2-5-2 برنامه­ ریزی تولید………………………… 20

 

2-5-3 بازاریابی………………………… 20

 

2-5-4 توزیع و فروش…………………………. 20

 

2-5-5 مدیریت کیفیت جامع………………………… 21

 

2-5-6 مدیریت مواد……………………….. 21

 

2-5-7 کنترل………………………… 21

 

2-5-8 منابع انسانی………………………… 21

 

2-5-9 مدیریت پروژه……………………….. 22

 

2-5-10 امور مالی………………………… 22

 

2-5-11 نگهداری و تعمیرات کارخانه……………………….. 22

 

2-6 عوامل كلیدی موفقیت در سیستم‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان………………. 23

 

2-7 مزایا و معایب سیستم برنامه­ریزی منابع سازمان………………………… 28

 

2-7-1 مزایا………………………. 28

 

2-7-2 معایب…………………………. 29

 

2-8 گزینه­های پیاده سازی سیستم های برنامه­ریزی منابع سازمان…………… 30

 

2-9 معیارهای ارزیابی سیستم برنامه ریزی منابع سازمان……………………. 33

 

بخش دوم: مدیریت زنجیره تأمین………………………… 34

 

2-10 مقدمه ای بر مدیریت زنجیره تأمین………………………… 34

 

2-11 پیشینه و سیر تحول مدیریت زنجیره­ تأمین………………………… 35

 

2-12 تعریف مدیریت زنجیره­ تأمین………………………… 38

 

2-13 یکپارچگی زنجیره­ تأمین………………………… 40

 

2-14 اهمیت یکپارچه سازی زنجیره ­تأمین………………………… 41

 

2-15 عملکرد زنجیره­ تأمین………………………… 42

 

2-16 افزایش کارایی و اثربخشی زنجیره ­تأمین………………………… 43

 

2-17 عملکرد های مدیریت در مقابله با چالش های زنجیره­ تأمین…………… 47

 

2-18 ارزیابی عملکرد زنجیره ­تامین………………………… 49

 

بخش سوم ارتباط و تأثیر برنامه ­ریزی منابع سازمان بر عملکرد زنجیره ­تأمین……………. 54

 

2-19 کشف استدلالهایی برای برنامه­ ریزی منابع سازمان و یکپارچگی مدیریت زنجیره تامین…….. 54

 

2-20 یکپارچگی برنامه ­ریزی منابع سازمان ومدیریت زنجیره تامین………………………… 57

 

فصل سوم روش تحقیق………………………… 59

 

مقدمه……………………….. 60

 

3-1 روش تحقیق………………………… 60

 

3-2 جامعه آماری و دلایل انتخاب آن………………………… 62

 

3-3 روش نمونه ­گیری و تعیین حجم نمونه……………………….. 63

 

3-3-1 حجم نمونه……………………….. 63

 

3-3-2 روش نمونه گیری………………………… 64

 

3-4 ابزار و روشهای گردآوری داده ­های تحقیق………………………… 65

 

3-4-1 مقیاس و طیف ابزار اندازه گیری تحقیق……………………….. 66

 

3-4-2 سنجش روایی پرسشنامه……………………….. 67

 

3-4-3 سنجش پایایی پرسشنامه ( ابزار تحقیق )……………………….. 67

 

3-5 متغیرهای تحقیق………………………… 69

 

فصل چهارم تحلیل داده ­ها………………………. 72

 

مقدمه……………………….. 73

 

4- 1 بخش اول آمار توصیفی………………………… 73

 

4-2 بخش دوم آمار استنباطی………………………… 75

 

2-4-1 بررسی جایگاه ماژول­ها در سازمان………………………… 75

 

2-4-2 بررسی تاثیر ماژول­های برنامه­ ریزی منابع سازمان بر عملکرد زنجیره تامین…….. 78

 

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات………………………… 82

 

مقدمه……………………….. 83

 

5-1 تحلیل یافته های تحقیق………………………… 83

 

5-2 پیشنهادهای کاربردی مدیریتی از فرضیه های تحقیق………………………… 85

 

5-3 محدودیت های تحقیق………………………… 85

 

5-4 پیشنهاد به محققان برای تحقیقات آینده……………………….. 86

 

 

منابع………………………… 87

 

Abstract ……………………….

