1-2-7 ناسیونالیسم.. 21

 

1-2-7-1 انواع ناسیونالیسم.. 22

 

1-2-8 سیاست قومی.. 23

 

1-3  عناصر هویت ملی.. 24

 

1-3-1دین و مذهب… 25

 

1-3-2 زبان. 26

 

1-3-3 جغرافیا یا سرزمین.. 27

 

1-3-4  فرهنگ (رسوم ملی،آیین ها،اسطوره ها،هنر) 28

 

1-3-5  تاریخ و سرنوشت مشترک…. 29

 

1-3-6 بستگی های مشترک اقتصادی.. 30

 

1-3-7 میراث سیاسی مشترک (دولت) 31

 

1-3-8  اراده جمعی داوطلبانه. 32

 

فصل دوم:

 

 ملت ایران در ادوار مختلف تاریخی با تمرکز بر بعد از انقلاب اسلامی 1979

 

2-1 مقدمه. 34

 

2-2 تاریخ سیاست های ملت سازی در دوران باستان و اسلامی.. 34

 

2-3بررسی سیاست های ملت سازی بعد از انقلاب اسلامی 1979. 36

 

2-3-1 رویکرد امت مدارانه (الگوی آرمان گرایانه) 36

 

2-3-2رویکردتلفیقی.. 36

 

2-3-3 رویکرد وحدت در کثرت… 37

 

2-3-4 دوران سیاست جنگی.. 42

 

2-4 نتیجه گیری.. 46

 

فصل سوم : وضعیت جمعیت شناختی جمهوری اسلامی ایران ( با تأکید بر تنوع قومی)

 

3-1مقدمه…………………………………………………………… 48

 

3-2 بررسی وضعیت تنوع قومی در جهان. 48

 

3-3  تنوع قومی در ایران و علل آن. 52

 

3-4  علل گونا گونی قومی در ایران. 53

 

3-4-1زبان. 55

 

3-4-2 دین.. 56

 

3-4-3موقعیت جغرافیایی ؛ اقوام مهاجر و کوچ نشین.. 57

 

3-4-4 برنامه های نوسازی (نفوذ فرهنگ غرب) 58

 

3-5 ایران: موزاییک اقوام. 58

 

3-5-1 قوم آذری.. 65

 

3-5-2 قوم کرد. 67

 

3-5-3 قوم عرب… 70

 

3-5-4 قوم بلوچ.. 72

 

3-5-5 قوم ترکمن.. 75

 

3-5-6 قوم لر. 78

 

3-6 نتیجه گیری.. 80

 

فصل چهارم: سیاست ملت سازی در دوران سازندگی و اصلاحات در جمهوری اسلامی ایران (1384- 1367)

 

4-1 مقدمه.. 82

 

4-2 دوره سازندگی.. 82

 

4-2-1 تأکید بر توسعه اقتصادی و تشدید نابرابری های منطقه ای.. 82

 

4-2-2تشدید تمرکز گرایی در ساختار سیاسی کشور. 86

 

4-2-3  مصوبه­های شورای عالی انقلاب فرهنگی در دوره سازندگی…………………………………………..87

 

4-2-4 دیدگاه های رئیس دولت سازندگی.. 88

 

 

4-2-5 برنامه ها و اهداف طرح ریزی شده دولت و هیات وزیران(1376-1368) 91

 

4-2-6 نتایج و عملکرد دولت سازندگی.. 94

 

4-2-7 جمع بندی اقدامات دوره سازندگی در جهت تدوین سیاست ملت سازی (1376- 1368) 100

 

4-3  دوره اصلاحات (1384-1376) 103

 

4-3-1 دیدگاه  رئیس دولت اصلاحات در زمینه ملت سازی.. 103

 

4-3-2 اولویت یافتن مسایل فرهنگی و سیاسی (اهداف و برنامه های طرح ریزی شده دولت و هیات وزیران) 107

 

4-3-3 تمرکز زدایی اداری، برنامه ریزی.. 111

 

4-3-4 تغییر نگرش در مبانی هویت ملی و وفاق اجتماعی ( تغییر در مبانی ملت سازی) 113

 

4-3-5 عملکرد و نتایج دولت اصلاحات(1384-1376) 115

 

 

 

فصل پنجم :  نتیجه گیری

 

