مقدمه………………………………………………………………………………………………….. 15

 

اختلال رشدی ویژه …………………………………………………………………………………. 15

 

اختلال هماهنگی رشدی…………………………………………………………………………… 16

 

DCD چیست؟………………………………………………………………………………………… 16

 

نام های دیگر…………………………………………………………………………………………. 17

 

چگونه DCD یک کودک را تحت تاثیر قرار می دهد؟………………………………………. 17

 

مشکلات حرکتی……………………………………………………………………………………… 17

 

نارسایی حرکتی- برنامه ریزی حرکتی درشت…………………………………………………. 17

 

مشکلات در ضمینه مهارت­های حرکتی ضعیف…………………………………………………… 17

 

ادراک بصری؛ مشکلات حرکت بصری ……………………………………………………………. 18

 

ادراک………………………………………………………………………………………………………… 18

 

عدم یکپارچگی حسی ……………………………………………………………………………… 19

 

ضعف آگاهی و هشیاری بدنی………………………………………………………………………….. 19

 

تنش کم عضلانی ……………………………………………………………………………………… 19

 

وضعیت قرارگیری بدن …………………………………………………………………………………19

 

سازماندهی ………………………………………………………………………………………………20

 

یادگیری وظایف جدید یا دشوار ……………………………………………………………….. 21

 

مشکلات رفتاری ……………………………………………………………………………………….21

 

ضعف توجه …………………………………………………………………………………………….. 22

 

ضعف تمرکز ……………………………………………………………………………………………. 22

 

ضعف اعتماد به نفس و نا امیدی ………………………………………………………………… 23

 

تغییرپذیری …………………………………………………………………………………………. 23

 

مشکلات اجتماعی ………………………………………………………………………………… 23

 

در خانه …………………………………………………………………………………………………. 23

 

مشکلات مراقبت از خود …………………………………………………………………………. 23

 

غذا خوردن …………………………………………………………………………………………… 24

 

لباس پوشیدن ……………………………………………………………………………………….. 24

 

در مدرسه …………………………………………………………………………………………….. 24

 

مشکلات خاص در یادگیری ……………………………………………………………….. 24

 

زبان ……………………………………………………………………………………………….. 25

 

نوشتن ……………………………………………………………………………………………….. 25

 

خواندن ……………………………………………………………………………………………. 25

 

علل خام حرکتی چیست؟ ………………………………………………………………………. 26

 

عوامل مربوط به مادر …………………………………………………………………………… 27

 

عوامل مربوط به زایمان ………………………………………………………………………… 27

 

عوامل روانی اجتماعی رشد …………………………………………………………………… 28

 

داشتن انتظارات نامعقول از کودک ……………………………………………………. 28

 

بد رفتاری با کودک ………………………………………………………………………….. 29

 

بد کارکردی های مغزی …………………………………………………………………………. 29

 

فرضیه مخچه …………………………………………………………………………………… 30

 

فرضیه هسته های قاعده­ای ………………………………………………………………….. 31

 

فرضیه آهیانه …………………………………………………………………………………… 33

 

مناطق دیگر ……………………………………………………………………………………….. 34

 

اختلالات عصبی حرکتی ………………………………………………………………………… 35

 

اختلالات تشنجی ………………………………………………………………………………… 35

 

اختلالات تکانشی ………………………………………………………………………………….. 35

 

پیشنهادات و فعالیت­هایی برای مهارت­های حرکتی در حال توسعه …………………. 35

 

فاکتورهای اندازه گیری شده ………………………………………………………………… 37

 

تعادل………………………………………………………………………………………………… 37

 

اهمیت تعادل در وضعیت بدنی…………………………………………………………… 38

 

تعادل ایستا……………………………………………………………………………………….. 38

 

تعادل پویا……………………………………………………………………………………….. 39

 

تئوری­های تعادل………………………………………………………………………………….. 39

 

 

تئوری رفلکس سلسله مراتبی……………………………………………………………. 39

 

