2-3-1- – مدل بررسی اندازه مرکزیت(ثقل هندسی)…………………………………………………………. 13

 

2-3-2- مدلهای کارکردی………………………………………………………………………………………….. 13

 

2-3-3- روش درجه بندی روستاها …………………………………………………………………………….. 13

 

2-3-4- روش ساده ی جمعیت…………………………………………………………………………………… 14

 

فصل سوم: ویژگیهای جغرافیایی محدوده مورد مطالعه…………………………………………………… 15

 

3-1-روشها …………………………………………………………………………………………………………. 16

 

3-1-1- روش تحقیق ومراحل آن………………………………………………………………………………… 16

 

3-1-2- جامعه آماری تحقیق………………………………………………………………………………………. 16

 

3-2- ویژگیهای طبیعی …………………………………………………………………………………………….. 16

 

3-2-1- موقعیت……………………………………………………………………………………………………… 16

 

3-2-2-اقلیم ………………………………………………………………………………………………………….. 19

 

3-2-2-1-درجه حرارت ………………………………………………………………………………………….. 20

 

3-2-2-2- بارندگی………………………………………………………………………………………………….. 21

 

3-2-2-3-رطوبت نسبی …………………………………………………………………………………………… 21

 

3-2-3- منابع آب …………………………………………………………………………………………………… 22

 

3-2-4- خاک:………………………………………………………………………………………………………… 24

 

3-3- ویژ گیهای اجتماعی- جمعیتی ……………………………………………………………………………. 26

 

3-3-1- تعداد و توزیع جمعیت   و خانوار :………………………………………………………………….. 27

 

3-3-3- بعد خانوار …………………………………………………………………………………………………. 28

 

3-3-4- ترکیب جنسی …………………………………………………………………………………………….. 29

 

3-3-5- نسبت جنسی………………………………………………………………………………………………. 30

 

3-3-6-   سواد :……………………………………………………………………………………………………… 30

 

3-3-7-مهاجرت …………………………………………………………………………………………………….. 30

 

3-4-ویژگیهای اقتصادی……………………………………………………………………………………………. 31

 

3-4 -1- کشاورزی …………………………………………………………………………………………………. 31

 

3-4 -1- 1- کشاورزی ……………………………………………………………………………………………. 32

 

3-4 -1- 2- باغداری ………………………………………………………………………………………………. 32

 

3-4 -1- 3- دامداری ………………………………………………………………………………………………. 32

 

3-4 -1- 4- تولید پیله …………………………………………………………………………………………….. 32

 

3-4 -2- صنایع……………………………………………………………………………………………………… 33

 

3-5- ویژگیهای فضایی – کالبدی ………………………………………………………………………………. 33

 

3-5-1- خدمات…………………………………………………………………………………………………….. 33

 

فصل چهارم: یافته های تحقیق ………………………………………………………………………………….. 35

 

4-1- خدمات آموزشی و سابقه آن در شهر رشت……………………………………………………………. 36

 

4-2- خدمات آموزشی در محدوده مورد مطالعه………………………………………………………………. 36

 

4-3- توزیع امکانات و فضاهای آموزشی در محدوده مورد مطالعه……………………………………….. 39

 

4-3-1- خدمات آموزشی ابتدایی…………………………………………………………………………………. 40

 

4-3-2- خدمات آموزشی مقطع دبستان ……………………………………………………………………….. 42

 

4-4- توزیع دانش آموزان مقطع ابتدایی…………………………………………………………………………. 42

 

4-5- تراکم دانش آموزان مقطع ابتدایی………………………………………………………………………….. 45

 

4-6-تغییرات جمعیت دانش آموزان مقطع ابتدایی…………………………………………………………… 45

 

4-7- خدمات آموزشی مقطع راهنمایی………………………………………………………………………….. 45

 

4-7-1- مقطع راهنمایی…………………………………………………………………………………………….. 46

 

4-7-2- مقطع راهنمایی…………………………………………………………………………………………….. 48

 

4-8- بررسی مکانی و فضایی مدارس ابتدایی دهستان کنارسر …………………………………………. 51

 

4-8-1- آموزشگاه های کنارسر بر حسب مساحت…………………………………………………………… 52

 

4-8-2-آموزشگاه های دهستان کنارسر به تفکیک فضای سرپوشیده(عیان) ……………………………. 53

 

4-8-3-تفکیک آموزشگاه ها براساس عمر ساختمان…………………………………………………………. 55

 

4-8-4-آموزشگاه ها براساس کیفیت ساختمان………………………………………………………………… 56

 

4-8-5-تفکیک آموزشگاه ها برحسب برخورداری از فضاهای پرورشی…………………………………. 57

 

4-8-6-آموزشگاه ها برحسب برخورداری از فضاهای رفاهی……………………………………………… 60

 