5-1 وجوه تفاوت در دو الگوی ملت سازی در جمهوری اسلامی ایران. 124

 

5-2 وجوه تشابه در سیاست های ملت سازی در دوران سازندگی و اصلاحات… 126

 

فهرست منابع. 131

 

منابع فارسی.. 131

 

منابع لاتین.. 136

 

5- عدالت 54

 

6- نظم خودجوش 58

 

د) جمع بندی 60

 

الف) پیشینه 63

 

ب) دیدگاه فلسفی 65

 

پ) اندیشه 68

 

1- مفهوم آزادی 68

 

2- لیبرالیسم مساوات طلبانه 72

 

3- اخلاق 74

 

4- عدالت 75

 

5- حق در برابر خیر 81

 

6- قراردادگرایی 82

 

د) جمع بندی 84

 

الف) سیر تاریخی آزادی 88

 

ب) وجوه اشتراک و افتراق 90

 

وجوه اشتراک آراء هایک و رالز درباره مفهوم آزادی 101

 

وجوه افتراق آراء هایک و رالز درباره مفهوم آزادی 101

 

الف) خلاصه ونتایج 104

 

ب) محدودیت ها و پیشنهادات 108

 

فهرست منابع 110

 

Abstract: 114

 

 

 

 

چکیده

 

مفهوم آزادی بی شک یکی ازمهمترین نظریه های سیاسی می باشد که همواره تاثیرات شگرفی را در تحولات جهان داشته است، اما تعریف آزادی همواره دشوار بوده است زیرامفاهیم تشکیل‌دهنده آن قابل تعبیرها و تفسیرهای گوناگون است. متفکرین زیادی تعاریف و تفاسیرمتعددی را دراین باره ارائه کرده اند، از جمله مهمترین اندیشمندانی که تاثیرات شگرفی را در بحث آزادی گذاشته اند هایک ورالز می باشند، بنابراین مهمترین هدف این پژوهش بررسی تطبیقی مفهوم آزادی در آراء سیاسی هایک ورالزمی باشد و دراین راستا سئوالاتی مطرح گردید که عبارتند از: 1) معنی و راهکارهای دست یابی به آزادی در اندیشه هایک چیست؟ 2) معنی و راهکارهای دست یابی به آزادی دراندیشه رالزچیست؟ 3) وجوه اشتراک و افتراق مفهوم آزادی در اندیشه هایک و رالز کدامند؟ روش انجام این پژوهش توصیفی و تحلیلی است ونتایج و یافته های حاصل از این پژوهش به شرح ذیل می باشد: 1) آزادی نزد هایک به معنای آزادی از همه قید و بندها و رها شدن در دنیای غرایز نیست، بلکه برعکس او آزادی را در چارچوب قید و بندهای کلی یعنی قانون میسرمی‏داند. محوراندیشه سیاسی هایك آزادی است ومنظور هایک از آزادی عمدتاً آزادی سیاسی و مدنی فردی است؛ 2) ازجمله مشهورترین تئوری‌ها پیرامون  آزادی و عدالت در غرب  تئوری عدالت جان‌رالزمی‌باشد که کالبد اصلی آن را مفهوم آزادی تشکیل می‌دهد. آزادی از دید وی شامل برابری و عدالت هم هست و عدالت از درون آزادی سر برمی آورد.

 

کلید واژه ها: آزادی؛ عدالت؛ انسانیت

 

 

 

مقدمه

 

درطول قرون و اعصار هیچ کلمه ای به اندازه کلمه آزادی بحث انگیز نبوده است. آزادی  به پرمعناترین و مورد توجه ترین واژه در جوامع انسانی تبدیل شده و دراین بین فلاسفه و دانشمندان هر عصر با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی، شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی موجود به تلاش برای  تعریف آزادی و حل مسائل حاشیه ای آن پرداختند. همچنین می توان گفت: هیچ کلمه ای همانند واژه آزادی مورد بد فهمی و کژفهمی ها نبوده است. به نام آزادی و در دفاع از آن در طول تاریخ خون ها ریخته شده، جنگ ها بوجود آمده، شکنجه ها صورت گرفته و توسط ادبا، شاعران، سیاستمداران، فیلسوفان و حتی مردم عادی در مدح و ستایش یا نکوهش آن سخن ها گفته شده و کتاب ها به نگارش درآمده است.

