2-4-1 زباله شهری …………………………. 18

 

 2-5 منابع تولید مواد زاید جامد شهری……………………… 19

 

     2-5-1 منابع تولید و انواع مواد زاید جامد موجود در آن……………………. 20

 

     2-5-2 عوامل موثر در میزان تولید زباله………………………. 21

 

     2-5-3 خطرات بهداشتی مواد زاید جامد شهری……………. 22

 

     2-5-4 عوارض تولید و دفن زباله………………. 23

 

     2-5-5 ترکیبات مواد زاید جامد شهری ……………………….. 23

 

   2-5-6 روشهای دفن مواد زاید جامد شهری……………………… 24

 

     2-6 سیر تحولات مواد زاید جامد شهری در جهان…………………… 24

 

     2-7 سیر تحولات مواد زاید جامد شهری در ایران……………. 26

 

     2-8 ساماندهی…………………………………….. 29

 

     2-8-1 سیستم ساماندهی زباله در ایران………………………………. 29

 

     2-9 مکانیابی دفن زباله………………………….. 32

 

     2-10 هدف از مکانیابی دفن زباله…………………………… 32

 

     2-11 اهمیت دفن بهداشتی مواد زاید شهری ………………. 33

 

   2-12 مناطق مناسب برای دفن زباله…………………….. 33

 

   2-13 مقررات مکانیابی محل دفن زباله های شهری از نظر مسایل زیست محیطی………… 34

 

   2-13-1 درآمد…………………………………….. 34

 

   2-13-2 دسته بندی عوامل موثر در مکان یابی محل دفن……………………. 36

 

       2-13-3 فاصله محل جمع آوری تا مرکز دفن و دسترسی به جاده ها………………… 46

 

           2-13-3-1 دسترسی به تسهیلات برق رسانی آب و سیستم فاضلاب………….. 46

 

   2-13-3-2 استفاده کنونی و آتی از زمین……………….. 47

 

   2-13-3-3 جمع بندی معیارهای مکانیابی محل دفن …………………….. 47

 

فصل سوم: ویژگیهای جغرافیایی ……………………………………….. 50

 

     3-1 توپوگرافی……………………. 51

 

     3-2 زمین شناسی ………………… 51

 

     3-3 آب و هوا…………………. 53

 

     3-3-1 عوامل اقلیمی……………………….. 54

 

           3-3-1-1 جریان سیبری…………….. 54

 

           3-3-1-2 جریان مدیترانه ای……………….. 54

 

           3-3-1-3 جریان هوایی اقیانوس اطلس………………….. 55

 

    3-3-1-4 جریان خزری………………….. 55

 

     3-3-2 عناصر اقلیمی……………………………. 55      

 

     3-3-2-1 دما………………………….. 55

 

3-3-2-2 بارندگی……………… 57

 

     3-3-2-2-1 توزیع ماهانه بارندگی…………………………… 57

 

         3-3-2-2-2 توزیع فصلی بارندگی………………………… 59

 

           3-3-2-3 رطوبت نسبی……………………. 59

 

           3-3-2-4 یخبندان……………… 60

 

      3-3-2-5 باد………………………………. 61

 

       3-3-2-5-1 باد شرقی…………………………… 61

 

       3-3-2-5-2 باد جنوب شرق……………………… 62

 

       3-3-3 طبقه بندی اقلیمی محدوده مورد مطالعه………………………. 63

 

       3-3-3-1 طبقه بندی اقلیمی دومارتن…………… 63

 

       3-3-3-2 سیستم طبقه بندی سلیاتینوف………… 64

 

       3-3-3-3 ضریب رطوبت ایوانف………………….. 65

 

               3-3-3-4 سیستم طبقه بندی کوپن………………………… 65

 

               3-3-3-5 اقلیم نمایی آمبرژه………………….. 66

 

               3-4 هیدرولوژی………………………….. 67

 

              3-4-1 آبهای سطحی…………….. 67

 

                   3-4-2 منابع آبهای زیرزمینی…………………. 68

 

         3-4-3 منابع تامین آب شرب شهر جعفرآباد………… 68

 

                 3-5 خاک…………. 69

 

 

         3-6 پوشش گیاهی……. 69

 

               3-7 مدل مکانیابی دفن زباله……………. 70

 

           3-7-1 توپوگرافی……………… 70

 

           3-7-2 شرایط اقلیمی………….. 70

 

           3-7-3 زمین شناسی و خاک شناسی……………… 71

 

           3-7-4 هیدرولوژی و هیدروژئولوژی….. 72

 

           3-7-5 معیارهای ساماندهی زباله شهری در محدوده مطالعاتی…………. 72

 

           3-7-6 ترکیب لایه ها و روش مورد استفاده برای انتخاب محل دفن و ساماندهی زباله ها……….. 75

 

 فصل چهارم: یافته های تحقیق………….. 77

 

     4-1 امکانات شهری و تجهیزات موجود شهرداری جهت دفع و دفن بهداشتی زباله……….. 78

 

     4-2 ترکیبات اصلی زباله شهری شهر جعفرآباد……… 78

 

           4-3 نحوه جمع­آوری و حمل و نقل……….. 80        

 

          4-4 نقش آلودگی زباله های دفن شده در جعفرآباد مغان بر محیط زیست و اقلیم منطقه…….. 80

 

           4-5 روشهای جلوگیری از آلودگی زباله های دفن شده در جعفرآباد……….. 82

 

     4-5-1 مراحل و هزینه های مورد نیاز………. 84

 

   4-5-1-1 آماده سازی محل دفن زباله…………….. 84

 

             4-5-1-2 زهکشی………………… 85

 

            4-5-1-3  منطقه­بندی………….. 85

 

           4-5-1-4 حصارکشی……….. 85

 

            4-5-1-5 تهیه آب……… 86

 

          4-5-1-6  جایگاه شستشو………… 86

 

           4-5-1-7 تجهیزات فنی…… 86

 

             4-5-1-8 نامگذاری……….. 86

 

     4-6 مکان مناسب برای ساماندهی زباله شهر جعفرآباد…….. 86

 

 فصل پنجم: ارزیابی فرضیه ها، نتیجه­گیری و ارائه پیشنهادات……… 88

 

     5-1 ارزیابی فرضیه های تحقیق………………… 89

 

     5-2 نتیجه­ گیری…………………. 90

 

     5-3 پیشنهادات……….. 93

 

 منابع و مأخذ………………. 95

 

چکیده انگلیسی    99    

 

چکیده

 

امروزه با توجه به این كه دفن زباله بدون رعایت مسائل زیست محیطی تهدیدات زیادی را به محیط زیست و اقلیم وارد می كند، انتخاب مكان مناسب و دفن بهداشتی زباله ضروری است. در این پژوهش سعی بر آن بوده كه نقش آلودگی زباله­های دفن شده در جعفرآباد مغان بر محیط زیست و اقلیم منطقه مورد بررسی قرار گیرد.روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد.

 

نتایج این بررسی و تحلیل داده­ها نشان میدهد که دفن زباله­های شهری بعلت قرار گرفتن در فاصله 2 کیلومتری نسبت به شهر و جهت باد باعث آلودگی محیط زیست و هوای منطقه شده است. همچنین سوزاندن زباله های باعث کاهش حاصلخیزی خاکهای کشاورزی شده است. در پایان پیشنهاداتی از قبیل طرح مکانیزاسیون جمع آوری زباله با هدف جلوگیری ازایجاد بیماریها ، برطرف کردن نگرانیهای بهداشتی و

 

ضمن اینکه به عمق آبهای زیر زمینی نیز توجه شود و در انتخاب محل دفن مناسب با در نظر گرفتن شرایط ژئومورفولوژیکی (زمین شناسی) جغرافیایی و هیدرولوژیکی و اقلیمی منطقه، ارائه گردید.