تئوری سیستم­ها………………………………………………………………………………… 39

 

سیستم­های درگیر در کنترل تعادل…………………………………………………… 40

 

مکانیزم­های حرکتی در کنترل تعادل……………………………………………….. 40

 

تون پاسچرال ……………………………………………………………………………. 40

 

تون عضلانی…………………………………………………………………………………. 41

 

سیستم­های عصبی درگیر در تعادل…………………………………………………….. 42

 

سیستم وابران محیطی…………………………………………………………………….. 42

 

مکانیزم­های حسی در کنترل تعادل…………………………………………………….. 42

 

سیستم بینایی…………………………………………………………………………….. 42

 

سیستم حسی- پیکری………………………………………………………………………. 43

 

سیستم دهلیزی……………………………………………………………………………… 43

 

سیستم عصبی کنترل کننده تعادل………………………………………………… 44

 

هماهنگی ……………………………………………………………………………………… 45

 

هماهنگی دو دستی……………………………………………………………………. 50

 

هماهنگی چشم و دست …………………………………………………………………. 53

 

زمان واکنش ………………………………………………………………………………… 55

 

پیش بینی ……………………………………………………………………………………… 57

 

حافظه ………………………………………………………………………………………… 59

 

حافظه فعال و حافظه کوتاه مدت …………………………………………………… 60

 

ادراک و حرکت ……………………………………………………………………………… 63

 

تمرینات ادراکی- حرکتی ……………………………………………………………………… 63

 

اختلال در برنامه حرکتی ………………………………………………………………….. 63

 

فرایند ادراکی- حرکتی…………………………………………………………………….. 65

 

حرکات ادراکی- حرکتی …………………………………………………………………… 67

 

حرکات مرتبط با مفهوم ادراکی- حرکتی……………………………………………. 68

 

تعادل……………………………………………………………………………………………. 68

 

آگاهی فضایی………………………………………………………………………………….. 69

 

آگاهی زمانی…………………………………………………………………………………… 70

 

آگاهی بدنی و جهت یابی …………………………………………………………………… 72

 

نظریه های ادراکی- حرکتی …………………………………………………………………… 72

 

نظریه ادراکی – حرکتی کپارت ………………………………………………………… 73

 

تحقی یرامون اثر بخشی برنامه­ های ادراکی- حرکتی ……………………………….. 73

 

تاریخچه و انواع آزمون­های حرکتی ………………………………………………………….. 74

 

پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………….. 76

 

پژوهش های داخل کشور…………………………………………………………………… 76

 

پژوهش های خارج کشور………………………………………………………………………… 79

 

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………… 87

 

فصل سوم : روش شناسی پژوهش

 

مقدمه………………………………………………………………………………………………… 91

 

طرح پژوهش……………………………………………………………………………………… 91

 

جامعه و نمونه آماری ……………………………………………………………………………. 92

 

مهیارهای ورود به تحقیق………………………………………………………………………. 92

 

ملاک های خروج شرکت کنندگان…………………………………………………………….. 92

 

متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………. 92

 

متغیر مستقل: ……………………………………………………………………………… 93

 

متغیر وابسته: ……………………………………………………………………………….. 93

 

ابزار پژوهش ……………………………………………………………………………………. 93

 

روش اجرای آزمون هماهنگی دو دستی …………………………………………………. 94

 

روش اجرای آزمون هماهنگی چشم و دست …………………………………………….. 95

 

روش اجرای آزمون زمان واکنش ……………………………………………………………. 96

 

روش اجرای آزمون زمان پیش بینی …………………………………………………………. 97

 

نحوه اجرای آزمون تعادل ایستا ……………………………………………………………….. 97

 

نحوه اجرای آزمون حافظه کاری وکسلر ……………………………………………………. 98

 

سیاهه اختلال هماهنگی رشدی …………………………………………………………… 98

 

نحوه اجرای آزمون تعادل پویا …………………………………………………………………. 99

 

