :اعسار. 25

 

بند اول :تعریف لغوی.. 25

 

بند دوم :تعریف فقهی.. 25

 

بند سوم :تعریف حقوقی.. 26

 

گفتار هفتم :امهال و تقسیط.. 28

 

مبحث دوم :عجز از پرداخت دین در حقوق تجارت… 28

 

گفتاراول :ورشکستگی.. 28

 

بند اول :تعریف لغوی.. 28

 

بند دوم :تعریف حقوقی.. 28

 

گفتار دوم :رابطه ی مفلس ، معسر و ورشکسته. 29

 

بخش دوم:انواع عجز غیرتاجراز پرداخت دین و دادرسی آن

 

فصل اول :انواع اعسار. 34

 

مبحث اول :اعسار از حیث ماهیت… 34

 

گفتار اول :اعسار واقعی.. 34

 

گفتار دوم :اعسار قانونی.. 35

 

مبحث دوم :اعسار از حیث موضوع. 36

 

گفتاراول :اعسار از هزینه دادرسی.. 36

 

گفتار دوم :اعسار از محکوم به. 37

 

گفتار سوم :اعسار از خواسته یا دین.. 38

 

گفتار چهارم :اعسار در مقابل اجرائیه های ثبتی.. 38

 

فصل دوم : دادرسی در دعوی اعسار. 40

 

مبحث اول : دادرسی در دعوی اعسار از هزینه دادرسی.. 40

 

گفتار اول :شرایط لازم برای مدعی اعسار. 40

 

گفتار دوم :نحوه اقامه دعوی.. 42

 

گفتارسوم :طرفین دعوی.. 43

 

گفتار چهارم : دادگاه صالح.. 45

 

گفتار پنجم : نحوه اثبات دعوی.. 46

 

گفتار ششم :تجدید نظر خواهی.. 47

 

مبحث دوم :دادرسی در دعوی اعسار از محکومه به. 49

 

گفتار اول :شرایط لازم برای مدعی اعسار. 49

 

گفتار دوم :نحوه اقامه دعوی.. 50

 

گفتار سوم :طرفین دعوی.. 51

 

گفتار چهارم : دادگاه صالح.. 51

 

گفتار پنجم :نحوه اثبات دعوی.. 52

 

گفتار ششم :تجدید نظر خواهی.. 53

 

مبحث سوم :ماهیت دعوی.. 53

 

گفتار اول : نسبی و شخصی.. 53

 

گفتار دوم :حادث و متغیر. 54

 

مبحث چهارم :غیابی یا حضوری بودن حکم اعسار. 54

 

مبحث پنجم :مالی یا غیر مالی بودن دعوی اعسار. 55

 

فصل سوم :مستثنیات دین. 57

 

مبحث اول :مقررات عمومی.. 58

 

مبحث دوم :برخی قوانین خاص…. 61

 

مبحث سوم : ملاک در مستثنیات دین.. 64

 

مبحث چهارم :مصادیق کلی مستثنیات دین.. 65

 

بخش سوم :ضمانت اجرای عجز غیر تاجر از پرداخت دین (آثار حکم اعسار ) ضمانت اجرا جهت وصول محکوم به و مصادیق ان ،مقررات جزایی و زوال وضعیت معسر

 

فصل اول : ضمانت اجرای عجز غیر تاجر از پرداخت دین. 68

 

مبحث اول :آثار حکم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی.. 68

 

گفتار اول :معافیت موقت از تأدیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی.. 68

 

بند اول :محدوده هزینه دادرسی.. 69

 

بند دوم : طرح دعوی واهی.. 70

 

گفتار دوم :معاف در کلیه مراحل دادرسی.. 70

 

گفتار سوم :معافیت در دعاوی متعدد همزمان. 71

 

 

گفتار چهارم : حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله. 71

 

مبحث دوم :آثار قبول حکم اعساراز پرداخت محکوم به. 72

 

گفتار اول :معافیت کلی.. 72

 

گفتاردوم :پرداخت به نحو اقساط.. 73

 

گفتار سوم :آزادی از حبس… 77

 

گفتار چهارم :استفاده از حکم اعسار در دعاوی متعدد. 77

 

گفتا رپنجم : قائم مقامی در باب اعسار. 78

 

گفتار ششم : حدود اعتبار بر حسب زمان. 79

 

فصل دوم :ضمانت اجر جهت وصول محکوم به ومصادیق آن. 81

 

