بند سوم: اراضی دولتی.. 16

 

بند چهارم: اراضی جنگلی ( جنگل تکامل نیافته) 17

 

الف) جنگل.. 18

 

ب) مرتع.. 18

 

ج) بیشه. 19

 

بند پنجم: اراضی ساحلی.. 19

 

الف) اراضی مجاور ساحلی.. 19

 

ب) اراضی مستحدثه. 20

 

گفتار چهارم : سایر اراضی عرفی.. 20

 

بند اول: باغ. 20

 

بند دوم: اراضی بیابانی.. 21

 

بند سوم: اراضی موات حریم ده 21

 

بند چهارم: اراضی آیش (زمین کشتخوان) 21

 

بند پنجم: اراضی مفروزی.. 21

 

بند ششم: اراضی مشاعی.. 22

 

بند هفتم: اراضی دیم کار. 22

 

بند هشتم: اراضی کشت موقت… 22

 

مبحث دوم: انفال و جایگاه آن در حقوق موضوعه ایران. 23

 

گفتار اول: مفهوم انفال و مصادیق آن. 23

 

بند اول: انفال در قرآن. 23

 

بند دوم: تعریف فقهی انفال. 24

 

بند سوم: تعریف حقوقی انفال. 25

 

الف: تعریف انفال در ترمینولوژی حقوق.. 25

 

ب) تعریف انفال در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1358. 25

 

بند چهارم: مصادیق انفال. 25

 

الف: فیء. 26

 

ب: زمین‌های موات… 27

 

ج: آبادی‌هایی كه صاحب ندارند. 27

 

د: وسط دره‌ها، قله‌ها و جنگل‌ها 27

 

ه: صفایا و قطایع.. 27

 

و: غنیمتی كه مجاهدان بدون اذن امام به دست آوردند. 28

 

ز: ارث كسی كه وارث ندارد. 28

 

ح: معادن. 28

 

ت: دریاها و بیابان‌های لم یزرع. 28

 

بند پنجم: انفال از منظر اهل سنت… 29

 

گفتار دوم: نسبت انفال با اموال عمومی.. 30

 

بند اول: خصوصیات اموال عمومی.. 30

 

بند دوم: وجوه افتراق وتشابه اموال عمومی با انفال. 31

 

بند سوم: نتیجه بررسی وجوه افتراق و تشابه اموال عمومی با انفال. 32

 

گفتار سوم: مصرف انفال در دولت اسلامی.. 33

 

بند اول: اصل نقش حاکمیتی دولت در انفال. 34

 

بند دوم: اصل مصلحت عمومی.. 34

 

بند سوم: اصل آبادانی و عدم تعطیلی منابع انفال. 34

 

بند چهارم: اصل توانایی افراد در واگذاری و بهره برداری از منابع انفال. 35

 

بند پنجم: اصل عدم اتکای هزینه های مصرفی به انفال. 35

 

فصل دوم تشخیص اراضی ملی از مستثنیات و نحوه اعتراض اشخاص

 

مبحث اول: مفهوم و اهمیت تشخیص اراضی ملی(انفال) از مستثنیات و آثار آن. 38

 

گفتار اول: مفهوم تشخیص و ممیزی اراضی.. 38

 

گفتار دوم: مبانی قانونی تشخیص و مرجع آن. 39

 

بند اول: قانون ملی شدن جنگلها 39

 

بند دوم: قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع کشور. 40

 

بند سوم: قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی کشور. 41

 

بند چهارم: قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی.. 42

 

 

گفتار سوم : مراحل و اهمیت تشخیص منابع ملی (انفال) 43

 

بند اول :مراحل تشخیص….. 44

 

الف) شناسایی مقدماتی.. 44

 

ب) نقشه برداری.. 46

 

ج) تنظیم برگ تشخیص….. 47

 

د) انتشار آگهی.. 48

 

بند دوم: آثار تشخیص….. 50

 

الف) زوال مالکیت خصوصی و استقرار مالکیت عمومی.. 50

 

ب) ابطال اسناد مالکیت خصوصی و صدور سند به نام دولت… 51

 

مبحث دوم: نحوه اعتراض اشخاص به اراضی ملی شده. 54

 

گفتار اول:کلیت اعتراض اشخاص….. 55

 

گفتار دوم: نحوه اعتراض قبل از انقلاب اسلامی.. 58

 

بند اول: نحوه اعتراض مطابق قانون ملی شدن مصوب 1341 و آیین نامه اجرایی آن. 58

 

بند دوم: نحوه اعتراض در قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها (کمیسیون ماده 56) 58

 

گفتار سوم: نحوه اعتراض به اراضی ملی شده بعد از انقلاب اسلامی.. 60

 

بند اول : صلاحیت دیوان عدالت اداری (به عنوان مرجع تجدیدنظر) 60

 

بند دوم : کمیسیون موضوع ماده واحده قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی.. 61

 

بند سوم: نقد و بررسی ماده واحده 63

 

گفتار چهارم: شعبه دادگاه ویژه در مرکز(خاتمه صلاحیت کمیسیون ماده واحده) 66

 

بند اول: زمینه های تصویب قانون. 67

 

بند دوم: شاخص های اصلی رسیدگی.. 69

 

الف) تغییر در تعداد اعضای مرجع رسیدگی کننده و ترکیب آن. 69

 

ب) تغییر در تعداد مراحل رسیدگی و استفاده از نظرات کارشناسی.. 70

 

بند سوم: صلاحیت شعبۀ ویژه رسیدگی به پرونده های منابع طبیعی.. 71

 

     بند چهارم: چگونگی فعالیت شعب ویژه استانها …..73

 

     بند پنجم: نقد و بررسی وضعیت فعلی رسیدگی به اعتراضات… 74

 

مبحث سوم : سازوکارهای حقوقی جلوگیری از زمین خواری و تصرف اراضی ملی.. 80

 

گفتار اول: مفهوم زمین خواری و اشکال مختلف آن در ایران. 81

 

بند اول: تملک و تصرف املاک دولتی.. 81

 

بند دوم: تغییر کاربری زمین هایی کشاورزی در حوزه های شهری.. 82

 

بند سوم: استفاده از اطلاعات عمرانی و توسعه ای در مناطق رو به توسعه. 82

 

بند چهارم: استفاده از خلاهای قانونی با کمک کارمندان سازمان ها و ادارات دولتی.. 82

 

گفتار دوم: اقدامات انجام شده در جهت کاهش زمین خواری در کشور. 83

 

بند اول: نقش کاداستر. 83

 

بند دوم: نقش شورای حفاظت از بیت المال در حفاظت از اراضی ملی.. 85

 

نتیجه گیری.. 87

 

پیشنهادات… 89

 

منابع.. 91

 

الف- کتب

 

ب: مقالات

 

ج-پایان نامه ها و جزوات

 

ذ- سایر منابع

 

 چکیده

 

یکی از اصطلاحات حقوقی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در عرف حقوقی و قضایی رایج گردیده و مباحثی را برانگیخته است، اصطلاح انفال است. خاستگاه این اصطلاح را باید در آثار فقهی جستجو کرد. ارزش و جایگاه انفال در جامعه بشری امروز بر هیچ کس پوشیده نیست. بخش مهمی از ثروت ملی جامعه زیر عنوان انفال قرار می گیرند. همین امر کافی است تا نشان دهد چرا از انفال در رشته های مختلف حقوق خصوصی (اموال و مالکیت) و حقوق عمومی (حقوق اساسی و حقوق مالی) بحث می شود. به غیر از قوانین عادی یکی از مقرره های قانونی مهمی که در مورد انفال در حقوق موضوعه جمهوری اسلامی ایران تأکید شده اصل 45 قانون اساسی است که مطابق آن این اموال در اختیار حكومت اسلامی قرار دارد. قبل از انقلاب قوانینی مانند قانون ملی شدن جنگل ها بسیاری از اراضی را در اختیار دولت قرار داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تفكر و اندیشه نوین مبتنی بر اصول و قواعد فقهی و موازین شرعی، اموال و مشتركات عمومی را فرا گرفت و موقعیت جنگل‌ها ، مراتع و سایر عرصه‌ها و منابع طبیعی را از محدوده تصویب نامه ملی كردن آنها به جایگاه قانون اساسی ارتقاء داد و برای نخستین بار چند اصل از اصول قانون اساسی به منابع طبیعی اختصاص پیدا كرد. دایرۀ انفال وسیع بوده و اموال بسیاری را شامل می شود به نحوی که بهره برداری از این اموال در حال حاضر حسب مورد در صلاحیت دستگاه‌های اجرایی متعددی چون، سازمان جنگلها و مراتع، سازمان اراضی وابسته به وزارت کشاورزی، سازمان آب وابسته به وزارت نیرو، وزارت معادن، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت مسکن و شهرسازی در رابطه با اراضی موات شهری قرار گرفته است. اعتراض به ملی شدن نیز تا تا سال1390 در صلاحیت کمیسیون ماده واحده بود اما اعتراض اشخاص بعد از این تاریخ فقط توسط شعب ویژه دادگاه ها در مرکز که توسط رئیس قوه قضاییه تعیین می شود قابل رسیدگی است.      به تبع این قانون، کمیسیون ماده واحده هم اکنون مجاز به پذیرش اعتراضات جدید نیست و فقط تا پایان رسیدگی به اعتراضات مطروحه قبلی موجودیت خود را حفظ خواهد نمود و پس از آن به لحاظ انتفای مأموریت محوله، عملا منحل خواهد بود.