فرایند انجام پژوهش………………………………………………………………………….. 100

 

پروتکل تمرینی…………………………………………………………………………………… 101

 

ملاحظات اخلاقی ……………………………………………………………………………….. 102

 

ابزار تجزیه و تحلیل……………………………………………………………………………. 102

 

فصل چهارم : یافته های پژوهش

 

مقدمه………………………………………………………………………………………………… 106

 

اطلاعات توصیفی مربوط به مشخصات فردی آزمودنی­ها………………………………. 106

 

توزیع داده‌ها……………………………………………………………………………………….. 107

 

روش دلتا…………………………………………………………………………………………….. 108

 

آزمون نرمال بودن داده­ها………………………………………………………………………… 110

 

آزمون فرضیه‌ها………………………………………………………………………………………… 111

 

فرضیه اول……………………………………………………………………………………….. 111

 

فرضیه دوم………………………………………………………………………………………….. 113

 

فرضیه سوم……………………………………………………………………………………….. 114

 

فرضیه چهارم……………………………………………………………………………………….. 116

 

فرضیه پنجم………………………………………………………………………………………… 117

 

فرضیه ششم…………………………………………………………………………………………… 119

 

فرضیه هفتم………………………………………………………………………………………. 120

 

جمع بندی……………………………………………………………………………………………… 122

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

مقدمه ………………………………………………………………………………………………….. 125

 

خلاصه پژوهش……………………………………………………………………………………….. 125

 

بحث………………………………………………………………………………………………….. 127

 

قابلیت­های حرکتی………………………………………………………………………………………. 127

 

قابلیت­های شناختی…………………………………………………………………………………… 131

 

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………… 133

 

پیشنهادات………………………………………………………………………………………….. 135

 

پیشنهادات کاربردی ………………………………………………………………………. 135

 

پیشنهادات پژوهشی……………………………………………………………………………… 135

 

پیوست……………………………………………………………………………………………….136

 

منابع…………………………………………………………………………………………………… 136

 

چکیده:

 

اختلال هماهنگی رشدی معمولا با اختلالات حركتی و شناختی نظیر تعادل، هماهنگی حرکتی، مشکلاتی در زمان واکنش و پیش­بینی و حافظه در کودکان مبتلا همراه است. هدف از این مطالعه بررسی تأثیر 8 هفته برنامه تمرینی ادراکی- حرکتی بر قابلیت های حرکتی و شناختی کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی می­باشد. تعداد 20 آزمودنی كودك در دامنه سنی 8-12سال از بین کودکان اختلال هماهنگی رشدی مدارس استثنایی شهرستان کرمانشاه حضور داشتند به صورت نمونه در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. پروتکل تمرینی شامل 8 هفته تمرینات ادراکی- حرکتی بود، که طی سه جلسه در هفته و 50 دقیقه تمرینات انجام می­گردید. متغیرهای حرکتی (نظیر تعادل ایستا، تعادل پویا، هماهنگی دو دستی، هماهنگی چشم و دست) و شناختی (نظیر زمان واکنش ساده و انتخابی، زمان پیش بینی، حافظه فعال) قبل و بعد از تمرینات توسط ابزار معتبر (تست تعادل ایستای لک لک، تست تعادل پویای Y، دستگاه هماهنگی دو دستی و دستگاه هماهنگی چشم و دست، دستگاه سنجش زمان واکنش ساده و انتخابی، دستگاه زمان پیش بینی، نرم افزار حافظه فعال)، اندازه گیری شد. پس از اطمینان از توزیع طبیعی داده ها با استفاده از آزمون كولمو گرف- اسمیرنوف، از آزمون های t همبسته و مستقل برای مقایسه نتایج درون و بین گروهی استفاده شد. پیشرفت معنی داری در همه متغیرهای اندازه­گیری شده از پیش­آزمون تا پس‌آزمون در گروه آزمایش وجود داشت (p<0/05). همچنین یافته ها نشان داد گروه تجربی نسبت به گروه كنترل در متغیرهای اندازه گیری شده به طور معنی داری بهتر بودند (p<0/05). بنابراین الگوی نتایج تحقیق پیشنهاد می­ کند که انجام تمرینات ادراکی- حرکتی موجب بهبود عملکرد حرکتی و شناختی کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی می­شود.

