1-2اهمیت و ضرورت تحقیق

 

 

 

1-3 هدفها

 

 

 

1-3-1 هدف اصلی

 

 

 

1-3-2 هدف جزیی

 

 

 

1-4 فرضیه ها

 

 

 

1-5 تعریف اصطلاحات و مفاهیم

 

 

 

1-5-1 خطر

 

 

 

1-6 – احتمال خطر

 

 

1-7- شدت خطر

 

1-9- مخاطره

 

1-11- حادثه

 

1-12- عدم انطباق

 

1-15- ایمنی

 

1-16- فرایند ایمنی سیستم

 

1-17- ریسک

 

1-19- شناسایی ریسک

 

1-20- تکنیک­های شناسایی ریسک

 

1-25- ارزیابی ریسک

 

1-27- تجزیه و تحلیل ریسک زیست محیطی

 

1-28- سوابق پژوهشی مرتبط با مسئله

 

 

 فصل دوم: آشنایی با شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی یاسوج

 

 

 

2-1- موقعیت جغرافیایی و وسعت استان کهگیلویه و بویراحمد

 

 

 

2-2 مشخصات جغرافیایی استان کهگیلویه و بویراحمد

 

 

 

2-3 وضعیت توپوگرافی منطقه

 

 

 

2-4 هیدرولوژی منطقه

 

 

 

2-5 موقعیت جغرافیایی یاسوج

 

 

 

2-6 شرکت ملی پخش فراورده­های نفتی ایران

 

 

 

2-7 معرفی واحد­های شرکت ملی پخش با توجه به چارت سازمانی

 

 

 

2-7-1 واحد مهندسی فرآورده­های نفتی

 

 

 

2-7-2 اداره کنترل کیفیت و سرویس­های آزمایشگاهی

 

 

 

2-7-3 آزمایشگاه مرکزی

 

 

 

2-7-4 کنترل کیفیت

 

 

 

 

2-7-5 اداره سرویس­های صنعتی و استاندارد فرآورده

 

 

 

2-7-6 استاندارد و فرآیند تولید

 

 

 

2-7-7 سوخت و انرژی

 

 

2-7-8 مهندسی فرآورده­های مناطق

 

2-8 معرفی شرکت ملی پخش فراورده­های نفتی یاسوج

 

2-9 معرفی فراورده­های نفتی در مخازن شرکت ملی پخش یاسوج

 

2-10 وظایف مخازن

 

2-11 معرفی مخازن شرکت ملی پخش یاسوج

 

 

 فصل سوم: روش کار

 

 

 

3-1- تشریح روش HAZAN

 

 

 

3-1-1- تکنیک تجزیه و تحلیل خطرات به روش HAZAN

 

 

 

3-1-2- نحوه ارزیابی پتانسیل آسیب رسانی

 

 

 

3-2- تشریح روشFrank & Morgan

 

 

 

3-2-1-تکنیک های تجزیه و تحلیل ریسک به روش فرانک و مورگان(Frank & Morgan)

 

 

 

3-2-2- شاخص ریسک

 

 

 

3-2-3- ریسک نسبی

 

 

 

3-2-4- در صد شاخص ریسک

 

 

 

3-2-5- تعیین کل سرمایه در معرض خطر هر واحد

 

 

 

3-2-6- رده بندی نهایی

 

 

 

3-3- روش کار

 

 

 

3-3- 1- مبنای شناسایی و رتبه بندی جنبه ها در واحد انبار

 

 

 

3-3-2- جامعه، نمونه و روش انتخاب فعالیت های مهم واحد انبار بر اساس طبقه بندی فرآیندی

 

 

 

3-3- 3- فرآیند شناسایی جنبه های زیست محیطی

 

 

3-4- شناسایی جنبه های زیست محیطی در واحد انبار

 

3-5-طرح جمع آوری داده های تحقیق

 

3-6-شیوه­ی تحلیل داده ها

 

 

فصل چهارم: نتایج، بحث و نتیجه گیری

 

 

4-1 نتایج روش هازان

 

4-2- تفسیر ریسک­ها

 

4-3 نتایج روش فرانک مورگان

 

4-3-5- درصد شاخص ریسک

 

4-3-6- ریسک کلی

 

 فصل پنجم: پیشنهادات و منابع

 

 

5-1- برنامه مدیریت ریسک

 

 

5-2- مدیریت ریسک محیط زیست در واحد انبار، راهکارهای مدیریتی جهت کنترل

 

5-3- برنامه مدیریت آلودگی هوا در واحد انبار شرکت ملی پخش

 

5-4- برنامه مدیریت آلودگی آب­های زیرزمینی و سطحی در واحد انبار

 

5-5- برنامه مدیریت آلودگی خاک در واحد انبار

 

5-6- کنترل مواد زائد

 

5-7- ارائه برنامه­های آموزشی

 

5-8- منابع

 

 

5-9 چکیده انگلیسی

 

 

چکیده

 

ارزیابی ریسک زیست محیطی بررسی خطراتی است که از رویدادهای طبیعی، تکنولوژی، اعمال و روش­ها،   فرآیند­ها، تولیدات، عوامل شیمایی، بیولوژیکی، رادیولوژی و فعالیت­های صنعتی حاصل می­شود و ممکن است اکوسیستم­ها، حیوانات و مردم را تهدید نماید. تحقیق پیش روی در واحد انبار شرکت ملی پخش فرآورده­های نفتی یاسوج به انجام رسیده است، واحد انبار از جمله واحدهای مهم و با ارزش در بین دیگر واحد ها محسوب می­گردد و با اینکه از تکنولوژی بالایی برخوردار می­باشد باز هم از جنبه­های مختلف دارای مخاطرات زیست محیطی بالقوه و منحصر به فرد است. بروز نشتی می­تواند تبعات بسیار مخربی را ایجاد نماید از طرفی هم وجود ترکیباتی مثل     سولفید هیدروژن که خود عامل بسیاری از تلفات در این واحد است منجر به افزایش ریسک خطرات در این واحد گردیده است و ترکیبات متعددی در این واحد وجود دارد که در صورت تماس بلند مدت می­تواند منجر به تهدیدی برای سلامت افراد گردد. لذا در این پژوهش با توجه به هدف مورد مطالعه ارزیابی ریسک زیست محیطی واحد انبار جهت شناسایی جنبه­ها از دو روش Hazan and Frank & Morgan استفاده گردیده است. در این پژوهش در ابتدا با استفاده از روش HAZAN به شناسایی خطرات پرداختیم و بعد از طبقه­بندی شدت ریسک و احتمال وقوع ریسک، رتبه ریسک بدست می­آید که در این روش 6 فعالیت مورد شناسایی قرار گرفت که بعد از رتبه ریسک، با توجه به فراوانی تفکیکی رتبه ریسک­ها در شغل 90/61 درصد در گروه 4 قرار می گیردند (قابل قبول به شرط کنترل شدن). 33/33% در گروه 3 یعنی قابل قبول قرار دارند. 76/4% در گروه 2 یعنی گروه نامطلوب قرار می­گیرند. دوم با استفاده از روش Frank & morgan با توجه به جداول موجود در این روش و نمره­دهی به خطر گروه و کنترل گروه، ریسک کلی بدست می­آید و در نهایت رده­بندی نهایی صورت می­گیرد. که در این بین بالاترین ریسک کلی مربوط به سر ریز فرآورده با نمره 5775 و رده­بندی نهایی با نمره 1 و شستشوی محوطه بارگیری و تخلیه با کمترین ریسک کلی با نمره 338 و رده­بندی نهایی با نمره 6 بدست آمد. در نهایت در جهت کاهش آلودگی­های زیست محیطی با ارایه راهکار­ها و برنامه مدیریتی و اقدامات اصلاحی خطرات موجود را به حداقل رساندیم.

 

کلمات کلیدی: ریسک، مخاطرات زیست محیطی، هازان، فرانک و مورگان.

 

 1-1- بیان مسأله

 

با اختراع ماشین بخار بشر از مرحله­ی اقتصاد شبانی و کشاورزی پا به دوران انقلاب صنعتی گذاشت. با توسعه­ی صنعتی بافت سنتی جوامع دگرگون گردید، شهر­ها گسترش یافت و روستاها به سبب جذب نیروی کار توسط صنایع از رونق افتاد. صنعت برای ادامه­ی حیات خود دست به دامان طبیعت و انرژی شد که قسمت اعظم آن را سوختهای فسیلی تشکیل می­داد و از اینجا بود که هوای شهر­ها آلوده شد و بدنبال آن پسماند کارخانه­ها پاکی را از آب و خاک نیز گرفت. و انسان در اوج اعتلای دانش و فن­آوری به تخریب محیط زیست دست یافت و با رشد بی­رویه فعالیتهای صنعتی موجبات نابودی منابع طبیعی را فراهم آورد. (12)

 

امروزه استفاده از روشهای ارزیابی ریسک در صنایع مختلف رو به گسترش است به طوریکه در حال حاضر بیش از 70 نوع مختلف کیفی و کمی روش ارزیابی ریسک در دنیا وجود دارد که این روشها معمولآ برای شناسایی، کنترل و کاهش پیامد­های خطرات به کار می­رود. عمده روشهای موجود ارزیابی ریسک مناسب جهت ارزیابی خطرات بوده و نتایج آنها را می­توان جهت مدیریت و تصمیم­گیری در خصوص کنترل و کاهش پیامد­های آن نگرانی به کار برد. سازمان­ها و صنایع مختلف نیاز به سیستمی دارند که علاوه بر ارزیابی فعالیت­ها و فرآیند هایشان بتواند در خصوص وضعیت ریسک، تعیین معیارهای ریسک قابل تحمل و مشخص نمودن دقیق ریسک فرآیند­هایشان و … آنان را رهنمون نماید که بسته به پیچیدگی فعالیت هر نوع سیستمی که بتواند آنان را به هدف مذکور برساند متفاوت است. در غالب اوقات ریسک معرف اثر منفی بر پروژه تلقی می­گردد، در صورتیکه ریسک می­تواند دریچه­ای بر فرصتها، بهبود و یا تفکر جدید نیز باشد. ریسک پروژه حادثه یا شرایط نا مطمئنی است که اگر اتفاق بیفتد دارای اثر مثبت یا منفی بر پروژه است. مطالعات ارزیابی ریسک محیط زیستی مشتمل بر سه محور اصلی شناخت مخاطرات و پیامد­های حاصل از آنها با تأکید بر شناخت کامل از محیط زیست منطقه تحت اثر و میزان حساسیت آن و همچنین ارزشهای خاص محیط زیستی؛ تخمین و برآورد ریسک­های شناسایی شده و ارائه روشهای کنترل و کاهش ریسک می­باشد. شرکت ملی پخش فرآورده­های نفتی در شهرستان یاسوج واقع در استان کهگیلویه و بویراحمد می­باشد. این استان با وسعتی حدود 16361       کیلومتر مربع در جنوب غربی ایران بین مدار 30 درجه و 9 دقیقه تا 31 درجه و 75 دقیقه تا 15 درجه و 42 دقیقه طول شرقی نصف النهار گرینویچ واقع شده است و با توجه به این که این استان و بالاخص شهرستان یاسوج دارای آب و هوای بسیار متفاوتی نسبت به استان­های همجوار خود می­باشد و این شهرستان یکی از مناطق گردشگری و توریستی کشور محسوب می­شود.