 

کلید واژگان: اراضی- ملی- انفال – کمیسیون ماده واحده- شعب ویژه

 

 مقدمه

 

الف: بیان مساله

 

همانطور که می دانیم بر اساس اصل چهل و پنجم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران انفال و ثروت‌های عمومی از قبیل زمین‌های موات یا رها شده، معادن، دریاها، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و سایر آب‌های عمومی، كوه‌ها، دره‌ها، جنگل‌ها، نیزارها، بیشه‌های طبیعی، مراتعی كه حریم نیست، ارث بدون وارث و اموال مجهول المالك و اموال عمومی كه از غاصبین مسترد می‌شود، در اختیار حكومت اسلامی است تا بر طبق مصالح عامه نسبت به آنها عمل نماید.

 

با این مقدمه ملی کردن به عنوان یکی از اهرم های سلب مالکیت خصوصی با اهداف گوناگون و مختلفی انجام می شود. به عنوان مثال رژیم های انقلابی سوسیالیست، ملی کردن را به صورت یکی از اهداف اساسی خود که برانداختن مالکیت خصوصیِ وسایل تولید است دنبال می کردند. در رژیم های اقتصاد آزاد نیز ملی کردن بعضی از رشته های صنایع و ارتباطات و خدمات به سود همگان به ویژه پس از جنگ جهانی دوم رایج شد. نوع دیگر ملی کردن اکثراً در کشورهای جهان سوم که تحت سلطه استعمار و استبداد بوده اند با هدف باز پس گیری منابع طبیعی و تولیدی انجام می گیرد. هدف اصلی از این گونه ملی کردن، انطباق نظام مالکیت و مدیریت صنایع ملی شده با مبانی ایدئولوژیک نظام جدید و اهداف و آرمان­های انقلابی است. اغلب این موارد بدون پرداخت هرگونه غرامت انجام شده و کارخانجات، صنایع و مؤسسات با کلیۀ اموال متعلق به آنها از مالکیت مالکین خصوصی منتزع و به دولت منقل شده است. مانند ملی کردن برخی کارخانجات، شرکت های خصوصی و تولیدی، سرمایه های خارجی و… که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به موجب مصوبات شورای انقلاب صورت گرفت.(قانون ملی شدن بانک ها مصوب 17/3/58 و قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران مصوب 10/4/58). اما نوع دیگر ملی شدن به معنی لغو مالکیت­های خصوصی قبلی، تملک و استقرار مالکیت دولت بر منابعی است که تا پیش از آن از مشترکات عمومی و یا مباحات محسوب و مطابق ماده 27 قانون مدنی، افراد مجاز بودند «هر یک از اقسام مختلفه آنها را تملک کرده و یا از آنها استفاده کنند.». با گسترش جمعیت، افزایش نیازها و کمبود این منابع و نظر به سایر مصالح عمومی، دولت مجبور شد با وضع قوانین و مقررات، تملک این گونه مباحات توسط اشخاص خصوصی را منتفی و یا محدود نماید و صرفاً تحت ضوابط و شرایط خاصی اجازه «استفاده» از این منابع را به شرط دریافت مجوز از دولت آن هم به میزان و مقدار مشخص به افراد بدهد. به عنوان مثال طبق مواد 148 تا 160 قانون مدنی مصوب 18/2/1307 آب های عمومی، انهار طبیعی، رودخانه ها و منابع آب زیرزمینی جزء «مباحات » محسوب می شد که هر کس می توانست با رعایت قوانین مربوط آن را حیازت نموده و مالک آن شود. قوانین مورد اشاره در این راستا همان مقررات مندرج در مواد 148 تا 160 قانون مدنی است که ضوابط ساده ای از قبیل رعایت حق تقدم افراد در تملک آب های مباح، چگونگی تقسیم آب در نهرهایی که توسط دو یا چند نفر مشترکاًٌ احداث می شود و… بوده است. اما «قانون آب و نحوه ملی شدن آن» مصوب 12/4/1347 به حاکمیت مواد یاد شده پایان داد و آب های عمومی را از زمرۀ مباحات خارج و به عنوان «ثروت ملی» در اختیار دولت قرار داد.

 

ملی کردن جنگل­ها و مراتع را نیز می توان از این نوع ارزیابی کرد. زیرا تا قبل از تصویب لایحه قانونی ملی شدن، اشخاص می توانستند با تصرف و تبدیل این منابع و اخذ سند مالکیت به ویژه در مورد مراتع، همانند مباحات آنها را تملک کنند، آزادانه با قطع درختان جنگلی در جنگل­های عمومی از چوب آنها استفاده یا دام های خود را در آن تعلیف نمایند. اما با تصویب قانون مذکور تمامی جنگل­ها و مراتع به عنوان ثروت عمومی متعلق به دولت اعلام شد.

 

با ذکر موارد فوق باید گفت که اراضی ملی به موجب ماده 1 قانون ملی شدن جنگل ها و مراتع مصوب 1341 جزو اموال عمومی محسوب می شوند و مالکیت دولت بر آن ها به سبب ادارۀ آن ها می باشد و جزو اموال دولتی به مفهوم خاص محسوب نمی شود. همچنین اراضی موات خارج از محدوده شهرها به موجب قانون مرجع تشخیص اراضی موات و ابطال اسناد آن مصوب 1365 دارای مرجع تشخیص متفاوت از اراضی موات داخل محدوده شهرهاست و دولتی محسوب و سند مالکیت آن ها به نام دولت صادر می شود. طبق ماده 1 و 2 قانون ملی شدن جنگل، عرصه و اعیانی کلیه جنگل و مراتع و بیشه های طبیعی و اراضی جنگلی کشور جزء اموال عمومی و متعلق به دولت اعلام گردید و تصرف و اسناد مالکیت افراد بی اعتبار تلقی شده است. حفظ، احیاء و توسعه منابع فوق و بهره برداری از آن ها به عهده سازمان جنگل بانی ایران واگذار شد. اما در پی تصویب قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی کشور مصوب 1371 این مهم به وزارت جهاد سازندگی محول شد. لازم به ذکر است مطابق تبصره های 2 و 3 ماده 3 همان ماده توده های جنلگی محاط در زمین های زراعی که در اراضی جنگلداری شمال کشور و در محدوده اسناد مالکیت رسمی اشخاص واقع شده باشند، عرصه و محاط تاسیسات و خانه های روستایی و همچنین زمین های زراعی و باغات واقعه در محدوده اسناد مالکیت جنگل ها و مراتع که تا تاریخ تصویب قانون ملی شدن جنگل احداث شده اند و اراضی موات و بایر واقع در محدوده قانونی شهرها از شمول قانون ملی شدن جنگل ها خارج اند. اکنون با ادغام وزارت خانه های جهاد سازندگی و کشاورزی و تشکیل وزارت جهاد کشاورزی وظایف مذکور در حیطه اختیارات این وزارتخانه می باشد و از طریق سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور به اجرای آن مبادرت می نماید. در تازه ترین اقدام نیز شعب و دادگاه ویژه در زمینه رسیدگی به این زمینه تشکیل شده است.

 

ب: ضرورت پژوهش

 

مهمترین ضروتِ انجام پژوهش این است که با توجه به تغییراتی که در شیوه اعتراض به ملی شدن اراضی ملی صورت گرفته است تا کنون اثر منقح و قابل اتکایی در این زمینه کار نشده است؛ کتبی که نیز در این زمینه موجود است بیشتر به کلیات پرداخته و گذشته از آن به روز نیستند. در این راستا با توجه به اینکه تشخیص اولیه اراضی ملی با سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور (مرجع اداری تشخیص اولیه) می باشد این ضرورت آشکار می شود که طرق اعتراض به ملی شدن نزد محاکم قضایی چگونه بوده و اصولا رویه و سیر اعتراض به آرای این مراجع چگونه است؟ پاسخ به این موارد، همچنین تشریح انواع اراضی با تکیه بر اراضی ملی در این پژوهش مورد تأکید قرار گرفته است.

 

ج: سوالات تحقیق

 

سوال اصلی

 

 

• جایگاه اراضی ملی در انفال چیست؟

 

سوالات فرعی

 

 

• طبق آخرین تحولات قانونگذاری و قضایی، فرآیند رسیدگی و اعتراض به ملی شدن اراضی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی به موجب کدام قوانین انجام و مرجع رسیدگی به این اعتراضات کدام است ؟

 

• معیار تمیز انفال چیست؟

 

1-2-1-1ادله قاعده…………………………………………………………………….. 25

 

1-2-1-2- فتوای فقها براساس قاعده…………………………………………………… 26

 

1-2-2- ادله خاص در مورد آثار ناخواسته اجرای حد و تعزیر ……………………….. 27

 

1-2-3- قاعده ضمان بیت المال در برابر خطای قاضی…………………………………. 31

 

1-2-3-1- ادله قاعده…………………………………………………………………… 33

 

1-2-3-2 فتاوای فقها براساس قاعده…………………………………………………… 34

 

1-2-4 من له الغنم فعلیه العزم…………………………………………………………. 35

 

1-2-5- جایگاه قاعده در حقوق موضوعه………………………………………………. 35

 

1-2-5-1 قانون مجازات اسلامی 1392………………………………………………… 36

 

1-2-5-2- قانون نحوه به کارگیری سلاح توسط مامورین نیروهای مسلح………………. 39

 

1-2-5-3- سایر قوانین و مقررات……………………………………………………… 42

 

1-2-6 قاعده الخراج بالضمان…………………………………………………………… 45

 

فصل دوم : حدود ،شروط و آثار مترتب بر ضمان بیت المال

 

2-1-1 حدود اجرای ضمان بیت المال…………………………………………………. 49

 

2-1-1- حصری یا تمثیلی بودن پرداخت دیه…………………………………………… 54

 

2-1-2- امکان تسری به مسئولیت افراد غیر مسلمان یا پرداخت دیه افراد غیرمسلمان….. 56

 

2-1-3- امکان تسری به خسارت های مالی یا غیر بدنی………………………………… 59

 