مبحث اول:عجز از پرداخت جزائی نقدی.. 86

 

مبحث دوم :عجز از پرداخت ضرر و زیان ناشی از جرم. 87

 

مبحث سوم : عجز از پرداخت دیه. 88

 

مبحث چهارم: عجز از پرداخت مهریه. 89

 

فصل سوم : مقررات جزایی در خصوص عجز غیرتاجر از پرداخت دیون. 91

 

مبحث اول :جرائم مدیون. 91

 

گفتاراول:جرائم درخصوص دادخواست،مخارج محاکمه ومحکوم به. 91

 

گفتار دوم : جرائم دادن صورت خلاف واقع از دارایی، انتقال مالی یا معرفی نکردن مال به قصد فرار از دین  92

 

گفتار سوم :جرم استفاده از حالت اعسار پس از رفع عسرت… 94

 

مبحث سوم :جرائم اشخاص ثالث… 94

 

گفتار اول :شهادت دروغ. 95

 

گفتار دوم : تبانی با مدیون. 95

 

گفتار سوم :انتقال گیرنده با سوء نیت… 96

 

مبحث سوم :جرائم محکوم له. 96

 

فصل چهارم: زوال وضعیت عجز غیرتاجر از پرداخت دیون. 97

 

مبحث اول :زوال وضعیت عجز غیر تاجر از پرداخت هزینه دادرسی.. 97

 

گفتار اول :تمکن معسر از هزینه دادرسی.. 97

 

گفتار دوم :فوت معسر. 98

 

گفتار سوم : محکوم له واقع شدن در دعوی اصلی.. 98

 

مبحث دوم : زوال وضعیت عجز غیر تاجر از پرداخت محکوم به. 98

 

گفتاراول :تمکن معسر و رفع عسرت… 99

 

گفتاردوم :زوال عجز بدلیل اظهارات خلاف واقع. 99

 

گفتار سوم :زوال عجز به علت قصد فرار از دین.. 100

 

نتیجه گیری.. 101

 

منابع و مأخذ. 104

 

 چکیده        

 

مفاهیم مفلس، معسرو ورشکسته در عجز از پرداخت، بالفعل یکسان و در مصداق متفاوت هستند و هم اکنون تاسیس قضایی افلاس از حقوق ایران حذف شده است . لذا اشخاص غیر تاجر مشمول قواعد اعسار و اشخاص تاجر مشمول قواعد ورشکستگی می باشد .در خصوص اشخاص غیر تاجر که قادر به پرداخت دیون خود نباشند طبق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب 1377برای تادیه محکوم به ،اگر مالی نداشته باشند به حبس محکوم می شوند تا اعسار خود را ثابت نمایند. معسر هم کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود قادر به تادیه هزینه دادرسی یا دیون خود نباشد که پس از حکم اعسارشخص غیر تاجر می تواند از مزایای معافیت موقت از تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی،حق داشتن وکیل معاضدتی،معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله ،پرداخت به نحوه اقساط و آزادی از حبس استفاده نماید .

 

واژگان کلیدی : دین ، عجز ، اعسار ، افلاس ، محکومیت های مالی

 

مقدمه

 

بیان مسئله

 

اختلاف درامور دنیوی و تضاد اندیشه ها ، زمانی به چشم خورد که جامعه انسانی تدریجاً گسترش یافت و همین تضادها ،باعث شد که نیاز به مجموعه قواعدی که بتواند این اختلافات را سازماندهی کند احساس شود. از جمله این مقررات ضروری ، قواعدی است که در روابط بین دائن و مدیون حکومت می کند ، که نحوه واکنش حکومت ها و جوامع در مقابل عجز غیر تاجر از پرداخت دیون متفاوت بوده است . تا قبل از تصویب قوانین تجاری مصوب 1303 و 1304 در ایران ، قانون گذار ما مقررات راجع به افلاس را ،هم در مورد تجار و هم در مقابل غیر تجار به کار می برد . اما پس از تصویب قوانین تجاری در سال 1303 و 1304 ، اشخاص غیر تاجر مشمول قواعد افلاس و اعسار و اشخاص تاجر مشمول مقررات ورشکستگی شدند . که پس از چندی، بعد از تصویب قانون اعسار مصوب 1313 غیر تجار کلاً مشمول قانون اخیر الذکر شده و قواعد افلاس از قوانین عرفی به طور کلی حذف گردید.