 

لذا توجه به مسائل زیست محیطی در این شهرستان یکی از موارد مهم قلمداد می­شود. شهرستان یاسوج دارای پتانسیل­های زیادی در جهت استفاده بهینه و صحیح از منابع طبیعی و محیط زیست می­باشد و می­توان از این     قابلیت­ها در جهت پیشرفت هر چه بیشتر در این منطقه استفاده نمود البته با رعایت مقررات و ملاحظلات         زیست محیطی (واقع شدن منطقه حفاظت شده دنا در این شهرستان می­تواند دلیلی بر این ادعا باشد). لازم به ذکر است که شرکت ملی پخش فرآورده­های نفتی یاسوج که در ورودی شهر یاسوج واقع شده است و با توجه به قرار گرفتن این شرکت در شهر و نزدیک به مناطق مسکونی بحث دیدگاه منظر و بحث گردشگری می­تواند مهم و مورد توجه باشد. همچنین از سایر دلایل توجه به مباحث زیست محیطی این شرکت قرار گرفتن در قلب جنگلهای درختان بلوط که از سرمایه­های این منطقه و استان می­باشد و بحث آلودگی­های ایجاد شده توسط این شرکت که می­تواند تخریب­های غیر قابل جبرانی را برای این درختان و سایر گونه­های گیاهی و جانوری این منطقه داشته باشد. و در این مطالعه جهت اولویت­بندی و کمی­سازی احتمال وقوع پیامد­ها و مخاطرات زیست محیطی شرکت مد نظر از دو روش HAZAN و Frank & Morgan استفاده می­نماییم که در سطح اول ساختار اولویت­بندی، احتمال اثرات زیست محیطی در سطح دوم مخاطرات و آلاینده­های احتمالی به تفکیک مد نظر قرار گرفته شود و در سطح سوم محیط پذیرنده اولویت­بندی شدت در روش HAZAN و Frank & Morgan بپذیرد در این مطالعه از نرم­افزاری مانند Excell نیز کمک     می­گیریم و با بکار­گیری همزمان سیستم طبقه­بندی احتمال و شدت خطر، درجه ریسک زیست محیطی، اجتناب، کاهش، اقدامات اصلاحی و ترمیمی در راستای هماهنگ و همگون کردن این گونه فعالیتها در توسعه­ی پایدار این منطقه و کشور ارائه گردد.

 

 

 

 

 

تعیین سطوح ریسک

 

 

 

 

 

ارائه روشهای مدیریتی      شناسایی خطرات

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

آنالیز خطرات      تعیین احتمال وقوع اثر

 

 

 

 

 

تعیین شدت اثر

 

 

 

 

 

ارزیابی ریسک

 

 

 

 

 

شناخت و مطالعه فعالیتهای شرکت

 

 

 

 

 

 

 -2- اهمیت و ضرورت تحقیق

 

با توجه به ماهیت طرح و نوع کاربری آن احتمال نشت و ریزش محصولات از مخازن ذخیره محصولات، نشت مواد شیمیایی خطرناک، احتمال انفجار و آتش­سوزی در واحد­های مختلف شرکت و انبار­های موجود در آن؛ انتشار بخارات هیدروکربنی و دیگر آلاینده­ها نظیر سولفید هیدروژن, SO_x , CO , NO_x ؛ تماس افراد با مواد شیمیایی و همچنین بروز خطر­های انسانی از علل مهم در بروز حوادث در مرحله بهره­برداری می­باشند.

 

از دیدگاه زیست محیطی آلودگی خاک ناشی از ضایعات صنعتی و خطرناک؛ آلودگی منابع آب سطحی و زیرزمینی ناشی از انتشارات فاضلابهای صنعتی و بهداشتی، انتشار مواد نفتی و روغنی به محیط و به طور کلی نفوذ هر گونه مواد آلاینده به محیط که موجبات آلودگی محیط بیولوژیکی و یا انسانی را فراهم سازد، قابل تأمل می­باشد. از این رو توجه به مسائل ایمنی و محیط زیستی به منظور حفظ سلامت و بهداشت افراد شاغل و ساکنین منطقه و نیز محافظت از اکوسیستم منطقه از اهمیت به سزایی برخوردار است. ارزیابی ریسک زیست محیطی در صدد سنجش ریسکهای مربوط به محیط زیست است که بر اثر فعالیتهای صنعتی و یا طرح­های عمرانی صورت می­پذیرد. ارزیابی ریسک زیست محیطی یک گام فراتر از ارزیابی ریسک بوده است و در آن علاوه بر بررسی و تحلیل جنبه­های مختلف ریسک، ضمن شناخت کامل از محیط زیست منطقه تحت اثر، میزان حساسیت محیط زیست متأثر و همچنین ارزشهای خاص   محیط زیستی منطقه نیز در تجزیه و تحلیل و ارزیابی ریسک منطقه در نظر گرفته شده است. و با توجه حساسیت منطقه مورد مطالعه و اینکه دارای قابلیتهای فراوان توسعه­ای می­باشد باید ارزیابی ریسک زیست محیطی صورت گیرد و تجزیه و تحلیل جنبه­های مختلف ریسک و با شناخت کامل از محیط زیست منطقه، میزان حساسیت محیط تحت تأثیر و همچنین ارزشهای محیط زیستی منطقه در تجزیه و تحلیل ریسک بکار گرفته می­شود با این امید، که با شناسایی مخاطرات احتمالی و پیامد­های ناشی از آنها، تخمین و برآورد ریسک، پیشنهاد روشهای تقلیل ریسک و پیامد­های ناشی از آن و مدیریت ریسک در این شرکت بکار گرفته شود.

 

1-3- هدف­ها

 

1-3-1- هدف اصلی

 

– ارزیابی ریسک محیط زیستی، شرکت ملی پخش فرآورده­های نفتی با استفاده از دو روش HAZAN وFrank & Morgan

 

1-3-2- هدف جزئی

 

الف) بررسی فعالیت­های واحد انبار و طبقه­بندی فعالیت­ها و فرآیندهای مهم و شاخص­های زیست محیطی، زیرا انسان محور توسعه پایدار است لذا در ارزیابی جنبه­های زیست محیطی باید به حوادث و بیماری­های شغلی هم توجه کرد تا با حفظ سلامت و ایمنی کارکنان در محیط کار بهره­وری از نیروی انسانی صورت گیرد و نیز با رعایت الزامات       زیست محیطی، محیط زیستی با حداقل اثرات و پیامد­های زیست محیطی در واحد انبار بوجود آید.

 

ب) شناسایی جنبه­های زیست محیطی در شرایط عادی، غیرعادی و حادثه­ای یا اضطراری حاصل از فعالیت­ها در دو زمان عادی و تعمیرات اساسی

 

پ) تجزیه و تحلیل اثرات جنبه­های زیست محیطی حاصل از فعالیت­ها و ارزیابی پیامدهای آن­ها و اولویت­بندی آنها بر اساس RR و شدت پیامد­های بالا بر محیط زیست تحت تاًثیر و کارکنان و سایر ذینفعان با استعانت از دو روش HAZAN و Frank & Morgan و پیشنهاد اقدامات اصلاحی و مدیریت ریسک برای کاهش اثرات و کنترل   پیامد­های مهم

 

ت) تعیین اهمیت و شناسایی مخاطرات مناطق با حساسیت اکولوژیک تحت تأثیر .

 

ث) شناسایی به موقع پیامدهای زیست محیطی مهم حاصل از جنبه­های زیست محیطی که در مرحله­ی چرخه حیات بوجود می­آید که هدف به حداقل رساندن این پیامدها است.

 

ج) ارائه برنامه­ی ارزیابی ریسک و کاهش مخاطرات واحد انبار با کمک دو روش HAZAN وFrank & Morgan

 

چ) ارائه برنامه مدیریت ریسک واحد انبار به منظور تقلیل پیامدها و پایش ریسک­های تحت کنترل (ریسک­های حاصل از جنبه­های زیست محیطی)  

 

1-4- فرضیه­ها

 

الف) فعالیتهای شرکت ملی پخش فرآوده­های نفتی می­تواند در دراز مدت اثرات منفی بر محیط زیست پیرامون خود بر جای بگذارد.

 

ب) HAZAN و Frank & Morgan می­توانند در جهت شناسایی ریسکهای مهم و ارائه راهکارهای مدیریتی و اولویت­بندی این ریسکهای زیست محیطی ناشی از فعالیتهای این شرکت به ما کمک کند.

 

پ) در شرکت ملی پخش فرآوده­های نفتی آموزشهای لازم برای پرسنل شرکت راجع به قوانین و استانداردهای   زیست محیطی دیده نشده است.

 

ت) می­توان با اجرای درست و به موقع مطالعات ارزیابی ریسک شرکت مورد مطالعه خطرات را به حداقل رسانید.

 

ث) در واحد انبار تمامی جنبه­های زیست محیطی به طور کامل مورد شناسایی و ارزیابی قرار نگرفته است.

 

ج) تاکنون برنامه ارزیابی ریسک زیست محیطی(Environmental Risk Management) مدونی در واحد انبار ارائه نشده است.

 

1-5- تعریف اصطلاحات و مفاهیم

 

1-5-1- خطر (Hazard)

 

خطر خاصیت ذاتی یک ماده، وضعیت و یا فعالیت است که می­تواند منجر به صدمه و آسیب شود. به عبارت دیگر خطر، عامل صدمه و آسیب است و می تواند به صورت­های فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، ارگونومیکی و روانی ظاهر شود. خطر منبع بالقوه جراحت جسمی یا صدمه بهداشتی و یا خسارت به دارایی­ها و محیط زیست است (15).

 

خطرها گوناگون هستند، مانند:

 

1-5-1-1- خطرها ی فیزیکی

 

هر عاملی که ماهیت فیزیکی دارد و علم فیزیك درباره­ی آن کاربرد دارد، مانند تغییر فاز ماده، انتقال گرما، تبخیر و ایجاد سرما (16).

 

1-5-1-2- خطرهای شیمیایی

 

موادی گوناگون را در بر می­گیرد که می­توانند از نظر ایمنی یا بهداشتی خطرناک باشند. خطرهایی مانند توانایی اشتعال، توانایی انفجار، ناپایداری و میل ترکیبی فراوان جزء این دسته از خطرات به حساب می­آیند.

 

1-5-1-3- خطرهای تهدید کننده سلامتی

 

مواد شیمیای یا هر جسم دیگری است که بر پایه­ی مدارک علمی موجود می­تواند اثرات آنی یا دراز مدت در سلامتی افراد در معرض داشته باشد. مانند: مواد سرطانزا، مواد سمی، موادی با اثر نامطلوب بر تولید مثل، مواد تحریک کننده ، مواد خورنده، مواد حساسیت­زا، موادی که به کبد صدمه می­زنند، موادی که به کلیه­ها آسیب می­رسانند، موادی که روی سلول­های عصبی اثر دارند، موادی که در مکانیسم تولید خون اثر سوء دارند، مواد آسیب­رسان به ریه­ها، پوست و چشم­ها (16).