2-2- حدود شروط اجرای ضمان بیت المال……………………………………………. 61

 

2-2-1- فقدان تعهدیاتخلف از مقررات درتحقق نتیجه زیان بار………………………… 61

 

2-2-2- وجود رابطه سببیت در مورد خطای قاضی یا عمل مامورین حکومتی…………. 62

 

2-3- آثار ضمان بیت المال ……………………………………………………………. 69

 

2-2-1 برائت ذمه اشخاص دیگر………………………………………………………. 69

 

2-3-2- امکان رجوع بیت المال پس ازپرداخت دیه واردشده خسارت یا دیگری ……… 70

 

نتیجه گیری …………………………………………………………………………….. 72

 

پیشنهادها……………………………………………………………………………….. 73

 

فرهست منابع ………………………………………………………………….. 74

 

Abstract……………………………………………………………………………. 79

 

چکیده

 

در اسلام قواعد فقهی منشا و مبنا بیان نظرات و تصمیم گیری ها می باشند . فلذا با عنایت به قواعد فقهی «لا یبطل دم امری مسلم » و « الضمان بالخراج » که ماحصل آنها هدر نرفتن خون مسلمان است بیان کننده منزلت انسان و اهمیت خون مسلمان است که نباید هدر شود و از بین برود و در صورتی که انسان مسلمان بر اثر قصور حکومت در ایفای وظایفش به هر نحوی اعم از اینکه حاکم یا قاضی در صدور رای که در نتیجه موجب قتل گردد باید حاکم یا بیت المال دیه را پرداخت نماید . در این پژوهش سعی شده است به استناد قواعدی که در صدر گفته شد و نیز مواد قانونی موضوعه مبانی ضمان بیت المال مشخص شود که تا چه مقدار این مسئولیت را پذیرا است و حدود و اجرای آن تا چه میزان می باشد . اتفاق نظر در پرداخت دیه از بیت المال در رابطه با قتل مطابق قواعد فقهی و قانونی مصرحه امری بدیهی است اما در ارتباط با ما دون نفس و جراحات موضوعی است که اختلاف نظرهایی نیز بین صاحب نظران وجود دارد که در این پایان نامه خلاصه به آن پرداخته شده است .

 

واژگان کلیدی : بیت المال . ضمان ، دیه

 

مقدمه

 

به نام آنکه جان را فکرت آموخت                     چراغ دل به نور حق برافروخت

 

ما معتقدیم اسلام به عنوان کامل ترین و آخرین دین از ادیان الهی با پیامبری پیامبر اعظمش حضرت محمد مصطفی(ص) و معجزه ی همیشه جاوید آن قرآن به عنوان آخرین کتاب آسمانی، که کامل ترین و جامع ترین چراغ راه بشری برای همه روزگاران در اختیار بشریت و انسانها به عنوان اشرف مخلوقات می باشد. حضرت حق تعالی هر آنچه را که آفریده است در خدمت انسان قرار داده تا بتواند در مسیر رشد و تعالی قدم برداشته تا جایی که به مقام خلیفه الله برسد. بنابراین انسان دارای جایگاه رفیعی نزد خالق می باشد و از حیث مال و آبرو و بالاخص جان منزلت عظیمی دارد . تا جایی که در کتاب (قرآن)، سنت و سیره ی معصومین علیهم السلام به کرامت انسان توجه ویژه شده است. فلذا دین اسلام به عنوان یک دین جامع و کامل و همه جانبه نگر، تمامی جوانب ابعاد زندگی فردی و اجتماعی دنیوی و اخروی انسان را مورد توجه دقیق قرار داده است و برای همه مراحل زندگی برنامه ای جامع و مدون دارد و برای خطا و جرم نیز راهکارهایی دارد که یکی از این راهکارها که در مواجه با معصیت قتل نفس حتی مادون آن که بر اثر خطا مجریان صادر شده پرداخت دیه می باشد در این پایان نامه سعی شده است تا با پژوهش در کتب و متون فقهی و روایات و قوانین موضوعه موارد پرداخت دیه از بیت المال که ناشی از خطا قاضی و مامورین حکومتی و … در رابطه با خطای قتل نفس و حتی مادون نفس و جراحات براساس قواعد فقهی «لایبطل دم امر مسلم» و «من له الغنم و فعلیه الغرم» و غیره مورد پژوهش و تجزیه و تحلیل قرار گیرد.امید که مقبول واقع شود . ان شاأا..

 

بیان مساله

 

باعنایت به این که مسلمان در دین اسلام دارای جایگاه و منزلت عظیمی است وبرای خون انسان مسلمان نیز در منابع اسلامی ارزش فوق العاده وجود دارد حال اگر شخصی بی گناه بر اثر خطای قاضی یا مامورین حکو متی و … به قتل برسد نباید خون او هدر رود و از آنجا که قاضی نیز انسان است و همیشه در معرض خطا و اشتباه است ممکن است در فرآیند دادرسی ناخواسته دچار اشتباه گردد از سویی دیگر با توجه به آنکه منابع متعددی برای پرداخت دیه از بیت المال در فقه و حقوق موضوعه در نظر گرفته شده است جایی که در اثر اشتباه قاضی و مامورین حکومتی خساراتی وارد شده است باید قائل به آن بود که بیت المال باید جبران کننده این گونه خسارت ها باشد. لذا هدف شناسایی چنین مسئولیتی از سوی بیت المال می باشد.

 

اهمیت و ضرورت تحقیق

 

در منابع فقهی و مواد قانونی در مواردی بیان شده است که باید دیه از بیت المال جبران شود که از جمله این مواد 1- امام یا قاضی به صورت غیرعمد، خطایی انجام دهند و از این خطا ضرری به دیگری می رسد. 2- ادله کافی بر نسبت دادن قتل به شخص یا گروه خاص وجود ندارد. 3- شخص از خود در مقابل مجنون مهاجم دفاع کند که منجر به کشته شدن مجنون مهاجم شود. 4- مسئول پرداخت دیه عاقله است که شخص قاتل یا عاقله ندارد یا عاقله او توان پرداخت دیه ندارند. 5- امام یا نایب او دستور به انجام امری می دهد و به مامور در حین انجام ماموریت صدمه ای وارد شود لذا اهمیت و ضرورت شناسایی چنین مسئولیتی و مواردی می باشد

 

سوالات تحقیق و فرضیه ها

 

در مطالعه انجام شده در این تحقیق به پرسشهایی از این قبیل روبرو هستیم از جمله:

 

 

1- آیا قاعده ضمان در پرداخت دیه و محدوده حدود اجرای آن از بیت المال با تکیه بر قواعد فقهی و حقوق موضوعه جایگاه دارد ؟

 

2- اگر قضات در خون و (قطع عضو) خطا کنند خسارت چگونه جبران می شود؟

 

3- آیا پرداخت دیه از بیت المال فقط به قتل و از نوع عمد تعلق می گیرد؟

 

فرضیه ها: در این رساله با فرضیه هایی روبرو می شویم از جمله:

 

1- جایگاه، قاعده ضمان در پرداخت و محدوده حدود اجرای آن از بیت المال با تکیه بر قواعد فقهی و حقوق موضوعه مستحکم و گسترده می باشد.

 

2- خطای قضات باید از طریق بیت المال مسلمین (دولت) جبران شود.

 

3- پرداخت دیه منحصر به قتل عمد نمی باشد بلکه مباحث گسترده ای دارد.

 

روش تحقیق

 

این تحقیق براساس گردآوری مطالب و استفاده از روش کتابخانه ای بوده و ابتدا به گردآوری مطالب از کتب فقهی وعلمای اسلامی و مواد قانون مجازات اسلامی و سپس به تجزیه و تحلیل و برحسب مطالب جمع آوری شده پرداخته شده است.

 

پیشینه تحقیق

 

دانشمندان و علمای زیادی از قدما و متاخرین از جمله علامه حلی- شیخ طوسی- شهید ثانی- دکتر سید مصطفی محقق داماد- دکتر اسدالله لطفی… با توجه به قواعد فقهی از جمله قاعده «ضمان» و قاعده «من الغنم فعلیه الغرم» و قاعده «لایبطل دم امری مسلم» به پرداخت دیه از          بیت المال در کتب خود اشاره نموده اند و تاکید بر هدر نرفتن خون مسلمان داشته اند و این قواعد در کتب فقهی با توجه به ارزشی که اسلام برای خون انسان مسلمان قائل شده است دارای جایگاه ویژه ای می باشد که باعنایت به این قواعد مورد بحث و تجزیه و تحلیل واقع شده است.