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

مقدمه و بیان مسأله:

 

در زندگی كودك پیش از رفتن به مدرسه رشد مهارت­های حركتی نقش اساسی را در یادگیری بعدی دارد عده­ای از محققین (كپارت، كتمن، بارك[1]) معتقدند یادگیری حركتی مبدأ هر یادگیری است و فرایندهای ذهنی عالی­­تر پس از رشد مناسب سیستم حركتی و سیستم ادراكی و همچنین پیوندهای ارتباطی میان یادگیری حركتی و ادراكی به وجود می‌آید. در حقیقت ابتدایی‌ترین پاسخ­های رفتاری كودكان از نوع حركتی است كودك با كمك این رفتارهای حركتی به درك خود و دنیای اطراف نائل می­شود و این تجارب حركتی زیربنای آگاهی­ها و یادگیری­های او را فراهم می­كند و در دوران كودكی آمیختگی و پیوستگی فعالیت­های حركتی و ذهنی بسیار بالا است. می‌توان تا حدود زیادی ریشه رفتارهای ذهنی تکامل‌یافته تر را نیز در یادگیری حركتی جستجو كرد. رشد عصبی و عضلانی كودك پایه لازم جهت رشد و تكامل فزاینده فعالیت روانی– حركتی وی را فراهم می‌سازد و با توسعه سیستم عصبی عضلانی رشد مهارت­های حركتی و توانایی­های حركتی پایه جدا می­باشد (دانیل دی، ویلیامز رای، سینکلر،1990).

 

در دنیای امروز دیگر به ورزش به عنوان سرگرمی و تفریح نگاه نمی­شود؛ بلکه نقش ورزش در سلامت روانی انسان مورد قبول همه است. این امر به گونه­ایست که ورزش به عنوان یک رویکرد درمانی، در درمان بسیاری از اختلالات و ناتوانی­ها به خصوص در کودکان مورد استفاده قرار می­گیرد. یکی از برنامه­های معتبر، برنامه­های تمرینی ادراکی- حرکتی هستند که بر پایه سطح تکامل، تنظیم شده­اند و بسیاری از عناصر دیگر را دارا می­باشند. افزایش آگاهی­های بدنی، فضایی، جهت‌دار و زمانی به عنوان وسیله هدایت کودک به سوی کنترل حرکتی را افزایش داده و توانایی در انجام حرکات را ایجاد می­کند (پلهام[2]، بندر[3]، 1983). اختلال هماهنگی رشد حركتی (DCD)[4] عبارتی است كه انجمن روان‌پزشکی آمریكا برای توصیف كودكانی كه در اجرای برخی از مهارت‌های حركتی با مشكل مواجه بوده و از شایستگی حركتی لازم جهت مقابله با نیازهای حركتی زندگی روزمره خود رنج می‌برند پیشنهاد كرده است. براساس معیارهای تشخیصی ارائه‌شده در متن تجدیدنظر شده راهنمای انجمن(DSM-IV-TR)[5] تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی حركتی، معیار الف: هماهنگی این دسته از كودكان به طور بارزی نسبت به سن و توانایی هوشی آن‌ها پایین تر است؛ معیار ب: این مشكلات هماهنگی اثرات منفی مشخصی بر پیشرفت تحصیلی و فعالیت­های روزمره زندگی آن­ها می‌گذارد؛ معیار ج: این اختلال سبب بروز وضعیت پزشكی خاص یا اختلالات رشدی وسیع نمی­باشد (انجمن روان‌پزشکی امریكا، 1381). اختلال هماهنگی پیش‌رونده (DCD) به عنوان یک صدمه‌ی قابل‌ملاحظه‌ی هماهنگی حرکتی مطرح شده است.‌ هنگامی این تشخیص گذاشته می‌شود که اختلالات حرکتی مذکور تأثیرات منفی قابل‌ملاحظه‌ای بر برخی از جنبه‌های دیگر زندگی فرد داشته باشد که معمولاً تأثیر بسزایی بر امور تحصیلی و فعالیت‌های روزمره زندگی دارد. این اختلال با اختلالات پیش‌پاافتاده و ناچیز دوران کودکی شروع می‌شود و معمولاً بین سنین 6 تا 12 سالگی تشخیص داده می‌شود. این اختلال هم به صورت مجزا وجود دارد وهم به صورت توأم با سایر اختلالات مانند اختلالات یادگیری[6] یا [7]ADHDممکن است وجود داشته باشد. هنگامی‌که از کلمه دیسپراکسیا استفاده می‌شود تعریف بیشتر به سمت سازمان‌دهی برنامه‌ریزی و سازمانده‌ی حرکتی میل می­نماید (مورن اف بل، 2006).

