6-1- کلی بر ادبیات موضوع

در برسی ادبیات موضوعی، آخرین تلاش‌های انجام شده در زمینه طراحی سیستم‌هایی با قابلیت کاربری و امن را بررسی می‌کنیم. که به طور خلاصه، برخی از این تلاش ها را در اینجا نام می بریم:

در زمینه HCI، اغلب مقالات به اصول کلیدی گولد و لویز[3] (1985) در تولید سیستم‌های کامپیوتری مفید و با استفاده آسان اشاره دارند. بورلی و سوزان ویدنبک وکراچرا[4]، سینتیا ال. کریتوریا[5] نیز در تحقیقات خود ارتباط میان موقعیت اعتماد و HCI را بررسی کرده اند.

در زمینه HCI_Sec نیز، در سال‌های اخیر تحقیقات زیادی انجام شده، اما کارهای اصلی در این زمینه به قابلیت استفاده رویکرد‌های رمز عبور (آدامز و آنجلا سس، 1999) و کنترل‌های امنیتی (ویتن[7] و تایگر[8]، 1999) می‌پردازند.

استاندار های مختلف ISO مانند ISO/IEC 9126 و ISO 9241 و ISO 13407 در ویرایش های مختلف خود، جنبه های مختلف قابلیت کاربری را مد نظر گرفته اند علی الخصوص با ارائه چهارچوب RESPECT در ISO 13407،که در فصل ادبیات موضوعی، به تفضیل به آنها خواهیم پرداخت.

در زمینه اعتماد، (رتر[9]، 1967)، (مرگان[10]و‌هانت[11]، 1994)، (میر و دیگران، 1995)، (راسیو[12]و دیگران، 1998) تحقیقات وسیعی انجام داده اند و تعاریف مختلف خود از اعتماد را بیان کرده اند.

رویکردها و مدل های طراحی مختلفی تا به حال ارائه شده اند که از آن جمله می توان به مدل مفهومی کلاسیک دونالد نورمن در کتاب خود با نام «طراحی چیزها در هر روز» اشاره کرد.

(الکساندر، 2003) نیز تحقیقاتی در زمینه روش ها رو رویکردهای مختلف مهندسی نیازمندیها ارائه داده که این رویکردها به تفضیل در فصل ادبیات موضوعی، توضیح داده شده است.

هالی و دیگران (2008)، در مورد فریم های مشکل، (لمسوئیرد[13]، 2009)، در مورد رویکرد های هدف محور، (لمسوئیرد[14]، 2009)، رویکردهای سناریو محور، که از رویکردهای مهندسی نرم افزار هستند، مباحث ارزنده ای را مطرح کرده اند.

مواردی که در بالا مطرح شدند، بسیار کلی بودند که در فصل بررسی ادبیات موضوعی، به بررسی جنبه های مختلف مرتبط با موضوع طراحی سیستم های با قابلیت کاربری و اعتماد بالا و تحقیقات و پژوهش های انجام شده در این حوزه به تفضیل خواهیم پرداخت.

7-1- روش و متدولوژی تحقیق

در این تحقیق، ابتدا به بررسی مفاهیم و کلیات قابلیت کاربری و قابلیت اعتماد پرداخته خواهد شد. قابلیت اعتماد از دو جنبه قابل بررسی است. یکی از جنبه روانشناسی و دیگری از جنبه امنیت اطلاعات. که هر دو جنبه قابلیت اعتماد را در مشتریان ایجاد می‌کنند.

در تحقیق پیش رو، به قابلیت اعتماد از جنبه امنیت اطلاعات پرداخته خواهد شد. پس از بررسی کلیات و مفاهیم، مختصری بر ادبیات موضوع، مدل‌ها و تحقیقات انجام شده در هر دو حوزه به تفکیک و تحقیقات مشترک دو حوزه، داریم. سپس بررسی روش‌های مختلف طراحی و ارائه مدل در زمینه تحقیق

انجام می پذیرد تا روشی مناسب برای ارائه مدل انتخاب شود وبرای به تصویر کشیدن مدل نیز از زبان استاندارد [15]UML استفاده خواهد شد.

پس از ارائه مدل، با تهیه پرسشنامه‌ای، نظرسنجی در مورد مدل ارائه شده از جامعه آماری خبرگان انجام می‌شود و عناصر و روابط مدل اعتبارسنجی شده و نتایج حاصله مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

8-1- کاربردهای تحقیق

در اکثر مواقع، قابلیت کاربری و رهنمودهای آن در طراحی سیستم‌های نرم افزاری نادیده گرفته شده‌است. برنامه نویسان و طراحان سیستم‌ها به ویژگی‌های عملیاتی سیستم بیشتر از ویژگی‌های کیفی آن مانند قابلیت کاربری و قابلیت اعتماد توجه می‌کنند و در فازها و مراحل مختلف چرخه عمر سیستم نرم افزاری، توجه به ویژگی‌های قابلیت کاربری و امنیتی سیستم، هر بار به فاز دیگر موکول می‌شود تا در نهایت به مرحله آخر و تهیه نسخه نهایی می رسد. بررسی ویژگی‌های قابلیت کاربری و اعتماد در این مرحله بسیار دیر و پرهزینه است. به همین دلیل اغلب حتی پس از تشخیص آن برای حل اینگونه مشکلات ترتیب اثری داده نمی‌شود و سیستم‌ها با کیفیت پایین به مشتری عرضه می‌شوند، که عدم رضایت مشتری را به دنبال خواهد داشت.

اغلب طراحان بیان می‌کنند که عدم آگاهی کامل از نیازهای مشتری باعث این مشکل می‌شود. در صورتیکه اگر مدلی جامع شامل عناصر لازم و درگیر برای طراحی در اختیار آنها قرار گیرد، از همان

ابتدای چرخه عمر نرم افزار می توانند جنبه‌های مختلف طراحی را بنابر شرایط مقتضی در نظر بگیرند تا سیستمی با کیفیت بالا تولید شود.

9-1- کاربران نتیجه تحقیق

همه دست اندرکاران طراحی و تولید سیستم‌های نرم افزاری و استفاده کنندگان از این سیستم‌ها می‌توانند از مدلی که در این تحقیق ارائه می‌شود استفاده کنند.

تحلیلگران نرم افزار، طراحان و برنامه نویسان می‌توانند برای بررسی و تحلیل نیازمندی های سیستم آتی و روابط مختلف میان عناصر مؤثر از آن استفاده کنند تا مکانیزم‌های طراحی و امنیتی مناسبی را در طراحی در نظر بگیرند.

آزمونگران از این مدل برای ارزیابی سیستم طراحی شده ‌استفاده می‌کنند تا همه نیازمندی ها و روابط لازم بررسی شده باشد.

مدیران شرکت‌ها و سازمان ها نیز می‌توانند از مدل به عنوان مرجعی برای بستن قراردادها استفاده کنند تا در صورت لزوم بندهای ضروری به قرارداد افزوده شود و در نهایت از مدل به عنوان چک لیستی برای بررسی پیاده شدن موارد لازم استفاده کنند.

10-1-جمع بندی

در این فصل به ضرورت و اهمیت ارائه مدل طراحی سیستم‌های قابل کاربرد و قابل اعتماد پرداخته شد و اهداف ارائه مدل بررسی شد. متدولوژی و روش کار تحقیق شرح داده شد. در فصل بعد مفاهیم و تعاریف مرتبط با طراحی این گونه سیستم‌ها، با توجه به تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده در حوزه‌های مختلف به شکل مبسوطی بررسی خواهد شد.

Human Computer Interaction

[2] User Center Design

[3] Gould And Lewis