 

فصل سوم: مواد و روشها

 

   3-1 قارچهای مورد آزمایش……………………………………………………………………………………………… 33

 

   3-2 معرفی ترکیبات مورد استفاده………………………………………………………………………………………..33

 

             3-2-1 ایپرودیون +کاربندازیم با نام تجاری رورال‌تی‌اس…………………………………………….33

 

           3-2-2 کلروتالونیل با نام تجاری داکونیل…………………………………………………………………….34

 

           3-2-3 ترکیب بیولوژیک باسیلکس……………………………………………………………………………..34

 

         3-2-4 نمک بیکربنات سدیم………………………………………………………………………………………..34

 

       3-2-5 نمک کلرید کلسیم……………………………………………………………………………………………..34

 

       3-2-6 روغن میخک……………………………………………………………………………………………………….34

 

3-3 رقم سیب زمینی مورد استفاده……………………………………………………………………………………………..34

 

3-4 بررسی تاثیر ترکیبات در رشد قارچهای مورد مطالعه در آزمایشات زیست سنجی………………………38 3-5

 

بررسی تاثیر ترکیبات در جلوگیری از توسعه بیماری در محیط گلخانه……………………………………38

 

         3-5-1 نمکهای معدنی………………………………………………………………………………………………….38

 

         3-5-2 ترکیب بیولوژیک……………………………………………………………………………………………….38

 

       3-5-3 روغن میخک……………………………………………………………………………………………………..38

 

       3-5-4 سموم شیمیایی……………………………………………………………………………………………………38

 

3-6 روشهای مورد آزمایش جهت اسپورزایی قارچAlternaria Solani …………………..41

 

3-7 محیط کشت‌های مورد استفاده ………………………………………………………………………………………41

 

       3-4-1 محیط کشت سیب زمینی هویج آگار………………………………………………………………….41

 

        3-7-2 محیط کشت سیب‌زمینی دکستروز‌آگار………………………………………………………………..42

 

       3-4-3 محیط کشت آب آگار………………………………………………………………………………………….42

 

3-8 آنالیز آماری…………………………………………………………………………………………………………………….42

 

فصل چهارم : نتایج و بحث

 

4-1 بررسی اثر ترکیبات در جلوگیری از رشد میسلیومیAlternaria spp. درون تشتک پتری……43

 

   4-2 بررسی اثر اسپوردهی Alternaria solani درآزمایشگاه …………………………………………….46

 

4-3 بررسی اثر ترکیبات در کاهش شدت بیماری لکه موجی سیب‌زمینی در محیط گلخانه…………..56

 

4-4 بررسی روش مایه‌زنی با Alternaria solani درگلخانه……………………………………………….57

 

فصل پنجم : نتیجه گیری کلی و پیشنهادات

 

   5-1 نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………………………………………………77

 

   5-2 پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………..78

 

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………….79

 

چکیده

 

بیماری لکه موجی یکی از بیماری‌های مهم و رایج بوده که در اکثر گیاهان خانواده سولاناسه ایجاد بیماری می‌نماید. هم اکنون در ایران این بیماری مزارع سیب‌زمینی را بطور همه گیر تهدید می نماید. امروزه بدلیل گسترش این بیماری در مزارع سیب زمینی و هم‌چنین خسارت ترکیبات سمی به محیط زیست و انسانها استفاده از ترکیبات غیر سمی در کنترل لکه موجی سیب‌زمینی بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش تاثیر نمکهای بیکربنات سدیم (NaHco3)، کلرید کلسیم (CaCl2)، قارچکشهای رورال‌تی‌اس و داکونیل، ترکیب بیولوژیک باسیلکس و همچنین روغن میخک بر روی محیط کشتPDA در میزان رشد گونه های Alternaria solani و A. alternataمورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که همه قارچکشهای مورد آزمایش بجز داکونیل در بازدارندگی رشد میسلیومی این دو گونه موثر است. تفاوتهایی از نظر اثر بر سرعت رشد پرگنه قارچ در محیط آزمایشگاه دارا می‌باشند. قابل ذکر است که میزان بازدارندگی بسته به نوع ترکیب و گونه قارچی متفاوت بود. بیشترین بازدارندگی مربوط به قارچکش رورال‌تی‌اس با غلظت 30 پی‌پی‌ام‌ و نمک بیکربنات سدیم با غلظت 35 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر بود که موجب توقف کامل از رشد میسلیوم در دو گونه قارچی مذکور در شرایط آزمایشگاه شده است. به طور کلی نتایج حاصل از این پژوهش در محیط آزمایشگاه نشان داد که افزایش غلظت ترکیبات با میزان جلوگیری از رشد میسلیومی قارچهای A. solani و A. alternata رابطه مستقیم دارد و همچنین تاثیر ترکیبات مورد آزمایش درکاهش
رشد A. solani بیشتر از A. alternata بود. در قسمت دیگری از این پژوهش میزان تاثیر این ترکیبات در کاهش شدت بیماری ناشی از گونه‌های قارچی مذکور روی رقم آگریا مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایشات گلخانه ای حاکی از تاثیر قابل توجه ترکیبات مورد بحث در کاهش میزان بیماری لکه موجی سیب‌زمینی بود. حداکثر تاثیر رورال‌تی‌اس، داکونیل، بیکربنات سدیم، کلرید کلسیم، باسیلکس و روغن میخک در کاهش شدت بیماری به ترتیب 33/88 ، 93 ، 33/92، 93 ، 33/70 و 74 درصد بود. این بررسی مشخص نمود که تاثیر ترکیبات مورد آزمایش در محیط گلخانه در کنترل بیماری ناشی از A. alternataبیشتر از A. solani بود. به طور کلی نتایج نشان داد که استفاده از بیکربنات سدیم، باسیلکس و روغن میخک علاوه بر سموم شیمیایی در کنترل بیماری لکه موجی سیب زمینی امید بخش می‌باشد.

 

 

کلمات کلیدی: لکه موجی سیب زمینی، Alternaria solani ،Alternaria alternata

 

سیب زمینی گیاهی است با ارزش غذایی بالا که از نظر تولید و مصرف در جهان پس ازگندم، ذرت، برنج و جو مقام پنجم را دارد و در ایران پس از گندم مقام دوم را بخود اختصاص داده است. سیب زمینی به علت قدرت تولید بالا و سازگاری با دامنه بسیار وسیعی از اقلیم ها و به عنوان یک منبع غذایی، تولید آن رو به افزایش است. میزان تولید سیب زمینی در کشور 71/4 میلیون تن گزارش شده است. این محصول از جایگاه ویژه‌ای در کشورمان برخوردار است بطوریکه، از میان 140 کشور که هر ساله این محصول را تولید می‌کنند، ایران رتبه سیزدهم جهانی را دارا است (شهبازی و همکاران، 1390).

 

بر اساس آمار منتشر شده در سال زراعی 90-89 سطح زیر کشت سیب زمینی در ایران مجموعا برابر با 186 هزار هکتار، میزان کل محصول تولید شده 5/7 میلیون تن و میزان عملکرد محصول به طور متوسط بین 2/30067 کیلوگرم در هکتار (کشت آبی) تا 8/9858 کیلوگرم در هکتار (کشت دیم) بوده است. سطح زیر کشت سیب‌زمینی در استان خراسان رضوی برابر با 5869 هکتار، مقدار تولید محصول 41/168 تن و متوسط عملکرد محصول 96/28630 کیلو گرم در هکتار بوده است (آمارنامه کشاورزی 1390-1389).

 

سازمان خواروبار جهانی، سیب‌زمینی را به‌عنوان یك محصول كشاورزی اشتغال‌زا و تامین‌كننده امنیت غذایی در دنیا معرفی می‌کند. بنا بر اظهارات مقامات ارشد فائو اهمیت سیب‌زمینی در امنیت غذایی صدها میلیون نفر از مردم دنیا و به‌ویژه ساكنان كشورهای در حال توسعه كه سرانه مصرف سالیانه آنها بیش از 20 كیلوگرم است، نادیده گرفته شده و به این خاطر سازمان خواروبار جهانی، برای تاكید بر اهمیت این محصول و احیای آن سال 2008 میلادی را سال بین‌المللی سیب‌زمینی اعلام كرد. گفتنی است، طبق آمار و ارقام سازمان خواروبار جهانی بیشترین تولید سیب‌زمینی در سال 2005 میلادی به ترتیب به چین، روسیه و هند اختصاص داشته و ایران در این رتبه‌بندی، مقام سیزدهم را بین كشورهای دنیا دارد. سازگاری این گیاه به شرایط آب و هوایی مناطق مختلف به گونه‌ای است که هم اکنون در بیش از ۱۴۰ کشور جهان، سیب زمینی تولید می‌شود، با این حال به دلیل اثرات محدود کننده‌ی تنش‌های مختلف نظیر کم آبی و خشکی و نیز حرارت بالا، بیشترین میزان تولید و عملکرد این گیاه در کشورهای مناطق معتدله حاصل می‌شود (کاظمی و همکاران، 1390).

 

تقریبا 160 بیماری در مورد سیب زمینی وجود دارد که حدود 50 بیماری قارچی، 30 بیماری ویروسی، 10 بیماری باکتریایی، حدود 50 بیماری هم ناشی از عوامل نا شناخته می باشند (جعفر‌پور، 1370).

 

در این پژوهش از رقم آگریا بدلیل فراوانی و غالب بودن این رقم در منطقه استفاده کردیم.

 

بیماریهای ناشی از آلترناریا از متداول ترین بیماری ها در گیاهان متعدد در سر تا سر دنیاست. این بیماری‌ها روی برگ، ساقه، گل و میوه عمدتا گیاهان یکساله اثر می کنند. خسارت هایی که بر اثر آلترناریاهای مختلف روی میزبان ها ایجاد می شود، بالاترین جایگاه را بین هر یک از بیماریها دارد (ایزدپناه و همکاران،1389).

 

بیماری لکه موجی سیب زمینی با عامل A. solani و A. alternataیکی از رایج‌ترین بیماریهای سیب زمینی در مناطق سیب زمینی کاری است. میزبانهای اصلی آن درگیاهان سولاناسه سیب زمینی، گوجه‌فرنگی و فلفل هستند(نیرگارد، 1945). این بیماری بیشترین خسارت را به سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی در آمریکا، استرالیا، فلسطین، انگلیس و هند وارد میکند (شهبازی و همکاران، 1390).