 

1-5-1-4- خطر­های مکانیکی

 

به شکل ضربه، سایش، برش و … .

 

1-5-1-5- خطرهای بیولوژیك

 

خطرهای ناشی از میکروارگانیسم­ها، مانند عوامل میكروبی بیماریزا در دامداری

 

1-5-1-6- خطرهای روانی- اجتماعی

 

تاکنون به این دسته از خطرها توجه کافی نشده است. مانند: محیط کار پرتنش، مسائل اقتصادی و مسائل فرهنگی(16).

 

 

 

 

 

آستانه تحمل

 

نمودار1-2- نمایشی ساده از ارتباط میان خطر، حادثه و زیان

 

1-6- احتمال خطر

 

امکان بروز شرایط خاص در یک وضعیت معین یا محیط کاری را احتمال خطر گویند (15).

 

1-7- شدت خطر (Hazard Severity)

 

عبارتست از یک توصیف طبقه­بندی شده از سطح خطرات براساس پتانسیل واقعی یا مشاهده شده آنها در ایجاد جراحت، صدمه و یا آسیب (2).

 

1-8- شناسایی خطر

 

شناسایی خطر تکنیکی است برای شناسایی خطرات عمده­ای که در یک فعالیت خاص وجود دارند (15).

 

1-9- مخاطره

 

قرار گرفتن در معرض یک خطر، مخاطره نامیده می­شود. مخاطره عبارتست از قرار گرفتن در شرایطی که پتانسیل آسیب­رسانی در آن شرایط نهفته است. وجود مخاطره، در گرو وجود خطر است (16).

 

1-10- مخاطرات عمده صنایع فرآیندی

 

در صنایع فرآیندی، بخصوص در صنایع شیمیایی معمولاً ماهیت موادشیمیایی اعم از سمیت، خورندگی و قابلیت انفجار می­تواند شرایط مخاطره آمیز ایجاد نماید.

 

سه نوع مخاطره عمده صنعتی عبارتند از1- نشت مواد سمی 2- انفجار 3- آتش­سوزی (1).

 

1-10-1- نشت مواد سمی

 

سمیت یک ماده شیمیایی مربوط به خاصیتی از آن ماده است که توانایی آسیب رساندن به بافت­ها و ارگانیسم­های بدن را دارد. اما میزان خطر یک ماده سمی از طریق تعداد دفعات و مدت زمان تماس و غلظت ماده شیمیای مشخص می­شود (1).

 

1-10-2- انفجار

 

این پدیده با ایجاد یک موج فشاری که به صورت یک صدای مهیب شنیده می­شود، باعث ایجاد جراحت مستقیم یا غیر مستقیم در افراد، خراب شدن ساختمانها و دستگاه­ها و پرتاب شدن اشیاء تا شعاع چند صد متری محیط اطراف   می­گردد (1).

 

1-10-3- آتش سوزی

 

خاصیت اشتعال­پذیری بیانگر سهولت سوختن یک ماده در هوا یا در گاز دیگر که بتواند نقش اکسنده را ایفا کند، می­باشد، سوختن، یک واکنش شیمیایی است که در آن در اثر اکسید شدن یک ماده خاص انرژی آزاد می­شود و آتش یک پیامد قابل رویت این سوختن است. اجزاء لازم برای ایجاد یک آتش عبارتند از سوخت، عامل اکسنده و منبع جرقه، اگر یک جزء وجود نداشته باشد در آن صورت اشتعال رخ نمی­دهد. آتش و انفجار خصوصیات متشابه زیادی دارند، تفاوت عمده آنها در سرعتی است که انرژی حاصل از سوختن مواد آزاد می­شود. که در آتشها بسیار کمتر از انفجار­ها است. رابطه این دو پدیده در عمل معمولاً به این صورت است که آتش موجب انفجار می­شود و بالعکس (1).

 

1-11- حادثه

 

واقعه برنامه­ریزی نشده و بعضاً صدمه آفرین یا خسارت رسان که انجام، پیشرفت یا ادامه طبیعی یک فعالیت یا کار را مختل می­سازد و همواره در اثر یک عمل یا کار ناایمن و یا شرایط ناایمن یا ترکیبی از آن دو به وقوع می­پیوندد (15).

 

1-12- شبه حادثه

 

رویدادهایی هستند که هر چند می­توانند باعث صدمه و یا جراحت شوند ولی به موارد فوق منجر نشده و به اصطلاح بخیر می­گذرند (2).

 

نمودار 1-3- نمایش مفهوم شبه حادثه

 

1-13- عدم انطباق

 

هر گونه انحرافی از استانداردهای کاری، دستورالعمل ها، روش های اجرایی، مقررات، عملکرد نظام مدیریتی و غیره که مستقیم یا غیر مستقیم منجر به جراحت، بیماری، خرابی اموال، تخریب محیط کار و یا ترکیبی از این موارد گردد (17).

 

1-14- شکست یا نقص

 

عدم توانایی یک جزء، وسیله یا سیستم در اجرای عملکرد مورد انتظار و یا انجام یک عمل یا فعل ناخواسته را نقص یا شکست گویند به عنوان مثال بصدا در نیامدن زنگ اعلام آتش­سوزی در موقع حریق و یا بصدا در آمدن آن در مواقع غیر ضروری هر دو نقص محسوب می شوند (2).

 

1-15- ایمنی

 

در فرهنگ لغات اصطلاح ایمنی به معنی امنیت، آسایش، سلامتی و … آمده است و از نظر تعریف عبارتست از میزان یا درجه فرار از خطر. ایمنی کامل یعنی مصونیت در برابر هر نوع آسیب، جراحت و نابودی که با توجه به     تغییر­پذیری ذاتی انسان و غیرقابل پیش بینی بودن کامل اعمال و رفتار او و همچنین علل دیگر بنظر می­رسد که هیچگاه ایمنی صد در صد حتی برای یک دوره کوتاه مدت نیز وجود نداشته باشد به همین علت کارشناسان امر معمولاً بجای کلمه ایمنی از اصطلاحاتی نظیر ” پیشرفت ایمنی ” ارتقاء ایمنی ” و ” ایمن­تر” استفاده می­کنند (2).

 

1-16- فرایند ایمنی سیستم

 

اساس فرایند ایمنی سیستم عبارتست از کسب اطمینان از اینکه شغل یا وظیفه در ایمن­ترین شکل خود و بدون وجود ریسک غیر قابل قبول از جراحات و صدمات انجام می­گیرد. این فرایند آینده نگر در محیط­های کاری یعنی جائیکه افراد، روش­های عملیاتی، تجهیزات، مواد و محیط بصورت فاکتورهای مکمل هم می­توانند ایمنی و انجام موفقیت آمیز شغل یا وظیفه را تحت تاثیر قرار دهند انجام می­گیرد (2).

 

1-17 – ریسک

 

شانس صدمه دیدن در اثر خطر که از حاصلضرب احتمال بالفعل درآمدن خطر و شدت پیامدهای آن بدست می­آید (18).

 

1-18- طبقه­بندی ریسک

 

الف- خطرات طبیعی

 

ب- زیر ساختاری

 

ج- سطح سایت­های صنعتی

 

1-18-1- ریسک مربوط به خطرات طبیعی

 

بیماری­های واگیر، سیل، سرما و یخبندان، ریزش کوه و حرکت زمین، رعد و برق، زمین، لرزه، توفان، توفان­های استوایی، تسونومی، آتش­فشان، آتش­سوزی سرزمین­ها، مکان زندگی حیات وحش و … . (19).

 

1-18-2- ریسک­های زیر ساختاری

 

روابط عمومی، زنجیره تامین و مصرف، سیستم­های حمل و نقل، خدمات شهری، برق، گاز طبیعی، آب آشامیدنی، تصفیه فاضلاب، مخابرات، مطالبات تاریخی، جامعه، خرافات فرهنگی، خدمات اضطراری، اثرات کارکنان، سیستم­های کنترل آشوب، بیمارستان­ها و جریان مواد و … .

 

1-18-3- ریسک در سطح سایت­های صنعتی

 

سیستم­های فرآیندی پرفشار، سیستم­های تهویه، مدیریت تغییر، مدیریت پیمانکاران و تامین کنندگان، سیستم­های مخابراتی، سیستم­های تصفیه فاضلاب، سیستم­های آب آشامیدنی، پراکنده شدن و انتشار آزبست، سیستم هوای فشرده، سیستم­های کنترل و ابزار دقیق، سیستم­های HSE،

 

سیستم توزیع برق، نشت مواد، گازهای خروجی دودکش­ها، تجهیزات فرآیندی تولید، آتش­سوزی و انفجار و … (19).

 

1-19- شناسایی ریسک

 

شناسایی ریسک فرایندی است که توسط آن یک شرکت به طور دائم و سیستماتیک ریسک­های اموال، مسئولیت و نیروی انسانی را فوراً و یا قبل از اینکه به وقوع بپیوندند، شناسایی می­کند. (20).

 

1-20- تكنیك­های شناسایی ریسك

 

1- بازبینی مستندات 2- تكنیك­های جمع­آوری اطلاعات (یورش فکری یا طوفان ذهنی، تکنیک دلفی، مصاحبه، تجزیه و تحلیل SWOT) 3- چك لیست­ها 4- آنالیز فرضیات 5- تكنیك­های ترسیمی (19 1386).

 

1-21- تحلیل ریسک

 

استفاده اصولی از اطلاعات موجود به منظور شناسایی خطر (Hazard Identification) و تخمین ریسک (Risk Estimation) وارد بر افراد، اموال و محیط زیست می­باشد (15).

 

1.9.2. دیدگاه چرخه‌ای ……………………………………………………………………………………………..

 

2.9.2. دیدگاه فشاری/ کششی ……………………………………………………………………………………

 

10.2. مباحث استراتژیک مدیریت زنجیره تامین ………………………………………………………………..

 

11.2. چالش­های زنجیره تامین ………………………………………………………………………………………….

 

1.11.2. وظیفه 1: طراحی زنجیره تامین به منظور کسب مزیت استراتژیک ……………………

 

2.11.2. وظیفه 2: پیاده­سازی روابط مشارکتی ……………………………………………………………..

 

3.11.2. وظیفه 3: تحمیل شراکت­های زنجیره تامین ………………………………………………….

 

4.11.2. وظیفه 4: مدیریت اطلاعات زنجیره تامین ………………………………………………………..

 

5.11.2. وظیفه 5: زودودن هزینه از زنجیره­تامین …………………………………………………………

 

12.2. چگونگی پشتیبانی فناوری ­اطلاعات از زنجیره ­تأمین ………………………………………………….

 

13.2. مشکلات زنجیرۀ تأمین ……………………………………………………………………………………………

 

14.2. راه­حل­های مشکلات زنجیرۀ تأمین ………………………………………………………………………….

 

1.14.2. استفاده از موجودی برای حل مسائل زنجیرۀ تأمین ……………………………………………

 

2.14.2. به اشتراک گذاشتن اطلاعات …………………………………………………………………………

 

 

 

 

 

 

3.14.2. تغییر یک زنجیرۀ تأمین خطی به یک هسته مرکزی (هاب) ……………………………..