 

چکیده:

 

امروزه سازمان­های تجاری با محیطی پیچیده­تر و رقابتی­تر از گذشته روبرو هستند. موفقیت تجاری یک سازمان تنها به تجزیه و تحلیل وضعیت درونی آن سازمان محدود نشده و تا اندازه ای زنجیره­تأمین و توزیع آن را نیز شامل می شود. مدیریت یکپارچه زنجیره­تامین یک فرآیند پیچیده است، زیرا سازمان­ها و شرکای سازمانی بسیاری با منافع متفاوت در عملیات زنجیره­تأمین درگیر می­باشند. در زنجیره­تامین، مدیران و رؤسای هر سازمان به منظور پاسخگویی به نیازهای مشتریان و افزایش حداکثری سودآوری، نیازمند همکاری متقابل با شرکای تجاریشان هستند.برنامه ریزی منابع سازمان همواره یک مولفه جدایی­ناپذیر از مدیریت زنجیره­تامین فرض شده است. هدف این تحقیق شناسایی و آماده سازی مدیران برای داشتن بینشی صحیح از تاثیر 5 ماژول برنامه­ریزی منابع سازمان (یکپارچگی، برنامه ریزی تولید، کنترل، مدیریت مواد و مدیریت جریان کار) بر عملکرد زنجیره­تامین می­باشد تا با توجه به نتایج آن به بهبود آن همت گمارند. روش تحقیق حاضر بر پایه هدف و ماهیت توصیفی- پیمایشی استوار بوده و ابزار اصلی آن پرسشنامه است. این پرسشنامه به صورت تصادفی میان کاربران بخش برنامه ریزی منابع سازمان در بین 5 شرکت تامین کننده ایران­خودرو توزیع گردیده است. در تجزیه و تحلیل پرسشنامه از مباحث استنباطی و توصیف آماری مورد استفاده قرار گرفته است. آماره­های توصیفی شامل جداول فراوانی بوده، در سطح استنباطی از معادله رگرسیون برای بررسی تأثیر آن و از روش آزمون میانگین تک متغیره برای تعیین جایگاه این ماژول­ها در سازمان استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که ماژول­های یکپارچگی، برنامه ریزی تولید، مدیریت مواد، کنترل و مدیریت جریان کار تاثیری بر عملکرد زنجیره­تامین نداشته و به تبع آن سیستم برنامه ریزی منابع سازمان بر عملکرد زنجیره تامین تاثیر نخواهد بود.

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

مقدمه:

 

دنیای رقابتی امروز، تولیدکنندگان محصول و ارائه کنندگان خدمات به سمتی سوق داده تا محصولات و خدمات خود را با کیفیتی بالاتر، مطابق با نیازهای خاص مشتریان و در زمانی کوتاه­تر ارائه دهند. شرکت­ها برای حفظ توان رقابتی خود در این محیط تجاری، به دنبال راه کارهای جدیدی هستند، روشی که بتوان به وسیله آن از ظرفیت­ها و منابع موجود بیشترین استفاده را نموده و موجودی در گردش شرکت را کاهش دهد. در حقیقت هر شرکت، مجموعه­ای پیچیده از گردش فعالیت­ها و فرآیند­های مختلف اطلاعاتی است که این موضوع تحقق اهداف فوق را دشوار می­سازد. در نتیجه مدیریت درست فعالیت ها و اطلاعات یک سازمان، تنها راه­حلی است که می­تواند در دستیابی به اهداف رقابتی یاری­رسان باشد. در بیشتر سازمان­ها، به خصوص کارخانه­ها و شرکت­های تولیدی، ریشه اصلی مشکلات موجود، فقدان همکاری و هماهنگی در استفاده از منابع در دسترس کارخانه (افراد، اطلاعات، مواد، ابزار) و نیز ضعف مدیریت فرآیندهای کاری است. یک مدیریت ضعیف با کاهش سطح کیفیت، سرعت فرآیند پاسخگویی به مشتری را کاهش داده و در نهایت به افزایش هزینه­ها می­انجامد. در این صورت، سازمان محکوم به ترک عرصه رقابت خواهد بود.