 

مفهوم آزادی از بدو پیدایش فلسفه سیاسی تاکنون یکی از مهمترین مفاهیمی بود که اندیشمندان و فلاسفه درعلوم انسانی به آن پرداخته اند و هر یک با توجه به نگاه خود نسبت به ایجاد یک جامعه مطلوب معنای خاص خود را درباره این مفاهیم بیان داشته اند، در این میان دو تن از اندیشمندانی که درعصر حاضر می توان به آراء آنها در مورد ایجاد جامعه مطلوب که در آن آزادی و عدالت حاکم باشد به هایک و رالزاشاره نمود. در این پژوهش سعی شده است که معنا و مفهوم واژه آزادی از نقطه نظر این دو اندیشمند مورد توجه قرار گرفته و تلاش گردد که وجوه اشتراک و افتراق آراء این دو اندیشمند در ارتباط با مفهوم آزادی فهمیده شود. برای رسیدن به این هدف این پژوهش به چند فصل تقسیم شده است که در فصل اول سعی بر آن است تحت عنوان کلیات تحقیق به بیان مساله، اهمیت و ضرورت، اهداف، سئوالها پرداخته شود و در فصل دوم تحت عنوان  چارچوب نظری تحقیق و بیان مباحث نظری پیرامون آزادی به  معنی مفاهیم و تفسیرهایی از مفهوم آزادی و تحقیقات انجام شده توجه شده است. درفصل سوم  مفهوم آزادی در آراء هایك وراهکارهای دست یابی به آن و در فصل چهارم مفهوم آزادی درآراء رالز و راهکارهای دست یابی به آن مطرح است. درفصل پنجم  به وجوه اشتراک و افتراق آراء هایک و رالز درباره مفهوم آزادی توجه شده است و در فصل ششم خلاصه، نتایج و پیشنهادات در مورد این پژوهش ارائه گردیده است.

 

دراین پژوهش سعی بر آن بود تا با رویکردی علمی و با استفاده از شیوه ای توصیفی و تحلیلی آراء هایک و رالز در مورد مفهوم آزادی به صورت تطبیقی بررسی شود. در این راستا از منابع و ماخذ گسترده ای شامل کتب، مقالات، فصل نامه ها و… از دیدگاه ها و نظرات بسیاری بهره برداری شده است، بدین سبب این پژوهش می توان یکی از منابع مفید در حوزه اندیشه سیاسی و شناخت آراء هایک و رالز باشد اما این پژوهش نیز مانند هر پژوهش دیگری عاری از ایراد و انتقاد نیست.

 

 

 

 عنوان                                                                                                                          صفحه

 

 

2. فصل دوم: تحلیل فضای فکری اجتماعی حاکم بر عصر مشروطه

 

2-1. بخش اوّل: ایران در آستانه­ی تغییر……………………………………………………………………………………… 14

 

2-1-1. خودباختگی در برابر غرب………………………………………………………………………………………….. 15

 

2-1-2. آغاز تحوّلات اجتماعی در ایران…………………………………………………………………………………. 21

 

2-1-3. پیدایش مدارس جدید در ایران…………………………………………………………………………………. 21

 

2-1-4. رواج انتشار روزنامه­ها و جراید……………………………………………………………………………………. 22

 

2-1-5. تأسیس دارالفنون و سفرنامه­­های فرنگ…………………………………………………………………….. 28

 

2-2. بخش دوم: مشروطه و روشنفکری……………………………………………………………………………………….. 28

 

2-2-1. مفهوم روشنفکری……………………………………………………………………………………………………….. 29

 

2-2-2. خاستگاه مفهوم روشنفکری……………………………………………………………………………………….. 30

 

2-2-3. روشنفکری در مشروطه………………………………………………………………………………………………. 32

 

 

 

 

3. فصل سوم: شعر طنز و معروف­ترین شاعران طنزپرداز عصر مشروطه

 

3-1. بخش یکم: شعر طنز …………………………………………………………………………………………………………… 38

 

3-1-1. کلّیات…………………………………………………………………………………………………………………………… 38

 

3-1-2.تعریف طنز……………………………………………………………………………………………………………………. 39

 

3-1-3. نگاهی به جایگاه طنز در ادبیّات پیش از مشروطیّت……………………………………………….. 40

 

3-2. بخش دوم: معروف­ترین شاعران طنز­پرداز عصر مشروطه…………………………………………………… 44

 