 

4.14.2. همکاری در خلال زنجیرۀ تأمین ……………………………………………………………………..

 

5.14.2. سایر راه­حل­های مبتنی بر فناوری اطلاعات برای

 

مشکلات مدیریت زنجیرۀ تأمین ………………………………………………………………

 

6.14.2. تیم­های زنجیرۀ تأمین ……………………………………………………………………………………

 

15.2. زنجیره تأمین و فناوری اطلاعات ……………………………………………………………………..

 

16.2. بررسی تحقیقات پیشین …………………………………………………………………………………..

 

1.16.2. تحقیقات داخلی ……………………………………………………………………………………

 

2.16.2. تحقیقات خارجی ………………………………………………………………………………..

 

17.2. چارچوب نظری و مدل مفهومی تحقیق ………………………………………………………………….

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش ……………………………………………………………………………

 

1.3. مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………

 

2.3. روش شناسی پژوهش ………………………………………………………………………………………

 

3.3. فرایند کلی تحقیق ……………………………………………………………………………………………

 

4.3. جامعه آماری و نمونه آماری ……………………………………………………………………………………..

 

5.3. روش جمع آوری داده ها ………………………………………………………………………………………

 

6.3. ابزار جمع آوری داده ها ………………………………………………………………………………………

 

1.6.3. بررسی روایی ابزار جمع آوری داده ها …………………………………………………………..

 

2.6.3. بررسی پایایی (اعتبار) ابزار جمع آوری داده ها ……………………………………………….

 

 

 

 

 

 

7.3. روش تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………………..

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………..

 

1.4. مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….

 

2.4. بررسی شاخصهای دموگرافیک (جمعیت شناختی) ………………………………………………………

 

1.2.4. بررسی وضعیت نمونه تحقیق بر اساس جنسیت …………………………………………….

 

2.2.4. بررسی وضعیت نمونه تحقیق بر اساس تحصیلات …………………………………………….

 

3.2.4. بررسی وضعیت نمونه تحقیق بر اساس سابقه خدمت ………………………………………….

 

3.4. مدل اندازه­گیری …………………………………………………………………………………………………..

 

1.3.4. تحلیل عاملی اکتشافی …………………………………………………………………………………..

 

2.3.4. تحلیل عاملی تأییدی ……………………………………………………………………………………..

 

4.4. آزمون فرضیات تحقیق ……………………………………………………………………………………..

 

1.4.4. آزمون فرضیه اول ……………………………………………………………………………………..

 

2.4.4. آزمون فرضیه دوم ……………………………………………………………………………………..

 

 

3.4.4. آزمون فرضیه سوم ……………………………………………………………………………………..

 

4.4.4. آزمون فرضیه چهارم ……………………………………………………………………………………..

 

5.4.4. آزمون فرضیه پنجم ……………………………………………………………………………………..

 

6.4.4. آزمون فرضیه ششم ……………………………………………………………………………………..

 

7.4.4. آزمون فرضیه هفتم ……………………………………………………………………………………..

 

8.4.4. آزمون فرضیه هشتم ……………………………………………………………………………………..

 

 

 

 

 

 

9.4.4. آزمون فرضیه نهم ……………………………………………………………………………………..

 

10.4.4. آزمون فرضیه دهم ……………………………………………………………………………………..

 

11.4.4. آزمون فرضیه یازدهم ……………………………………………………………………………………..

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات ………………………………………………………………..

 

1.5. مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………..

 

2.5. تفسیر نتایج تحقیق ……………………………………………………………………………………………

 

1.2.5. نتایج مربوط به متغیرهای جمعیت شناختی (دموگرافیک) ……………………………….

 

2.2.5. تفسیر نتایج فرضیات تحقیق ……………………………………………………………………….

 

1.2.2.5. یافته های فرضیه اول ……………………………………………………………………….

 

2.2.2.5. یافته های فرضیه دوم ……………………………………………………………………….

 

3.2.2.5. یافته های فرضیه سوم ……………………………………………………………………….

 

4.2.2.5. یافته های فرضیه چهارم ……………………………………………………………………….

 

5.2.2.5. یافته های فرضیه پنجم ……………………………………………………………………….

 

6.2.2.5. یافته های فرضیه ششم ……………………………………………………………………….

 

7.2.2.5. یافته های فرضیه هفتم ……………………………………………………………………….

 

8.2.2.5. یافته های فرضیه هشتم ……………………………………………………………………….

 

9.2.2.5. یافته های فرضیه نهم ……………………………………………………………………….

 

10.2.2.5. یافته های فرضیه دهم ……………………………………………………………………….

 

11.2.2.5. یافته های فرضیه یازدهم ……………………………………………………………………….

 

 

 

 

 

 

3.5. نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات ……………………………………………………………………………

 

4.5. پیشنهاد برای تحقیقات آتی …………………………………………………………………………………

 

5.5. محدودیت های انجام تحقیق ………………………………………………………………………………

 

منابع و مأخذ ………………………………………………………………………………………………………….

 

پیوست شماره 1: پرسشنامه ………………………………………………………………………………………

 

پیوست شماره 2: خروجی حاصل از نرم افزار های Spss و Lisrel …………………………………..

 

 چکیده

 

پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین عوامل تبادل اجتماعی، به اشتراك گذاری اطلاعات و رفتارهای مشارکتی با عملكرد زنجیره تأمین در شركت های مستقر در شهرك فناوری صنایع غذایی و بیوتکنولوژی مشهد به انجام رسیده است. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل مدیران ارشد، میانی و عملیاتی شرکتهای مستقر در شهرك فناوری صنایع غذایی و بیوتکنولوژی مشهد بود که تعداد آنها برابر با 657 نفر می باشد. از این تعداد، 240 نفر از روش نمونه برداری طبقه ای با تسهیم متناسب به عنوان نمونه انتخاب شدند. همچنین، ابزار جمع آوری داده در این تحقیق، پرسشنامه ای مشتمل بر 36 پرسش بود که در آن پاسخ ها بر اساس طیف 5 نقطه ای لیکرت تنظیم شده بودند. نتایج تحقیق نشان داد که بین همه ابعاد تئوری تبادل اجتماعی (بجز قدرت) با به اشتراک گذاری اطلاعات و رفتارهای مشارکتی رابطه وجود دارد. همچنین، بین به اشتراک گذاری اطلاعات با رفتارهای مشارکتی و با عملکرد زنجیره تأمین نیز روابط به اثبات رسید. گفتنی است که این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی بوده و از نوع مطالعات علّی با رویکرد توصیفی – پیمایشی می باشد. همچنین، در این تحقیق بمنظور تحلیل روابط از روش معادلات ساختاری کمک گرفته شده است.

 

 کلمات کلیدی: عملکرد زنجیره تأمین، به اشتراک گذاری اطلاعات، رفتارهای مشارکتی، مدل تبادل اجتماعی، شرکتهای مستقر در شهرك فناوری صنایع غذایی و بیوتکنولوژی مشهد

 

 .1. مقدمه

 

مدیریت زنجیره تأمین (SCM) [1]یكی از قدرتمندترین پارادایمهای عملیاتی برای بهبود مزیت رقابتی سازمانهای تولیدی و خدماتی محسوب می شود. با روند كنونی، دیگر امروزه سازمانها به تنهایی مهم نیستند، بلكه ایجاد ارزش افزوده در زنجیره تأمین و مدیریت آن دارای اهمیت فزاینده می باشد. از سوی دیگر، با افزایش جهانی سازی و رقابت در سطح بین الملل و ورود فناوریهای جدید مانند فناوری اطلاعات، دیگر بسیاری از سیاستها و تجارب گذشته كارایی لازم را ندارند. می توان گفت امروزه همه سازمانها به نوعی در معرض تحولات فناوری اطلاعات قرار دارند وجلوه های كاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات، در كلیه حوزه های زنجیره تأمین از جمله به اشترک گذاری اطلاعات مابین تأمین كنندگان، تولیدکنندگان و عرضه کنندگان به امری ضروری مبدل شده است. همچنین، به واسطه حساسیت های قیمتی و رقابتی، امروزه اعضای زنجیره تأمین به سمت رفتارهای مشارکتی و گروهی پیش رفته اند تا بتوانند با اشتراک و ائتلاف بهتر، زنجیره تأمین کاراتری را شکل داده و از ثمرات آن بهره مند شوند. از اینرو، در پژوهش پیش رو برآنیم تا با انجام مطالعه ای موردی بر روی شرکتهای مستقر در شهرك فناوری صنایع غذایی و بیوتکنولوژی مشهد، تأثیر متغیرهای مهمی همچون به اشتراک گذاری اطلاعات، رفتارهای مشارکتی و نظریه تبادل اجتماعی را بر روی عملکرد زنجیره تأمین مورد بررسی و کنکاش دقیق قرار دهیم.

 

در این فصل، سعی خواهد شد تا مسئله و سؤالات تحقیق بصورت شفاف بیان شده و پس از آن به تشریح اهداف، فرضیات و متغیرهای موجود در تحقیق خواهیم پرداخت.

 

2.1. بیان مسئله تحقیق

 

در محیط تجاری کنونی، رقابت دیگر بین سازمان ها نیست، بلکه بین زنجیره تامین آنهاست. سازمان ها، به عنوان بخشی از زنجیره تامین، به طور فزاینده ای در این فکرند که می بایست برای انعکاس سریع تغییرات بازار، با سایر زنجیره های تامین رقابت کنند (کیگولینی و همکاران[2]، 2004). در واقع، زنجیره تامین در میان تعداد زیادی از شرکا بصورت پویا و پیچیده در حال فعالیت می باشد. بمنظور پاسخگویی به این چالش ها، مدیریت زنجیره تامین[3] (SCM) مفهوم و ابزاریست در دست شرکت اصلی تا بتواند شرکای تجاری خود را بنحوی مدیریت کند که همکاری های بلند بیشتری در آینده حاصل گردد (ویجایاساراسی[4]، 2010).

 

مدیریت زنجیره تأمین می تواند به عنوان یک مدیریت اثربخش بر روی سه جریان مکمل مواد، اطلاعات و سرمایه گذاری بین یک شرکت اصلی و شرکایش تعریف گردد. اما یک مکانیزم تعریف شده جهت هماهنگی شرکا در استفاده از اطلاعات آنلاین، نقش مهمی را در مدیریت موثر این جریان ایفا می کند. نگرانیهای اصلی این مکانیزم، دو موضوع می باشد: به اشتراک گذاشتن اطلاعات و همکاری های مشترک (اسمیت و همکاران[5]، 2007).