 

واژگان كلیدی: زباله شهری، جعفرآباد، آلودگی، اقلیم، محیط زیست.

 

مقدمه

 

انسان و محیط زندگیش همواره دو واژه قابل تفکر و بحث انگیز است که بر اساس آثار بجای مانده پیشینیان و از ماورای قرنها و بلکه هزاران سال قبل مورد سوال بوده و در هر دوره­ای به فراخور حال و همراه با پیشرفت بشر و از دیدگاههای مختلف مطالعات زیادی درباره آن انجام گرفته است. شکی نیست که طبیعت و محیط زندگی و نوع اقلیمی منطقه همیشه از نعمات ارزانی شده از طرف خداوند را بی دریغ در اختیار بشر قرار داده و از ابتدایی­ترین حوایج تا نهایت تمناهای او را برآورده است. آنچنانکه این وابستگی­ها روز به روز بیشتر شده و آدمی حتی فکر یک لحظه جدایی از محیط زندگی مناسب را از خود دور ننموده و مدام در جستجوی مامن و مسکن و محیط دلخواه در مهاجرت و تکاپو بوده است.

 

این روند تا قرون اخیر و قبل از صنعتی شدن جامعه انسانی ادامه داشته است. ولی اکنون با تغییرات و بلکه اختلافاتی که توسط بشر در زوایای مختلف محیط زندگیش پدیدار گشته این تعادل طبیعی بهم خورده است به موازات صنعتی شدن جوامع انسانی میزان بهره­وری از طبیعت و اقلیم آن و نعمات آن بطور تصاعدی و بی رویه افزایش یافته است. آنچنانکه حتی طبیعت قادر به پالودن کردن نخاله­های دست ساخته بشری نمی­باشد.

 

3-1- روش تحقیق …………………………………………………………………………………………… 18

 

3-2- داده ها………………………………………………………………………………………………….. 18

 

3-3 روش کار………………………………………………………………………………………………… 20

 

3-3-1 ضریب فشردگی (گراویلیوس) حوضه ماسوله رودخان……………………………………… 20

 

3-3-2 نسبت دایره ای حوضه ماسوله رودخان…………………………………………………………. 21

 

3-3-3 ضریب گردی (میلر) حوضه ماسوله رودخان………………………………………………….. 21

 

3-3-4 شیب ناخالص رودخانه اصلی حوضه ماسوله رودخان……………………………………….. 21

 

3-3-5 زمان تمركز به روش كالیفرنیادرحوضه ماسوله رودخان……………………………………. 22

 

3-3-7 زمان تمركز به روش کرپیچ درحوضه ماسوله رودخان………………………………………. 22

 

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده هاو یافته­های تحقیق………………………………………. 24

 

4-1- موقعیت حوضه ماسوله رودخان……………………….. 25

 

4-2- توپوگرافی حوضه ……………………………………. 28

 

4-3- منابع آب …………………………….. 30

 

4-4- شیب حوضه ماسوله رودخان…………………………….. 32

 

4-5- منابع خاک ……………….. 34

 

4-6- پوشش گیاهی……………………….. 36

 

4-7- زمین شناسی …………………………………. 39

 

4-8- هواشناسی…………………………. 43

 

4-8-1 درجه حرارت ………………………………… 43

 

4-8-2- بارش…………………………… 45

 

4-8-3 -رطوبت نسبی………….. 48

 

4-8-4- یخبندان………………………….. 50

 

4-8-5 -تبخیر و تعرق…………………………………………….. 52

 

4-9- نوع اقلیم………………………………………. 54

 

4-9-1- طبقه بندی اقلیمی دومارتن……………………………………….. 54

 

4-10-یافته ها……………………………………………. 55

 

4-10-1 فیزیوگرافی حوضه ماسوله رودخان…………………………… 58

 

4-10-2 نسبت انشعاب حوضه ماسوله رودخان…………………………. 58     

 

4-10-3 توزیع ارتفاع نسبت به سطح و هیپسومتری حوضه…………………………………. 60

 

4-10-4 انواع سیلابها در ماسوله رودخان………………………….. 63

 

4-10-5 عوامل موثر بر ایجاد و تشدید سیلاب، فرسایش و رسوب……………….. 79

 

4-10-5-1 تاثیر فرسایش و حمل رسوب………………………….. 79

 

4-10-5-2 تخریب پوشش گیاهی………………………….. 80

 

فصل پنجم:بحث, نتیجه گیری و پیشنهادها……………………………….. 82

 

5-1 نتیجه گیری ………………………………………………. 83

 

5-2 ارزیابی فرضیه………………………………… 85      

 

5-3 پیشنهادات…………… 86

 

منابع      87

 

چکیده

 

سیل جریان آبی است که از ظرفیت مجرای رود تجاوز کرده وسپس به جلگه سیلابی مجاورسرازیر می شود .با اینکه بسیاری از عوامل هیدرولوژیکی محلی وابسته به حوضه آبریز ممکن است برسیلاب تأثیر بگذارند،تمام مکانیسم های عمده پدید آورنده سیلاب ها دارای منشاءهیدرواقلیمی می باشند.بطور کلی در پدیده سیل عوامل طبیعی و انسانی موثر بوده است.هدف اصلی تحقیق بررسی نقش عناصراقلیمی و حوضه ای وهم چنین عواملی که درتشدیدسیلاب مؤثرند. حوضه مورد مطالعه ماسوله رودخان واقع در شهرستان فومن استان گیلان می باشد.ومطالعات کتابخانه ای ومطالعه سیلاب در دوره گرم سال از اصلی ترین روشهای جمع آوری داده ها بوده است. نتایج تحقیق نشان دهنده آب وهوای مرطوب،پوشش گیاهی جنگلی ومرتعی،کوهستانی وکوهپایه ای حکایت دارد بیشترین تداوم جریان سیل در ایستگاه کمادل 4 روز در سال و کمترین تداوم جریان 1 روز می باشد بیشترین متوسط کمادل در سال 1377 وکمترین متوسط در سال 1376 بوده است بیشترین متوسط جریان دبی چومثقال در سال 1377 وکمترین متوسط روزانه دبی سال 1376 بوده است و جهت جلوگیری از سیلاب اقدامات آبخیز داری و ایجاد سدهای تاخیری مد نظر قرار گیرد.