4-8-7- بررسی موقعیت آموزشگاه ها نسبت به عوارض طبیعی………………………………………….. 62

 

4-8-8-همجواری آموزشگاه نسبت به عوارض انسانی………………………………………………………. 63

 

 

فصل پنجم: نتیجه گیری ، آزمون فرضیه ها و نتیجه گیری……………………………………………….. 66

 

5-1- آزمون فرضیه ها …………………………………………………………………………………………….. 67

 

5-2- نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………. 67

 

5-3ـ ارائه طریق و راهبردها (الگوی بهینه توزیع خدمات آموزشی)………………………………………. 68

 

ضمائم…………………………………………………………………………………………………………………… 70

 

منابع……………………………………………………………………………………………………………………… 73

 

چکیده

 

     بی تردید آموزش و پرورش یکی از بنیادهایی است که با جامه عمل پوشاندن به کارکردهای عمده خود می تواند یکی از سهامداران اصلی تغییر وتحول در جهت توسعه باشد. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی خدمات آموزشی با توجه به جمعیت است وروش تحقیق آن به صورت توصیفی وتحلیلی بوده است . در جریان تحقیق همه روستاهای در دهستان کنار مطالعه و بررسی گردیده و با تکمیل پرسشنامه اطلاعات لازم گردآوری شده است. تعداد و توزیع مدارس روستایی، کمبود بودجه وامکانات مالی دولت، عدم کیفیت مدارس ، رشد منفی جمعیت دانش آموزی، جمعیت روستا و نقش مدارس شهری در توزیع مدارس روستایی از مواردی هستند که ارائه الگوی مناسب مکان گزینی را مورد تأکید قرار می دهند. محیط جغرافیایی خدمات آموزشی یعنی در دسترس قرار دادن امكان آموزش مناسب و با آرامش در مقاطع تحصیلی مختلف همراه با در اختیار نهادن ابزارهای لازم برای آموزش در دورترین نقاط كه همان روستاها هستند، از اهداف مهمی است كه دولتها برای دست یافتن به آن تلاش مضاعف می نمایند. دهستان کنارسر از جمله مناطقی است که از نظر جغرافیایی در سطح جلگه ای شهرستان رشت قرار گرفته است در این دهستان مدارس موجود از نظر قرار گیری   در موقعیت خوبی دارند اما با توجه به اینکه جمعیت روستاها در سالهای اخیر کاهش یافته است مدارس فوق از نظر تعداد دانش آموز از حد استاندارد هم کمتر است اما از نظر امکانات و وسایل آموزشی در سطح پایین قرار دارند.

 

   واژگان کلیدی: ارزیابی، خدمات آموزشی، جمعیت ، دهستان کنار سر

 

مقدمه

 

از قرن نوزدهم میلادی نظریه پردازان مختلفی سعی نمودند چگونگی توزیع شهرها و روستاها را در مکانهایی که استقرار یافته اند مشخص و روابط آنها را با یکدیگر روشن سازند. در این میان” فون تونن” “آگوست لوش”، ” والتر کریستالر” و… نظریاتی در ارتباط با مکان مرکزی ابراز داشته اند. در خصوص تعیین مکانهای بهینه در عرصه فضایی رویکردهای مختلفی رشد و تکوین پیدا نمود.

 

     هدف کلیه فعالیتهای انجام شده در خصوص نظامات شهری و روستایی ایجاد تعادل و توازن در عرصه فضایی- کالبدی ملی جهت دستیابی به توسعه پایدار و از سوی دیگر ایجاد نظم و نسق بین بخشهای مختلف ارایه کننده خدمات و امکانات و ممانعت از به هدر رفتن سرمایه های مالی و انسانی بوده است. از طرفی توزیع بهینه و منطقی این فضاها یکی از شاخصهای مهم در فراهم کردن زمینه ها و دسترسی همگانی به امکانات آموزشی و از سوی دیگر گسترش آموزش عمومی و فنی و حرفه ای و در نهایت گام برداشتن در یکسری از ابعاد عدالت اجتماعی، به عنوان هدف محوری در نظام جمهوری اسلامی ایران است. اهمیت و ارزش بر نامه ریزی بر کسی پوشیده نیست و از آنجا که نظام فرهنگی و آموزشی هر جامعه، هویت واقعی و مرتبه رشد و تکامل آن را مشخص می سازد، ارزیابی فضاهای آموزشی از اولویت خاصی بر خوردار است. در این راستا ارزیابی خدمات آموزشی با توجه به جمعیت مورد توجه قرار می گیرد.