 

اعسار از نظر لغوی واژه عربی و مصدر می باشد که از «عسر » اخذ گردیده است و به معنی تنگدستی و نیازمند گردیدن ،فقیر و تهیدستی می باشد و مفهوم اعسار دراصطلاح حقوقی، صفت غیر بازرگانی است که بواسطه ی عدم کفایت دارایی یادسترسی نداشتن به مال خود، قدرت پرداخت هزینه دادرسی یا دیون خود را نداشته باشد. و قابل ذکر می باشد ، به این خاطر که موضوع پایان نامه عجز غیر تاجر از پرداخت دیون می باشد و از این عبارت در حقوق موضوعه کنونی به عنوان اعسار یاد می شود ،لذا در برخی مباحث به علت هماهنگی با موضوع موردبحث و اختصار در جملات از واژه اعسار استفاده شده است .

 

اهداف تحقیق

 

با توجه به تصویب قوانین مربوطه در خصوص عجز غیر تاجر از پرداخت دین ، قانون اعسار مصوب 1313 و قوانین متعدد و پراکنده ای که بعد از قانون اخیر الذکر به تصویب رسیدند ، باز هم با مراجعه به مراجع قضایی و محاکم مربوطه ، مشاهده می شود که پرونده های متعددی در زمینه اعسار از پرداخت مهریه ، دیه و غیره…مطرح و در حال رسیدگی است ، و علی رغم قوانین مذکور،احکام متعدد و وجودنظریات مشورتی گوناگون در خصوص مصادیق متعدد اعسار ، باز هم ابهامات و اختلاف نظرات در این خصوص دیده می شود. فلذا باعنایت به این قضیه ضرورت قلمفرسایی در این خصوص غیر قابل اجتناب به نظر می رسد .

 

سوالات تحقیق

 

2- سند عادی…………………………………………………………………………………………………… 6

 

گفتار دوم: مفهوم هویت، عناصر تشکیل دهنده آن و تعریف اسناد هویت…………………………. 7

 

الف: هویت و عناصر آن……………………………………………………………………………………… 7

 

ب: تعریف اسناد هویت………………………………………………………………………………………. 8

 

ج: نام و نام خانوادگی………………………………………………………………………………………… 9

 

د: تاریخ تولد و نسب……………………………………………………………………………………….. 12

 

ه: امکان تغییر عناصر هویت………………………………………………………………………………… 15

 

مبحث دوم: انواع اسناد هویت…………………………………………………………………………….. 16

 

گفتار اول: شناسنامه و ترتیب صدور آن…………………………………………………………………. 16

 

گفتار دوم: کارت ملی و ترتیب صدور آن……………………………………………………………… 18

 

گفتار سوم: گواهی نامه رانندگی و ترتیب صدور آن………………………………………………….. 21

 

گفتار چهارم: کارت پایان خدمت (معافیت از خدمت وظیفه)………………………………………. 25

 

گفتار پنجم: گذرنامه و کارت مربوط به هویت اتباع بیگانه………………………………………….. 26

 

گفتار ششم: سایر اسناد هویت…………………………………………………………………………….. 29

 

مبحث سوم: اهمیت اسناد هویت در زندگی امروزی و ضرورت حفاظت از آن ها……………. 31

 

گفتار اول: اهمیت اسناد هویت برای دولت ها…………………………………………………………. 31

 

گفتار دوم: اهمیت اسناد هویت برای بخش خصوصی……………………………………………….. 32

 

گفتار سوم: اهمیت اسناد هویت در زندگی خانوادگی و احوال شخصیه………………………….. 34

 

گفتار چهارم: خطرات ناشی از تعرض به تمامیت اسناد هویت یا سوء استفاده از آن ها………. 36

 

فصل دوم: ضرورت جرم انگاری تعرض نسبت به تمامیت اسناد هویت……………………….. 37

 

مبحث اول: جرایم باز دارنده (جرم انگاری به منظور پیش گیری از جرم) و ابعاد آن در حقوق امروزی        37

 

گفتار اول: مفهوم جرم بازدارنده…………………………………………………………………………… 38

 

گفتاردوم:ابعادپیش بینی جرایم بازدارنده درحقوق کنونی ومصادیق آن درارتباط با اسنادهویت 39

 

مبحث دوم: انواع جرائم مرتبط با سوء استفاده یا جعل اسناد هویت………………………………. 40

 