 

واژگان کلیدی: سیل ، اقلیم، عناصر اقلیمی ، ماسوله رودخان

 

 – مقدمه

 

یکی ازانواع حوادث ومخاطرات طبیعی که موجب بروزخسارتهای زیان باری می گردد وقوع سیلاب است سیل یک رویدادناگهانی ورخدادسریع ومخرب که جان ومال انسانهارابه خطرانداخته ومشکلات زیادی برای صاحبان زمین های زراعی وساکنین حاشیه رودخانه هاوکارگاه ها به وجودمی آورد. هرساله چندین نفربه وسیله سیل جان خودراازدست می دهند.هزاران مترمکعب آب شیرین واردآبهای شورشده وازدسترس خارج می شود.درحالی که هرقطره آن ارزش حیاتی دارد.همه ساله میلیون ها خاک ارزشمندبه وسیله سیلاب وارد دریاهاودریاچه هامی شود،درصورتی که برای تشکیل هرسانتی مترآن چنددهه وگاه چندسال زمان لازم است.بسیاری ازبرنامه های عمرانی وزیربنایی کشورتحت تأثیراین مسئله قرارگرفته است وهمه ساله بخش هنگفتی ازبودجه کشور صرف بازسازی خرابی های ناشی ازاین پدیده می شود.کشورمابه دلیل دارابودن کوهستان هایی مانندسلسله جبال البرزوزاگرس ناحیه مناسبی برای تشدیدوگسترش این پدیده مخرب است ،زیراکوهستان به صورت یک مانع درمقابل سیستم های جوی عمل کرده وآنهارامنحرف ویامجبور به صعودمی کندکه دراین صورت انتقال وصعودتوده ی هوای مرطوب راآسان ونقش مهمی درافزایش ریزش های جوی ودرنتیجه ایجادسیلاب دارد.سیلاب های رودخانه ای یکی ازگسترده ترین بلایای اقلیمی کوتاه مدت به شمارمی رودکه درمراکزمجتمع جمعیت درنواحی خطرناک کاملا مشخص روی می دهند وواکنشی بسیارمتمایزی ازسوی انسان درپی دارند،یعنی احداث سدهای مخزنی وتعلیم روش های هدایت طغیان رودها.گرچه انسان مجبوربوده است که درتمام طول حیات باسیلاب زندگی کند،امااثرات سیل درزندگی انسان هابه آن صورتی که امروزه احساس وارزیابی می شود نبوده است،زیرادرگذشته جوامع کوچکی درپایین دست رودخانه هاسکنی می گزیدند وفشردگی فعالیت های انسانی درسیلاب دشت هاخیلی کمتربود.درحالی که امروزه مردم به دلیل استفاده ارشرایط آب وهوای مساعدواستفاده ازنعمت های حاشیه رودخانه هادراطراف آن سکونت گاههاوتفرج گاه ها رابوجود آورده اند.بنابراین عناصراقلیمی ودیگرعواملی که دربروزسیلاب تأثیردارندبایدموردبررسی قرارگیردوراهکار هایی درمقابله وکنترل ومدیریت سیلاب ارائه گردد .

 

-2- بیان مسئله وضرورت انجام تحقیق

 

سیل یکی ازشایع ترین بلایای طبیعی در ایران است زیرا که 1-ایران کشوری کوهستانی وناهموار است وجریان های ایجادشده از کوهستان ها به محض ورود به دشت ها وجلگه های کشوردرسطح زمین پخش شده وبه مزارع،باغها،خطوط ارتباطی،روستاهاوشهرها آسیب می رساند2-پوشش گیاهی که همچون اسفنجی درجذب آب عمل می کند،در ایران ضعیف است ودربسیاری مواردبه علت کمبود باران،چرای بی رویه وقطع جنگل ها آسیب دیده است 3-علی رغم قرارگیری مراکزپرفشارجنب حاره ای درماه هایی ازسال برروی بیشترمناطق کشورایران که عدم نزول وریزش های جوی رابرای ماه های متوالی به دنبال دارد،درماه های دیگرسال،میزان قابل توجهی باران ممکن است درمدت چندروزیاحتی چندساعت ریزش کرده وسیلاب های مخرب وزیان آوری رابه وجود آوردکه خسارت های قابل توجهی درزندگی وفعالیت های بشری دارد، سیل خیزی وخشکسالی،بخش های مختلف کره زمین راتحت تأثیرقرارمی دهند.کشور ما نیز در چند سال اخیربه تناوب شاهد وقوع سیلاب ها وخشکسالی های شدید دربرخی نقاط بوده است به ویژه آن که بروز توام این دوپدیده،اثرات یکدیگر راتقویت می کند به گونه ای که دراثروقوع خشک سالی های شدید،پوشش گیاهی ورطوبت خاک ازبین می رود که این خود عامل تسهیل کننده جریان یافتن سیلاب های مخرب می باشدواز سوی دیگر بروز سیلاب های شدید نیز باعث ازبین رفتن اراضی زراعی وشسته شدن خاک های حاصل خیز می شود که این امر اثرات خشک سالی را در این منطقه تشدید می کند       (خورشید دوست، 1384) 4-رگبارهای شدیددرفصل گرم سال در سالهای گذشته سیل های مخربی رادراین منطقه ایجاد کرده (مانندسیل ماسوله)رگبارهای شدید تابستانی ازپدیده های خطرناک وخسارت بارمحیط هستند که شناسایی شرایط سینوپتیک به وجودآورنده این رگبارهامی توانددرپیش بینی زمان وقوع واجرای آمادگی لازم کمک کند.( علیجانی ، 1391) لذا دراین تحقیق عوامل طبیعی ،انسانی ،اقلیمی وحوضه ای به وجودآورنده سیلاب مورد بررسی قرار می گیرد.5-بی توجه ای نسبت به حریم رودخانه و ساخت و ساز در حریم آن در تخریب رودخانه و تشکیل سیل موثرند مانند جاری شدن سیلاب یا روان گلی در ماسوله که در عصر روز جمعه 9 مرداد ماه 1377 رخ داد. این سیلاب که تلفات سنگینی را به همراه داشت به دنبال آن 54 تن کشته و 48 دستگاه خودرو از بین رفت و خساراتی نیز به بار آورد.شدت سیل گل و لای از ناحیه ی رودخانه ی خلیل دشت, به قدری تند بود که تخته سنگه خفیفی را از جا کند و از ارتفاع زیاد, بر پل ورودی این شهر توریستی کوبید و همان موجب بسته شدن خروج آب در مسیر رودخانه گردیدگل و لای دو طرف جاده را در بر گرفت و خسارات جانی و مالی را بوجود آورد.(بندی ، 1387، 123).

 

1-3- پرسش اصلی تحقیق

 

نظربه این که دراین تحقیق پارامتر های اقلیمی تأثیر گذار برسیلاب ماسوله رودخان مورد نظر است براین اساس سؤال اصلی تحقیق به شرح زیر است ودرفرایند تحقیق تلاش براین است تابا استفاده ازمنابع وداده ها های لازم پاسخ مناسبی برای آن پیداشود.

 

آیا پارامتر های اقلیمی درسیلاب ماسوله رودخان تأتیر گذار است ؟

 

1-4-فرضیه تحقیق

 

 

به نظر می رسد پارامتر های اقلیمی به همراه دیگر عوامل موجب سیلاب درماسوله رودخان می گردد .

 

1-5-اهداف تحقیق

 

 

• بررسی وشناخت عوامل اقلیمی تأثیرگذاردرایجاد سیل ماسوله رودخان

 

• شناخت نقش عوامل انسانی دربروز سیلاب های رودخانه

 

• بررسی نقش عناصرحوضه ای وهم چنین عواملی که درتشدیدسیلاب مؤثرند.

 

1-6- محدودیت های تحقیق

 

به عواملی که در انجام تحقیق مانع ایجاد کند محدودیت های تحقیق می گویند که عبارتنداز :

 

– فقدان یا کمبود منابع علمی قابل دسترس

 

– دسترسی به مدارکی چون فیلم یا نقشه بسیار مشکل است وبرای به دست آوردن آن ،نیازبه

 

رفت و آمد وصرف وقت زیاد می باشد .

 

-عدم همکاری سازمان هاوادارات در زمینه ارائه اطلاعات یااین که در ارائه اطلاعات دلسوز نیستند .

 

 

• نبود امکانات ایمنی در مشاهدات مستقیم منطقه مورد مطالعه

 

2-1- سیلاب چیست

 

تعریف های متفاوتی شده از جمله:

 

 

• بالا آمدن زیاد آب در یک رودخانه یا مسیل .