3-2-1. ایرج­میرزا……………………………………………………………………………………………………………………… 45

 

3-2-2. سیّد اشرف­الدّین قزوینی( نسیم شمال)……………………………………………………………………. 48

 

3-2-3. میرزاده­ عشقی…………………………………………………………………………………………………………….. 51

 

 

 

عنوان                                                                                                                          صفحه

 

3-2-4. عارف قزوینی………………………………………………………………………………………………………………. 53

 

3-2-5. میرزا علی اکبرخان دهخدا…………………………………………………………………………………………. 55

 

3-2-6. ادیب­الممالک فراهانی ………………………………………………………………………………………………… 57

 

3-2-7. ابوالقاسم لاهوتی………………………………………………………………………………………………………….. 60

 

3-2-8. ملک­الشّعرای بهار………………………………………………………………………………………………………… 62

 

3-2-9. فرّخی یزدی…………………………………………………………………………………………………………………. 65

 

 

 

 

4. فصل چهارم:تحلیل گفتمان مفاهیم اساسی طنز در شعر مشروطه

 

4-1. بخش اوّل: تحلیل گفتمان و شاخص­ها………………………………………………………………………………… 69

 

4-1-1. شاخص­های تحلیل گفتمان………………………………………………………………………………………… 70

 

4-1-1-1. واژگان (منفی – مثبت)……………………………………………………………………………………. 70

 

4-1-1-2.  قطب‌بندی ( غیرسازی)………………………………………………………………………………….. 70

 

4-1-1-3.  پیش­فرض‌ها…………………………………………………………………………………………………….. 71

 

4-1-1-4. دلالت‌های ضمنی شعر (تلقین و تداعی)………………………………………………………… 71

 

4-2. بخش دوم: تحلیل گفتمان مسائل اساسی طنز در شعر معروف­ترین شاعران مشروطه…… 71

 

4-2-1. ایرج­میرزا……………………………………………………………………………………………………………………… 71

 

4-2-2. سیّد اشرف­الدّین حسینی………………………………………………………………………………………….. 74

 

4-2-3. میرزاده­ عشقی…………………………………………………………………………………………………………….. 81

 

4-2-4. عارف قزوینی……………………………………………………………………………………………………………….. 86

 

4-2-5. میرزا علی اکبرخان دهخدا…………………………………………………………………………………………. 89

 

 

 

عنوان                                                                                                                          صفحه

 

4-2-6. ادیب­الممالک فراهانی………………………………………………………………………………………………….. 92

 

4-2-7. ابوالقاسم لاهوتی………………………………………………………………………………………………………….. 96

 

4-2-8. ملک­الشّعرای بهار………………………………………………………………………………………………………… 99

 

4-2-9. فرّخی یزدی……………………………………………………………………………………………………………… 105

 

 

4-2-10. جدولِ برآیند گفتمان کلان حاکم بر شعر طنز در عصر مشروطه…………………….. 109

 

 

 

 

5. فصل پنجم: جمع­بندی و نتیجه­گیری

 

5-1. مشروطیت و قانون­گرایی……………………………………………………………………………………………………. 110

 

5-2. آزادی و استبدادستیزی…………………………………………………………………………………………………….. 112

 

5-3. مساوات و نقد فاصله­ی طبقاتی………………………………………………………………………………………….. 113

 

5-4. زن متجدّد و زن سنّتی………………………………………………………………………………………………………. 115

 

5-5. میهن پرستی و مقابله با نفوذ استعمار………………………………………………………………………………. 116

 

5-6. تأکید بر تجدّد، عقل­گرایی و خرافه­زدایی…………………………………………………………………………. 117

 

5-7. نتیجه­گیری…………………………………………………………………………………………………………………………. 119

 

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………… 121

 

 

 

 

 

چکیده

 

عصر مشروطه به عنوان اوّلین گام و خیز جامعه­ی ایرانی بر اساس اندیشه­های نوین جریان روشنفکری یکی از برجسته‌ترین ادوار طنز در ایران از ابتدای پیدایش تا کنون به حساب می‌آید بنابراین شناخت دقیق ادبیّات طنز این دوره­ی و تحلیل گفتمان حاکم بر آن ضرورت تام دارد و این امر از آنجا ناشی می‌شود که حوزه­های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایرانِ کنونی ما همچنان دستخوش اهداف و تلاش­های جریان روشنفکری است و تحلیل دقیق اوضاع کنونی ما و حرکت به سوی آینده، جز با شناخت عناصر ماهوی و گفتمانی عصر مشروطه امکان­پذیر نخواهد­بود. بنابراین می‌توان گفت که بررسی اشعار و طنز این دوره می‌تواند راهگشایی برای شناختی دقیق از ابتدای تحولات یک قرن اخیر در ایران باشد.

