1-1-1-1-  علم در لغت…………………………………………………………………………………… 7

 

1-1-1-2- علم در اصطلاح………………………………………………………………………………… 8

 

1-1-2- مفهوم شناسی تفسیر………………………………………………………………………………… 9

 

1-1-2-1. تفسیر در لغت…………………………………………………………………………………. 10

 

1-1-2-2- تفسیر در اصطلاح……………………………………………………………………………. 11

 

1-1-2-3. جمعبندی معنای لغوی و اصطلاحی تفسیر……………………………………………………. 12

 

1-1-3- مفهوم شناسی تفسیر علمی………………………………………………………………………… 13

 

1-1-3-1. جمعبندی تعاریف اصطلاحی تفسیر علمی…………………………………………………….. 16

 

1-2- پیشینه عام تفسیر علمی……………………………………………………… 18

 

1-3- پیشینه پژوهش………………………………………………………………… 19

 

1-4- اقسام تفسیر علمی از نظر شیوه………………………………………………. 20

 

1-4-1- استخراج همه علوم از قرآن كریم…………………………………………………………………… 21

 

1-4-2- تطبیق و تحمیل نظریات علمى بر قرآن كریم………………………………………………………. 21

 

1-4-3- استخدام علوم براى فهم بهتر قرآن…………………………………………………………………. 21

 

1-5- نظر علامه معرفت در مورد اقسام تفسیر علمی………………………………. 22

 

1-6- نظر سیّد قطب در مورد اقسام تفسیر علمی………………………………….. 22

 

1-7- دلایل تفسیر علمی…………………………………………………………….. 23

 

1-7-1. دلایل موافقان تفسیر علمی………………………………………………………………………….. 23

 

1-7-2. دلایل مخالفان تفسیر علمی…………………………………………………………………………. 24

 

1-7-3. دلایل قائلان به تفصیل………………………………………………………………………………. 26

 

1-8- زندگینامه اجمالی علامه معرفت………………………………………………. 28

 

1-9- زندگینامه اجمالی سیّد قطب………………………………………………….. 34

 

1-10. آثار سیّد قطب…………………………………………………………………. 37

 

1-11- شیوه علامه معرفت در تفسیر……………………………………………….. 38

 

1-12- مبانی تفسیر علمی علامه معرفت…………………………………………… 38

 

1-13- منابع علامه معرفت در تفسیر علمی…………………………………………. 40

 

1-14- شیوه سیّد قطب در تفسیر علمی…………………………………………….. 41

 

1-15- منابع سیّد قطب در تفسیر علمی……………………………………………. 46

 

1-16- مهم‌ترین مباحث علمی علامه و سیّد قطب در تفسیر……………………… 47

 

1-17- نتیجه‌گیری کلّی بخش اول…………………………………………………… 49

 

بخش دوّم……………………………………………………………………………………………….. 58

 

نمونه‌های تفسیر علمی در علوم طبیعی……………………………………………….. 58

 

مقدّمه…………………………………………………………………………………. 53

 

2-1. قرآن و کیهان‌شناسی…………………………………………………………… 54

 

2-1-1. گسترش آسمان………………………………………………………………. 54

 

2-1-1-1. آیه……………………………………………………………………………………………….. 54

 

2-1-1-2. مفهوم شناسی……………………………………………………………………………………. 55

 

2-1-1-2-1- سماء………………………………………………………………………………………. 55

 

2-1-1-2-2-  اید………………………………………………………………………………………… 56

 

2-1-1-2-3- موسعون…………………………………………………………………………………… 56

 

2-1-1-3- نکات تفسیری…………………………………………………………………………………… 57

 

2-1-1-4. نکات علمی……………………………………………………………………………………….. 58

 

2-1-1-5- دیدگاه‌ها………………………………………………………………………………………… 59

 

2-1-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………………. 59

 

2-1-1-5-2-  دیدگاه سیّد قطب………………………………………………………………………… 60

 

2-1-1-6- مقایسه و بررسی و نتیجه‌گیری………………………………………………………………….. 60

 

2-1-2- ستون‌های آسمان‌ها…………………………………………………………. 61

 

2-1-2-1- آیات…………………………………………………………………………………………….. 61

 

2-1-2-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………………………… 62

 

2-1-2-2-1-عمد………………………………………………………………………………………… 62

 