 

2-1-8- پروفیل طولی و شیب رودخانه……………………… 10                               

 

2-1-9- شیب(slope)……………………………………… 11                               

 

2-1-10- زمین شناسی و خاک شناسی……………………. 11                  

 

 2-1-11- ویژگی های پوشش گیاهی………………………. 11                               

 

2-1- 12- ویژگیهای اقلیمی و عوامل مؤثر بر آب و هوای حوضه…………………. 12                               

 

2-1-13- عوامل ناشی از بهره برداری و دخالت انسان……………….. 13                               

 

2-1-14- پایداری………………….. 14                               

 

2-1-15- توسعه پایدار…………………………………………… 14                               

 

2-1-16- مدیریت آب………………………. 14                               

 

2-1-17- مدل فرآیند مطالعات در برنامه ریزی توسعه و مدیریت پایدار رودخانه ها………….. 16                               

 

2-1-18- حوضه آبریز از دیدگاه سیستمی……….. 19                               

 

2-1-19- محیط سیستم حوضه…………………….. 21                               

 

2-1-20- حفاظت از منابع………………………. 22                               

 

2-1-21- مشارکت و توسعه پایدار……………………………. 22                               

 

2-1-22- مدیریت یكپارچه……………………….. 23                               

 

2-1-23- اصل مشارکت…………………. 24                               

 

2-2- پیشینه تحقیق ………………… 24                               

 

2-2-1- پیشینه تحقیق در خارج ………………. 24                               

 

2-2-2- پیشینه تحقیق در ایران …………………………. 26                               

 

2-2-3- پیشینه تحقیق در محدوده مطالعاتی ……………. 27                               

 

فصل سوم: مواد و روشها……………….. 28                               

 

3-1- موقعیت جغرافیایی محدوده تحقیق………………… 29                               

 

3-2- راههای دسترسی به حوضه………….. 32                               

 

3-3- موقعیت رودخانه های مهم حوضه رودخانه پسیخان…………………. 33                               

 

3-4- داده های تحقیق……………………. 36                               

 

3-4-1- بررسی آمار و اطلاعات هواشناسی………………………….. 37                               

 

3-4-2-   بررسی آمار و اطلاعات هیدرولوژی…………… 37                               

 

3-4-3- بازسازی و تكمیل نواقص آماری…………………… 37                               

 

3-4- 4- بررسی داده‏های بارش……………… 39                               

 

3-4- 4-1- بررسی بارش منطقه‏ای در حوضه رودخانه پسیخان…………….. 40                               

 

3-4- 4-1-1 – انتخاب پایه زمانی مشترك یا دوره شاخص آماری…………… 40                               

 

3-4- 4-1-2 – بازسازی داده‏های كمبود…………………… 41                               

 

3-5- روش تحقیق………….. 41                               

 

3-6- روش گردآوری اطلاعات………………. 43                               

 

3-7- ابزارگردآوری اطلاعات…………………………………. 43                               

 

3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………… 43                               

 

3-9- ضرورت تحقیق………………………….. 43                               

 

3-10- روش انجام کار……………………………….. 47                               

 

 فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق……………… 50                               

 

4-1- مقدمه……………………………….. 51                               

 

4-2- فیزیوگرافی حوضه رودخانه پسیخان………………….. 52                               

 

4-2-1- شکل حوزه ………………………. 52                               

 

4-2-1-1- روش هورتن ……….. 52                               

 

4-2-1-2- روش گراولیوس …………………. 52                               

 

4-2-1-3- روش میلر …………… 52                               

 

4-2-1-4- روش شیوم …………………………… 53                               

 

4-2-1-5- روش مستطیل معادل …………………. 53                               

 

4-2-2- پستی و بلندی حوضه …………………………. 54                               

 

4-2-3- پروفیل طولی و شیب رودخانه……………… 54                               

 

4-2-3-1- شیب ناخالص………………

 

4-2-3-2- شیب متوسط وزنی ……………………… 57                               

 

4-2-3-3- شیب خالص ……………………….. 57                               

 

4-2-4- شیب …………………………. 58                               

 

 

4-2-4-1- نقشه شیب حوزه…………………………. 58                               

 

4-2-4-2- جدول و هیستو گرام توزیع شیب نسبت به سطح………………. 59                               

 

4-2-5- محاسبه شیب متوسط ……………. 59                               

 

4-2-5-1- شیب متوسط وزنی……………………. 59                               

 

4-2-5-2- شیب میانه ……………………. 60                               

 

4-2-5-3- نمای شیب …………… 60                               

 

4-2-6- بررسی شیب اراضی اطراف رودخانه …………………….. 60                               

 

4-2-6-1- رودخانه سیا مزگی ………………………………… 60                               

 

4-2-6-2- رودخانه چوبر ………………………. 60

 

4-2-6-3- رودخانه پسیخان………………………………. 61

 

4-3- اقلیم(آب و هوای) حوضه رودخانه پسیخان……….. 66

 

4-3- 1- خصوصیات اقلیمی حوضه ……………………….. 66

 

4-3- 2- ویژگیهای اقلیمی و عوامل مؤثر بر آب و هوای حوضه…………………………….. 67

 

4-3- 4- محاسبه مقدار بارش حوضه …………………… 68

 

4-3- 4- تغییرپذیری بارندگی حوضه………………………. 71

 

4-3- 5- تعداد روزهای بارانی………………… 72

 

4-3- 6- توزیع بارندگی ماهانه و فصلی………………………….. 73

 

4-3- 7- حد اكثر بارندگی 24 ساعته حوضه…………………. 75

 

4-3- 8- حداكثر بارش محتمل………………………… 76

 

4-4- ویژگی های دمایی حوضه ………………………… 77

 

4-4 – 1 – رژیم حرارتی…………………………….. 80

 

4-4 – 2 – روند تغییرات میانگین ماهانه دما……………………………… 81

 

4 – 4 – 3 بررسی میانگین دمای ماهانه حداقل و حداكثر مطلق………………… 83

 

4-4 – 4 تغییرات روزانه و فصلی دما………………………… 83

 

4- 4 – 5 – رژیم فصلی دما در حوضه…………………… 84

 

4-4 – 6 تعداد روزهای یخبندان………………. 84

 

4-4 – 7 تعیین خط برف ماهانه با استفاده از گرادیان دما………………………….. 87

 

4- 5 – رطوبت نسبی………………………………………………….. 87

 

4-6 – تبخیر……………………………………………….. 89

 

4-6 – 1 بررسی تغییرات میزان تبخیر از طشت با ارتفاع در حوضه………………….. 90

 

4- 7- تبخیر و تعرق……………………………………….. 91

 

4-7 – 2 تبخیر و تعرق واقعی ……………………………… 96

 

4-7 – 2 – 1 تبخیر و تعرق واقعی به روش تورك………………………. 96

 

4-8- وضعیت خاک حوضه……………… 97

 

4-8-1- مشخصات كلّی خاكهای حوضه…………….. 98

 

4-8-1-1- شاخه (رودخانه) چوبر………………………….. 100

 

4-8-1-1- شاخه ( رودخانه ) چنار رودخان………………………. 101

 

4-8-2- مشخصات خاک رودخانه پسیخان……………………… 102

 

4-8-3- رژیم های رطوبتی و حرارتی خاكها……………….. 103

 

4-8-3-1-1 رژیم یودیك………………….. 103

 

4-8-3-1-2 رژیم زریك………………………….. 104

 

