2-3-2 بر مطالعات انجام شده در جهان: 15

 

 

 

فصل سوم  – روش پژوهش: 23

 

3-1 مقدمه 24

 

3-2 نوع پژوهش.. 25

 

3-3 جامعه پژوهش : همراه با معیار ورود و خروج. 26

 

3-4 روش نمونه گیری و حجم نمونه: مشخصات نمونه‌های مورد بررسی (معیار ورود و خروج) همراه با روش نمونه گیری و حجم نمونه 27

 

تعیین حجم نمونه و نحوه محاسبه آن (Sample Size) : 27

 

3-5 روش گرداوری داده‌ها و اجرای تحقیق. 28

 

3-6 ابزار گرداوری داده ها 30

 

3-7 روش تجزیه و تحلیل داده ها 32

 

3-8 مکان و زمان مطالعه 33

 

3-9 محدودیت پژوهش.. 33

 

3-10 ملاحظات اخلاقی. 34

 

3-10 تعریف واژه ها 34

 

 

 

فصل چهارم – یافته ها: 37

 

 

 

فصل پنجم – بحث، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات: 45

 

قسمت بحث: 46

 

اثر پروبیوتیک بر قند خون ناشتا 46

 

اثر پروبیوتیک بر پروفایل لیپیدی: 49

 

اثر پروبیوتیک بر انسولین. 51

 

نقش پروبیوتیک‌ها در مقاومت انسولینی (IR) 52

 

اثر پروبیوتیک بر وزن بدن و دریافت غذایی. 53

 

قسمت نتیجه گیری: 56

 

قسمت پیشنهادات: 57

 

منابع: 59

 

پیوست ها 67

 

پیوست شماره 1 : 67

 

نمونه برگه رضایت نامه 67

 

پیوست شماره 2 : 69

 

نمونه برگه اطلاع رسانی. 69

 

مقدمه ای مختصر و به زبان ساده با اصلاحات فارسی قابل فهم برای تمام آزمودنی‌ها در مورد موضوع و هدف پژوهش: 69

 

پیوست شماره 3 : 71

 

پیوست شماره 4: 72

 

نمونه یادآمد 24 ساعته خوراک.. 72

 

پیوست شماره 5: 73

 

پرسشنامه ارزیابی میزان فعالیت بدنی. 73

 

Abstract: 74

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

 

 

 

جدول 1 : خلاصه توضیحات وسایل کاربردی.. 30

 

جدول 2 : اطلاعات دموگرافیک افراد. 36

 

جدول 3: ریز مغذی و درشت مغذی دریافتی افراد قبل و بعد از مداخله. 37

 

جدول 4: مقایسه اثر پروبیوتیک بر شاخص‌های بیوشیمیایی قبل و بعد از مداخله در گروه ها 41

 

جدول 5: مقایسه اثر پروبیوتیک بر شاخص‌های تن سنجی قبل و بعد از مداخله در گروه ها 43

 

 

 

فهرست شکل و نمودار ها

 

عنوان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

 

 

 

 

نمودار 1: مقایسه شاخص قند خون ناشتا قبل و بعد از مداخله مکمل پروبیوتیک… 42

 

نمودار ٢: مقایسه شاخص HDL قبل و بعد از مداخله مکمل پروبیوتیک… 43

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول :

 

مقدمه و بیان مسأله

 

 

 

1-1- مقدمه

 

امروزه دیابت یکی از شایع ترین بیماری‌ها در جهان است که نیمی از جمعیت جهان به آن مبتلا هستند. درمان دیابت بسته به نوع آن متفاوت می باشد. در دیابت نوع 1 درمان اصلی بر پایه دریافت انسولین به عنوان مهمترین داروی شیمیایی بوده، در حالیکه در دیابت نوع ٢ به دلیل وجود عوامل ایجاد کننده محیطی درمان‌های اصلی و مختلفی از جمله درمان‌های دارویی وشیمیایی، تغییر سبک زندگی (افزایش فعالیت بدنی، کاهش استرس و ترک سیگار) و تغییرات رژیم غذایی و درمان‌های طبیعی را به خود اختصاص می دهد. لذا در دیابت نوع ٢، امروزه، بیشتر تلاش بر این است که با به کارگیری تغییر سبک زندگی افراد و درمان‌های طبیعی اعم از درمان‌های گیاهی و دیگر مواد طبیعی، بتوان مقدار داروهای شیمیایی مورد استفاده در این بیماری را کاهش داده و از روند پیشروی و یا حتی ایجاد این بیماری جلوگیری کرد. چراکه هم اكنون پزشكان بیش از گذشته بر تشخیص دیابت پنهان به عنوان راهی برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع 2 و هم چنین عوارض آن از جمله مشكلات قلب و عروق، چشم و كلیه تاكید می كنند . به همین دلیل، در این تحقیق، به بررسی اثر پروبیوتیک‌ها به عنوان ماده طبیعی که می تواند خواص درمانی و یا پیشگیری کننده‌ای بر  دیابت نوع ٢ داشته باشد پرداخته می شود.