 

سالیانه بین 38 تا 78 درصد محصول گوجه فرنگی و سیب‌زمینی درجهان در اثر این بیماری از بین

گفتار دوم: موارد ختم ورشکستگی از طریق فروش و تقسیم. 18

 

الف) موارد اجباری: 18

 

ب) موارد اختیاری: 20

 

فصل دوم: مفهوم و ماهیت قرارداد ارفاقی.. 22

 

مبحث اول: مفهوم قرارداد ارفاقی.. 22

 

مبحث دوم: ویژگی های قرارداد ارفاقی.. 23

 

گفتار اول: قرارداد ارفاقی از عقود مسامحه ای است… 23

 

گفتار دوم: قرارداد ارفاقی از عقود جمعی است… 24

 

گفتار سوم: ) قرارداد ارفاقی از عقود تشریفاتی است… 25

 

گفتار چهارم: قرارداد ارفاقی جزء عقود معوض است… 25

 

مبحث سوم: اقسام قرارداد. 25

 

مبحث چهارم: ماهیت حقوقی قرارداد ارفاقی.. 29

 

گفتار اول: ماهیت حقوقی قرارداد ارفاقی در حقوق خارجی.. 29

 

الف) قرارداد ارفاقی- تصمیم قضائی.. 29

 

ب) قرارداد ارفاقی- عقد. 29

 

گفتار دوم: ماهیت حقوقی قرارداد ارفاقی در حقوق داخلی.. 30

 

الف) قرارداد ارفاقی و مضابه. 30

 

ب) قرارداد ارفاقی و ابراء. 31

 

فصل سوم: شرایط انعقاد قرارداد ارفاقی.. 33

 

مبحث اول: شرایط مربوط به طرفین قرارداد ارفاقی.. 33

 

گفتار اول: شرایط مربوط به تاجر. 33

 

الف) تاجر بودن فرد. 33

 

ب) حقیقی بودن تاجر. 34

 

ج) عدم محکومیت تاجر به ورشکستگی به تقلب… 36

 

مبحث دوم: تشریفات مقدماتی.. 36

 

گفتار اول: درخواست قرارداد ارفاقی.. 37

 

الف) ضرورت درخواست… 37

 

ب) چه کسی پیشنهاد قرارداد ارفاقی می نماید. 38

 

ج) قبول اکثریت طلبکاران. 39

 

د) مفاد پیشنهاد. 39

 

گفتار دوم: دعوت طلبکارها و مجمع عمومی آنها 39

 

الف) هیئت طلبکاران و ماهیت حقوقی آن. 39

 

ب) دعوت از طلبکاران. 40

 

ج) مجمع عمومی طلبکاران. 40

 

گفتار سوم: موانع تشکیل قرارداد ارفاقی.. 41

 

الف) ورشکستگی به تقلب… 42

 

ب) ورشکستگی به تقصیر. 42

 

مبحث سوم: تصدیق قرارداد ارفاقی.. 43

 

گفتار اول: اعتراض به قرارداد ارفاقی.. 44

 

بخش دوم: اعتبار حقوقی قرارداد ارفاقی.. 47

 

فصل اول: آثار قرارداد ارفاقی.. 48

 

مبحث اول: آثار قرارداد ارفاقی نسبت به تاجر ورشکسته. 48

 

گفتار اول: ارفاق در پرداخت دیون. 48

 

الف) کیفیت ارفاق.. 48

 

ب) آثار امهال. 48

 

گفتار دوم: جواز تصرف در اموال. 49

 

گفتار سوم: خاتمه وظایف عضو ناظر و مدیر تصفیه. 50

 

گفتار چهارم: اعاده اعتبار. 51

 

الف) اعاده اعتبار بعد از پرداخت کلیه دیون. 52

 

ب) اعاده اعتبار تاجری که کلیه دیون خود را نپرداخته است… 53

 

مبحث دوم: آثار قرارداد ارفاقی نسبت به ثالث… 54

 

گفتار اول: اقلیت طلبکاران. 54

 

الف) پرداخت سهم به نسبت عزماء. 54

 

 

ب) اکثریت قانونی قرارداد. 55

 

گفتار دوم: وضعیت مسئولان تضامنی و ضامن ها 55

 

مبحث سوم: آثار قرارداد ارفاقی نسبت به طلبکاران. 56

 

فصل دوم: سرانجام قرارداد ارفاقی.. 59

 

مبحث اول: اجرای قرارداد ارفاقی.. 59

 

گفتار اول: ایفاء تعهدات… 59

 

گفتار دوم: تامین اجرای قرارداد. 61

 

الف) اجرای قرارداد با دارایی مدیون. 61

 

ب) ضمانت… 62

 

فصل سوم: محو قرارداد ارفاقی و آثار آن. 64

 

مبحث اول: انحلال قرارداد ارفاقی.. 64

 

گفتار اول: فسخ قرارداد ارفاقی.. 66

 

الف) مبنای حق فسخ.. 66

 

ب) طبیعت فسخ.. 67

 

ج) شرایط ایجاد حق فسخ.. 68

 

د) اجرای حق فسخ.. 69

 

گفتار دوم: انفساخ قرارداد ارفاقی.. 72

 

الف) ورشکستگی مجدد تاجر ورشکسته. 72

 

ب) فوت تاجر ورشکسته. 73

 

گفتار سوم: ابطال قرارداد ارفاقی.. 73

 

الف) مفهوم امکان ابطال. 73

 

ب) موارد ابطال قرارداد ارفاقی.. 74

 

مبحث دوم: آثار انحلال قرارداد ارفاقی.. 77

 

گفتار اول: ضمانت قرارداد ارفاقی.. 77

 

گفتار دوم: شروع اقدامات تامینی.. 78

 

گفتار سوم: وضع معاملات تاجر بعد از تصدیق قرارداد ارفاقی.. 79

 

نتایج و بحث… 82

 

پیشنهادات….. 77

 

فهرست منابع. 86

 

چكیده

 

به لحاظ پیشرفت روزافزون فعالیت‌های تجاری، تاسیسات حقوقی جدیدی در سایر کشورها ایجاد شده که از جمله آنها نهاد بازسازی که مانند قرارداد ارفاقی ایران می باشد می توان نام برد. قرارداد ارفاقی هم به عنوان نهادی که می تواند تاجر را به عرصه اقتصاد برگرداند می باشد که با توجه به اینکه ایران در معرض تحریم‌های مختلف از سوی کشورهای دیگر است و این تحریم‌ها باعث ورشکسته شدن بسیاری از شرکت‌های تجاری و تجار شده، بنابراین قانونگذار می‌تواند با تدوین قوانین، از حذف تجار ورشکسته که سرمایه‌های خصوصی و ملی می‌باشند از چرخه اقتصادی کشور جلوگیری کنند و بتوانند همچنان مفید و قوی به تجارت خود بپردازند و ادامه دهند تا همچنان قادر باشند به صنعت اقتصاد و اشتغال کشور کمک شایان کنند.

 

کلید واژه ها: ورشکستگی، قرارداد ارفاقی، آثار قرارداد ارفاقی، نهاد بازسازی، هیأت طلبکاران

 

بیان مسأله تحقیق

 

ورشکستگی از جمله مباحث مهم حقوق تجارت حساب می‌شود و نگاه خاص قانونگذار به دلیل حساسیت امر تجارت دلیل این امر محسوب می‌گردد. با توجه به گسترش خصوصی‌سازی و سرعت بالای مبادلات دنیای امروز امکان پیش‌بینی نتایج آن را سخت کرده. بر این مبنا امکان ورشکستگی تاجر و شکست وی وجود دارد. این ورشکستگی و حذف تشکیلات اقتصادی اکثر اوقات می‌توانند نظم عمومی و اجتماعی را مختل سازد لذا تصفیه و انحلال تشکیلات اقتصادی بعضا می‌تواند بر اقتصاد جامعه در سطح کلان آثار سوء بگذارد. قرارداد ارفاقی آثاری مثبت هم برای طلبکار هم برای خود ورشکسته هم برای ثالث دارد. مهمترین اثر و مبنای این قرارداد ادامه فعالیت تاجر است که به تبع آن طلبکار و خود ورشکسته و ثالث سود خواهند برد. جلوگیری از لطمه خوردن به سرمایه‌های خصوصی و ملی تا حد امکان و همینطور با توجه به مشکلات اقتصادی دنیا و تحریم‌هایی که چند سال اخیر علیه ایران و شرکت‌های معتبر خصوصی صورت گرفته و منجر به ورشکستگی تعداد زیادی از شرکت‌ها شده است بر آن شدم تا با ارائه این پایان‌نامه توجهات بیشتری را به موضوع قرارداد ارفاقی به عنوان منجی اعتبار تاجر معطوف کنم که نه تنها باعث رشد اقتصادی و اجتماعی تاجر بلکه باعث رشد جامعه و افراد به تبع آن می‌گردد زیرا در این زمینه نیز ما با مشکلات تقنینی (خلاء قانونی یا سکوت) مواجه هستیم.

 

سؤالات تحقیق

 

1- بطلان قرارداد ارفاقی چه اثری بر روی ضمانت ضامن اجرای قرارداد دارد؟

 

2- اصل نسبی بودن قراردادها بر قرارداد ارفاقی چه تأثیری دارد؟

 

3- اگر قرارداد ارفاقی فسخ یا ابطال شود تکلیف دارایی تاجر ورشکسته چیست؟

 

فرضیه ها

 

1- در صورت بطلان قرارداد ارفاقی ضمانت ضامن اجرای قرارداد سالبه به انتفاء موضوع می‌شود، زیرا در این فرض متعلق ضمانت اجرای قراردادی است که خود باطل است.

 

2- قرارداد ارفاقی نسبت به طلبکارانی که این قرارداد را منعقد نکرده‌اند یا آن را امضاء نکردند تعهداتی را به ضرر ایشان ایجاد می‌کند که به طوری که آنها را در نوبت بعداز طلبکاران در قرارداد ارفاقی قرار می‌دهد. پس قرارداد ارفاقی استثنائی بر اصل نسبی بودن قراردادهاست.

 

3- با فسخ یا ابطال قرارداد ارفاقی دارایی تاجر بین طلبکارهای موافق و طلبکارانی که بعداً طلبکار شده‌اند به عزماء تقسیم می‌شود یعنی هر طلبکاری سهم عزمایی خود را دریافت می‌کند.