2-1-2-3- نکات تفسیری…………………………………………………………………………………… 62

 

2-1-2-4-  نکات علمی……………………………………………………………………………………… 64

 

2-1-2-5- دیدگاه‌ها………………………………………………………………………………………… 65

 

 

2-1-2-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………………. 65

 

2-1-2-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………………. 66

 

2-1-2-6-  مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری…………………………………………………………………… 66

 

2-2- قرآن و زیست‌شناسی…………………………………………………………. 68

 

2-2-1- بدن انسان از نظر رشد جنینی…………………………………………….. 68

 

2-2-1-1- آیه………………………………………………………………………………………………. 69

 

2-2-1-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………………………… 69

 

2-2-1-2-1- نطفه………………………………………………………………………………………. 69

 

2-2-1-2-1- علقه……………………………………………………………………………………….. 70

 

2-3-1-2-1- مضغه……………………………………………………………………………………… 70

 

2-2-1-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………………. 71

 

2-2-1-4. نکات علمی……………………………………………………………………………………….. 71

 

2-2-1-5. دیدگاه‌ها…………………………………………………………………………………………. 73

 

2-2-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………………. 73

 

2-2-1-5-1-  دیدگاه سیّد قطب………………………………………………………………………… 76

 

2-2-1-6-  مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری…………………………………………………………………… 77

 

2-2-2- زوجیّت عمومی موجودات………………………………………………….. 78

 

2-2-2-1- آیه………………………………………………………………………………………………. 78

 

2-2-2-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………………………… 78

 

2-2-2-2-1- زوج……………………………………………………………………………………….. 79

 

2-2-2-3- نکات تفسیری…………………………………………………………………………………… 79

 

2-2-2-4-  نکات علمی……………………………………………………………………………………… 80

 

2-2-2-5- دیدگاه‌ها………………………………………………………………………………………… 83

 

2-2-2-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………………. 83

 

2-2-2-5-2-  دیدگاه سیّد قطب………………………………………………………………………… 84

 

2-2-2-6- مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری……………………………………………………………………. 85

 

2-2-3- اندازه زنی و هماهنگی موجودات………………………………………….. 87

 

2-2-3-1- آیه………………………………………………………………………………………………. 87

 

2-2-3-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………………………… 87

 

2-2-3-2-1- قدر………………………………………………………………………………………… 87

 

2-2-3-2-2-  شیء……………………………………………………………………………………… 87

 

2-2-3-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………………. 88

 

2-2-3-4. نکات علمی……………………………………………………………………………………….. 88

 

2-2-3-5. دیدگاه‌ها…………………………………………………………………………………………. 89

 

2-2-3-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………………. 89

 

2-2-3-5-2-  دیدگاه سیّد قطب………………………………………………………………………… 90

 

2-2-3-6. مقایسه و بررسی و نتیجه‌گیری…………………………………………………………………… 91

 

2-2-4- لقاح (زایا کردن ابرها و گیاهان)……………………………………………. 92

 

2-2-4-1- آیه………………………………………………………………………………………………. 93

 

2-9-2- مفهوم‌شناسی………………………………………………………………………………………. 93

 

2-2-4-2-1- لواقح………………………………………………………………………………………. 93

 

2-2-4-2-2- تثیر……………………………………………………………………………………….. 94

 

2-2-4-3- نکات تفسیری…………………………………………………………………………………… 95

 

2-2-4-4- نکات علمی………………………………………………………………………………………. 96

 

2-2-4-5- دیدگاه‌ها………………………………………………………………………………………… 97

 

2-2-4-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………………. 97

 

2-2-4-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………………. 98

 

2-2-4-6- مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری……………………………………………………………………. 98

 

2-3- قرآن و علوم پزشکی………………………………………………………….. 100

 

2-3-1- بهداشت…………………………………………………………………….. 100

 

2-3-1-1- بهداشت پوششی و بدنی………………………………………………………………………… 100

 

2-3-1-1-1. آیات………………………………………………………………………………………. 101

 

2-3-1-1-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………………… 101

 

2-3-1-1-2-1-  طهر………………………………………………………………………………. 101

 

2-3-1-1-3. نکات تفسیری…………………………………………………………………………….. 102

 

2-3-1-1-4- نکات علمی………………………………………………………………………………. 102

 