 

1-٢-  بیان مسأله و اهمیت پژوهش

 

دیابت یکی از مهمترین بیماریهای اندوکراین و از جمله مشکلات جوامع بشری امروزی است. در دیابت به دلیل رخداد مقاومت به انسولین، سطح انسولین پلاسما افزایش می یابد و به علت اختلالی که در متابولیسم گلوکز رخ می‌دهد نهایتاً منجر به افزایش سطح گلوکز خون می شود. سطح کلسترول تام پلاسما،[1] LDL-C و[2] VLDL-C افزایش می یابد و کاهش [3]HDL-C نیز رخ می دهد. تغییرات در پروفایل لیپیدی می‌تواند از عوامل مسبب القاء‌ کننده  بیماری‌های  قلبی- عروقی در بیماران دیابتی باشد. بعلاوه سطوح بالاتر تری گلیسیرید به توسعه مقاومت انسولینی منتهی می‌شود (Association 2014).

 

آسیایی هایی که هنوز شیوه زندگی سنتی، مبتنی بر مخارج کم وکار سخت را رعایت می­کنند تنها با یک درصد دیابت در افراد بالغ مواجه هستند. در حالیکه آسیائیهایی که شیوه زندگی غربی را پذیرفته­اند شیوع بیشتری نشان داده­اند. در مورد چینی­های مهاجری که در جزیره­ای در اقیانوس هند بصورت مدرنیزه زندگی می­کنند 20 درصد افراد جمعیت، مبتلا به دیابت هستند (King et al. 1998).

 

طبق آخرین مقالات چاپ شده در ایران، شیوع دیابت در کل جمعیت ایران7 تا 8 درصد، در سال 1387 برآورد شده است و این بیماری شانزدهمین علت مرگ در مردان و نهمین علت مرگ در زنان ایرانی بوده است. طبق آخرین آمار موجود در ایران نیز تا سال 1386، از هر 20 ایرانی، یک نفر به دیابت مبتلا می باشد و انتظار می رود تا 18 سال بعد، یعنی در سال 1404، از هر 7 ایرانی یک نفر به دیابت مبتلا شود (Azizi et al. 2007).

 

هم چنین طبق جدیدترین آمار “فدراسیون بین المللی دیابت” [4](IDF)، در سال 2013، بیش از 3،4  میلیون نفر در ایران به بیماری دیابت مبتلا بوده و شیوع این بیماری در بین جمعیت بزرگسال 20 تا 79 ساله در این سال 43،8 درصد براورد شده است. هم چنین حدود 38002 نفر ناشی از بیماری دیابت جان باختند و تا به حال 2198 نفر از افراد مبتلا به دیابت در ایران، تشخیص آماری داده نشده اند. این در حالی است که متوسط هزینه‌های بهداشتی درمانی برای افراد دیابتی در ایران، 471 دلار به ازای هر نفر تخمین زده شده است(IDF 2013).

 

دیابت، کشورهای در حال توسعه­ای را که در زندگی غربی با غذای زیاد و تحرک کم گرایش می­یابند بیشتر تهدید می­کند.با توجه به افزایش روزافزون تعداد مبتلایان به دیابت در جهان و اهمیت توجه به عوارض ناشی از این بیماری، یافتن روش‌های پیشگیری و درمانی در مورد این بیماری سال‌هاست که مورد توجه محققین می‌باشد (WHO 2011; Mahan et al. 2012).