 

اهداف تحقیق

 

با توجه به توسعه بنگاه‌های اقتصادی و گسترش تجارت بینتجار و همینطور مشکلات اقتصادی امروزی جوامع، لازم است با ارائه تحقیقاتی با این موضوع بتوان از محو شدن تجار از صحنه تجاری و اقتصادی و همینطور امکان ایجاد فرصت شغلی مخصوصا در این برهه از زمان در کشور توجهات را به ورشکستگان معتبر و اثرات تجارت و قرارداد ارفاقی بیشتر کنیم. همانطور که در حقوق اسلام هم راه‌حل‌هایی برای تجار و افراد عادی و کمک به آنها پیش‌بینی شده است مثل زکات، وقف.

 

مقدمه

 

قانونگذار در مواردی خود مشوق تسالم می‌باشد و اشخاص را قبل از اجرا قواعد حقوقی به صلح و سازش دعوت می‌نماید. قواعد حقوق ورشکستگی عموماً از قواعد آمره هستند.اصول اخلاقی ایجاب می‌کند که قواعد خشن ورشکستگی را تعدیل نمود و قانونگذار، بدین منظور ابزارهایی را پیش‌بینی کرده است.

 

ورشکستگی دوره‌ای است که در زندگی تجاری هر تاجری ممکن است ایجاد شود. صدور حکم ورشکستگی نه تنها شخص تاجر ورشکسته را متأثر می‌کند، بلکه جامعه نیز از آن متضرر می‌گردد، تضعیف اعتماد و اعتبار در امور تجاری، کاهش اشتغال و بحران بیکاری و تاثیرات منفی بر اقتصاد ملی و تولیدات داخلی وجود جنبه‌های عمومی در حقوق ورشکستگی را توجیه می کنند.

 

در امور حقوقی غیر تجاری دست دادرس برای اعطاء مهلت و تقسیط باز گذاشته شده است. طلبکاران می توانند مهلتی جهت ایفاء تعهدات، بدون طرح دعوی و به صورت دوستانه عرضه نمایند. دادگاه نیز تحت شرایطی، می‌تواند برأس موعد تعهد را تغییر دهد اما در حقوق ورشکستگی، چون عملیات تصفیه امور ورشکسته به صورت جمعی انجام می‌گیرد، تمام طلبکاران می بایست، مطالبات خود را از طریق دعوی جمعی درخواست نمایند و دادرس نیز راجع به اعطاء مهلت، نسبت به دیون تجاری، بدون رضایت متعهدله، اختیاری ندارد (ماده 269 ق.ت).

 

 

 

2

 

 

 

1-2 اهمیت موضوع…………………………………………………………………………………………

 

 

3

 

 

 

1-3 فرضیات………………………………………………………………………………………………….

 

 

7

 

 

 

1-4 اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………

 

 

7

 

 

 

فصل دوم : ی بر منابع

 

 

 

 

 

 

2-1 کلیات……………………………………………………………………………………………………..

 

 

8

 

 

 

2-1-1 تاریخچه گیاه آلوئه‌ورا……………………………………………………………………………

 

 

8

 

 

 

2-1-گیاهشناسی……………………………………………………………………………………………..

 

 

9

 

 

 

2-1-3 تکثیر…………………………………………………………………………………………………..

 

 

10

 

 

 

2-1-4 گونه‌ها…………………………………………………………………………………………………

 

 

11

 

 

 

2-1-5 نیازهای اکولوژیکی……………………………………………………………………………….

 

 

11

 

 

 

2-1-6 خواستگاه و دامنه انتشار…………………………………………………………………………

 

 

11

 

 

 

2-1-7 خواص دارویی و موارد استفاده……………………………………………………………….

 

 

12

 

 

 

2-1-8 موادموثره و ترکیبات……………………………………………………………………………..

 

 

12

 

 

 

2-2 کشت بافت گیاهی…………………………………………………………………………………….

 

 

15

 

 

 

2-2-1 تاریخچه کشت بافت گیاهی……………………………………………………………………

 

 

 

15

 

 

 

2-2-2 اهداف کشت بافت گیاهی………………………………………………………………………

 

 

16

 

 

 

2-2-3 تعریف کشت بافت گیاهی………………………………………………………………………

 

 

16

 

 

 

2-2-4 انواع کشت بافت گیاهی…………………………………………………………………………

 

 

17

 

 

 

2-2-5 بررسی اثرات فاکتورهای مختلف در محیط کشت………………………………………

 

 

18

 

 

 

2-2-6 نمک‌های غیرآلی…………………………………………………………………………………..

 

 

19

 

 

 

2-2-7 ویتامین‌ها…………………………………………………………………………………………….

 

 

19

 

 

 

2-2-8 منبع انرژی……………………………………………………………………………………………

 

 

19

 

 

 

2-2-9 عوامل فیزیکی………………………………………………………………………………………

 

 

20

 

 

 

2-2-10 ریزنمونه…………………………………………………………………………………………….

 

 

20

 

 

 

2-2-11 pHمحیط………………………………………………………………………………………….

 

 

20

 

 

 

2-2-12 چگونگی انتخاب محیط کشت……………………………………………………………….

 

 

20

 

 

 

2-2-13 ریشه‌زائی…………………………………………………………………………………………..

 

 

21

 

 

 

2-3 هورمون‌ها………………………………………………………………………………………………..

 

 

21

 

 

 

2-3-1 اکسین‌ها………………………………………………………………………………………………

 

 

21

 

 

 

2-3-2 سایتوکینین‌ها………………………………………………………………………………………..

 

 

22

 

 

 

2-4 کالوس‌زایی……………………………………………………………………………………………..

 

 

23

 

 

 

2-4-1 انواع کالوس………………………………………………………………………………………..

 

 

23

 

 

 

2-4-2 مراحل رشد کالوس……………………………………………………………………………….

 

 

24

 

 

 

2-4-3 اندازه گیری رشد کالوس……………………………………………………………………….

 

 

24

 

 

 

2-4-4 آلودگی در کشت کالوس……………………………………………………………………….

 

 

24

 

 

 

2-4-5 تاثیر هورمون‌ها در القای کالوس……………………………………………………………..

 

 

25

 

 

 

2-5 کنترل قهوه‌ای شدن……………………………………………………………………………………

 

 

29

 

 

 

2-6 تولید متابولیت‌های ثانویه……………………………………………………………………………

 

 

32

 

 

 

2-7 ریزازدیادی………………………………………………………………………………………………

 

 

34

 

 

 

2-7-1 ریزازدیادی گیاهان از طریق کشت بافت……………………………………………………

 

 

34

 

 

 

2-7-2 انتخاب ریزنمونه……………………………………………………………………………………

 

 

35

 

 

 

2-7-3 تاثیر هورمون‌ها در ریزازدیادی………………………………………………………………..

 

 

36

 

 

 

2-7-4 تاثیر هورمون‌ها در باززایی……………………………………………………………………..

 

 

40

 

 

 

فصل سوم : مواد و روش‌ها

 

 

 

 

 

 

3-1 مواد گیاهی………………………………………………………………………………………………

 

 

43

 

 

 

3-2 کشت بافت………………………………………………………………………………………………

 

 

43

 

 

 

3-2-1 تهیه محلول ذخیره محیط‌های کشت………………………………………………………….

 

 

43

 

 

 

3-2-1-1 تهیه محلول ذخیره عناصر ماکرو…………………………………………………………..

 

 

44

 

 

 

3-2-1-2 تهیه محلول ذخیره عناصر میکرو………………………………………………………….

 

 

44

 

 

 

3-2-1-3 تهیه محلول ذخیره آهن – سدیم…………………………………………………………..

 

 

44

 

 

 

3-2-1-4 تهیه محلول ذخیره ویتامین ها………………………………………………………………

 

 

44

 

 

 

3-2-1-5 هورمون‌ها………………………………………………………………………………………..

 

 

45

 

 

 

3-3- تهیه محیط کشت…………………………………………………………………………………….

 

 

45

 

 

 

3-4 ضدعفونی نمونه‌های گیاهی………………………………………………………………………..

 

 

45

 

 

 

3-4-1 ضدعفونی اندام گیاهی ………………………………………………………………………….

 

 

46

 

 

 

3-5 تهیه ریزنمونه……………………………………………………………………………………………

 

 

46

 

 

 

3-6 روش انجام پژوهش…………………………………………………………………………………..

 

 

47

 

 

 

3-6-1 تکثیر…………………………………………………………………………………………………..

 

 

47

 

 

 

3-6-2 ریزازدیادی…………………………………………………………………………………………..

 

 

47

 

 

 

3-6-2-1 اثر هورمون اکسین…………………………………………………………………………….

 

 

48

 

 

 

3-6-2-2 اثر هورمون سیتوکینین………………………………………………………………………..

 

 

48

 

 

 

3-6-3 تاثیر هورمون‌های اکسین بر روی القای کالوس…………………………………………..

 

 

48

 

 

 

3-6-4 تاثیر هورمون‌های اکسین بر میزان ترکیبات پلی فنلی…………………………………..

 

 

49

 

 

 

3-6-4-1 روش اندازه‌گیری ترکیبات پلی‌فنل……………………………………………………….

 

 

49

 

 

 

3-6-4-2 منحنی استاندارد پلی‌فنل‌ها………………………………………………………………….

 

 

49

 

 

 

3-7 صفات مورفولوژیکی مورد بررسی و روش اندازه‌گیری آن‌ها……………………………

 

 

50

 

 

 

3-7-1 تعداد برگ……………………………………………………………………………………………

 

 

50

 

 

 

3-7-2 تعداد ریشه…………………………………………………………………………………………..

 

 

50

 

 

 

3-7-3 طول برگ…………………………………………………………………………………………….