2-3-1-1-5- دیدگاه‌ها…………………………………………………………………………………. 104

 

2-3-1-1-5-1-  دیدگاه علامه معرفت……………………………………………………………… 104

 

2-3-1-1-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………. 104

 

2-3-1-1-6- مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری……………………………………………………………. 105

 

2-3-1-2. بهداشت غذایی………………………………………………………………………………….. 106

 

2-3-1-2-1- خوراکی‌های پاک………………………………………………………………………… 106

 

2-3-1-2-1-1- آیات……………………………………………………………………………….. 106

 

2-3-1-2-1-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………….. 107

 

2-3-1-2-1-2-1- طیّب……………………………………………………………………………. 107

 

2-3-1-2-1-2-2- حلال…………………………………………………………………………… 107

 

2-3-1-2-3. نکات تفسیری…………………………………………………………………………….. 108

 

2-3-1-2- 4. نکات علمی………………………………………………………………………………. 108

 

2-3-1-2-5. دیدگاه‌ها………………………………………………………………………………….. 108

 

2-3-1-2-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………. 108

 

2-3-1-2-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………. 109

 

2-3-1-2-6- مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری……………………………………………………………. 109

 

2-3-1-2-2- خوراکی‌های ناپاک……………………………………………………………………….. 109

 

2-3-1-2-2-1. آیه………………………………………………………………………………….. 109

 

2-3-1-2-2-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………….. 110

 

2-3-1-2-2-2-1-اهل……………………………………………………………………………… 110

 

2-3-1-2-2-3- نکات تفسیری……………………………………………………………………… 110

 

2-3-1-2-2-4- نکات علمی………………………………………………………………………… 111

 

2-3-1-2-2-5. دیدگاه‌ها……………………………………………………………………………. 112

 

2-3-1-2-2-5-1- دیدگاه علامه معرفت……………………………………………………………. 112

 

2-3-1-2-2-5-2- دیدگاه سیّد قطب………………………………………………………………. 112

 

2-3-1-2-2-6. مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری………………………………………………………. 113

 

2-3-2- نقش عسل در درمان بیمارى‏ها……………………………………………. 114

 

2-3-2-1. آیه……………………………………………………………………………………………… 114

 

2-3-2-2. مفهوم شناسی………………………………………………………………………………….. 114

 

2-3-2-2-1- شفاء…………………………………………………………………………………….. 114

 

2-3-2-3-  نکات تفسیری…………………………………………………………………………………. 115

 

2-3-2-4- نکات علمی…………………………………………………………………………………….. 116

 

2-3-2-5- دیدگاه‌ها………………………………………………………………………………………. 117

 

2-3-2-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………….. 117

 

2-3-2-5-2- دیدگاه سیّد قطب……………………………………………………………………….. 118

 

2-3-2-6. مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری…………………………………………………………………… 119

 

2-3-3. تنگی نفس در ارتفاع……………………………………………………….. 119

 

2-3-3-1. آیه……………………………………………………………………………………………… 120

 

2-3-3-2. مفهوم شناسی………………………………………………………………………………….. 120

 

2-3-3-2-1- یصَّعَّد…………………………………………………………………………………….. 120

 

2-3-3-3. نکات تفسیری…………………………………………………………………………………… 120

 

2-3-3-4. نکات علمی……………………………………………………………………………………… 121

 

2-3-3-5. دیدگاه‌ها……………………………………………………………………………………….. 122

 

2-3-3-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………….. 122

 

2-3-3-5-2- دیدگاه سیّد قطب……………………………………………………………………….. 123

 

2-3-3-6-  مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری…………………………………………………………………. 124

 

2-4- نتیجه‌گیری کلّی بخش دوّم…………………………………………………… 125

 

بخش سوّم……………………………………………………………………………………………… 130

 

نمونه‌های تفسیر علمی در علوم انسانی……………………………………………….. 130

 

مقدمه………………………………………………………………………………… 129

 

3-1- قرآن و تربیّت…………………………………………………………………. 130

 

3-1-1- تربیّت، هدف بعثت………………………………………………………………………………… 132

 

3-1-1-1- آیات………………………………………………………………………………………… 132

 

3-1-1-2. مفهوم‌شناسی………………………………………………………………………………… 134

 

3-1-1-2-1- تزکیه…………………………………………………………………………………. 134

 