 

بررسی و تحلیل گفتمان سوژه­ها و مفاهیم اساسی طنز در شعر مشروطه، به دلیل اهمیّت تأثیر­گذاری این سرودها بر تاریخ سیاسی و اجتماعی کشور است. هدف از این پژوهش، بررسی و تحلیل اصلی­ترین مفاهیم و سوژه­هایی است که در شعر طنز مشروطه وجود دارد و همچنین تأثیر آن بر فضای سیاسی اجتماعی ایران. در این پژوهش از روش تحلیل گفتمان استفاده شده ­است و از بررسی مفاهیم حاکم بر گفتمان شعر مشروطه این نتیجه گرفته می‌شود که میان گفتمان‌های استبدادی و آزادی، مساوات و فاصله­ی طبقاتی، زن متجدّد و زن سنّتی، میهن­پرستی و نفوذ استعمار، عقل­گرایی و خرافه، تغییری اساسی دیده می­شود و همین اختلاف نظرها، موجب پویایی و حرکت طنز در عصر مشروطه ­می­گردد. در نهایت مشخّص می­گردد که مفاهیمی چون تجدّد، عقل­گرایی، میهن­پرستی، مساوات، مشروطیّت، قانون­گرایی و … از جمله مهم­ترین مضامینی است که شاعران طنز­پرداز عصر مشروطه، در شعر خود بدان پرداخته­اند.

 

2-3-  انواع اهداف در سیاست خارجی.. 21

 

2-3-1-  انواع اهداف از منظر زمان. 21

 

2-3-1-1- اهداف کوتاه مدت.. 21

 

2-3-1-2- اهداف میان مدت.. 21

 

2-3-1-3- اهداف بلند مدت.. 22

 

2-3-2-  انواع اهداف از منظر موضوعی.. 22

 

2-3-2-1- اهداف اقتصادی- مالی.. 22

 

2-3-2-2- اهداف فرهنگی- ایدئولوژیک… 24

 

2-3-2-3- اهداف امنیتی- دفاعی؛ 26

 

2-3-3- انواع اهداف از منظر گستردگی و شمول. 27

 

2-3-3-1- اهداف عام. 27

 

2-3-3-2- اهداف خاص… 27

 

2-3-4-  جمع بندی هدف گذاری در سیاست خارجی.. 28

 

2-4-  تعیین استراتژی در سیاست خارجی.. 29

 

2-5-جمع بندی.. 29

 

فصل سوم : روابط ایران و جمهوری آذربایجان. 31

 

3-1- طرح بحث.. 32

 

3-2- تاریخچه روابط.. 33

 

3-3- عوامل همگرا ساز. 34

 

3-3-1- برخورداری از دین و فرهنگی مشترک.. 34

 

3-3-2-  اشتراکات تاریخی و فرهنگی.. 34

 

3-3-3- ظرفیت های اقتصادی و ژئوپلتیکی.. 35

 

3-4- عوامل واگرا ساز. 35

 

3-4-1-  دریای خزر. 35

 

3-4-2- قره باغ. 36

 

3-4-3-  مسائل مذهبی و سیاسی.. 37

 

3-4-5- روابط با اسرائیل.. 38

 

3-5- تاثیر روابط جمهوری  آذربایجان با دیگر قدرت ها بر روابط با ایران. 40

 

3-6- جمع بندی فصل.. 41

 

فصل چهارم: قدرتهای منطقهای در منطقه قفقازجنوبی.. 43

 

4-1-ترکیه. 44

 

4-1-1-  طرح بحث.. 44

 

4-1-2-  سیاست خارجی ترکیه. 45

 

4-1-3- روابط ترکیه با جمهوری آذربایجان. 47

 

4-1-4-  رقابت های ایدئولوژیک در منطقه. 51

 

4-1-5-  رقابت اقتصادی.. 52

 