 

در وهله اول، غالباً در زنجیره تامین، اطلاعات بین شرکتهای بالادستی و پایین دستی متناقض و ناسازگار می باشد (پراجوگو و اولهاگر[6]، 2012). شرکای زنجیره تامین ممکن است برای پیش بینی تقاضاهای بازار خود، بر اساس اطلاعات ناقص عمل کنند. از اینرو، همه شرکا می بایست برای پاسخ سریع به تغیرات بازار، موجودی بالاتری از محصولات یا قطعات را نگهداری کنند. نتیجه این امر،  می تواند افزایش هزینه تولید و کاهش حاشیه سود را برای شرکا به ارمغان آورد که به عنوان        “اثر شلاق چرمی[7]” شناخته می شود. از اینرو، بسیاری از مطالعات تأکید کرده اند که به اشتراک گذاری اطلاعات، یکی از فاکتورهای مهم و اساسی زنجیره تامین موثر می باشد. (وو ، چوآنگ و هسو[8]، 2014)

 

در وهله دوم، یک زنجیره تامین خوب و کارا، بر ماهیت رفتارهای مشارکتی در فرایند      تصمیم گیری متقابل بنا نهاده شده که این امر شرکا را در مسیر دستیابی به اهداف مشترکشان یاری       می رساند. در واقع، رفتارهای مشارکتی اجازه می دهد شرکا به طور مشترک و به روشی سیستماتیک، به یک فهم درست از تقاضاهای آینده، برنامه ریزی صحیح برای برآوردن این تقاضاها، و هماهنگی فعالیت های مرتبط دست یابند. بنابراین، رفتارهای مشارکتی، نیروی محرک یک زنجیره تامین موثر می باشند. بمنظور دستیابی به اینگونه رفتارهای مشارکتی، پژوهشگران بر اهمیت انکار ناپذیر فناوریهای پیشرفته اطلاعاتی در جهت پشتیبانی از به اشتراک گذاری اطلاعاتی صحه گذاشته اند. (اسمیت و همکاران، 2007)

 

در موقعیتی که به اشتراک گذاری اطلاعات و رفتارهای مشارکتی کاملاً با موفقیت ائتلاف زنجیره تأمین گره خورده اند، بررسی و شناسایی اصول یاری رسان در مبادله عقاید بین شرکای فعال در زنجیره تأمین ضروری بنظر می رسد (شئو و همکاران[9]، 2006). تئوری تبادل اجتماعی[10] (SET)، استدلال می کند که در ورای تعامل افراد یا گروه ها با یکدیگر، انتظار و توقع پاداش وجود دارد. این تئوری فرض می کند که نگرشها و رفتارها می توانند بر مبنای پاداشهای حاصله از تعامل منهای    هزینه های حاصله از تعامل، ارزیابی شوند. در زمینه زنجیره تأمین، یک تأمین کننده بر مبنای سیاستهای مشارکتی، همکاری دو جانبه ای را با تولید کننده شکل میدهد و انتظار دارد که در آینده عوایدی را از طرف تولید کننده حاصل کند. با توجه به مبانی نظری نظریه تبادل اجتماعی در حوزه زنجیره تأمین، بنظر می رسد که متغیرهای فعال در مدل تبادل اجتماعی (یعنی اعتماد، تعهد، عمل متقابل، و قدرت)، مقدم بر متغیرهای به اشتراک گذاری اطلاعات و رفتارهای مشارکتی ایفای نقش می نمایند. از اینرو، در مطالعات رفتاری زنجیره تأمین، بهیچ وجه نمی تواند اهمیت این نظریه را کتمان نمود. (وو ، چوآنگ و هسو[11]، 2014)

 

در نهایت، عملکرد زنجیره تأمین هدف نهایی همه شرکا در این زنجیره می باشد. شرکتهای فعال در شهرک فناوری صنایع غذایی و بیوتکنولوژی مشهد نیز از هر کدام جزوی از یک زنجیره تأمین وسیعتر می باشند، از این قاعده مستثنی نبوده و همگی بدنبال افزایش کارایی و عملکرد زنجیره خود می باشند. چراکه بهبود عملکرد زنجیره تأمین می تواند همه شرکای مشمول در خود را منتفع نموده و آثار مثبت زیادی موجب شود. از اینرو، در پژوهش حاضر برآنیم تا انجام یک تحقیق کاملاً علمی بر روی شرکتهای فعال در شهرک مذکور، بررسی نمائیم که “متغیرهای نظریه تبادل اجتماعی، به اشتراک گذاری اطلاعات و رفتارهای مشارکتی دارای چه نوع ارتباط متقابلی با یکدگیر و همچنین با عملکرد زنجیره تأمین هستند؟”. پاسخ به این پرسش و شناسایی دقیق روابط مابین این متغیر در شرکتهای تحت مطالعه، می تواند زمینه ساز افزایش عملکرد زنجیره های تأمین فعال در این مجموعه شده و راهکارهای مدیریتی نوینی را در اذهان مدیران ارشد شرکتهای مشمول در پژوهش شکل دهد.

 

.1. ضرورت و اهمیت انجام تحقیق

 

مهمترین ضرورت پژوهشی این تحقیق، پر کردن خلاء مطالعاتی موجود در کشور در زمینه ارتباط بین مدل تبادل اجتماعی، رفتارهای مشارکتی، تبادل اطلاعات و عملکرد زنجیره تأمین می باشد. چراکه علیرغم جستجوهای اینترنتی، مشخص شده که تا کنون پژوهشی جامع در این حوزه در صنایع کشور اتفاق نیفتاده است.

 

همچنین از لحاظ کاربردی نیز، با تحلیل و شناسایی دقیق ارتباط بین متغیرهای موجود در مدل مفهومی پژوهش، تصمیم سازان شرکتهای فعال در شهرک فناوری صنایع غذایی و بیوتکنولوژی مشهد می توانند راهکارهای فراوانی را جهت بهبود عملکرد مدیریت زنجیره تأمین طراحی و اجرا نموده و بیش از پیش در جهت ارتقاء سطح عملکردی شرکت خود و شرکای حاضر در زنجیره تأمین، گام بردارند.

 

4.1. اهداف تحقیق

 

مهمترین اهداف تحقیق حاضر به شرح ذیل می باشند:

 

 

• شناسایی رابطه بین تئوری تبادل اجتماعی و ابعاد آن با به اشتراک گذاری اطلاعات در زنجیره تامین شرکت های فعال در شهرک فناوری صنایع غذایی و بیوتکنولوژی مشهد.

 

• شناسایی رابطه بین تئوری تبادل اجتماعی و ابعاد آن با به رفتارهای مشارکتی در زنجیره تامین شرکت های فعال در شهرک فناوری صنایع غذایی و بیوتکنولوژی مشهد.

 

• رابطه بین به اشتراک گذاری اطلاعات با عملکرد زنجیره تأمین در شرکت های فعال در شهرک فناوری صنایع غذایی و بیوتکنولوژی مشهد.

 

1-6 فرضیه های تحقیق. 6

 

1-7 قلمرو تحقیق. 6

 

1-7-1 قلمرو موضوعی. 6

 

1-7-2 قلمرو مکانی. 6

 

1-7-3 قلمرو زمانی. 6

 

1-8 روش تحقیق. 7

 

1-8-1 روش و ابزار جمع آوری داده ها 7

 

1-8-2 جامعه آماری و حجم نمونه. 7

 

1-8-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها 7

 

1-9 تعریف واژه های کلیدی تحقیق. 8

 

1-9-1 ارزش ویژه برند. 8

 

1-9-2 برند داخلی. 8

 

1-9-3 تمایل به برند. 8

 

1-9-4 دانش برند داخلی. 8

 

1-9-5 تعهد برند داخلی. 9

 

1-10 تعاریف عملیاتی : 9

 

1-10-1 ارزش ویژه برند. 9

 

1-10-2 برند داخلی(واژه کاربردی در کلیه سوالات تحقیق ) 10

 

1-10-3 تمایل به برند(واژه کاربردی در 1و2و3و4و5) 10

 

1-10-4 دانش برند داخلی (واژه کاربردی در سوال 8) 10

 

1-10-5 تعهد برند داخلی (سوال 2 و 7) 11

 

1-10-6 هویت برند داخلی(واژه سوال 11) 11

 

1-10-7 ارتباط با برند داخلی(واژگان سوال 9 و 11) 11

 

1-10-8 برند گذاری در صنعت بانکداری.. 12

 

1-11 خلاصه فصل. 12

 

2-1 مقدمه. 14

 

2-2 بیان نظری موضوع. 16

 

2-3 برند. 16

 

2-4 عملکرد برند. 17

 

2-5 ارزش ویژه برند. 18

 

2-6 برند، عملکرد برند و برندسازی داخلی. 20

 

2-7 نظریه هدف گذاری.. 21

 

2-8 سختی هدف.. 22

 

2-9 شفافیت هدف.. 22

 

2-10 اثرات برندسازی داخلی. 23

 

2-11 اعتماد برند. 25

 

2-12 ارتباط برند. 26

 

2-13 وجهه برند. 27

 

2-14 ویژگی های برند جهانی. 28

 

2-15 ارزش ویژه برند. 28

 

2-16 کیفیت درک شده 29

 

2-17 وفاداری به برند. 29

 

2-18 آگاهی از برند تجاری.. 30

 

2-19 تداعی برند. 30

 

2-20 ویژگی های فردی موثر بر برند. 31

 

2-21 تمایل به تجربه. 31

 

2-22 ارزش لذت جویانه. 32

 

2-23 برون گرایی. 32

 

2-24 پژوهش های داخلی. 36

 

جدول 2-1 خلاصه‌ای از نتایج پژوهش‌های پیشین. 41

 

مدل مورد استفاده در تحقیق حاضر مبتنی بر تلفیق نتایج حاصل از مطالعات اسچمیدت (2010) و منهرت و ترز (2008) و چرناتونی و وکوتام (2006) اقتباس شده است که براین اساس فرضیه های این تحقیق ارایه شده است. 42

 

2- 25 خلاصه. 43

 

3-1 مقدمه. 45

 

 

3-2 روش شناسی پژوهش… 45

 

3-3 فرایند کلی تحقیق. 45

 

3-4 جامعه آماری و نمونه آماری.. 46

 

3-5 قلمرو تحقیق. 46

 

3-5-1 قلمرو موضوعی. 46

 

3-5-2 قلمرو مکانی. 46

 

3-5-3 قلمرو زمانی. 46

 

3-6 روش جمع آوری داده ها 46

 

3-7 ابزار جمع آوری داده ها 47

 

3-7-1 بررسی روایی ابزار جمع آوری داده ها 47

 

3-7-2 بررسی پایایی (اعتبار) ابزار جمع آوری داده ها 48

 

3-8 روش تجزیه و تحلیل داده ها 49

 

3-9 خلاصه. 49

 

4-1 مقدمه. 51

 

4-2 آمار توصیفی متغیرهای تحقیق. 52

 

4-3 آمار استنباطی تحقیق. 57

 

4-3-1 آزمون نرمال بودن توزیع داده ها 57

 

4-4 آزمون فرض آماری : 58

 

4-5 خلاصه. 68

 

5-1 مقدمه. 71

 

5-2 تفسیر نتایج تحقیق. 71

 

5-2-1 نتایج مربوط به متغیرهای جمعیت شناختی (دموگرافیک) 71

 

5-2-2 تفسیر نتایج فرضیات تحقیق. 72

 

5-2-2-1 یافته های فرضیه اول. 72

 

5-2-2-2 یافته های فرضیه دوم. 72

 

5-2-2-3 یافته های فرضیه سوم. 73

 

5-2-2-4 یافته های فرضیه چهارم. 73

 

5-2-2-5 یافته های فرضیه پنجم. 73

 

5-2-2-6 یافته های فرضیه ششم. 74

 

5-2-2-7 یافته های فرضیه هفتم. 74

 