 

 

50

 

 

 

3-7-4 طول ریشه……………………………………………………………………………………………

 

 

50

 

 

 

3-7-5 تعداد روز تا القای کالوس………………………………………………………………………

 

 

50

 

 

 

3-7-6 درصد کالوس‌زایی………………………………………………………………………………..

 

 

50

 

 

 

3-7-7 مورفولوژی کالوس……………………………………………………………………………….

 

 

51

 

 

 

3-7-8 وزن خشک کالوس……………………………………………………………………………….

 

 

51

 

 

 

3-8 آنالیز آماری و تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………………………………………

 

 

51

 

 

 

فصل چهارم : نتایج

 

 

 

 

 

 

4-1 تاثیر هورمون سیتوکینین بر صفات رویشی…………………………………………………….

 

 

52

 

 

 

4-1-1 هورمون BAP……………………………………………………………………………………..

 

 

52

 

 

 

4-1-1-1 تعداد برگ……………………………………………………………………………………….

 

 

52

 

 

 

4-1-1-2 طول برگ………………………………………………………………………………………..

 

 

54

 

 

 

4-1-1-3 تعداد ریشه………………………………………………………………………………………

 

 

56

 

 

 

4-1-1-4 طول ریشه………………………………………………………………………………………..

 

 

58

 

 

 

4-1-2 هورمون Kin……………………………………………………………………………………….

 

 

60

 

 

 

4-1-2-1 تعداد برگ……………………………………………………………………………………….

 

 

60

 

 

 

4-1-2-2 طول برگ………………………………………………………………………………………..

 

 

62

 

 

 

4-1-2-3 تعداد ریشه………………………………………………………………………………………

 

 

64

 

 

 

4-1-2-4 طول ریشه………………………………………………………………………………………..

 

 

66

 

 

 

4-2 تاثیر هورمون اکسین بر صفات رویشی…………………………………………………………

 

 

68

 

 

 

4-2-1 هورمون NAA…………………………………………………………………………………….

 

 

68

 

 

 

4-2-1-1 تعداد برگ……………………………………………………………………………………….

 

 

68

 

 

 

4-2-1-2 طول برگ………………………………………………………………………………………..

 

 

71

 

 

 

4-2-1-3 تعداد ریشه………………………………………………………………………………………

 

 

73

 

 

 

4-2-1-4 طول ریشه………………………………………………………………………………………..

 

 

75

 

 

 

4-2-2 هورمون IBA………………………………………………………………………………………

 

 

77

 

 

 

4-2-2-1 تعداد برگ……………………………………………………………………………………….

 

 

77

 

 

 

4-2-2-2 طول برگ………………………………………………………………………………………..

 

 

79

 

 

 

4-2-2-3 تعداد ریشه………………………………………………………………………………………

 

 

81

 

 

 

4-2-2-4 طول ریشه………………………………………………………………………………………..

 

 

83

 

 

 

4-3 بررسی اثرمتقابل هورمون‌ها بر صفات رویشی………………………………………………..

 

 

85

 

 

 

4-3-1 تعداد برگ……………………………………………………………………………………………

 

 

85

 

 

 

4-3-2 طول برگ…………………………………………………………………………………………….

 

 

88

 

 

 

4-3-3 تعداد ریشه…………………………………………………………………………………………..

 

 

91

 

 

 

4-3-4 طول ریشه……………………………………………………………………………………………

 

 

94

 

 

 

4-4 بررسی تاثیر هورمون‌های اکسین بر روی القای کالوس……………………………………

 

 

96

 

 

 

4-5 بررسی تاثیر هورمون‌های اکسین بر روی میزان فنل…………………………………………

 

 

99

 

 

 

فصل پنجم : بحث

 

 

 

 

 

 

5-1 بحث……………………………………………………………………………………………………….

 

 

102

 

 

 

5-1-1 ریزازدیادی…………………………………………………………………………………………..

 

 

102

 

 

 

5-1-2 تعداد برگ……………………………………………………………………………………………

 

 

102

 

 

 

5-1-3 طول برگ…………………………………………………………………………………………….

 

 

106

 

 

 

5-1-4 تعداد ریشه…………………………………………………………………………………………..

 

 

108

 

 

 

5-1-5 طول ریشه……………………………………………………………………………………………

 

 

110

 

 

 

5-1-6 تاثیر اکسین‌ها برالقای کالوس………………………………………………………………….

 

 

111

 

 

 

5-2 پیشنهادات……………………………………………………………………………………………….

 

 

114

 

 

 

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………..

 

 

115

 

 

 

پیوست…………………………………………………………………………………………………………..

 

 

123

 

 

 

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………….

 

 

126

 

 

چکیده

 

گیاه دارویی صبرزرد با نام علمی (Aloe barbadensis Mill.) یکی از گیاهان دارویی به شمار می‌رود که به دلیل تولید اسانس‌های باارزش در صنایع داروسازی و بهداشتی استفاده‌های فراوانی دارد. استفاده از سیستم کشت بافت برای ریزازدیادی این گیاه، امکان تولید تعداد زیادی گیاهچه در مدت زمان کوتاه را دارد. با این هدف، پژوهشی بر روی امکان ریزازدیادی و تاثیر تیمارهای هورمونی مختلف بر خصوصیات رویشی گیاه آلوئه‌ورا در شرایط درون‌شیشه‌ای با استفاده از هورمون‌های BAP ، Kin ، IBA و NAA و نیز ترکیبی از هورمون‌های برتر انجام شد. پس از گذشت 35 روز، پارامترهای تعداد برگ، طول برگ، تعداد ریشه و طول ریشه ثبت و مورد ارزیابی قرارگرفت. پاسخ ریزنمونه‌ها بر روی صفات رویشی این گیاه در سطح 01/0 معنی‌دار بوده است. براساس نتایج حاصل حداکثر تعداد برگ در محیط کشت MS دارای5/1 میلی‌گرم بر لیتر BAP با میانگین تعداد برگ 73/4 عدد و 8/0 میلی‌گرم بر لیتر IBA با میانگین تعداد برگ 04/4 عدد، حداکثر ارتفاع برگ‌ها در محیط کشت MS دارای 5/1 میلی‌گرم بر لیتر کینتین با میانگین طول 43/5 سانتی‌متر و 8/0 میلی‌گرم بر لیتر IBA با میانگین طول 83/3 سانتی‌متر، حداکثر تعداد ریشه در محیط کشت MS دارای 5/0 میلی‌گرم بر لیتر کینتین با میانگین تعداد ریشه 29/4 عدد و 8/0 میلی‌گرم بر لیتر NAA با میانگین تعدادریشه 06/7 عدد و حداکثر طول ریشه در محیط کشت MS حاوی 1 میلی‌گرم بر لیتر کینتین با میانگین طول ریشه 50/5 سانتی‌متر و 8/0 میلی‌گرم بر لیتر NAA با میانگین طول ریشه 44/8 سانتی‌متر به عنوان هورمون برتر انتخاب شده و سپس ترکیبی از این هورمون‌ها در قالب طرح فاکتوریل به محیط کشت اضافه شدند به صورتی که حداکثر تعداد برگ در محیط MS دارای 1 میلی‌گرم بر لیتر BAP و 6/0 میلی‌گرم بر لیتر IBA با میانگین 79/4 عدد، بهترین ارتفاع برگ‌ها در محیط کشت MS دارای 1 میلی‌گرم بر لیتر کینتین و 6/0 میلی‌گرم بر لیتر IBA با میانگین طول 44/5 سانتی‌متر و محیط کشت MS دارای 5/1 میلی‌گرم بر لیتر کینتین بدون هورمون IBA با میانگین ارتفاع 43/5 سانتی‌متر به دست آمد. همچنین نتایج نشان داد که حداکثر تعداد ریشه در محیط حاوی 8/0 میلی‌گرم بر لیتر NAA با میانگین 06/7 عدد و طویل‌ترین ریشه در همین محیط کشت با میانگین طول ریشه 44/8 سانتی‌متر حاصل شد که بر این اساس به کارگیری این محیط‌های کشت جهت ریزازدیادی گیاه آلوئه‌ورا توصیه می‌شود.. در بررسی تاثیر هورمون‌های اکسین بر القای کالوس مشخص شد که غلظت 5/1 و 2 میلی‌گرم بر لیتر هورمون 2,4-D و غلظت 2 میلی‌گرم بر لیتر هورمون Picloram با میانگین تعداد 28 روز تا القای کالوس، غلظت 5/1 میلی‌گرم بر لیتر هورمون 2,4-D با 95% کالوس‌زایی و غلظت 5/1 میلی‌گرم بر لیتر هورمون Picloram با وزن خشک 23/0 گرم، بعد از 35 روز به عنوان بهترین هورمون‌ها در القای کالوس معرفی شدند. همچنین کلیه کالوس‌ها در غلظت‌های مختلف NAA ، نرم و به رنگ سبز می‌باشند اما در بقیه اکسین‌ها به رنگ زرد روشن مشخص شد. در بررسی تاثیر هورمون‌های 2,4-D ، NAA و Picloram بر میزان تولید ترکیبات‌فنلی، پاسخ ریزنمونه‌ها در سطح 01/0 معنی‌دار شد. همچنین نتایج حاصل از بررسی اثر هورمون‌های اکسین بر میزان تولید ترکیبات پلی‌فنولی در گیاه آلوئه‌ورا نشان می‌دهد که غلظت 5/1 میلی‌گرم بر لیتر از هورمون 2,4-D با میانگین 984/29 میلی‌گرم بر گرم بیشترین میزان ترکیبات پلی‌فنلی را در این گیاه تولید می‌کند. کلیه داده‌های این پژوهش با استفاده از نرم افزار Spss و در قالب طرح کاملا تصادفی براساس آزمون دانکن مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته است.