4-2- روسیه. 57

 

4-2-1- طرح بحث.. 57

 

4-2-2- سیاست خارجی روسیه. 58

 

4-2-3- روابط روسیه و جمهوری آذربایجان. 62

 

4-2-4- رقابت های ایدئولوژیک در منطقه. 64

 

4-2-5- رژیم حقوقی دریای خزر. 66

 

4-3- جمع بندی فصل.. 68

 

فصل پنجم: قدرتهای فرامنطقهای در قفقاز جنوبی.. 70

 

5-1- اسرائیل.. 71

 

5-1-1- طرح بحث.. 71

 

 

5-1-2- سیاست خارجی اسرائیل.. 72

 

5-1-3- روابط اسرائیل با آذربایجان. 75

 

5-1-4- رقابت های ایدئولوژیک… 79

 

5-1-5- رقابت اقتصادی.. 82

 

5-2-آمریکا 84

 

5-2-1- طرح بحث.. 84

 

5-2-2- سیاست خارجی آمریکا 85

 

5-2-3- روابط آمریکا و جمهوری آذربایجان. 88

 

5-2-4- رقابتهای ایدئولوژیک… 90

 

5-2-5- رقابت های اقتصادی.. 92

 

5-3- جمع بندی فصل.. 93

 

فصل ششم: فرجام. 96

 

1-6- بحث و نتیجه گیری.. 97

 

فهرست منابع. 104

 

 

 

 چکیده

 

نقش بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای درتداوم تنش در  روابط ایران و جمهوری آذربایجان

 

عبدالله بائی لاشکی

 

منطقه قفقاز­جنوبی به دلیل شرایط خاص جفرافیایی و مسائل سیاسی، تاریخی، نظامی و جامعه شناسانه از نقاط مهم و در عین حال بحران خیز جهان محسوب می شود. این منطقه به عنوان یک منطقه استراتژیک همسایه، اهمیت و اولویت بالایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارد. روند تحولات در منطقه  پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ایجاد جمهوری های جدید به گونه ای بوده که رقابت شدیدی جهت نفوذ در منطقه به وجود آمده است. در این میان جمهوری آذربایجان به عنوان یکی از کشور های مهم منطقه به دلیل برخورداری از موقعیت ژئوپلتیکی خاص آن و منابع غنی انرژی صحنه رقابت شدیدی میان قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای بوده است. با توجه به مشترکات مذهبی- تاریخی و همسایگی آن با ایران انتظار می رفت دو کشور روابط متعادلی را تجربه کنند ولی روابط آنها همواره با تنش همراه بوده است. دراین نوشتار سعی می شود به چرایی این موضوع پرداخته شود و به این سوالات پاسخ داده شود که  علی رغم وجود مشترکات فراوان میان ایران و جمهوری آذربایجان، چه عواملی سبب شد در بیست سال گذشته دو کشور روابط تنش آلودی را تجربه کنند؟ اهداف و منافع قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای در منطقه قفقاز چگونه بر روابط دو کشور تاثیر گذاشت؟، پاسخ داده شود. که فرضیه این نوشتار فرضیه این پژوهش سیاست ها و اهداف قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای را اصلی ترین عمال شکل گیری و تداوم تنش در روابط دو کشور معرفی می کند. دامنه این نوشتار کشورهای ترکیه و روسیه به عنوان بازیگران مهم منطقه ای و آمریکا و اسراییل به عنوان بازیگران فرا منطقه ای را در بر می گیرد.

 

2-4 – الگوی بازیگر عقلانی …………………………………………………………………………………………………………………..18

 

2-5 – الگوی فرایند سازمانی ………………………………………………………………………………………………………………..23

 

2-6 – الگوی سیاستهای حکومتی………………………………………………………………………………………………………….26

 

2-7 – الگوی تصمیم گیری تکثرگرا……………………………………………………………………………………………………….28

 

فصل سوم: استراتژی دفاعی ایالات متحده امریکا

 

3-1 – مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………….43

 

عنوان                                                                                                                                          صفحه

 

 

 

3-2 – استراتژی دفاعی ایالات متحده ……………………………………………………………………………………………………44

 

3 -3 – استـراتژی دفاعـی ایالات متـحده از جنـگ جـهانی دوم تا پایان جنــگ سـرد: بازدارندگـی