5-2-2-8 یافته های فرضیه هشتم. 75

 

5-2-2-9 یافته های فرضیه نهم. 75

 

5-2-2-10 یافته های فرضیه دهم. 75

 

5-2-2-11 یافته های فرضیه یازدهم. 76

 

5-3 مقایسه نتایج تحقیق با تحقیقات پیشین. 76

 

5-4 پیشنهاد برای تحقیقات آتی. 77

 

5-4-1 پیشنهادهای کاربردی.. 77

 

5-4-2 پیشنهادها برای تحقیقات آتی. 77

 

5-5 محدودیت های انجام تحقیق. 78

 

5-6 خلاصه. 78

 

منابع فارسی. 79

 

منابع لاتین. 81

 

Abstract 103

 

چکیده

 

اهمیت ارزش ویژه برند و برند سازی در پژوهش های علمی بسیاری مورد تأکید بوده است.. برندسازی در دو سطح داخلی و خارجی انجام می گیرد. برندسازی خارجی مربوط به مشتریان بیرونی سازمان ها می باشد و برندسازی داخلی كه با ظهور مفهوم بازاریابی داخلی در دهه های اخیر مورد توجه واقع شده است، تأكید بر كاركنان به عنوان مشتریان درون سازمان است. در این تحقیق به موضوع بررسی تاثیر عوامل فردی درون سازمانی بر ارزش ویژه برند داخلی سازمان مطالعه موردی بانک ملی استان خراسان رضوی پرداخته شده است. هدف از ین تحقیق بررسی رابطه بین عوامل فردی درون سازمانی با ارزش ویژه برند می باشد در این تحقیق از آمار توصیفی و استنباطی استفاده گردیده است .جامعه آماری مدیران و معاونین و سرپرستان بانک ملی استان خراسان رضوی می باشد که حجم نمونه انتخابی 163 نفرمی باشد داده های پژوهش از طریق پرسشنامه به صورت حضوری توسط محقق جمع آوری گردید. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از نرم افزار های excel و نرم افزار spss استفاده گردید. پس از تحلیل داده ها کلیه فرضیات پشنهادی مورد تأیید قرار گرفت.نتایج تحقیق نشان می دهد عوامل فردی درون سازمانی بر ارزش ویژه برند داخلی سازمان مطالعه موردی بانک ملی استان خراسان رضوی تاثیر دارد .

 

کلید واژه: ارزش ویژه برند. برند داخلی، تمایل به برند، دانش برند داخلی

 

1-1مقدمه

 

امروزه برخورداری از برندی قوی از اولویت های بسیاری از سازمان هاست. از این رو محققان این حوزه همواره آن را از جنبه های مختلفی بررسی كرده اند. برند سازی می تواند در دو وجه داخلی و خارجی انجام شود. رویكرد برند سازی در خارج از سازمان موضوعی است كه تا كنون كانون تمركز محققان
بی شماری بوده است و مشتریان را هدف قرار می دهد. از این رو شیوه هایی را برای این كار انتخاب
می كند كه به طور مستقیم به مشتری مرتبط باشد، از طرفی كاركنان از عوامل بسیار مؤثر در شكل گیری برند سازمان ها در ذهن مشتری و مصرف كننده كالا و خدمات هستند. در این صورت برند سازی داخلی به منظور ارتقای برند در درون سازمان، یعنی همان کارکنان بیان شد.(احمد و همکارانش،2003)

 

برند سازی داخلی یك تئوری جدید در ادبیات منابع انسانی است كه اصطلاحات بازاریابی را قرض
می گیرد تا برای سازمان ها راهی ایجاد كند كه ارزش های كاركنان و شركت را شناسایی كنند، بیشتر بر ارزش های مناسب تاكید كنند و با آنها در سراسر مكان كاری به منظور افزایش نگرش و رفتار كاركنان ارتباط برقرار كنند.(گرچلز و اوراند، 2006؛ پانجایسری و ویلسون 2008) همان طور كه برند سازی خارجی از راه تبلیغات و پیمان قوی برند، فرایند تصمیم گیری مشتری را تسهیل می كند، شركت ها
دریافته اند كه ارتقای پیام برند از داخل نیز به همان اندازه ارزشمند است. برند سازی داخلی به منظور اتقای برند در درون سازمان، یعنی همان كاركنان بیان شد. مطالعات اخیر این موضوع را ثابت كرده است. (هادیزاده مقدم و همکاران،1391)

 

نقش غیر قابل انکار کارکنان باعث شده است تا نیروی انسانی برای ساختن برند در چند سال اخیر، کانون توجه بسیاری از تحقیقات علمی شود(هادیزاده مقدم،1391) اهمیت برند سازی داخلی در سازمان های خدماتی و به ویژه در بانک ها که کارکنان، نمودی از مأموریت و چشم انداز و هویت برند آن ها هستند روز به روز مهم تر می شود. از طرفی با توجه به ظهور بانک های خصوصی در کنار بانک های دولتی و افزایش شدت رقابت میان آن ها، یافتن راهکارهایی برای خلق رابطه بلند مدت با مشتری و شناسایی و تقویت فعالیت های مهم و ارزش زا از نظر مشتری افزایش یافته است. این رقابت موجب برجسته شدن اهمیت جذب و حفظ مشتریان موجود شده است. ایجاد وجهه مناسب برای یک برند به عنوان ابزاری راهبردی جهت ایجاد وفاداری در مشتریان تلقی می شود.(عزیزی،1390)

 

به طور معمول در نظام بانكی ایران هر سال خط مشی و برنامه بازاریابی تدوین و به شعب ابلاغ می شود. در خط مشی بازاریابی سالانه به تحقق اهدافی مانند: سهم بازار، رضایت مشتریان و…. اشاره می شود.
علی رغم زیبایی این اهداف متأسفانه كاركنان شاغل در سطح شعب یا از این اهداف و برنامه و اهمیت
آن ها به درستی مطلع نیستند و بی خبرند و یا این كه در صورت اطلاع فاقد انگیزه كافی برای اجرای آن اهداف هستند. یكی از راه های پر كردن این شكاف استفاده از راهبرد برندسازی داخلی در بانك است. اهمیت برند و برندسازی در پژوهش های علمی بسیاری مورد تأكید بوده است. برندسازی در دو سطح داخلی و خارجی انجام می گیرد. برندسازی خارجی مربوط به مشتریان بیرونی است و بیانگر تلاش در جهت ایجاد تصویری ماندگار از كسب و كار در ذهن مخاطبان بیرون از سازمان است. در برندسازی داخلی كه با ظهور مفهوم بازاریابی داخلی در دهه های اخیر مورد توجه واقع شده است، تاكید بر بهبود ادراك و رفتار كاركنان به عنوان مشتریان درون سازمان از برند سازمان است. در برندسازی داخلی اعتقاد بر این است كه اولین مشتریان یك سازمان، كاركنان آن هستند و تقویت برند از منظر مشتریان بیرونی در ابتدا مستلزم تقویت جایگاه برند در داخل سازمان و در نزد كاركنان است. (عزیزی،1390)

 

كاتلر (2006)بیان داشت كه خدمات مستلزم سه نوع بازاریابی بیرونی، درونی و متقابل (رابطه مند) می باشد. بازاریابی بیرونی شامل آماده كردن، قیمت گذاری، توزیع و ترفیع خدمات به مشتری است. بازاریابی متقابل مهارت كاركنان در خدمت رسانی به مشتری را تشریح می كند و بیشتر به رفتار كاركنان با مشتری
می پردازد. بازاریابی درونی آموزش و انگیزش كاركنان در ارائه خدمات را مد نظر قرار می دهد.(سید جوادین و همکاران،1387) . كاتلر تأكید می كند بازاریابی داخلی باید مقدم بر بازاریابی خارجی انجام پذیرد، زیرا تا زمانی كه برند سازمان برای كاركنان كه همان مشتریان داخلی هستند مشخص و تثبیت نشود امكان تقویت برند از منظر مشتریان بیرونی وجود نخواهد داشت.(عزیزی،1390)ساختن یك برند خدمات متمایز و موفق، به تعهد همه كاركنان در سراسر سازمان خدماتی نیاز دارد. كیفیت خدمات یك عامل كلیدی تمایز بین رقباست. به همین دلیل كاركنان با كیفیت بالا، حیاتی هستند.( والیک وچرناتونی و بیل ، 2012)

 

1-2 بیان مساله

 

برند سازی داخلی یك تئوری جدید در ادبیات منابع انسانی است كه اصطلاحات بازاریابی را قرض
می گیرد تا برای سازمان ها راهی ایجاد كند كه ارزش های كاركنان و شركت را شناسایی كنند، بیشتر بر ارزش های مناسب تاكید كنند و با آنها در سراسر مكان كاری به منظور افزایش نگرش و رفتار كاركنان ارتباط برقرار كنند.(گرچلز و اوراند، 2006؛ پانجایسری و ویلسون 2008) همان طور كه برند سازی خارجی از راه تبلیغات و پیمان قوی برند، فرایند تصمیم گیری مشتری را تسهیل می كند، شركت ها
دریافته اند كه ارتقای پیام برند از داخل نیز به همان اندازه ارزشمند است. برند سازی داخلی به منظور اتقای برند در درون سازمان، یعنی همان كاركنان بیان شد. مطالعات اخیر این موضوع را ثابت كرده است. (هادیزاده مقدم و همکاران،1391)

 

نقش غیر قابل انکار کارکنان باعث شده است تا نیروی انسانی برای ساختن برند در چند سال اخیر، کانون توجه بسیاری از تحقیقات علمی شود(هادیزاده مقدم،1391) اهمیت برند سازی داخلی در سازمان های خدماتی و به ویژه در بانک ها که کارکنان، نمودی از مأموریت و چشم انداز و هویت برند آن ها هستند روز به روز مهم تر می شود. از طرفی با توجه به ظهور بانک های خصوصی در کنار بانک های دولتی و افزایش شدت رقابت میان آن ها، یافتن راهکارهایی برای خلق رابطه بلند مدت با مشتری و شناسایی و تقویت فعالیت های مهم و ارزش زا از نظر مشتری افزایش یافته است. این رقابت موجب برجسته شدن اهمیت جذب و حفظ مشتریان موجود شده است. ایجاد وجهه مناسب برای یک برند به عنوان ابزاری راهبردی جهت ایجاد وفاداری در مشتریان تلقی می شود.(عزیزی،1390)

 