4-8-3-2- رژیم حرارتی خاك………………. 104

 

4-8-3-2-1 رژیم حرارتی ترمیك………………. 105

 

4-8-3-2-2 رژیم حرارتی مزیك…………………….. 105

 

4-8-4- خاكهای حوضه رودخانه پسیخان از لحاظ ارتفاعی………………. 105

 

4-8-4- 1 خاكهای جلگه ای…………………… 105

 

4-8-4- 2 خاكهای كوهپایه ای…………………. 106

 

4-8-4- 3 خاكهای كوهستانی …………………… 106

 

4 ـ 9- منابع اراضی…………………………………….. 107

 

4 ـ 9-1-گروههای هیدرولیكی خاكها………………. 108

 

4-10- هیدرولوژی حوضه………………………………….. 109

 

4-10-1- تحلیل منطقه ای آبدهی ماهانه و سالانه حوضه پسیخان …………………. 110

 

4-10-2- تجزیه و تحلیل آمار روزانه جریان …………….. 110

 

4-10-2-1- محاسبه متوسط دبی ماهانه و سالانه …………………. 110

 

4-10-2-2- محاسبه دبی های حداکثر وحداقل………………. 113

 

4-10-2-3- برآورد دبی حداکثر لحظه ای برای واحدهای هیدورلوژیک حوزه آبخیز پسیخان………. 115

 

4-10- 2-3-1- برآورد دبی حداکثر لحظه ای برای واحده های هیدو لوژیک به روش کریگر………. 115

 

4-10- 2-3-2- بر آورد دبی حداکثر لحظه ای با استفاده از رابطه منطقه ای………………………………. 116

 

4-10-2-4- بررسی دوره های کم آبی و پر آبی ……………………….. 117

 

4-10-2-4-1- دبی مشخصه حداکثر…………………………….. 117

 

4-10-2-4-2- دبی مشخصه متوسط یا 6 ماهه………………………. 117

 

4-10-2-4-3- دبی مشخصه یک ماهه، سه ماهه و نه ماهه …………………….. 117

 

4-10-2-4-4- دبی مشخصه کم آبی……………………………. 118

 

4-10- 5- تعیین رژیم آبی رودخانه پسیخان………….. 118

 

4-11- زمین شناسی حوضه…………………………………… 118

 

4-11-1- زمین شناسی سطحی حوضه پسیخان……………………………. 119

 

4- 11-1-1- سازند زمان پركامبرین…………………………….. 120

 

4-11-1-1-1- واحد Mtg…………………………………………………. 120

 

4-11-1-1-2- واحد Mt………………………………. 120

 

4-11-1-2- سازند دوران اول(دیرینه زیستی یا پالئوزوئیك)……………………. 120

 

4-11-1-2-1- زیر واحد P …………………………. 120

 

4-11-1-2-2- زیر واحد PV …………………………………. 121

 

4-11-1-3- سازند دوران دوم ( میان زیستی یا مزوزوئیك)…………………………….. 121

 

4-11-1-3-1- واحد TJS …………………………. 121

 

4-11-1-3-2- زیرواحد jsh ……………………………………… 121

 

4-11-1-4-1- واحد Q1da ( نهشته های كوهپایه ای و آبرفتی پلئیستوسین)………………… 121

 

4-11-1-4- سازند دوران چهارم (كواترنر یا عهد حاضر)…………………… 121

 

4-11-1-3-3- واحد K1L …………………………………….. 121

 

4-11-1-4-2- واحد Qal ( نهشته های آبرفتی و دشت سیلابی)……………………… 122

 

4-12- فرسایش تشكیلات سطحی در حوضه آبریز پسیخان…………………….. 125

 

4-12-1- آب و هوا…………………………………………. 125

 

4-12-2- مورفولوژی ………………………… 126

 

4-12-3- چینه شناسی ……………………….. 126

 

4-12-4- پوشش گیاهی …………………. 126

 

4-13- کاربری اراضی حوضه………………………… 127

 

4-14- فرسایش در حوضه …………………… 128

 

4-15- پوشش گیاهی حوضه ……………………… 129

 

4-15-1- اشكوب بندی پوشش گیاهی ( درختان ) به تناسب ارتفاع………………….. 129

 

4-15-1-1- ارتفاع كمتر از 500 متر با جنگل نیمه متراكم……………. 129

 

4-15-1-2- ارتفاع 500 تا 1500 متر با جنگل متراكم……………….. 130

 

4-15-2- نقش پوشش گیاهی در فرسایش خاك………….. 130

 

4-16- مسائل اقتصادی- اجتماعی حوضه………………. 131

 

4-16-1- نحوه کشاورزی اهالی رودخانه پسیخان………………….. 132

 

4-16-2- آبادی های دارای سکنه …………….. 132

 

4-16-3- تعداد جمعیت، خانوار و بعد خانوار …………………. 132

 

4-17- مدیریت یکپارچه و توسعه پایدار حوضه……………….. 137

 

4-18- مصادیق و جنبه های تخریب و تهدیدات پیش روی منابع حوضه ی آبخیز پسیخان…………….. 139

 

فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………… 142

 

5-1- بحث ونتیجه گیری…………………………….. 143

 

5-2- پاسخ به فرضیات تحقیق……………….. 156

 

5-2-1- فرضیه اول…………………. 156

 

5-2-2- فرضیه دوم…………. 156

 

5-3- پیشنهادات………………………… 157

 

منابع و ماخذ……………………………………… 161

 

پیوست……………………………… 168

 

چکیده

 

تأثیرات متقابل ناشی از منابع مختلف و اجزای زنده و غیرزنده ی موجود در یک حوضه ی آبخیز، ضرورت پیاده سازی مدل مدیریت سیستمی و یکپارچه را در حوضه های آبخیز با هدف بهره وری بهینه از منابع و هماهنگی و حرکت در راستای توسعه ی پایدار ایجاب کرده است.

 

محدوده مورد مطالعه در این تحقیق حوضه رودخانه پسیخان در استان گیلان از زیر حوضه های تالاب انزلی است. داده های مورد استفاده در این تحقیق داده های اقلیمی، هیدرولوژی و جغرافیایی حوضه است. فعالیتهای صورت گرفته از سوی نهادهای مرتبط در حوضه که از سازمان ها و نهادهای مرتبط بدست آمده نشان می دهد که در این حوضه ها عوامل بسیاری بر یکدیگر تأثیر می گذارند، که شناخت این عوامل و ارتباط بین آنها بصورت نگرش جامع و سیستمی می تواند از عوامل تخریب کاسته و روند اصلاحی حوضه را تسریع نماید. با بررسی وضعیت طبیعی و منابع آب و خاک حوضه ی پسیخان، چالش های پیش روی توسعه در این حوضه بررسی شده و به برخی از راهکارهای مدیریتی در غالب مدیریت یکپارچه و حوضه ای منابع طبیعی و انسانی به خصوص الزامات اساسی مربوط به هماهنگی مدیریت در واحدهای سیاسی – اداری استانی تابعه اشاره شده است.روش تحلیل داده های نتایج حاصل از تحقیقات نشان می دهد كه برای كاهش سیلاب در حوضه پسیخان می توان سیلاب های بالادست این حوضه را كنترل نمود، كه در این راستا باید نقاطی را برای مدیریت سیلاب های بالادست مكان گزینی کرد كه با مطالعات میدانی موقعیت آنها نسبت به مسیل های فعلی به دست می آید. مدیریت سیلاب در حوضه بدون توجه به عناصر هیدروژئومورفولوژیكی امكان پذیر نمی باشد و با به كارگیری مدل یكپارچه سیلاب امكان حضور تمام شاخص ها در واحدبندی مدیریتی عملی می باشد. لذا در این تحقیق تلاش براین است با استفاده از نتایج مطالعات معتبر ملی و بین‌المللی و به موازات آن، نتایج مشاهدات و تحقیقات میدانی و مطالعات علمی دراز مدت ، همچنین با شناخت عوامل و ویژگی های محیطی به تحلیل علل و چگونگی ناپایداری محیطهای رودخانه ای پرداخته و راهبردهایی ارایه شد كه كاربر آنها می تواند توسعه و مدیریت حوضه ها را به سوی پایداری سوق داده ودر نهایت برقراری توسعه پایدار منابع موجود، به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه را تامین نماید.