 

سد نفوذ……………………………………………………………………………………………………………………………………….48

 

3-4- استـراتژی دفــاعی ایالات متــحده از پایان جنــگ سرد تا سال 2000 مـیلادی: سردرگمی

 

برنامه ریزی ……………………………………………………………………………………………………………………………….51

 

3-5 – اسـتراتژی دفـاعی ایالات متـحده در دوره جـرج واکر بوش (سال 2000 تا 2008 میلادی

 

جنگ پیشگیرانه و پیش دستانه ……………………………………………………………………………………………….56

 

فصل چهارم: نقش مجتمع های نظامی- صنعتی درسیاستگذاری دفاعی ایالات متحده امریکا دردوره ریاست جمهوری جورج واکر بوش(بوش پسر)

 

4-1 – مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………….66

 

4-2 – تعریف و مفهوم مجتمع های نظامی- صنعتی……………………………………………………………………………..66

 

4-3 -تاریخچه ظهور و قدرت گیری مجتمع های نظامی- صنعتی……………………………………………………….70

 

4-4 – تداخل اعضای مجتمع های نظامی- صنعتی و سیستم دولتی ایالات متحده امریکا…………………79

 

4-5 – نومحافظه کاران و کابینه بوش……………………………………………………………………………………………………..89

 

4-6 – تحول در سیاست خارجی ایالات متحده امریکا بعد از حادثه 11 سپتامبر 2001…………………… 99

 

4-7 – افزایش سریع هزینه های نظامی ایالات متحده در سالهای2000 تا    2008…………………………….104

 

فصل پنجم: نتیجه گیری

 

5- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….115

 

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………127

 

   

 

فهرست اشکال

 

 عنوان                                                                                                                                         صفحه

 

شکل2- 1 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….34

 

شکل4-1………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….78

 

شکل4-2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….105

 

شکل4-3……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….106

 

شکل4-4……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….108

 

شکل4-5……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….110

 

 

 

 فصل اول

 

کلیات

 

 

 

1-1 – شرح و بیان مسئله:

 

 

از جنگ دوم جهانی به بعد، طبقات استثمارگر جوامع سرمایه­داری عمدتا با تهدید یا با بکارگیری قوه قهریه سعی می­کنند به اهداف و امیال خود در جهان دست یابند. بدین خاطر امروزه یکی از پایه­های  اساسی قدرت نظام سرمایه­داری را دستگاه عریض و طویل ارتش و نیروهای مسلح تشکیل می­دهد. دستگاه دیوانسالاری نظامی، که با اختلافات جزیی، چه از لحاظ تجهیزات و چه از لحاظ تشکیلات و چه از لحاظ پرسنل در تمام کشورهای سرمایه­داری بطور فزاینده­ای در حال رشداست.

 

دیتر زینگهاوس استاد علوم سیاسی دانشگاه فرانکفورت اصطلاح مجتمع های نظامی- صنعتی را به جای میلیتاریسم بکار برد و دلیل او این بود که اگر در گذشته جدایی و تفکیک بین جامعه، ارتش و سیاست امکان  پذیر بود و حتی بررسی آن از جنبه­های مختلف با اهمیت و ضروری بود ولی اینها در عمل و تئوری اهمیت خود را از دست داده است و بهتر است به جای اصطلاح میلیتاریسم از اصطلاح مجتمع های نظامی- صنعتی که بیانگر واقعیتهای جوامع سرمایه­داری معاصر است، استفاده کرد. منظور زینگهاوس از این اصطلاح روابط پیوسته و سودجویانه بین برگزیدگان بخشهای سیاست،اقتصاد، ارتش، علوم و تکنولوژی است که با همکاری و پشتیبانی متقابل موضع خود را برای تامین منافع مشترک در دولت و جامعه بطور مستمر و بطور غیرقابل کنترلی مستحکم کرده­اند(ازغندی،1364 :29).