 

سال­های اول زندگی دوره بسیار مهم تكامل حواس و به تبع آن ادراك و شناخت می­باشد. در این سال­ها درك و شناخت از محیط افزایش‌یافته و مهارت­های حرکتی کم‌کم رشد می­کنند. برخی از کودکان در مهارت­های حرکتی نظیر حرکات روزانه خود که نیازمند هماهنگی می‌باشد، مشکل‌دارند. اختلال در اجرای حرکات هماهنگ دغدغه همیشگی برخی از والدین، مربیان، معلمان و محققان علوم حرکتی و توان‌بخشی بوده است تا جایی که سال 1930، دوره نشانگان دست و پا چلفتی نامیده شد (آمراتونگا[8]، 2004). این نشانگان به معنی وضعیت رفتارهای حرکتی بی­ دست و پا که می­تواند باهر ناحیه عصبی خاص ارتباط داشته و باعث اختلال و یا آسیب شود، می­باشد. اگر چه این اصطلاح همچنان مورد استفاده قرار می­گیرد، اما در حال حاضر اصطلاح اختلال هماهنگی رشدی مورد استفاده مجامع علمی و آکادمیک رایج شده است. به عبارت دیگر آن‌ها کودکانی هستند که دارای اختلال هماهنگی رشدی (DCD) هستند (مورن اف بل، 2002). اختلال هماهنگی رشد (DCD) یک اصطلاح عمومی در توضیح مشکلات مهارت­های فیزیکی می‌باشد که شباهتی به بیماری شناخته‌شده یا تأخیر کلی ندارد، این اختلال بر نحوه عملکرد شخص مبتلا تأثیر می‌گذارد. DCD زمانی رخ می­دهد که در رشد مهارت­های حرکتی تأخیر ایجاد شود و یا در حین اجرای حرکات هماهنگ شده مشکلی به وجود آید که باعث ناتوانی در انجام وظایف روزمره خواهد شد. به عبارت دیگر طرح و اجرای جابجای حرکت فرد دچار آسیب می‌شود (جیویس[9]، 2003). اختلال هماهنگی رشدی برای توضیح مشکلاتی در زمینه رشد مهارت­های حرکتی به کار می رود، این عارضه در ابتدای زمینه یادگیری و یا حرکت­هایی که نیاز به هماهنگی حرکتی دارند به صورت یک مشکل آشکار خواهد شد. میزان شیوع اختلالات هماهنگی رشد در میان کودکان (7سال) حدود 5 تا 6 درصد گزارش شده است که مشکلاتی از جمله تأخیر رشدی، اختلال تعادل، اختلال ادراکی و ضعف و هماهنگی حرکتی در کودکان مبتلا تأیید شده است (انجمن روان‌پزشکی امریکا، 1994) و براساس گزارش‌ها، پسران سه تا هفت برابر بیشتر از دختران به این اختلال مبتلا می‌شوند (کادسیو[10] و گیلبرگ[11]، 1999). سایر مشکلات این کودکان که به دو دسته‌ی جسمانی و حرکتی شامل: آگاهی بدنی پایین، مشکلاتی در انجام حرکات درشت و ظریف، تأخیر در یادگیری مهارت­های حرکتی خاص، اختلال در انجام فعالیت‌هایی که به تغییر مداوم وضعیت بدن نیاز دارد و فعالیت‌هایی که نیاز به هماهنگی دو طرف بدن دارد؛ و رفتاری شامل: خستگی زودرس، آستانه تحمل ناکامی پایین و اجتناب از بازی تقسیم می­شوند (میسیونا[12]، 2011).