 

واژگان کلیدی: حوضه آبخیزپسیخان، حوضه رودخانه ای، مدیریت یکپارچه و جامع، توسعه پایدار

 

مقدمه

 

توسعه ی پایدار در گرو مراقبت از زمین است و بشر به عنوان بخشی از طبیعت نمی تواند آینده ای داشته باشد مگر آن که از طبیعت و منابع طبیعی حفاظت به عمل آورد(وهابزاده،1377). وضعیت مکانی قرارگیری منابع آب و خاک و پوشش گیاهی در طبیعت اغلب در چارچوب حوضه های آبخیز است و به همین دلیل در مطالعات این بخش در جنبه های مختلف و تأثیرات عملکرد سیستم های طبیعی در مباحث هیدرولوژی و آب شناسی، اقتصادی و اجتماعی، کشاورزی و پوشش گیاهی، خاک شناسی و فرسایش و سایر مباحث نظیر این، حوضه ی آبخیز به عنوان پایه و واحد مطالعاتی مدنظر قرار می گیرد. از این رو تأثیرات متقابل ناشی از منابع مختلف و اجزای زنده و غیرزنده ی موجود در یک حوضه ی آبخیز، ضرورت پیاده سازی مدل مدیریت سیستمی و یکپارچه را در حوضه های آبخیز با هدف بهره وری بهینه از منابع و هماهنگی و حرکت در راستای توسعه ی پایدار ایجاب نموده است. حوضه ی آبخیز پسیخان رود دارای شعبات رودهایی است که از جهات گوناگون جغرافیایی به حوضه پسیخان منتهی می شوند. مهم ترین رودهایی که به این حوضه می ریزد سیاهمزگی، چوبر(امامزاده ابراهیم)، چناران و … است. که از نواحی مختلف شامل مناطقی با کوهستان های متراکم، نیمه کوهستانی، جلگه و دشتی می گذرد و پسیخان رود و شعب کوچک و بزرگ آن از سرچشمه تا مصب عامل وحدت این نواحی است. تصمیم گیری جهت مدیریت منابع طبیعی بسیار پیچیده است زیرا بهره برداران متعددی را شامل می شود و مکانیسم های ارتباط متقابل بین آن ها وجود دارد. و تصمیم گیران معمولاً با بهینه کردن همزمان چندین هدف مواجه اند(محسنی ساروی،1382). مدیریت بهینه ی منابع آب و خاک جز با حفظ منابع و استفاده ی صحیح، مستمر و پایدار و نیز حداقل هدررفت و خسارت به آن ها به وقوع نمی پیوندد(صدرالاشرافی ،1371). این مدیریت یک مدیریت سیستمی است که در جهت به کارگیری و هدایت مفید و مؤثر عوامل و منابع به منطور رسیدن به حالت بهینه و با هدف دستیابی به حداکثر سود، حداقل هزینه و حداکثر کارایی توسط مدل های برنامه ریزی اعمال می گردد(ملک محمدی،1362). خلاصه اینکه نوع نگرش مدیران به رودخانه ها و توسعه حوضه آنها به گونه ای بوده است که اکنون در بسیاری از حوضه ها مسایلی از قبیل بحران آب ، ناپایداری توسعه و بحران مدیریت به صورت چالشهایی بسیار جدی مطرح می باشد.دررویكرد صرفاً مهندسی ، مدیران ، تنها به تهیه و انتقال آب پرداخته اند. در رویكرد دیگری که اقتصاد بوده است سعی نموده اند به راه حل بهینه ای برای تخصیص منابع آب دست یابند و یا اینكه با تمرکز بر رویكرد هیدرولوژیكی سعی کرده اند فقط فن آوری اجرای طرحها را توجیه نمایند.

 

در حالی که حفظ یا تأمین پایداری درحوضه رودخانه ها نیازمند توجهی عمیق به نگرشی جامع است که اساس آن برخوردی اکوسیستمی با رودخانه ها می باشد. در این نوع نگرش ، آبگیر، کانال اصلی رودخانه ، دشتهای سیلابی، حریم ها، تالابها، دریاچه ها و مصب ها همراه با همه ساکنان هر حوضه که

 

دارای احساس عمیقی از وابستگی به رودخانه ها هستند، اکوسیستم هررودخانه را تشكیل می دهند که خود بهترین واحد مدیریتی هم می باشد. تخریب و نابودی حوضه بسیاری از رودخانه ها، توسعه را از اساس با خطر ناپایداری روبه روساخته است . شناخت و تحلیل ناپایداری حوضه های رودخانه ای و چالشهایی که مدیران با آن روبه رو هستند ضرورتی قطعی دارد و هدفی است که در این تحقیق پیگیری شده است. تحقیقات محققانی از قبیل (نیوسون و غاز ی، 1995)، (وین پنی، 1997)، (وین پنی، 1998)، (جوبین، 1999) ، (آی ، یو، سی ، ان، 2000)، (دبلیو،سی ، دی، 2000) و (غازی، 1381) هریك ، از یك یا چند دیدگاه قابل توجه است . مدیریت یکپارچه حوضه های رودخانه ای به اندازه جنبه های اکولوژیکی و اقتصادی- اجتماعی با فن و صنعت نیز سروکار دارد و برای یک هدف یکپارچه مورد استفاده قرار می گیرد. در این میان فعالیت های مهم مرتبط با مدیریت رودخانه ها عبارتند از: مدیریت رودخانه ها- مدیریت یکپارچه کنترل سیل- مدیریت یکپارچه کنترل رسوب و توسعه طرح ریزی و سیاست گزاری اصلی رودخانه. نکته مهم در مدیریت یکپارچه حوضه های رودخانه ای برقراری توازن در فعالیت های مدیریت آب با توسعه اقتصادی و اکولوژیکی و بهره گیری درست محیطی و عقلانی از منابع طبیعی است(Vis،2001). ولی آنچه که به تحقیق حاضر بعد برجسته ای بخشیده است نگرشی جامع با هدف حفاظت و پایداری رودخانه ها است . همچنین معرفی و تحلیل مدلی که می تواند چارچوبی مطالعاتی برای دستیابی به توسعه و مدیریتی پایدار درحوضه ها در اختیار نهد، هدف نهایی تحقیق و تحلیل راتشكیل داده است .

 

این پایان نامه در پنج فصل تنظیم شده است، که به شرح ذیل می باشد:

 

1- کلیات تحقیق

 

2- مرور منابع

 

3- مواد و روشها

 

4- تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

 

5- بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات
1-1- بیان مسئله وضرورت انجام تحقیق    

 

امروزه اکثریت مردم و مسئولین بخشهای مختلف مدیریت منابع طبیعی به این امر واقف میباشند که تنها راه حل دائمی و پایدار جهت استفاده مناسب از منابع طبیعی و منابع آب برای اراضی کشاورزی همانا استفاده صحیح از فعالیتهای آبخیزداری در عرصه های کشاورزی و منابع طبیعی میباشد.