گفتار اول: جرایم مالی………………………………………………………………………………………. 40

 

گفتار دوم: فریب در ازدواج……………………………………………………………………………….. 44

 

گفتار سوم: قاچاق انسان و قاچاق مهاجرین……………………………………………………………. 45

 

گفتار چهارم: جرایم بر ضد امنیت و آسایش عمومی از قبیل جاسوسی و تروریسم…………… 48

 

گفتار پنجم: علاقه گروه های مجرمانه سازمان یافته به جعل یا سوء استفاده از اسناد هویت…. 51

 

بخش دوم:قوانین موجودبرای حفاظت ازاسنادهویت درحقوق جزای ایران ونارساییهای آنها… 55

 

فصل اول: جرایم مذکور در قانون جرایم و تخلفات مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه……… 55

 

مبحث اول: جعل و دستکاری شناسنامه………………………………………………………………….. 56

 

گفتار اول: دستکاری شناسنامه بدون قصد تقلب یا مهر کردن غیر مجاز آن……………………… 56

 

گفتار دوم: جعل شناسنامه…………………………………………………………………………………… 57

 

گفتار سوم: ایجاد مقدمات لازم برای جعل شناسنامه از قبیل چاپ غیر مجاز اوراق مربوط…. 60

 

مبحث دوم: سایر جرایم مذکور در قانون تخلفات مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه………… 63

 

گفتار اول: خرید و فروش شناسنامه……………………………………………………………………… 63

 

گفتار دوم: اخذ غیر مجاز شناسنامه المثنی و اخذ شناسنامه مکرر………………………………….. 64

 

گفتار سوم: اخذ شناسنامه ایرانی توسط اتباع خارجی برای ایرانی قلمداد کردن خود………….. 67

 

گفتار چهارم: ارتکاب جرایم مربوط به اسناد سجلی به صورت سازمان یافته و یا توسط مأمورین دولت       68

 

 

فصل دوم: جرایم مربوط به اسناد هویت و خلاء های جرم انگاری و ضمانت اجرا ها……….. 71

 

مبحث اول: سرقت اسناد هویت و استفاده از اسناد هویت اصیل متعلق به دیگری……………… 71

 

گفتار اول: سرقت اسناد هویت…………………………………………………………………………….. 71

 

الف: شرط مال بودن شی مسروقه و امکان انطباق عنوان سرقت به ربودن اشیاء غیر مالی نظیر اسناد هویت    71

 

ب: ضرورت پیش بینی عنوان جزایی مخصوص برای سرقت اسناد هویت……………………… 72

 

گفتار دوم: استفاده از اسناد هویت اصیل متعلق به دیگری غیر از شناسنامه………………………. 73

 

الف: خلاء جرم انگاری…………………………………………………………………………………….. 73

 

ب: شیوه صحیح اصلاح قانون در ارتباط با استفاده از اسناد هویت متعلق به دیگری………….. 73

 

مبحث دوم: سایر خلاء های جرم انگاری………………………………………………………………. 74

 

گفتار اول: استفاده از اسناد هویت مکرر یا المثنی غیر مجاز به غیر از شناسنامه…………………….. 74

 

گفتار دوم: اتخاذ اسم یا عنوان یا هویت دیگری در مراجع رسمی یا قضایی……………………. 74

 

مبحث سوم: مشکلات مربوط به ضمانت اجرا…………………………………………………………. 76

 

گفتار اول: عدم پیش بینی ضبط و مصادره اموال حاصل از جرم و جزای نقدی متناسب……. 76

 

گفتار دوم: عدم پیش­بینی مجازات برای شروع به جرم در ارتباط با اسناد هویت………………. 79

 

نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………………………… 81

 

منابع…………………………………………………………………………………………………………….. 85

 

 

3

 

 

 

ب: اهداف تحقیق                                                                                        

 

 

3

 

 

 

ج: سؤلات تحقیق                                                                                          

 

 

3

 

 

 

د:فرضیه های تحقیق                                                                                      

 

 

3

 

 

 

ه: روش تحقیق                                                                                            

 

 

3

 

 

 

و:سابقه تحقیق                                                                                            

 

 

4

 

 

 

ز:سازماندهی تحقیق                                                                                      

 

 

4

 

 

 

فصل اول:

 

 

مفاهیم ،پیشینه ودرآمدی بردلایل پذیرش اصل قانونمندی

 