 

حدود 2/1 کودکان در سن پیش‌دبستانی به اختلالات هماهنگی رشدی مبتلا می‌شوند، مشکل شدید در هنگام نشستن، ناتوانی در ایستادن بدون کمک، ناتوانی یا مشکل شدید در هنگام چهار دست و پا رفتن، راه رفتن خیلی کند و تعدادی از نشانه‌های سنین دبستانی دیده می­شوند نظیر مشکل در گرفتن مداد یا نقاشی کردن، مشکل در انداختن توپ و دوچرخه‌سواری، ضعف در زمان ورزش کردن، مشکل در توجه و تمرکز و یادآوری، نوعی عدم کنترل در همه حرکت‌ها، زمین خوردن مداوم در هنگام بازی و عدم توانایی گرفتن اشیا در دست و غیره (علیزاده، 1383). در کار تحقیقاتی(ساجن[13] و چمبرز[14]، 2005)، با عنوان خام حركتی در کودکان و بررسی این که آیا این کودکان با افزایش سن بهبود میابند؟ 17 کودک در سن 6 سالگی مورد آزمون قرارگرفته و سپس در سن 16 سالگی دوباره آزمون­ها به عمل آمد و مشخص شد مشکلاتی که در 6 سالگی وجود داشت در 16 سالگی نیز ادامه دارد در یک کار تحقیقاتی دیگر کربی[15] و همکاران که در سال 2008 انجام شد کودکان سوئدی مورد مطالعه قرار گرفتند در این آزمون 818 کودک از نظر توانایی درک مطالب هنگام خواندن در سن 7 سالگی مورد آزمون قرار گرفتند و همین طور در سن 10 سالگی این آزمون تکرار شد نتیجه این که ارتباط معناداری بین نتایج این دو آزمون وجود داشت پس می­توان نتیجه گرفت این کودکان بدون مداخلات درمانی اگرچه بدتر نمی‌شوند اما بهبودی نیز حاصل نمی‌گردد (کربی و همکاران، 2008). در سال 1377 آقای بلیانی در پژوهشی با موضوع “تأثیر یک برنامه تمرینی منتخب بر توانایی‌های ادراکی- حرکتی پسران کلاس اول دبستان” انجام داد، به این نتیجه رسید که تعادل ایستا، تعادل پویا، سرعت، دقت و هماهنگی تحت تأثیر برنامه تمرینی افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. با توجه به اهمیت حرکت و تأثیر رشد آن در زندگی در تمام ابعاد وجودی انسان و تجارب حرکتی کسب‌شده در سنین اولیه که پایه‌های اصلی رشد و تکامل حرکتی را تشکیل می‌دهند و همچنین نقشی که فعالیت­های ادراکی حرکتی سازمان‌یافته در دوران پیش از دبستان در رشد و تکامل حرکتی شناختی کودکان دارند و اینکه بهترین زمان افزایش ظرفیت­ها و استعدادهای یک انسان، دوران کودکی است، ضرورت و اهمیت تحقیق در زمینه تأثیر فعالیت بدنی بر عملکرد حرکتی و شناختی کودکان کاملاً مشخص شده است. بیشتر تحقیقات به عمل آمده در رابطه با توانایی‌های ادراکی- حرکتی مانند نوشتن، خواندن، پیشرفت تحصیلی و… می­باشد.