 

در حوضه های رودخانه ای عوامل بسیاری بر یکدیگر تأثیر می گذارند، شناخت این عوامل و ارتباط بین آنها بصورت نگرش جامع و سیستمی می تواند از عوامل تخریب کاسته و روند اصلاحی حوضه را تسریع نماید. حفاظت و بهره برداری مطلوب و مدیریت پایدار منابع در حوضه آبخیز به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه از اولویت های مهم در دهه های اخیر است(قبادیان،1380).

 

مدیریتهای ناقص و نامناسب این منابع باعث تخریب محیط زیست ، کاهش تولید و بهره وری ، کاهش درآمد و نهایتا ناپایداری توسعه منطقه خواهد شد. بنابراین بهترین و مناسب ترین و طبیعی ترین جایگاه و ظرف مدیریت منابع حوزه های آبخیز با رویکرد توسعه پایدار بشمار می رود.

 

محدوده مطالعاتی در این تحقیق، حوضه آبخیز پسیخان است که در محدوده سیاسی شهرستان شفت، صومعه سرا، و رشت می باشد. در این تحقیق تلاش شده است تا با بررسی ویژگی های محیطی و پتانسیل های حوضه و شناخت مشکلات و تنگناهای موجود در آن، به تأثیر مدیریت یکپارچه در آگاهی یافتن از توانائی ها و قابلیت های حوضه پرداخته شود و به دنبال آن، راه کارهای مناسب در جهت کاهش و یا حذف این مشکلات و افزایش قابلیت ها ارائه شود.

 

متغیرهای اصلی تحقیق شامل متغیرهای ادافیکی (خاک، شیب، جهت دامنه، ارتفاع و….)، اقلیمی (بارش، درجه حرارت و….)،هیدرومتری(دبی) و مدیریتی به عنوان متغیرهای مستقل است، و مدیریت حوضه و قابلیت های آن به عنوان متغیرهای وابسته محسوب می شوند.

 

مدیریت جامع و یکپارچه و استفاده صحیح از منابع در کاهش خسارات سیل و رسوب نقش اساسی داشته و هدفمند کردن و بهره برداری مطلوب همراه با مدیریت پایدار منابع، زمینه مناسب به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه از اولویت های مهم در دهه های اخیر است.

 

بنابراین مدیریت یکپارچه حوضه ها بعنوان یک پارادایم جدید در برنامه ریزی ، توسعه و مدیریت منابع طبیعی با توجه به مسایل اجتماعی و اقتصادی حوزه های آبخیز و با رویکردی مشارکتی مطرح میباشد که نهایتا بدنبال یکپارجه سازی مدیریت منابع اجتماعی و طبیعی است.

 

2-1-3 تعریف هوشمندی رقابتی………………………………………………………………………………………… 13

 

2-1-4 انواع هوشمندی رقابتی…………………………………………………………………………………………… 17

 

2-1-5 فرآیند و مراحل هوشمندی رقابتی…………………………………………………………………………….. 21

 

2-1-6 اهمیت و مزیت بکارگیری هوشمندی رقابتی……………………………………………………………….. 22

 

2-1-7 مزایا و پیامدهای استفاده از هوشمندی رقابتی………………………………………………………………. 25

 

2-1-8 ابزارهای هوشمندی رقابتی………………………………………………………………………………………. 25

 

بخش دوم

 

2-2 مزیت رقابتی ………………………………………………………………………………………………………….. 27

 

2-2-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 27

 

2-2-2 مفهوم مزیت رقابتی………………………………………………………………………………………………. 31

 

2-2-3 سیر تکوین نظریات مزیت………………………………………………………………………………………. 35

 

2-2-3-1 نظریه های سنتی مزیت………………………………………………………………………………………. 25

 

2-2-3-2 نظریه های جدید مزیت………………………………………………………………………………………. 25

 

2-2-4 سیر تکوین مزیت رقابتی………………………………………………………………………………………… 25

 

2-2-5 مزیت رقابتی پایدار در بازارهای سنتی……………………………………………………………………….. 25

 

2-2-6 مزیت رقابتی پایدار در بازارهای اینترنتی…………………………………………………………………….. 25

 

2-2-7 منابع ایجاد مزیت رقابتی………………………………………………………………………………………… 25

 

2-2-8 عوامل موثر بر مزیت رقابتی…………………………………………………………………………………….. 25

 

2-2-9 ابعد مزیت رقابتی…………………………………………………………………………………………………. 25

 

بخش سوم

 

2-3 پیشینه تحقیق و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………… 25

 

2-3-1 تحقیقات داخلی…………………………………………………………………………………………………… 25

 

2-3-2 تحقیقات خارجی…………………………………………………………………………………………………. 25

 

2-3-3 خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………….. 25

 

فصل سوم: روش شناسی یا متدولوژی تحقیق

 

3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 37

 

3-2 روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 37

 

3-3 جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………… 38

 

3-4 حجم نمونه ……………………………………………………………………………………………………………. 38

 

3-5 روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………….. 39

 

3-6 ابزار تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….. 39

 

3-7 روایی و پایایی تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 40

 

3-7-1 روایی پرسشنامه…………………………………………………………………………………………………… 40

 

3-7-2 پایایی پرسشنامه…………………………………………………………………………………………………… 40

 

3-8 روش گردآوری داده ها……………………………………………………………………………………………… 40

 

3-9 متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………. 40

 

3-10 فرآیند اجرایی مراحل تحقیق……………………………………………………………………………………… 40

 

3-11 روش های آماری مورد استفاده………………………………………………………………………………….. 40

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

 

4-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 42

 

4-2 تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها…………………………………………………………………………………… 43

 

4-2-1 فراوانی صنایع مورد بررسی تحقیق……………………………………………………………………………. 43

 

4-2-2 فراوانی پست سازمانی پاسخگویان……………………………………………………………………………. 47

 

4-2-3 فراوانی وضعیت رقابت صنعت………………………………………………………………………………… 52

 

4-2-4 فراوانی سابقه فعالیت شرکت در صنعت…………………………………………………………………….. 56

 

4-2-5 خلاصه وضعیت آمار توصیفی ابعاد تحقیق………………………………………………………………….. 56

 

4-2-6 بررسی وضعیت توزیع ابعاد تحقیق…………………………………………………………………………… 56

 

4-2-6-1 متغیر مزیت رقابتی…………………………………………………………………………………………….. 56

 

4-2-6-2 متغیر برنامه ریزی و تمرکز………………………………………………………………………………….. 56

 

4-2-6-3 متغیر جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………….. 56

 

4-2-6-4 متغیر تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………………………… 56

 

4-2-6-5 متغیر ارتباطات…………………………………………………………………………………………………. 56

 

4-3 آمار استنباطی………………………………………………………………………………………………………….. 56

 

 

4-3-1 آزمون نرمال بودن متغیرها……………………………………………………………………………………….. 56

 

4-3-2 آزمون هم خطی……………………………………………………………………………………………………. 56

 

4-3-3 آزمون فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………………… 56

 

فصل پنجم: خلاصه، نتیجه گیری و پیشنهادات

 

5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 63

 

5-2 خلاصه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 64

 

5-3 نتایج تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 66

 

5-3-1 بررسی اطلاعات مربوط به مشخصات عمومی پاسخگویان و متغیرهای تحقیق……………………… 67

 