به طور معمول در نظام بانكی ایران هر سال خط مشی و برنامه بازاریابی تدوین و به شعب ابلاغ می شود. در خط مشی بازاریابی سالانه به تحقق اهدافی مانند: سهم بازار، رضایت مشتریان و…. اشاره می شود.
علی رغم زیبایی این اهداف متأسفانه كاركنان شاغل در سطح شعب یا از این اهداف و برنامه و اهمیت آن ها به درستی مطلع نیستند و بی خبرند و یا این كه در صورت اطلاع فاقد انگیزه كافی برای اجرای آن اهداف هستند. یكی از راه های پر كردن این شكاف استفاده از راهبرد برندسازی داخلی در بانك است. اهمیت برند و برندسازی در پژوهش های علمی بسیاری مورد تأكید بوده است. برندسازی در دو سطح داخلی و خارجی انجام می گیرد. برندسازی خارجی مربوط به مشتریان بیرونی است و بیانگر تلاش در جهت ایجاد تصویری ماندگار از كسب و كار در ذهن مخاطبان بیرون از سازمان است. در برندسازی داخلی كه با ظهور مفهوم بازاریابی داخلی در دهه های اخیر مورد توجه واقع شده است، تاكید بر بهبود ادراك و رفتار كاركنان به عنوان مشتریان درون سازمان از برند سازمان است. در برندسازی داخلی اعتقاد بر این است كه اولین مشتریان یك سازمان، كاركنان آن هستند و تقویت برند از منظر مشتریان بیرونی در ابتدا مستلزم تقویت جایگاه برند در داخل سازمان و در نزد كاركنان است. (عزیزی،1390)

 

كاتلر (2006)بیان داشت كه خدمات مستلزم سه نوع بازاریابی بیرونی، درونی و متقابل (رابطه مند) می باشد. بازاریابی بیرونی شامل آماده كردن، قیمت گذاری، توزیع و ترفیع خدمات به مشتری است. بازاریابی متقابل مهارت كاركنان در خدمت رسانی به مشتری را تشریح می كند و بیشتر به رفتار كاركنان با مشتری
می پردازد. بازاریابی درونی آموزش و انگیزش كاركنان در ارائه خدمات را مد نظر قرار می دهد.(سید جوادین و همکاران،1387). كاتلر تأكید می كند بازاریابی داخلی باید مقدم بر بازاریابی خارجی انجام پذیرد، زیرا تا زمانی كه برند سازمان برای كاركنان كه همان مشتریان داخلی هستند مشخص و تثبیت نشود امكان تقویت برند از منظر مشتریان بیرونی وجود نخواهد داشت.(عزیزی،1390)ساختن یك برند خدمات متمایز و موفق، به تعهد همه كاركنان در سراسر سازمان خدماتی نیاز دارد. كیفیت خدمات یك عامل كلیدی تمایز بین رقباست. به همین دلیل كاركنان با كیفیت بالا، حیاتی هستند.( والیک وچرناتونی و بیل ، 2012) اما مساله اصلی که امروزه در ذهن مدیران بانک ملی ایران خراسان رضوی است این است که آیا کارکنان این بانک برای برند سازمان خود ارزش قایل هستند یانه ؟ و آیا در راستای ایجاد ارزش ویژه برای این برند تلاش می کنند ؟ ما در این راستا برآن شدیم که به این مساله پاسخ دهیم و در صدد آن برآمدیم که بر اساس فرضیاتی که در ادامه می آوریم به این مساله بپردازیم.

 

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق

 

هرچند تا کنون تحقیقات فراوانی در این خصوص انجام شده است اما اکثر این تحقیقات در خارج از ایران بوده و تعداد محدودی تحقیق در این مورددر ایران انجام شده است در این تحقیق بر آن هستیم تا میزان تاثیرگذاری عوامل فردی درون سازمانی رابر ارزش ویژه برند داخلی بانک ملی استان خراسان رضوی را مورد بررسی قرار دهیم و با توجه به جایگاه بانک ملی به عنوان یکی از بانک های بزرگ در ایران و حتی خاورمیانه ضرورت دیدیم که این پژوهش را در این بانک انجام داده شاید نتایج حاصل از آن با توجه به بومی سازی تحقیقات راهگشای دغدغه ذهنی بسیاری از مدیران ما می باشد با انجام این تحقیق مدیران عالی بانک به این نتیجه می رسند که دام یک از عوامل درون سازمانی بر ارزش ویژه برند تاثیر گذار      می باشد و با توجه بیشتر و سرمایه گذاری بر روی این عوامل باعث ارتقائ برند بانک گردند در غیر این صورت ممکن است رقبای بانک با استفاده از این عوامل با ایجاد برند قوی تر از بانک ملی پیشی گیرند .

 

1-4 اهداف تحقیق

 

هدف کلی :

 

سنجش عوامل فردی درون سازمانی بر ارزش ویژه برند داخلی سازمان مطالعه موردی بانک ملی استان خراسان رضوی

 

اهداف کاربردی :

 

سنجش تاثیر دانش برند داخلی بر ارزش ویژه داخلی بانک ملی خراسان رضوی.

 

سنجش تاثیر تمایل بر تعهد بر برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی.

 

سنجش تاثیر تعهد بر برند داخلی ارزش ویژه داخلی بانک ملی خراسان رضوی.

 

سنجش تاثیر تمایل بر ارتباط با برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی .

 

سنجش تاثیرشناسایی هویت برند بر برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی .

 

1-5 سوالات تحقیق

 

 

1. آیا تمایل به برند (درسطح سازمانی) برارزش ویژه برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست.؟

 

1. آیا تمایل به برند بر تعهد به برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست؟ .

 

1. آیا تمایل به برند برارتباط با برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست.؟

 

1. آیا تمایل به برند بردانش برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست؟

 

1. آیا تمایل به برند برارزش ویژه برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست؟

 

1. آیا عوامل سطح فردی کارکنان برارزش ویژه برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست؟

 

1. آیا تعهد به برند داخلی برارزش ویژه برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست؟

 

1. آیا دانش برند داخلی برارزش ویژه برندداخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست؟

 

1. آیا ارتباط (مشارکت و درگیری) با برندداخلی برارزش ویژه برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست؟

 

 

• آیا ارتباط با برند داخلی بردانش برندداخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست؟

 

11.آیا شناسایی هویت برند برارزش ویژه برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست؟

 

1-6 فرضیه های تحقیق

 

 

1. تمایل به برند (درسطح سازمانی) برارزش ویژه برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست.

 

1. تمایل به برند بر تعهد به برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست .

 

1. تمایل به برند برارتباط با برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست.

 

1. تمایل به برند بردانش برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست.

 

1. تمایل به برند برارزش ویژه برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست.

 

1. عوامل سطح فردی کارکنان برارزش ویژه برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست.

 

1. تعهد به برند داخلی برارزش ویژه برند داخلی بانک ملی خراسان رضوی تاثیرگذاراست.

 

• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با جامعه و عملکرد مالی ؛

 

• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با محیط و عملکرد مالی؛

 

• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با تهیه کنندگان و عملکرد مالی؛

 

هدف اصلی 2: بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت و عملکرد غیر مالی؛

 

هدف فرعی:

 

 

• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با کارکنان و عملکرد غیر مالی؛

 

• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و عملکرد غیر مالی؛

 

• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با سرمایه گذاران و عملکرد غیر مالی؛

 

• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با جامعه و عملکرد غیر مالی؛

 

• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با محیط و عملکرد غیر مالی؛

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با تهیه کنندگان و عملکرد غیر مالی؛

 

1-5 سئوالات تحقیق

 

سوال اصلی 1:

 

آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت با عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

سوالات فرعی :

 

 

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با کارکنان و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با سرمایه گذاران و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با جامعه و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با محیط و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با تهیه کنندگان و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

سوال اصلی 2:

 

آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

سوالات فرعی :

 

 

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با کارکنان و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

 

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با سرمایه گذاران و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با جامعه و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با محیط و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با تهیه کنندگان و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

 

1-6 فرضیه های تحقیق

 

فرضیه اصلی 1:

 

بین مسئولیت اجتماعی شرکت با عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

 

فرضیات فرعی :

 

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با کارکنان و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با سرمایه گذاران و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با جامعه و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد.؟

• 

•  

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با محیط و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با تهیه کنندگان و عملکرد مالی شرکت رابطه معنی داری وجود دارد.

 

فرضیه اصلی 2:

 

بین مسئولیت اجتماعی شرکت و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

 

فرضیات فرعی :

 

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با کارکنان و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با سرمایه گذاران و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با جامعه و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با محیط و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

 

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با تهیه کنندگان و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

 

1-7 تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها

 

1-7-1 تعریف نظری

 

تعریف مسئولیت اجتماعی:

 

هر سازمان تجاری، فقط و فقط دارای یک مسئولیت اجتماعی است که عبارت است از منابع و به کارگیری آن ها در فعالیت هایی که به منظور افزایش سود و ثروت سهام داران طراحی شده است. (تسوتسورا[5]، 2004)

 

عملکرد :

 

2-1-3- ضرورت و اهمیت ارزیابی عملکرد 13

 

2-1-4- ارزیابی عملکرد 14

 

 2-1-5- رویکردهای ارزیابی عملکرد سازمان. 14

 

2-1-6- ویژگی های نظام ارزیابی عملكرد سازمانی کارآمد 15

 

2-1-7- ارزیابی عملکرد مالی چند معیاره 15

 

2-1-8- معیارهای ارزیابی عملکرد مالی. 17

 

2-1-9- عملکرد مبتنی بر حسابداری.. 17

 

2-1-10- مدل «سینك و تاتِل». 18

 

2-1-11- ماتریس عملكرد 20

 

2-1-12- مدل تحلیل ذی نفعان. 20

 

2-1-13- ساختار و چارچوب مدل تعالی سازمانی. 22

 

2-1-14- فرآیندتحلیل سلسله مراتبی (مدل AHP) 25

 

بخش دوم-سابقه تحقیقات مشابه. 31

 

۲-۲-۱- مقدمه. 32

 

۲-۲-۲- ی بر سابقه تحقیقات مشابه داخلی. 32

 

۲-۲-3- ی بر سابقه تحقیقات مشابه خارجی. 35

 

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

 

3-1- مقدمه. 41

 

3-2- نوع­شناسی پژوهش.. 42

 

3-3- انتخاب خبره 43

 

3-4- ابزار جمع آوری اطلاعات.. 43

 

3-5- روایی و پایایی پرسشنامه. 45

 

3-6- معرفی مدل و مراحل تحقیق. 46

 

3-7- روش گردآوری داده­ها 47

 

3-8- روش تجزیه و تحلیل داده­ها 48

 

3-9- معرفی نرم­افزار. 50

 

3-10- خلاصه فصل. 50

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل

 

4-1- مقدمه. 53

 

4-2- مشخصات خبرگان. 53

 

4-2-1- مطالعه توصیفی نمونه آماری متغیر جنسیت.. 54

 

4-2-2- مطالعه توصیفی نمونه آماری متغیر سن. 55

 

4-2-3- مطالعه توصیفی نمونه آماری متغیر سطح تحصیلات.. 55

 

4-2-4- مطالعه توصیفی نمونه آماری متغیر تجربه کاری.. 56

 

4-3- یافته ها 57

 

4-3-1- سؤال اصلی: عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارزیابی. 57

 

4-3-2- سؤال اول فرعی: اولویت­بندی عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارزیابی   62

 

4-3-3- سؤال دوم فرعی: رتبه بندی شرکت های بیمه. 68

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

 

5-1- مقدمه. 76

 

5-2- یافته های تحقیق. 77

 

5-3- بحث و مقایسه. 78

 

5-4- پیشنهادات تحقیق. 79

 

منابع و ماخذ: 80

 

پیوست اول. 86

 

پیوست دوم 92

 

پیوست سوم: محاسبات و خروجی نرم افزار. 98

 

چکیده انگلیسی. 110

 

چکیده

 

فعالان بازار سرمایه و ذینفعان شرکت های عرضه کننده سهام به ابزاری نیاز دارند تا بتوانند از طریق آن شرکت های مشابه را مقایسه نمایند و بر این اساس و با در نظر گرفتن هدف از سرمایه گذاری سهام مورد نظر را انتخاب نمایند. بنابراین طراحی مدل ارزیابی عملکرد و رتبه بندی شرکت های بیمه به عنوان یکی از صنایع فعال در بورس اوراق بهادار تهران هدف اصلی این تحقیق بوده است.