 

نیس[16] (1966) اظهار داشت کودکانی که دارای مهارت­های حرکتی بهتری هستند، در خواندن و نوشتن نسبت به کودکانی که هماهنگی بدنی ضعیف تری دارند، نمرات بهتری کسب می‌کنند. تعداد دانش‌آموزانی که در داخل کشور دچار اختلالات یادگیری هستند 4 تا 12 درصد گزارش شده است. این‌گونه مشکلات باعث افت تحصیلی، سرزنش و تحقیر این کودکان و بروز ناهنجاری‌های روانی در جامعه خواهد شد. بسیاری از متخصصان فعالیت­های حرکتی را ادامه بهبود مهارت­های ادراکی می‌دانند از جمله فرضیه حرکت پاین و ایسایکس (1991). با مرور تحقیقات گذشته و چالش­های موجود این ضرورت احساس می شود که مطالعه بیشتری با روش‌های مداخله‌ای به ویژه با تاكید بر فعالیت بدنی و تمریناتی كه منجر به بهبود قابلیت‌های حركتی این دسته از افراد شود، می‌بایست انجام گیرد. این كودكان در فعالیت‌های حركتی نیازمند به هماهنگی همانند تعادل، اعمال چند عضوی هماهنگ نظیر هماهنگی دو دستی و هماهنگی چشم و دست و همچنین فعالیت‌های شناختی نظیر زمان واكنش و پیش‌بینی، توجه و حافظه هستند که در آن با مشكل مواجه هستند. اگر چه تحقیقاتی نیز در این زمینه صورت گرفته اما در خور توجه نبوده و اکثراً توصیفی و مقایسه‌ای بوده است. تا كنون تحقیقات اندكی با به‌کارگیری فعالیت‌های ادراكی و حركتی بر روی چنین افرادی صورت گرفته است. لازم به ذكر است كه فعالیت‌های ادراكی حركتی به دسته­ای از تمرینات اطلاق می‌شود كه به منظور بهبود قابلیت­های ادراكی كودكان از طریق فعالیت و تمرینات بدنی طراحی‌شده‌اند. فعالیت­هایی نظیر تمرینات آگاهی بدنی، آگاهی جهت‌یابی، آگاهی فضایی و زمانی و غیره در زمره این تمرینات می‌باشند (رهبانفرد، 1377). با توجه به موضوعات مطرح‌شده، در پژوهش حاضر به دنبال بررسی نقش تمرینات ادراکی حرکتی بر روی بهبود فرایندهای شناختی و حرکتی کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی هستیم. هدف بررسی اثر یك دوره برنامه تمرینات ادراكی- حركتی بر برخی قابلیت‌های حركتی و شناختی این کودکان است.

 

اهمیت و ضرورت پژوهش:

 