 

پیشرفت­های اخیر که در فناوری، نرم­افزار­های فناوری اطلاعات[1] و اطلاعات کامپیوتری مشاهده گردیده، مدیران را قادر ساخته است تا از طریق سیستم­های اطلاعاتی مختلف، در کوتاهترین زمان و با سهولت به داده­های مختلف سازمان دسترسی داشته باشند. این داده­ها عموماً در سه سطح استراتژیکی، تاکتیکی و عملیاتی وجود دارند.

 

در این میان دو سیستم اصلی شامل مدیریت زنجیره­تأمین و مدیریت برنامه ریزی منابع سازمان از اهمیت خاصی برخوردار هستند و در قلب جریان اطلاعات شرکت قرار دارند. زنجیره تأمین مجموعه­ای از تسهیلات و کانال­های توزیعی است که از مواد خام استفاده کرده، آن ها را به محصول نیمه ساخته و یا محصول نهایی تبدیل می­کند و محصول نهایی را به دست مشتری می­رساند. این زنجیره،سازمان تولید کننده، تأمین­کنندگان آن، کانال­های توزیع و فروشندگان محصول را در بر می­گیرد.

 

بر اساس تعریف ارائه شده توسط جامعه بین المللی، آن دسته از اطلاعات توسط سیستم­های اجرایی ارائه می­شود که امکان بهینه­سازی فعالیت­های تولید را از صدور سفارش تا تولید کالاهای نهایی فراهم کند. این سیستم­ها با استفاده از داده­های جاری و دقیق، فعالیت­های کارخانه را هدایت کرده و به محض وقوع مشکلات، اقدامات لازم به منظور رفع آن­ها را انجام می دهد. بنابراین با پاسخگویی سریع به شرایط متغیر و متمرکز، کاهش فعالیت­های فاقد ارزش افزوده، عملیات و فرآیند­های کارخانه به شکل موازی هدایت می­شود.

 

از این رو سیستم برنامه­ریزی تولید، یک سیستم حیاتی در پائین­ترین سطح کارخانه است که اطلاعات لازم را برای به اجرا درآمدن تولید فراهم می­کند. سیستم برنامه­ریزی منابع سازمان، یک سیستم واسط بین زنجیره­تأمین و خط تولید کارخانه است که کلیه فعالیت­های برنامه­ریزی داخل سازمان تولید کننده را در بر می­گیرد.

 

این تحقیق بر آن است تأثیر پیاده سازی برنامه­ریزی منابع سازمان را بر عملکرد مدیریت زنجیره­تأمین مورد ارزیابی قرار دهد.

 

1-1- بیان مسأله

 

بسیاری از مطالعات، اهمیت سیستم برنامه­ریزی منابع سازمان را در اثربخشی عملکرد شرکت­ها نشان می­دهد و به این دلیل است که سیستم برنامه ­ریزی منابع سازمان یکی از مهمترین پیش نیازها برای رقابت در عرصه تجارت جهانی و به دست آوردن سود رقابتی در این نوع اقتصاد شده است.

 

اجرای سیستم برنامه­ریزی منابع سازمان منجر به اعمال تغییرات مهم در سازمان است که یکی از نتایج آن هدایت و سازمان­دهی زنجیره­تأمین آن سازمان می باشد، بنابراین تمامی افرادی که در زنجیره تأمین، به نحوی درگیر هستند، نیاز به درک و فهم این تغییرات دارند. اگر این تغییرات به درستی درک نشود، بر روی عملکرد کسب­ وکار -که شامل مدیریت­ زنجیره­تامین نیز می شود- تأثیراتی می­گذارد که این موضوع بر عملکرد کلی سازمان تأثیرگذار بوده و سرانجام منجر به شکست سیستم می شود.

 

از آنجایی که با گسترش و افزایش میزان پیچیدگی اهداف، فرآیند­ها و ساختار سازمانی در صحنه رقابت، سازمان هایی می­توانند به بقاء خود ادامه دهند که نسبت به انتظارات و خواسته­های مشتریان و ذینفعان، به نحو مطلوبی پاسخگو بوده و سودآوری و ثروت آفرینی سازمان را- به عنوان شاخص­های کلیدی و برتر سازمانی- مورد توجه قرار دهند. تحقق این امر در صورتی امکان پذیر است که سازمان ها از سیستم­های اطلاعاتی که در دنیای امروزی مورد استفاده قرار می­گیرند همچون برنامه­ریزی منابع سازمان استفاده کرده و تأثیر آن را بر عملکرد کل سازمان علی الخصوص تأمین­کنندگان خود مشاهده نمایند.