 

در این پژوهش جهت ارائه مدل ارزیابی مالی شرکت های بیمه حاضر در بورس با استفاده از روش دلفی و مدل AHP گروهی و با نظر سنجی از پانزده خبره مالی و نظارتی صنعت بیمه عوامل اصلی و زیر فاکتور های مدل شناسایی و اولویت بندی گردیده است. سپس با استفاده از مدل بدست آمده و اطلاعات شرکت های بیمه حاضر در بورس که از طریق اسناد و مدارک معتبر و رسمی جمع آوری گردیده، این شرکت ها رتبه بندی گردیده اند. در نتیجه تحقیق عوامل اصلی مدل به ترتیب اولویت شامل عوامل مبتنی بر فعالیت بیمه گری با وزن 706/0 ، عوامل مبتنی بر بازار بورس با وزن 164/0 و عوامل مبتنی بر حسابداری با وزن 130/0 می باشند که در هر دسته زیر فاکتورهایی جهت محاسبه نمره کل شرکت شناسایی گردیده است. در نهایت پنج شرکت حاضر در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از مدل حاضر و با محاسبه شاخص های مالی، بیمه ای و بازار سرمایه رتبه بندی گردیده اند.

 

واژگان کلیدی: رتبه بندی،ارزیابی عملکرد،شرکت بیمه، تحلیل سلسله مراتبی

 

 

۱- ۱- مقدمه

 

در دنیای رقابتی امروز تنها سازمان‌ها و شرکت‌هایی می‌توانند به رقابت و ایجاد سودآوری بپردازند که توجه ویژه‌ای به برنامه ریزی و ارزیابی عملکرد خود نسبت به رقبا داشته باشند. از آنجایی که بقای سازمان ها جز از طریق استفاده بهینه از منابع و امکانات میسر نیست، بارزترین مشخصه هر سازمان پویا و بالنده ارزیابی و نقد موثر فعالیت ها و اقدامات انجام شده در گذر زمان است، چه آنکه تنها در سایه چنین رویکردی است که تصمیم گیری مبتنی بر اطلاعات، و حرکت از روزمره گی و برنامه روزی به برنامه ریزی نظام دار میسر می گردد. این امر در سازمان هایی نظیر بیمه ها بسیار ملموس‌تر است زیرا فروش خدمات به مراتب مشکل‌تر از فروش کالاهای ساخته شده است. واضح‌ترین دلیل این امر، قابل‌رؤیت بودن کالاهاست درحالی‌که خرید خدمت به طور کلی دارای ماهیت دیگری است.

 

برخی از محققین معتقدند که یک ابزار ارزیابی عملکرد مناسب باید قادر باشد تا دامنه ی وسیعی از معیار های عملکرد را شامل شود، برخی دیگر نیز به این نکته اشاره می کنند که ابزارهای ارزیابی عملکرد باید امکان انجام ارزیابی های مقایسه ای را برای سازمان ها فراهم نماید. بنابراین واضح است که سهامداران، مدیران، سرمایه گذاران و سایر ذینفعان در این وضعیت به مدل و ابزاری نیاز دارند تا بتوانند از طریق آن موقعیت شرکت را نسبت به رقبا و محیط تشخیص داده و تمهیدات لازم را بیندیشند. دراین تحقیق شاخص ها و زیر شاخص های اندازه‌گیری عملكرد مالی در شرکت های بیمه فعال در بورس اوراق بهادار تهران، اهمیت و وزن هر یک از شاخص ها و زیر شاخص ها با استفاده از روش های تصمیم گیری در مدیرت تعیین می گردد و در نهایت به رتبه بندی شرکت های بیمه فعال در بورس پرداخته می شود.

 

۱- ۲- بیان مسئله

 

در فضای رقابتی حاضر که از ویژگی های مهم آن محدودیت منابع است، مدیریت و ارزیابی عملکرد، نقش به سزایی در موفقیت سازمان دارد (آمدو و دیگران[1]، 2012). واضح است که مدیران در این وضعیت به ابزاری نیاز دارند تا بتوانند از طریق آن موقعیت خود را نسبت به رقبا و محیط تشخیص داده و تمهیدات لازم را در جهت رسیدن به اهداف بعدی فراهم نمایند.

 

تجربه جهانی حاکی از آن است که صنعت بیمه به مثابه جزیی از صنعت مالی،باید رابطه‌ متقابل صحیحی با مجموعه بازار سرمایه داشته باشد.این رابطه،در عصر جهانی شدن،به‌ دو شکل تبلور می‌یابد: از یک سو،توسعه کسب‌وکار بیمه به بازار سرمایه مستحکم نیازمند است؛و از دیگرسو،رشد بازار سرمایه خود مبتنی بر مشارکت فعال وجوه بیمه در این بازار است ( عبده تبریزی، 1380) .

 

یکی از راهكارهای گسترش ارتباط صنعت بیمه با بازارهای مالی، خصوصی سازی و واگذاری شركت های بیمه از طریق بازار بورس از بخش دولتی به بخش خصوصی است. به روشهای مختلفی می توان شركت های دولتی بیمه را به بخش های غیر دولتی واگذار كرد. سه روش فروش دارایی های، عرضه سهام به عموم و صدور و توزیع كوپن، مرسوم ترین روشهای خصوصی سازی هستند. در روش عرضه ی سهام به عموم، سهام در بازارهای مالی ( بورس اوراق بهادار) به صورت آزاد و بدون قید و شرط به بخش خصوصی عرضه می شود. این روش به دلیل هزینه كم و رعایت مكانیزم بازار، مطلوب بسیاری از كشورها بوده است(مهدوی، سیفلو، 1389). در حال حاضر برخی از شرکت های بیمه از جمله دانا، آسیا، ملت و … در بورس اوراق بهادار تهران هستند. باتوجه به اینکه شرکت های بیمه به خریداری ریسک مبادرت می ورزند، در صورت های مالی این شرکت ها موارد ویژه ای از قبیل ذخایر فنی وجود دارد. عدم نظارت صحیح و آکچوئری مناسب می تواند شرکت را در بلند مدت با مشکل مواجه سازد و این موضوع در صورت های مالی منعکس نمی شود. لذا ارائه مدلی کارا برای ارزیابی عملکرد مالی شرکت های بیمه بسیار ضروری است. شکل 1-1 با مقایسه حالت موجود و مطلوب بیان گر مسئله تحقیق می باشد.

 

 

 

 

 

وضع بالقوه و مطلوب: مشخص بودن عوامل و شاخص های ارزیابی عملکرد مالی شرکت های بیمه فعال در بورس و رتبه بندی آن ها

 

 

 

 

 

وضع بالفعل و موجود: نامشخص بودن عوامل و شاخص های ارزیابی عملکرد مالی شرکت های بیمه فعال در بورس

 

۱- ۳- اهداف تحقیق

 

هدف پژوهش علمی آن است که همراه با دلایل و شواهد عینی، استفاده صحیح از فنون، تکنیک‌ها و روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات و حقایق، مبانی صحیح و سودمندی را به منظور اتخاذ تصمیم در زمینه برطرف نمودن مشکلات سازمانی پیشنهاد نماید.

 

۱- ۳- ۱- هدف اصلی

 

تعیین و تبیین سبد عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارزیابی مالی شرکت های بیمه فعال در بورس.

 

۱- ۳- ۲- هدف فرعی

 

اولویت بندی و وزن دهی عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارزیابی مالی شرکت های بیمه فعال در بورس..

 

ارائه الگوی مناسب و مدل کارا جهت ارزیابی مالی شرکت های بیمه فعال در بورس.

 

۱-۳-۳- اهداف کاربردی

 

هدف از انجام این تحقیق تبیین مدل ارزیابی مالی شرکت های بیمه فعال در بورس می باشد، مهم‌ترین بهره بردار نتایج تحقیق حاضر شرکت های بیمه می باشد؛ و سرمایه گذاران و فعالان بازار سرمایه می‌توانند از نتایج تحقیق استفاده نمایند.

 

۱-۴- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن

 

امروزه سازمان ها در محیطی فعالیت می‌کنند که به طور روز افزون به سوی اقتصاد مبتنی بر ارزش پیش می‌رود و سازمان های موفق و پیشرو با برنامه ریزی و ارزیابی عملکرد موقعیت خود را در بازار شناسایی و به دنبال استفاده از نقاط قوت برای بوجود آوردن فرصت هستند تا بتوانند نظر سرمایه گذاران را جلب و ارزش سهام خود را افزایش دهند. معیارهای مالی قادرند بازتاب دهنده خوبی از عملکرد شرکت ها باشند و اطلاعات کمی مفیدی از عملیات و وضعیت شرکت ها برای سرمایه گذاران و تحلیلگران در زمان های مختلف فراهم آورند (یلکین و همکاران، 2012). به طور کلی در مدل های ارزیابی مالی دو دسته معیار معیار های عملکرد مالی مبتنی بر حسابداری[2] و معیارهای عملکرد مالی مبتنی بر ارزش[3] مورد بررسی قرار می گیرد. با توجه به نظرات متخصصین مالی، معیار های مبتنی بر حسابداری شامل نرخ بازده دارایی[4] ، حقوق صاحبان سهام[5] ، رشد سود عملیاتی[6] و نسبت قیمت به سود می باشد. همچنین معیار های مبتنی بر مبتنی بر ارزش شامل ارزش افزوده اقتصادی[7]، ارزش افزوده بازار[8]، ارزش افزوده نقدی[9] ، ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده، ارزش افزوده حقیقی[10]، کیوتوبین و ارزش ایجاد شده سهامدار[11] ، می باشد.

 

با توجه به آنچه بیان شد و از آنجا که در بورس اوراق بهادار تهران مجموعه ای از معتبرترین شرکت های کشور فعالیت دارند، لذا وجود یک نظام ارزیابی عملکرد مناسب به ویژه در بخش مالی برای ارزیابی شرکت های بیمه ای سبب شفافیت بیشتر عملکرد شرکت های بیمه در مقایسه با سایر شرکت ها می شود. این مدل می تواند به ابزاری موثر در تصمیم گیری کارگزاران و سرمایه گذاران بازار سرمایه جهت خرید سهام شرکت های بیمه مبدل گردد.

 

۱-5- سؤالات تحقیق

 

۱-5-۱- سؤال اصلی

 

عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارزیابی مالی شرکت های بیمه فعال در بورس کدام­اند؟

 

۱-5-۲- سؤالات فرعی

 

اولویت­بندی عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارزیابی مالی شرکت های بیمه فعال در بورس چیست؟