 

کلمات کلیدی : کشت بافت، صبر زرد (Aloe barbadensis Mill) ، ریزازدیادی، کالوس، ترکیبات پلی‌فنلی

 

1-1 مقدمه:

 

بهبود كیفیت غذای مصرفی همیشه یكی از مهمترین دغدغه‌های بشری بوده است. ازاین‌رو اصلاح گیاهان به عنوان اصلی‌ترین منبع تولید موادغذایی، جهت افزایش كیفیت و كمیت مواد تولیدی همواره مورد‌ توجه انسان بوده‌است. در چند دهه گذشته، با گسترش اطلاعات بیوشمیایی و كشف مسیرهای بیوسنتزی انواع متابولیت‌های تولیدی در گیاهان، همچنین شناخت دقیق‌تر ساختارهای ژنتیكی و دستیابی به روش‌های دستورزی ژنتیكی، امكان خلق گیاهانی با توانایی‌های خارق العاده در تولید انواع متابولیت‌های ضروری در گیاهان فراهم شده است. در سال‌های اخیر گیاهانی كه قدمت زیادی در رژیم غذایی و دارویی انسان دارند، به علت تاثیرات مطلوب متابولیت‌های تولیدی و نیز جایگاهی كه این متابولیت‌ها از نظر فرآیندهای انتقال ژن دراستانداردهای ایمنی زیستی دارند، در كانون توجه بسیاری از محققان رشته‌های مختلف اعم از كشاورزی،‌ صنایع‌غذایی، دارویی و پزشكی قرارگرفته‌است (محمدی‌ و ذوالعلی، اسفند1388). در حال حاضر حدود یک سوم داروهای مورد استفاده دارای منشاء گیاهی می‌باشند. کشورهای آسیایی بخصوص هند، چین و ایران سابقه بسیار طولانی دراین زمینه دارند. این گیاهان مواد زیستی بخصوص و فعال با مقادیر بسیار کم تولید می‌کنند که تحت عنوان متابولیت‌های ثانویه نام‌گذاری می‌شوند. در عصر جدید، دانشمندان علوم گیاهی با استفاده از آخرین تکنیک‌های عملی کشت بافت گیاهی، توانسته‌اند از انواع گیاهان، ترکیب‌های بسیار مفیدی را جهت مداوای بیماری‌های سخت و غیرقابل مداوا و موارد استفاده دیگر، بدست آورند. در طی چند دهه اخیر روش‎های متفاوتی با استفاده از بیوتکنولوژی درزمینه پرورش محصولات گیاهی برتر ابداع شده است که از جمله آن‌ها می‌توان روش‌های ایجاد گونه‌های جهش یافته و پلی‌پلوئید را نام برد. کشت سلول، بافت‌ها و اندام‌های گیاهی امکان تکثیر سریع و انبوه بسیاری از گیاهان دارویی مهم و تولید متابولیت‌های ثانویه در شرایط این‌ویترو را فراهم می‌کند. مهمترین روش‌های تکثیر درون‌شیشه‌ای گیاهان، ریزازدیادی، اندام‌زایی ازطریق کالوس و جنین‌زایی سوماتیکی است. گزارش‌های متعددی در زمینه تکثیر گیاهان دارویی از طریق کالزایی وجود دارد. تولید کالوس قابلیت باززایی کالوس و ریشه‌زایی گیاهچه به عوامل متعددی بستگی دارد که مهمترین آن‌ها ژنوتیپ، ریزنمونه و شرایط فیزیولوژیک آنان، نوع محیط‌کشت و عناصرغذایی، عوامل فیزیکی و شرایط محیطی ازقبیل نور، دما، pH ، تنظیم‌کننده‌های‌رشد و ویتامین‌ها می‌باشد (باسو و چاند، 1996؛ ساتیش و بهاواناندان، 1988؛ شاسانی و همکاران1998).

 

1-2 اهمیت موضوع

 

کشت سلول، بافت و اندام‌های گیاهی امکان تکثیر انبوه و سریع گیاهان و تولید متابولیت‌های ثانویه را در شرایط In Vitro فراهم می‌سازد. با استفاده از کشت In Vitro گیاه، علاوه بر دسترسی به منبع اولیه دارو در شرایط کنترل‌شده و مستقل از محیط، افزایش تولید ترکیبات نسبت به گیاه و تولید ترکیبات جدید نیز امکان‌پذیر می‌گردد (بورگاد و همکاران، 2002).

 

گیاهان دارویی از هزاران سال پیش به عنوان یکی از مهمترین منابع دارویی کاربرد داشته‌اند. فناوری زیستی با استفاده از راهکارهایی نظیر کشت سلول، اندام‌ها و بافت‌ها، مهندسی ژنتیک و کاربرد نشانگرهای مولکولی قادر است کارایی و بهره‌وری گیاهان دارویی را به عنوان منابع تجدیدپذیر جهت تولید دارو افزایش دهد. کشت سلول، بافت‌ها و اندام‌های گیاهی امکان تکثیر سریع وانبوه بسیاری از گیاهان دارویی مهم را فراهم نموده است. گیاهان تکثیرشده از طریق کشت‌هایIn Vitro عاری از بیماری و از لحاظ ژنتیکی وکیفی یکنواخت می‌باشند (امیدی و فرزین، 1388).

 

کشت‌بافت گیاهی در زمینه گیاهان دارویی کاربردهای متعددی دارد که مهمترین آن‌ها عبارتند از: تکثیر انبوه و سریع گیاهان دارویی یکنواخت از لحاظ محتوای ژنتیکی وکیفی، حفظ گونه‌های گیاهی درحال انقراض از طریق نگهداری در شرایط انجماد و تولید متابولیت‌های ثانویه در شرایطIn Vitro از طریق کشت سوسپانسیون سلولی و کشت اندام (مولاباگال وتسای، 2004؛ تریپاتی و تریپاتی، 2003).

 

روش‌های سنتی تكثیر گیاهان دارویی همانند سایر گیاهان شامل روش‌های جنسی (تكثیر با بذر) و غیرجنسی نظیر : قلمه، خوابانیدن، پاجوش و … می‌باشد. گیاهان تكثیر شده با بذر عمدتا از لحاظ ژنتیكی یكنواخت نیستند و گیاه حاصله دارای تمام خواص گیاه مادری نیست. به همین جهت تكثیر غیرجنسی به جنسی ترجیح داده می‌شود. روش‌های سنتی تكثیرغیرجنسی عمدتا با مشكلات متعددی از جمله محدودیت گیاه مادری و بازدهی پایین مواجه است. كشت‌بافت، نوعی تكثیر غیرجنسی است. مزیت تكثیر از طریق كشت‌بافت نسبت به سایر روش‌های مرسوم، تولید تعداد زیادی گیاه درمحیط in Vitro با محتوای ژنتیكی یكسان و كیفیت یكنواخت، در زمان كوتاه‌تر و فضای نسبتا محدود می‌باشد (تریپاتی و تریپاتی، 2003).

 

فناوری زیستی قادر است كارآیی گیاهان دارویی را جهت تولید دارو افزایش دهد. كشت سلول، بافت‌ها و اندام‌های گیاهی امكان تولید سریع و انبوه ژنوتیپ‌های مطلوب با محتوای ژنتیكی یكسان و كیفیت یكنواخت، در زمان كوتاه‌تر و فضای محدود فراهم می‌سازد. امروزه تعداد زیادی از گیاهان دارویی از طریق ریزازدیادی قابل تكثیر می‌باشند (امیدی و فرزین، 1391).

 

تشکیل کالوس مرحله‌ای اساسی در کشت درون‌شیشه‌ای بسیاری از سلول‌ها و بافت‌های گیاهی و نیز برخی از روش‌های مهندسی ژنتیک است. برای مثال، کالوس‌های کشت‌شده در شرایط درون‌شیشه‌ای تکثیر شده و تعداد زیادی سلول ایجاد می‌کنند که از طریق اندام‌زایی یا جنین‌زایی رویشی قابلیت باززایی و تبدیل شدن به گیاه کامل را دارند. علاوه بر این، بافت کالوس عمدتا به عنوان بافت هدف برای دستکاری ژنتیکی استفاده می‌شود و تشکیل کالوس برای باززایی بافت‌های تراریخت لازم است. از کالوس‌های سست و نرم عموما برای ایجاد کشت سوسپانسون سلولی نیز استفاده می‌شود (اثنی‌عشری، 1388).

 

این گیاه در ایران با نام صبرزرد و یا شاخ بزی نیز معروف است. تنها گونه بومی موجود در ایران آلوئه ورا می‌باشد كه در نواحی جنوب ایران و گونه آلوئه لیتورالیس در ارتفاعات بشاگرد می‌روید. از میان گونه‌های شناخته شده آلوئه، تنها 4 گونه آن برای انسان و دام خوراكی هستند كه گونه آلوئه‌ورا در صدر آن قرار دارد (میرزایی ندوشن و همكاران، 1383 و آگاروال، 2008).

 

بكارگیری روش‌های نوین زیستی در تولید، تكثیر و دست‌ورزی ژنتیكی این گیاه می‌تواند نقطه عطفی را در صنایع غذایی و دارویی ایجاد نماید. این گیاه به دلیل توانایی بالا در تحمل شرایط سخت خشكی و كم‌آبی، در سرتاسر دنیا گسترش یافته است. بهینه‌سازی فرآیند كشت‌بافت و باززایی آلوئه با تثبیت و واسطه‌گری كشت كالوس، راه‌گشای انجام تحقیقات بنیادی و كاربردی در زمینه‌های مختلفی نظیر القای جنین‌های سوماتیكی و تولید بذرمصنوعی، تثبیت كشت‌های سوسپانسیون سلولی و اصلاح گیاه از طریق تنوع سوماكلونال خواهد بود (محمدی و ذوالعلی، 1388).