 

مبحث نخست: مفاهیم وتحولات تاریخی                

 

 

5

 

 

 

گفتارنخست:مفهوم شناسی                                    

 

 

5

 

 

 

الف: اصل قانون مندی جرائم                            

 

 

5

 

 

 

ب:اصل قانون مندی مجازات ها                              

 

 

5

 

 

 

گفتاردوم:تحولات تاریخی                                            

 

 

6

 

 

 

الف: دردوران قبل ازقرن18                                          

 

 

6

 

 

 

ب:دردوران پس ازقرن 18                                          

 

 

6

 

 

 

مبحث دوم:دلایل پذیرش وانتقادات وارده برآن                  

 

 

 

7

 

 

 

گفتارنخست: دلایل پذیرش                                        

 

 

7

 

 

 

الف: منافع فردی واجتماعی                                      

 

 

7

 

 

 

ب: رعایت عدالت                                                  

 

 

8

 

 

 

ج:رعایت تفکیف قوا                                              

 

 

8

 

 

 

گفتاردوم : انتقادات وارده براصل قانونی بودن جرائم ومجازات ها                                                    

 

 

9

 

 

 

الف: ازمنظرحقوق کیفری داخلی                                

 

 

9

 

 

 

ب:ازمنظرحقوق جزای بین الملل                                

 

 

10

 

 

 

ج: ازمنظرجرم شناسی

 

 

11

 

 

 

فصل دوم:

 

 

مبانی شرعی وقانونی اصل قانون مندی درحقوق جزای داخلی

 

 

مبحث نخست: مبانی شرعی                                    

 

 

13

 

 

 

گفتاراول:بررسی اصل درفقه اسلامی                            

 

 

13

 

 

 

الف: اصل قانونی بودن جرائم ومجازات ها درآیات قرآن

 

 

14

 

 

 

ب: اصل قانونی بودن جرائم ومجازات ها دراحادیث وروایات

 

 

15

 

 

 

گفتاردوم: اصل قانونی بودن جرائم ومجازات ها دراصول و قواعد فقهی ،حقوقی

 

 

16

 

 

 

مبحث دوم:مبانی قانونی                                          

 

 

17

 

 

 

گفتارنخست : قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اصل قانونی بودن جرائم ومجازات ها

 

 

17

 

 

 

الف:تشریح اصل167 قانون اساسی                            

 

 

18

 

 

 

ب: ابهامات ونارسایی ها                                          

 

 

19

 

 

 

مبحث اول: عدم شمول اصل 167 نسبت به مطلق دعاوی کیفری

 

 

20

 

 

 

گفتار اول: طرح نظریه و توضیح ادله آن

 

 

20

 

 

 

گفتار دوم: تجزیه و تحلیل نظریه

 

 

23

 

 

 

تفکیک بین قوانین کیفری شکلی وماهوی

 

 

26

 

 

 

فصل سوم:

 

 

جایگاه اصل قانون مندی درحقوق جزای بین الملل

 

 

مبحث نخست: اصل قانون مندی ومنابع حقوق بین المللی کیفری  

 

 

29

 

 

 

گفتارنخست:جایگاه معاهدات وعرف بین المللی                      

 

 

30

 

 

 

گفتار دوم : جایگاه اصول کلی حقوقی                                    

 

 

31

 

 

 

الف:اصول کلی حقوقی خاص                                            

 

 

31

 

 

 

ب: اصول کلی حقوقی مشترک                                          

 

 

32

 

 

 

گفتارسوم: جایگاه رویه قضایی ودکترین حقوقی                      

 

 

32

 

 

 

مبحث دوم:جایگاه اصل قانون مندی دردیوان بین المللی کیفری    

 

 

33

 

 

 

گفتارنخست:صلاحیت دیوان واصل قانون مندی جرائم ومجازات ها

 

 

33

 

 

 

گفتاردوم:اساس نامه دیوان و اصل قانون مندی جرائم ومجازات ها  

 

 

35

 

 

 

الف: تحلیل موادمربوطه                                                      

 

 

35

 

 

 

ب: تحلیل کیفرهای مربوطه(فصل هفتم اساس نامه)                    

 

 

36

 

 

 

مبحث سوم: اصل قانون مندی جرائم ومجازات ها دراسنادفراملی    

 

 

37

 

 

 

گفتارنخست :دراسنادبین المللی                                            

 