 

از طرفی، هزینه‌های مستقیم پزشکی مانند بستری شدن، خدمات سرپایی، مراقبت‌های پرستاری در منزل بالا بوده و هم چنین هزینه‌های غیر مستقیم ،مانند ناتوانی، از دست دادن شغل و مرگ زودرس نیز به همان نسبت بالاست. به طوری در کل متوسط هزینه‌های پزشکی افراد مبتلا به دیابت 2 برابر افراد غیر مبتلا می باشد. لذا ایجاد تغذیه درمانی یا MNT[5] از طریق مداخلات غذایی و با هدف پیشگیری و درمان دیابت و کاهش هزینه‌ها بسیار موثر خواهند بود.امروزه مطالعات زیادی جهت تولید و یا بررسی فواید غذاهای عملگر[6] در حال انجام است که یکی از جنبه‌های مورد توجه، تحقیق پیرامون آثار ضد دیابتی این غذاها می باشد (Mahan et al. 2012).  در واقع مطالعات حاکی از آن است که می توان با مداخلات غذایی و تغییر فلور میکروبی روده، اثرات مثبتی بر بهبود بیماران مبتلا به دیابت ایجاد نمود (Dalla Vestra et al. 2005; Ejtahed et al. 2011; Asemi et al. 2013).

 

دسته‌ای از غذاهای عملگر، محصولات غذایی حاوی پروبیوتیک‌ها می باشد. پروبیوتیک‌ها به عنوان میکروارگانیسم‌های زنده دستگاه گوارش تلقی می شوند و هنگامیکه مقادیر کافی از آنها به بدن انسان برسد، با تغییر ترکیبات فلور روده اثرات مثبتی بر سلامت بدن میزبان برای می گذارند. و از بین آنها، لاکتوباسیلوس  و بیفیدو باکترها نقش مهمی در پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها ایفا می کنند .(Rijkers et al. 2011; Schlundt et al. Retrieved 17 December 2012.) اثرات مفید آنها بر نمک‌های صفراوی و یا بهبود افراد مبتلا به دیابت (اثر بر سطوح کلسترول(Ejtahed et al. 2011) فاکتورهای التهابی (Ejtahed et al. 2012) تاثیرات دیگری از جمله تحریک سیستم ایمنی بدن، پاکسازی روده از باکتریهای پاتوژن، تولید مواد بیواکتیو، فعالیت آنتی- کارسینوژنی، بهبود عدم تحمل لاکتوز، جلوگیری از عفونت روده‌ای نیز دارا می باشند(Roberfroid 2000; Grover et al. 2012).

 

مکانیسم اثر پروبیوتیک بر شاخص قند خون به طور واضح مشخص نیست، یاداو و همکارانش در مطالعه‌ای اثر پروبیوتیک را در رت هایی که با دریافت رژیم غنی از فروکتوز به دیابت نوع دو مبتلا شده بودند را به مدت 8 هفته بررسی کرده‌اند. در بررسی آنها مصرف پروبیوتیک، منجر به تأخیر آشکار در شروع عدم تحمل گلوکز، هیپرگلیسمی، هیپرانسولینمی، نسبت به گروه شاهد شده است (Yadav et al. 2007). با این حال مکانیسم آن هنوز جای بحث بسیاری، به خصوص در مطالعات انسانی دارد.  اثرات هایپوکلسترولمی لاکتوباسیلوس‌ها در مطالعات مختلف نشان داده شده است(Chiu et al. 2006; Ejtahed et al. 2011; Asemi et al. 2013) . جیلیاند و همکارانش، دکانژوگه شدن نمک‌های صفراوی و کاهش جذب کلسترول توسط باکتری‌ها را مکانیزم اصلی کاهش کلسترول توسط  لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس معرفی کرده اند (Gilliland et al. 1990).

 

مکانیسم‌های کلی این اثر به قرار زیر است:

 

 

1. اتصال کلسترول به دیواره سلولزی باکتری، و در نتیجه کاهش کلسترول خون

 

1. دگونژوگاسیون اسید صفراوی از طریق هیدرولازهای نمک صفراوی و تداخل در سیکل انتروهپاتیکی کاهش کلسترول خون

 

1. تولید [7]SCFA توسط باکتری‌ها و کاهش سنتز کلسترول [8]HMG- Coa به باکتری‌ها کمک می کند تا از فعالیت ردوکتاز جلوگیری و باعث کاهش تولید کلسترول داخلی می شود (Gilliland et al. 1990).