 

تدوین این پایان نامه در 5 فصل شامل فصول زیر تهیه شده است:

 

فصل 1: کلیات طرح تحقیق

 

فصل 2 : بر ادبیات تحقیق

 

فصل 3 : روش اجرای تحقیق

 

فصل 4: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

 

فصل5 : نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد

 

1-1- بیان مسئله

 

     در گذشته گزینش وتعیین مکانها جهت احداث فضاهای آموزشی معمولا بر اساس تجارب روزانه اشخاص، اعمال نظر غیر تخصصی افراد یا گروههای بود که اعتبارات عمرانی جهت احداث آموزشگاه در راستای امکانات موجود از جمله وجود زمین صورت می گرفت که گاه هدر رفتن منابع را به دنبال داشت و وجود تعدادی فضاهای آموزشی بدون استفاده در استانهای مختلف کشور گواه این مدعاست. اجرای طرح مکانیابی و انجام مطالعات بنیادی در نقاط روستایی می تواند منابع و امکانات را به سمت نیازهای واقعی سوق دهد و ارزیابی این مکانهای آموزشی می تواند در بر نامه ریزیهای جدید خدمات و مکانهای آموزشی و رفع معضلات مربوط به تراکم دانش آموزان در نقاط خاص موثر واقع گردد. کمبود نیروی انسانی متخصص وماهر وعدم وجود اعتبارات عمرانی دولت در روستاهای کوچک( زیر 20 خانوار) زمینه را برای ارائه خدمات به روستاهای کوچک محدود می سازد بنابراین خدمات رسانی خاصه خدمات آموزشی به روستاهای کوچک بر اساس نقاط مر کزی و الویت بندی صورت می پذیرد. بررسی های سازمان یونسکو از طرح مکانیابی فضاهای آموزشی که در سال 1985 در کشور مالزی به انجام رسیده است نشان می دهد، این اقدام بسیار مفید بوده است ومعادل 30% کل بودجه عمرانی آموزش و پرورش برای کشور مالزی صرفه جویی داشته است (قربانی ،1377، ص4). دهستان کنار سر شهرستان رشت دارای 10 نقطه روستایی است و دارای مراکز آموزشی در مقاطع ابتدایی و راهنمایی می باشد با توجه به میزان جمعیت دهستان حدود 1470000نفر هستند و تعداد دانش آموزان نیز 360 نفر است حال این سوال مطرح می شود که آیا مدارس فوق برای دانش آموزان مناسب است در این تحقیق، محقق در نظر دارد تا به بررسی مراکز آموزشی دهستان کنار سر بپردازد .

 

1-2- سوال تحقیق

 

1- توزیع مکانی خدمات آموزشی در دهستان کنار سر چگونه است ؟

 

1-3- هدف تحقیق

 

     این تحقیق در پی دستابی به هدف زیراست:

 

     هدف کلی این تحقیق بررسی توزیع مدارس در روستاهای دهستان کنار سر است

 

1-4- فرضیه‏ تحقیق

 

     با توجه به هدف تحقیق فرضیه این تحقیق عبارتند از:

 

-1- پیشینه تحقیق

 

     در رابطه با مکانیابی خدمات آموزشی تحقیقات زیادی در کشور صورت گرفته است که می توان با مراجعه به پژوهشکده سازمان آموزش و پرورش به آنها دسترسی یافت که به برخی از آنها اشاره می گردد:

 

     -آسایش، حسین، برنامه ریزی روستاییدر ایران،137، انتشارات دانشگاه پیام نور، در مبحث مفاهیم وضوابط خدمات عمومی در روستاهای ایران (چه نوع خدمات روستایی در کدام روستا) با استفاده از روشها ومدلهای تعیین مراکز خدمات روستایی در چهارچوب نظری روشهای برنامه ریزی خدمات را ارائه نموده است.

 

     -آسایش، حسین،کارگاه برنامه ریزی روستایی،1380، انتشارات دانشگاه پیام نور، در مبحث الگوهای توزیع بهینه مراکز خدمات عمومی در روستاها، ضوابط مربوط به آموزش وپرورش اشاره نموده است والگوهایی را برای احداث مدارس سه مقطع تحصیلی ارائه نموده است.  

 

     – سازمان آموزش وپرورش استان کردستان، 1378، مکان یابی فضاهای آموزشی دوره های تحصیلی مختلف در استان کردستان که در آن به عواملی چون جمعیت روستا، روستاهای تحت پوشش جلگه ای ونوع جاده و فاصله تا مرکز دهستان و عامل رشد جمعیت مورد توجه قرار گرفته است .

 

     – شورای تحقیقات سازمان آموزش وپرورش استان گیلان، 1373، مکان یابی فضاهای آموزشی دوره های تحصیلی مختلف در استان گیلان که در آن به عواملی چون جمعیت روستا، روستاهای تحت پوشش جلگه ای ونوع جاده و فاصله تا مرکز دهستان مورد توجه قرار گرفته ولی در آن به بدون در نظر گرفتن عامل رشد جمعیت مدارس پیشنهادی روستاها مطرح گردیده .