 

37

 

 

 

الف: منشورملل متحد                                                          

 

 

37

 

 

 

ب: اعلامیه جهانی حقوق بشر                                                

 

 

38

 

 

 

ج: میثاق بین المللی حقوق مدنی وسیاسی                                

 

 

40

 

 

 

د: میثاق بین المللی حقوق اقتصادی واجتماعی                          

 

 

41

 

 

 

گفتاردوم: دراسناد منطقه ای                                                  

 

 

42

 

 

 

الف:کنواسیون اروپایی حمایت ازحقوق بشر                          

 

 

42

 

 

 

ب: کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر

 

 

44

 

 

 

ج:اعلامیه افریقایی حقوق بشر                                            

 

 

48

 

 

 

گفتارسوم:دراسنادخاص                                                    

 

 

48

 

 

 

الف:اعلامیه تهران                                                            

 

 

48

 

 

 

ب:کنوانسیون بین المللی منع ومجازات تبعیض نژادی              

 

 

51

 

 

 

ج:کنوانسیون محوکلیه اشکال تبعیض علیه زنان                      

 

 

55

 

 

 

د:رهنمودهای سازمان ملل برای پیشگیری ازبزهکاری نوجوانان(رهنمودهای ریاض)                                          

 

 

56

 

 

 

نتیجه گیری                                                                  

 

 

59

 

 

 

پیشنهادات                                                                    

 

 

60

 

 

 

منابع                                                                          

 

 

61

 

 

 

چکیده انگلیسی

 

 

64

 

 

چکیده

 

حقوق جزا از اصولی پیروی میکند که هرکدام ازاین اصول هدف حمایت ازحقوق فردی و اجتماعی وبرقراری نظم عمومی رادنبال می­نماید پژوهش حاضربه تبیین اصل قانونی بودن جرائم ومجازات ها در حقوق داخلی وکیفری بین الملل می پردازدزیر ااصل مذكور درحقوق ایران طی اصولی چندازجمله اصول

 

169،166،159،37،36،32،25،23،22 قانون اساسی و مواد 2و11 قانون مجازات اسلامی مبنای قانونی یافته است همچنین شرع مقدس و تعالیم اسلام (قاعده قبح عقاب بلابیان) به رسمیت میشناسد.اصل مذكور در اسناد فرا ملی حقوق بشر نیز وارد گردیده و بعنوان یك حق بشری شناخته شده است كه با تا سیس سازمان ملل متحد در سال1945 در اسناد بین المللی مورد توجه قرار گرفته‏، اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی‏، كنوانسیون اروپایی حقوق بشر و اساسنامه دیوان كیفری بین المللی مصوب 1998 نیز به آن تصریح دارد وبطور كلی منظور از این اصل آن است كه هیچ فعل یا ترك فعلی جرم نیست مگر آنكه قانون آنرا جرم بداند، هیچ مجازاتی قابل اعمال نیست، مگر آنكه قانون آنرا صراحتا تعیین كرده باشد، هیچ محكمه ای صالح به رسیدگی به جرمی نیست مگرآنكه قانون ، صلاحیت آن محكمه را برای رسیدگی به آن جرم به رسمیت شناخته باشد‏، هیچ حكمی قابل اجرا نیست مگرآنكه در زمان صدور حكم تشریفات دادرسی قانون رعایت شده باشد .

 

كلید واژگان: اصل قانونی بودن جرائم ومجازاتها، حقوق بین الملل كیفری، اسناد فراملی حقوق بشر، اساسنامه دیوان كیفری بین المللی

 

مقدمه

 