3-1-1-2-2- تعلیم…………………………………………………………………………………. 134

 

3-1-1-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………….. 134

 

3-1-1-4. نکات علمی…………………………………………………………………………………… 135

 

3-1-1-5. دیدگاه‌ها…………………………………………………………………………………….. 135

 

3-1-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………. 135

 

3-1-1-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………….. 136

 

3-1-1-6. مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری……………………………………………………………….. 137

 

3-2. قرآن و مسائل اجتماعی………………………………………………………. 138

 

3-2-1. امر به معروف و نهی از منکر، اصلاح عمومی و فرمانروایی…………………………………………… 139

 

3-2-1-1. آیات…………………………………………………………………………………………. 139

 

3-2-1-2. مفهوم‌شناسی………………………………………………………………………………… 140

 

3-2-1-2-1- امر……………………………………………………………………………………. 140

 

3-2-1-2-2-  معروف………………………………………………………………………………. 141

 

3-2-1-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………….. 141

 

3-2-1-4. نکات علمی…………………………………………………………………………………… 142

 

3-2-1-5. دیدگاه‌ها…………………………………………………………………………………….. 143

 

3-2-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………. 143

 

3-2-1-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………….. 144

 

3-2-1-6. مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری……………………………………………………………….. 146

 

3-3. قرآن و حقوق…………………………………………………………………. 148

 

3-3-1. آزادی انسان‌ها…………………………………………………………………………………….. 148

 

3-3-1-1. آیه…………………………………………………………………………………………… 149

 

3-3-1-2. مفهوم‌شناسی………………………………………………………………………………… 149

 

3-3-1-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………….. 149

 

3-3-1-4. نکات علمی…………………………………………………………………………………… 150

 

3-3-1-5. دیدگاه‌ها…………………………………………………………………………………….. 151

 

3-3-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………. 151

 

3-3-1-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………….. 153

 

3-3-1-6. مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری……………………………………………………………….. 154

 

3-3-2. قانون‌گذاری در حکومت……………………………………………………………………………. 155

 

3-3-2-1. آیات…………………………………………………………………………………………. 155

 

3-3-2-2. مفهوم‌شناسی………………………………………………………………………………… 156

 

3-3-2-2-1- حکمت……………………………………………………………………………….. 156

 

3-3-2-2-2- اولی الامر……………………………………………………………………………… 156

 

3-3-2-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………….. 157

 

3-3-2-4. نکات علمی…………………………………………………………………………………… 159

 

3-3-2-5. دیدگاه‌ها…………………………………………………………………………………….. 161

 

3-3-2-5-1-  دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………… 161

 

3-3-2-5-2-  دیدگاه سیّد قطب……………………………………………………………………. 163

 

3-3-2-6. مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری……………………………………………………………….. 164

 

3-4. قرآن و سیاست……………………………………………………………….. 165

 

3-4-1. اصل مشورت در حکومت…………………………………………………………………………… 166

 

3-4-1-1. آیات…………………………………………………………………………………………. 166

 

3-4-1-2. مفهوم شناسی……………………………………………………………………………….. 166

 

3-4-1-2-1- شوری………………………………………………………………………………… 166

 

3-4-1-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………….. 167

 

3-4-1-4. نکات علمی…………………………………………………………………………………… 167

 

3-4-1-5. دیدگاه‌ها…………………………………………………………………………………….. 169

 

3-4-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………. 169

 

3-4-1-5-2-  دیدگاه سیّد قطب……………………………………………………………………. 171

 

3-4-1-6. مقایسه، بررسی و نتیجه‌گیری……………………………………………………………….. 172

 

3-5. قرآن و اقتصاد………………………………………………………………… 174

 

3-5-1. ربا…………………………………………………………………………………………………. 174

 

3-5-1-1. آیات…………………………………………………………………………………………. 175

 

3-5-1-2. مفهوم‌شناسی………………………………………………………………………………… 175

 

3-5-1-2-1- الربا………………………………………………………………………………………. 175

 

3-5-1-2-2- یتخبط……………………………………………………………………………….. 176

 

3-5-1-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………….. 176

 

3-5-1-4. نکات علمی…………………………………………………………………………………… 178

 

3-5-1-5. دیدگاه‌ها…………………………………………………………………………………….. 179

 

3-5-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………. 179