علیرغم دارا بودن سطح هوشی متوسط و بالاتر در کودکان، نارسایی حرکتی تأثیر بسزایی بر سایر عملکردهای تحصیلی و اجتماعی آن‌ها می­گذارد. از آنجا که تشخیص نیازهای آموزشی خاص در مراحل ابتدایی اهمیت بسزایی در کمک به کودک و پیشگیری از ایجاد آسیب­های دائمی به او دارد و با توجه به اینکه کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی نوعی معلولیت پنهان دارند، آسیب­پذیری آن‌ها در برابر عدم تشخیص به موقع و اشتباه در تشخیص و یا مداخله نامربوط بسیار بالاست(ابراهیمی ثانی، 1389). کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی در یادگیری و انجام یک فعالیت حرکتی که از آن‌ها انتظار می­رود، رفتار حرکتی ناموزون و بی‌کفایتی از خود نشان می­دهند. این اختلال، پیشرفت تحصیلی و سایر فعالیت­های روزمره فرد را دچار مشکل می‌کند (علیزاده، 1375). در این سندرم علی‌رغم سالم بودن سیستم عصبی- حرکتی، حرکات به صورت هماهنگ و ماهرانه انجام نمی­گیرد و در اجرای هدفمند حرکات ناتوانی دیده می‌شود که البته همه‌ی فعالیت‌های روزمره زندگی متأثر از مهارت‌های هدفمند حرکتی هست (پدرتی[1]؛ زورتن[2]؛1990). این کودکان ممکن است در شناخت یا درک و یادگیری مشکلات مهمی داشته باشند مهارت‌های حرکتی به کودک امکان می‌دهد تا کنترل بیشتری بر زندگی خود پیدا کند. توانایی ادراکی- حرکتی که نتیجه رشد عصبی و تجارب یادگیری گذشته فرد هستند معمولاً تا حدودی قبل از ورود به مدرسه تکامل می‌یابند. اما به علت کمبود تجارب مفید دوران کودکی و بروز اختلال­هایی در روند رشد طبیعی، مشکلاتی برای کودکان به وجود می­آورد و در نتیجه مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف، هماهنگی حرکتی و حتی زبان جریان طبیعی را طی نمی­کنند و فرد دچار مشکل می­شود. نتایج تحقیق حاضر هم از منظر تئوری می‌تواند دانش پایه ما را در خصوص چگونگی اثرگذاری این فعالیت‌ها بر قابلیت‌های حركتی و شناختی این دسته از افراد بسط دهد و هم از نقطه‌نظر كاربردی می‌تواند خطوط راهنمایی را برای مربیان و افرادی كه با این دسته از کودکان كار می‌کنند ترسیم كند.

 

لذا غنی نمودن تجارب حرکتی کودک در زمینه‌های مختلف حرکتی ادراکی، هماهنگی حرکتی، توانایی وی را در درک و شناخت هدف­های حیطه شناختی، حیطه عاطفی و حیطه روانی حرکتی افزایش خواهد داد. به طوری که آموزش بالینی در فرآیند پیشگیری اصلاح و درمان با فراهم ساختن فعالیت‌های حرکتی معنی‌داری که به طور متوالی سازمان داده می‌شود، جهت کمک به کودکان مبتلا به اختلال‌های هماهنگی حرکتی در گسترش جریان یادگیری و سایر فعالیت‌های روزمره فرد، مفید و موثر خواهد بود. تشخیص کودکان با اختلال هماهنگی رشدی، و ارائه راهبردها و تدابیر مناسب آموزشی و اجرایی و بودجه‌بندی مناسب برای پیشگیری و درمان این اختلالات ضرورت دارد. ضمناً با توجه به اهمیت رشد و تکامل کودکان در ابعاد عاطفی، شناختی و روانی- حرکتی و نیز تأثیر رشد توانایی­های ادراکی- حرکتی کودک بر یادگیری در تمام ابعاد زندگی، نتایج این تحقیق می­تواند در راستای سلامتی کودکان جامعه در مدارس و نیز در هر مکانی که به نوعی بر تعلیم و تربیت حرکتی کودکان سروکار دارند، مورد استفاده قرار گیرد. همچنین نتایج این تحقیق می­تواند به مربیان و معلمان ورزش به ویژه در دوران ابتدایی کمک کند. با توجه به آنچه بیان شد و با توجه به کمبود مطالعات در زمینه ادراکی- حرکتی در کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی با وجود ضعفی که در این مهارت دارند (ابراهیمی ثانی، 1389). همچنین کم توجهی به دوره­­های حساس در رشد کودکان در برنامه آموزش پرورش کشور، به نظر می­رسد یک برنامه رشدی منتخب می­تواند تأثیر مطلوبی بر توانایی­های ادراکی- حرکتی آن‌ها داشته باشد، به این منظور، این کودکان را شناسایی و سپس با استفاده از تمرین­های ادراکی- حرکتی سعی می­شود، در صورت امکان تأخیر ادراکی- حرکتی آن‌ها را برطرف نماییم.

 

[1] pedretti