5-3-2 خلاصه وضعیت آمار توصیفی متغیرهای تحقیق……………………………………………………………. 67

 

5-3-3 نتایج آزمون فرضیات تحقیق……………………………………………………………………………………. 68

 

5-4 پیشنهادهای مبتنی بر نتایج تحقیق…………………………………………………………………………………. 69

 

5-5 پیشنهاد هایی برای محققین آتی…………………………………………………………………………………… 69

 

5-6 محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………………………. 69

 

چکیده:

 

با توجه به توسعه دانش و فن آوری در صنایع مختلف و استفاده از فن آوری های پیشرفته در صنایع به عنوان یکی از عناصر تمایز و رقابتی نمودن محصولات در طی سال های اخیر، بررسی و تحقیق در خصوص مسائل اساسی این حوزه از صنعت از اولویت‌های پژوهش‌های آکادمیک در سطح کشور باید باشد. هوشمندی رقابتی ابزاری تجاری است که به فرآیند مدیریت راهبردی در سازمان ها کمک کرده و عملکرد کسب و کار را از طریق افزایش دانش ، ارتباطات داخلی و کیفیت برنامه های راهبردی افزایش می دهد. هوشمندی رقابتی سمت و سوی رقابت را نشان داده و به شرکت ها این امکان را می دهد که از طریق تجزیه و تحلیل حرکات رقبا بتوانند قبل از آنکه تحت تاثیر محیط پیرامون قرار بگیرند ، نسبت به پیش بینی و توسعه بازار خود اقدام کنند که این امر در بلند مدت منجر به کسب مزیت رقابتی پایدار می شود. هدف تحقیق حاضر بررسی میزان تاثیر هوشمندی رقابتی بر مزیت رقابتی شرکت های تولیدی واقع در شهر رشت می باشد. جامعه آماری این تحقیق، واحدهای تولیدی شهرستان رشت می باشند. روش نمونه گیری مورد استفاده در انتخاب نمونه ، تصادفی سیستماتیک است. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استاندارد و برای تحلیل نتایج داده­ها نیز از آمار توصیفی و روش­های آمار استنباطی و نرم افزار SPSS استفاده شد . پژوهش حاضر از نظر روش و ماهیت، از جمله تحقیقات توصیفی-پیمایشی و از نظر هدف، کاربردی می باشد.نتایج تحقیق حاکی از آنست که با افزایش هوشمندی رقابتی، مزیت رقابتی شرکت های تولیدی افزایش می­یابد. ضریب تعیین این رابطه 31 درصد برآورد شد. به عبارتی 31 درصد تغییرات مزیت رقابتی، توسط هوشمندی رقابتی تبیین می­شود.

 

کلمات کلیدی: مزیت رقابتی ، هوشمندی رقابتی ، نوآوری ، کیفیت

 

 — مقدمه

 

ظهور و توسعه دانش و فن آوری پیشرفته موجب افزایش درجه پویایی رقابت در محیط کسب و کار جدید گردیده است و در نتیجه آن الگوی رقابت طی دو دهه اخیر دچار تحولات اساسی شده است. در این فضا و در بستر اقتصاد دانش بنیان محیط کسب و کار شاهد رشد فزاینده سهم و نقش صنایع مبتنی بر فن آوری های پیشرفته در سطح جهان به ویژه در کشورهای توسعه یافته و کشورهای پیشرو در حال توسعه می‌باشند. بر این اساس و از منظر صاحبنظران، «فن آوری پیشرفته» به عنوان یکی از عناصر اصلی و متمایز کننده فضای اقتصادی نوین، نقش اساسی در شکل گیری پارادایم جدید «جامعه فراصنعتی» دارد.

 

با توجه به نقش فزاینده این گونه صنایع در اقتصاد جهانی و برنامه ریزی و تلاش سیاست گذاران صنعتی کشور طی دو دهه اخیر برای شکل گیری و رشد این بخش جدید صنعت کشور، بررسی و تحقیق در خصوص مسائل اساسی این حوزه از صنعت از اولویت‌های پژوهش‌های آکادمیک در سطح کشور باید باشد.

 

3-1 نگاهی اجمالی به اوضاع سیاسی و فرهنگی هرات.. 16

 

3-2 جایگاه خواجه عبدالله انصاری در ادب فارسی. 18

 

3-2-1 تولد خواجه عبدالله.. 18

 

3-2-2 تبارنامه، نام و القاب خواجه عبدالله.. 19

 

3-2-3 دوران کودکی خواجه عبدالله 21

 

3-2-4 دوران نوجوانی خواجه عبدالله 22

 

3-2-5 دوره جوانی و به سوی کمال. 23

 

3-2-6 سال های رنج ومشقّت.. 24

 

3-2-7 سال های موفّقیّت و پیشرفت.. 25

 

3-2-8 نزاع با بدعت گزاران. 26

 

3-2-9 واپسین سال های زندگی خواجه 26

 

3-3 آثار و تألیفات خواجه عبدالله.. 27

 

3-4 مشرب فکری خواجه عبدالله.. 29

 

3-5 مذهب دینی و تعصّب خواجه عبدالله.. 30

 

3-6 عوامل رواج تصوّف.. 31

 

3-7 سفرهای خواجهعبدالله.. 32

 

3-8 نثر خواجه عبدالله.. 33

 

3-9 استادان خواجه عبدالله.. 34

 

3-10 پیران خواجه عبدالله.. 35

 

3-11 تفسیر پژوهی خواجه عبدالله. 38

 

3-12 شعر و ادب خواجه عبدالله.. 40

 

  فصل چهارم- بازتاب مفاهیم وآیات قرآن در مناجات نامه

 

 

4-1مقدمه 43

 

4-2 بازتاب مفاهیم آیات قرآنی در مناجات های خواجه عبدالله.. 44

 

 فصل پنجم- نتیجه گیری و پیشنهادها

 

5-1 نتیجه گیری. 130

 

5-2 پیشنهاد ها 131

 

منابع و مآخذ 132

 

چكیده انگلیسی. 135

 

چکیده

 

قرآن کریم در طول تاریخ موثق ترین سخن اعتقادی برای مسلمانان بوده است. از این جهت مفسّرین و محدّثین در حفظ و تداوم میراث آن کوشیده اند. شعرا و نویسندگان نیز به دلیل استوار ساختن و فصاحت کلام خویش از آن بهره جسته اند . پژوهش حاضر تلاشی است که به بررسی سبکی مناجات نامه خواجه عبدالله انصاری – پیر هرات – و استخراج آیاتی از قرآن می پردازد که خواجه عبدالله در مناجات هایش به طور مستقیم وغیر مستقیم به کار برده است تا روح عرفانی رازها و زیبایی های این اثر بیشتر هویدا شود . در آغاز ، در باب بستری که چنین آثاری در آن پدید آمده سخن می رود . زندگی، احوال و آثار خواجه عبدالله انصاری ، مشرب فکری اش و اوضاع سیاسی و اجتماعی هرات مورد بحث قرار می گیرد .و سخن تا بدانجا پیش می رود که مناجات نامه خواجه عبدالله مانند سایر آثارش مشحون از مضامین عرفانی و مفاهیم قرآنی است که با نظمی ملیح و نثری فصیح در هم آمیخته است و آهنگ خوش کلام و معانی بلند عرفانی را در قالب نثری مسجّع بیان داشته و حقّ قلم را در ارایه ی یک نیایش زیبا ادا نموده است ، این امر باعث پیدایی و نگارش آثاری چون گلستان سعدی و بهارستان جامی گردیده است .