یکی ازاصول اولیه ومسلم حقوق جزا، اصل قانونی بودن جرائم ومجازات هاست زیرااین اصل حافظ حقوق فردی واجتماعی افراددربرابرتعرضات دیگران به آزادی های بنیادین است بطوری که میزان پایبندی به این اصل موجبات تضمین ورعایت حقوق وآزادی های اساسی آحاد جامعه رافراهم می آورد .این اصل تقریبادرتمامی سیستم های حقوقی پذیرفته شده به آسانی به دست بنی آدم نرسیده است. انسان برای بدست آوردن این اصل 18قرن (تاحاکمیت مکتب کلاسیک وانقلاب کبیرفرانسه)راپشت سرگذاشت تاتوانست این اصل رادرنظام حقوقی کشورهاجای دهدبنابراین مردم درقلمرویک دولت باتعریف جرم ومجازات ان آشنا هستند، اما نکته مهم درصدربند2 ماده 11 ارزش گذاری حقوق داخلی درکنارحقوق بین المللی است .در فرضی که حقوق داخلی مفهومی راجرم بداندوبرای آن مجازات تعریف کندولی حقوق بین الملل آن راجرم نداندیا حتی منشورحقوق بشرآن رادرقلمروآزادی انسان درنظربگیردآنگاه چگونه بایدحقوق داخلی رابا حقوق بین الملل یامنشورحقوق بشرجمع کرد؟ این پرسش مطرح است آیابایدحقوق بین الملل رابرحقوق داخلی ترجیح دهیم ،چرا؟یااینکه حقوق داخلی درقلمروسرزمین یک دولت رامعتبربدانیم ودراین قلمرو حقوق داخلی رابرحقوق بین الملل یامنشورحقوق بشرمقدم بدانیم؟ دراین پژوهش پاسخ به این پرسش ها تعامل بین حقوق داخلی وحقوق بین الملل راروشن مینماید. ((حقوق جزای عمومی بین الملل صیانت نظم عمومی بین الملل رابه عهده دارد،ولی نمیتواندازداده های حقوق جزای عمومی درموردتعریف جرم ، عناصر تشکیل دهنده آن،مسئولیت کیفری ومجازات ها دورباشد)) 1.

 

درقدیم مراجع صدورحکم مجازات (دادگاها) به موجب قانون به وجودنمی آمدندپادشاه وعمال اوبرای کشف حقیقت به میل خوددست به هرعملی میزدندلیکن گذشت زمان وتحول پدیده های اجتماعی دانشمندان رابرآن داشت تاباتنظیم مقرراتی مانع ازآن شودکه عاملان جرم وستم هرچه رانمی پسندیدند جرم بدانندبعدازجنبش بکاریاتقریبادرتمام کشورهااین اصل راپذیرفته اند(که هیچ عملی جرم نیست مگراینکه قانون آنراجرم بداندوهیچ مجازاتی قابل اعمال نیست مگراینکه قانون انراسریعامشخص کرده باشد).

 

اصل قانونی­بودن جرائم ومجازات ها و ثمرات آن با تاسیس­ سازمان ­ملل ­متحد در سال1945 در اسناد بین­المللی مورد توجه قرارگرفت. اعلامیه جهانی حقوق بشر(1948) در مواد 9 و10 و51 میثاق بین المللی حقوق مدنی وسیاسی (1966) به ویژه در مواد 9 و14 و15 بر اهمیت پیش­بینی آن در قوانین و اجرای آن توسط مراجع قضایی داخلی تاکید ورزیده اند. مواد22 و23 اساسنامه دیوان کیفری بین المللی مصوب 1998 در روم نیزبه تفکیک اصل قانونی بودن جرائم ومجازات ها راپیشبینی کرده است .بدین ترتیب ملاحظه    می­گردد که قانونمند کردن نظام کیفری که ابتدا به حقوق داخلی کشورهاراه یافته بود،امروزه درحقوق بین الملل کیفری ازجایگاه مهمی برخوردارمی باشد .لذادراین پژوهش سعی گردید تابه تفصیل این موارد را مورد کنکاش قراردهیم.

 

الف:طرح مساله وضرورت تحقیق

 

اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها دارای جایگاه مهم در حقوق کیفری ملی و فراملی است، با عنایت به این که ازیک طرف درحقوق جزای ملی وجوداین اصل درقانون اساسی و قانون مجازات اسلامی بصورت شفاف و مصرح مورد پذیرش قرار گرفته و وازضمانت اجرایی برخورداراست گردیده و از طرف دیگرتفاوت هایی درزمینه خاستگاه وآثارآن باحقوق داخلی دارد درپایان نامه حاضر مطالعه تطبیقی این اصل درحقوق جزای داخلی وبین المللی صورت پذیرفته است. دراین مجموعه مسائل مهمی همچون مفاهیم ، مبانی ، پیشینه اصل قانونی بودن جرائم ومجازات ها درحیطه حقوق داخلی وجزای بین الملل موردتحلیل قرارمیگیردسپس وجوه افتراق واشتراک دردوحیطه حقوق داخلی وحقوق جزای بین الملل ترسیم میگردد.

 

ب:اهداف تحقیق