 

ایالات متحده امریکا همانند امپراتوری­های گذشته از قدرت نظامی بارها برای دستاوردهای اقتصادی، ارضی وغیر ارضی استفاده کرده است. تردیدی نیست که دستاوردهای اقتصادی امریکا ناشی از جنگ در ایجاد دوره دیرپای توسعه اقتصادی این کشور پس از جنگ جهانی دوم دخیل بوده است.به نظر می رسد که در سالهای اخیر بویژه در جهان پساجنگ سرد الگوی دستاوردهای اقتصادی ناشی از عملیات نظامی امپریالیستی تا اندازه­ای دگرگون شده است. صرفنظر از مسائل اخلاقی، اردوکشی­ها و عملیات نظامی امریکا حتی به دلایل اقتصادی امپریالیستی نیز به صرفه نیست. در واقع، تشدید توسعه­طلبیها و جنگ­های امریکا رفته رفته پر هزینه­تر و از دیدگاه منافع ملی اسرافکارانه و کمرشکن است. پس اگر الگو یا تجربه امپریالیسم بیانگر علت تشدید جنگ­های نظامی امریکا در سالهای اخیر نیست، پس توضیح اینگونه تاخت و تازها چگونه است؟

 

برخی تحلیلگران ­­دلیل این توسعه­طلبی­ها را به قدرت رسیدن گروه به اصطلاح ارتش­گرایان نومحفظه­کار می­دانند، برخی این توسعه­طلبی­های امریکا را به ویژگی­های جورج بوش و راه و رسم وی در سیاست وتمایل او به مغتنم شمردن منزلت خود در مقام رئیس جمهور  زمان جنگ نسبت می دهند. برخی نیز استدلال می­کنند که این سیاست حداقل در خاورمیانه بوسیله لابی­های صهیونیست تعیین می شود.

 

در این پژوهشدر پی بحث در مورد چگونگی و میزان تاثیرگذاری مجتمع های نظامی- صنعتی بر سیاست­گذاری دفاعی ایالات متحده امریکا در دوره ریاست جمهوری جورج بوش پسر هستیم. بدین صورت که این گروه منافع تاثیرگذار در سیاست، سیاست خارجی و سیاست دفاعی ایالات متحده، در محیط تکثرگرای جامعه امریکا در رقابت با سایر گروههای منافع چگونه و از چه روشهایی توانسته است در فرایند تصمیم­گیری­های کلان این کشور نفوذ کند و به چه مقدار این تصمیمات را به سمت منافع گروهی خود هدایت کند. و بالاخره اینکه چقدر توانسته به اهداف گروهی خود دست پیدا کند و ابزارهایی که استفاده کرده کدامند.

 

 

 

1-2- پیشینه تحقیق:

 

مباحث مربوط به اقتصاد سیاسی نظامی­گری  قدرتهای بزرگ بخصوص جمهوری آلمان فدرال، شوروی و ایالات متحده امریکا دیر زمانی است که در محافل دانشگاهی در جریان است و این تحقیقات توانسته است زوایای پنهانی از دلایل سیاستهای نظامی این کشورها را روشن سازد ولی این مطالعات هنوز نتوانسته است بسیاری از پیچیدگی­های این سیاستها و روابط پیچیده بین سیاستمداران ، نظامیان وگروههای صنعتی تسلیحاتی را در کشورهای سرمایه­داری بزرگ، بویژه ایالات متحده را کشف کند.شرحی از مطالعاتی را که در این زمینه صورت گرفته و به نحوی مرتبط به موضوع بحث ما است را در زیر بیان کرده­ایم.

 

علیرضا ازغندی در پژوهشی با عنوان ” مجتمعهای نظامی- صنعتی”پس از تعریف این اصطلاح، به بررسی وجود و نقش این پدیده در امریکا ، شوروی و آلمان می­پردازد و می­گوید که در جنگ دوم جهانی رابطه بسیار نزدیکی بین نظامیان و صنایع تسلیحاتی ایجاد شده که توسط رهبران سیاسی قابل کنترل نبود.بعد از جنگ هم نظامیان تسلط خود را بر فرایند تصمیم­گیری سیاست خارجی و امنیتی امریکا حفظ کردند و هر روزه این اتحاد  درآمد شهروندان بیشتری را وابسه به امور نظامی می کند.  نویسنده در این کتاب به بررسی کلی وضعیت نظامی­گری پیش آمده در سیاست و جامعه ایالات متحده و دو کشور دیگر می­پردازد و مخصوصا در مورد امریکا به مسائل کلان و بوجود آمده با دیدی کلان توجه دارد و  به مصادیق عینی ، دلایل و چگونگی بوجود آمدن این وضعیت نمی پردازد(ازغندی،1364).