 

همانگونه که از مرور مطالعات در زمینه پروبیوتیک‌ها بر می آید، بیشتر این پژوهش‌ها تنها در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. در تحقیقات حیوانی، تاثیر مکمل یا مواد غذایی پروبیوتیکی جهت بهبود شاخص‌های خونی نمونه‌های مبتلا به دیابت صورت گرفته است (Bejar et al. 2013) مطالعات انسانی نیز اثرات مشابهی قید شده است(Ejtahed et al. 2012; Asemi et al. 2013).  با این حال تا به حال با توجه به تحقیقات ما، اغلب در مطالعات انسانی از مواد غذایی طبیعی حاوی چند سویه پروبیوتیکی استفاده شده است(Ashar et al. 2000; Chiu et al. 2006; Ejtahed et al. 2011) به عنوان مثال  اجتهد و همکاران در سال 2012 به در بررسی ماست پروبیوتیک بر شاخص‌های خونی افراد دیابت، دریافتند که سطح کلسترول تام  و قند خون آنها بهبود یافته ولی تغییری در میزان کلسترول HDL[9]، LDL[10] و TG[11]  ذکر نکردند (Ejtahed et al. 2011). با این حال مطالعات انسانی پیرامون اثر مکمل‌های حاوی سویه‌های مختلف پروبیوتیک بسیار محدود است (Asemi et al. 2013; Mazloom et al. 2013) در بررسی که در ایران توسط خانم مظلوم و همکاران در شیراز در سال 2011 انجام شد، مشخص شد که دریافت مکمل پروبیوتیک تغییری در شاخص‌های آنتروپومتریک ایجاد نکرده و نیز سطوح قند خون ناشتا، TG، LDL، بدون تغییر باقی مانده است (Mazloom et al. 2013). هم چنین در مطالعه‌ی اخیر دکتر عاصمی و همکاران، علی رغم وجود نتیجه مطلوب درون گروهی، بعد از مداخه مکمل چند سویه پروبیوتیکی، کاهشی در قند خون افراد مورد مداخله در مقایسه با افراد شاهد دیده نشد (Asemi et al. 2013). نکته بسیار مهم در رابطه با مداخله مواد غذایی حامل پروبیوتیک این است که این مواد می توانند بر بهبود نتیجه کار تاثیر به سزایی داشته باشد، چراکه نشان داده شده است که وجود درشت مغدی و ریز مغذی هایی همچون کربوهیدرات و پروتئین و کلسیم خود عامل مداخله گری بوده و نقش مجزایی در کاهش قند خون و یا دیگر شاخص‌های بیوشیمیایی حتی بدون وجود پروبیتیک‌ها دارند (Smedman et al. 1999). لذا بررسی اثر پروبیوتیک‌ها به طور مجزا و خالص ضرورت پیدا می کند.

 

هم چنین با توجه به استفاده گسترده جوامع مختلف از محصولات لبنی تخمیری که می تواند به طور طبیعی حاوی باکتری‌های اسید لاکتیک و سایر پروبیوتیک‌ها باشند، و هم چنین تفاوت در فلور طبیعی افراد بومی در مناطق جغرافیایی مختلف و به تبع آن تفاوت در اثرگذاری پروبیوتیک‌ها در افراد مختلف از مناطق جغرافیایی مختلف، انجام مطالعات انسانی ویژه هر منطقه جغرافیایی و بومی ضروری می نماید. بی شک کشور ما نیز با توجه به استفاده گسترده از محصولاتی مانند ماست و دوغ، از این قاعده مستثنی نیست، اما بر خلاف اهمیت آن، مطالعات انگشت شماری در این مورد، به خصوص در زمینه مکمل‌های خالص حاوی پروبیوتیک، صورت پذیرفته است.

 

لذا، مطالعه حاضر بر نمونه‌های انسانی و بومی تهرانی به منظور بررسی اثر خالص پروبیوتیک‌ها از طریق مداخله مکمل غذایی انجام شده است که نتیجه این گونه مطالعات علاوه بر ارزیابی اثر پروبیوتیک خالص بر شاخص‌های بیوشیمیایی فوق الذکر و کمک به درمان بیماری هایی نظیر دیابت، سازگاری افراد بومی به محصولات و ترکیبات مختلف پروبیوتیکی و میزان تاثیر پذیری آنان را ارزیابی خواهد کرد .