 

با توجه به مباحث فوق ضروریست مدیران یک سازمان، تأثیر واقعی سیستم بر عملکرد سازمان و زنجیره­تأمین درک نمایند تا بتوانند احتمال شکست برنامه­ریزی منابع سازمان را کاهش دهند.

 

استفاده از سیستم های اطلاعاتی که بتوانند همه فعالیت­ها و وظایف موجود در یک سازمان را تحت پوشش قرار داده و اطلاعات لازم و ضروری را به موقع در اختیار استفاده­کنندگان آن قرار دهند، از ابزارهای حیاتی در سازمان­های امروزی به شمار می­رود. برنامه ­ریزی منابع سازمان به عنوان ابزار مدیریتی برای یکپارچه­سازی منابع سازمان اهمیت شایان دارد.

 

مدیریت زنجیره­تأمین نیز همچون هر نظام دیگری در رهیافت مدیریتی، به یک نظام سنجش عملکردی در جهت شناسایی موفقیت، تعیین میزان تحقق نیازهای مشتریان، کمک به سازمان در درک فرآیندها، کشف دانسته ­هایی که پیش از این سازمان­ها بدان واقف نبوده­اند و در نهایت تحقق بهبودهای برنامه ­ریزی، نیاز دارند.(مورگان[1]، 2007)

 

با توجه به مشکلات بوجود آمده در امر پیاده­سازی برنامه­ریزی منابع سازمان در صنعت خودرو سازی ایران و عدم موفقیت خودروسازان در این زمینه، ما را بر آن داشت تا در این تحقیق تأثیر این سیستم را بر روی عملکرد زنجیره ­تأمین آن­ها بسنجیم و در صورت امکان دلایل عدم موفقیت را موشکافی نمائیم.

 

2- روش در صد……………………………. 25

 

3- روش مقایسه……………………………. 26

 

4- روش شاخص………………………………. 26

 

تحلیل پوششی داده ها ……………………………30

 

سنجش کارایی نسبی…………………………….. 33

 

مدل CCR……………………………..

 

حل مدل DEA……………………………..

 

مدل BCC……………………………..

 

مدل BCC ورودی محور……………………………. 43

 

DEA چگونه عمل می‌کند؟……………………………. 44

 

مدل ثانویه‌ی DEA……………………………..

 

محاسبه‌ی كارایی مقیاس……………………………… 51

 

رتبه‌بندی واحد‌های کارا…………………………… 51

 

روش اندرسون –پیترسون……………………………. 52

 

شناسایی واحد كارآمد ضعیف……………………………… 54

 

خلاصه‌ی روش مدل سازی برای DEA……………………………..

 

نكات و توضیحاتی درباره‌ی DEA……………………………..

 

توانایی‌های DEA……………………………..

 

كاستی‌های DEA……………………………..

 

تفكر فازی…………………………….. 59

 

مجموعه‌های قطعی…………………………….. 66

 

مجموعه:گرادآیه ای معین از اشیاء……………………………. 66

 

زیر مجموعه……………………………. 66

 

مجموعه‌ی تهی…………………………….. 66

 

مجموعه‌ی مرجع……………………………. 66

 

عملگردهای مجموعه ای…………………………….. 66

 

تابع نشانگر……………………………. 67

 

تفاضل و تفاضل متقارن……………………………. 67

 

عدد اصلی و مجموعه‌ی توانی…………………………….. 67

 

مجموعه‌ی محدب…………………………….. 68

 

پوسته‌ی محدب…………………………….. 68

 

4-4- مفاهیم اصلی مجموعه‌های فازی…………………………….. 68

 

1-4-4- تابع عضویت…………………………….. 68

 

2-4-4- نمایش مجموعه‌های فازی…………………………….. 69

 

3-4-4- تكیه گاه، ارتفاع، بهنجار، و گذر……………………………. 69

 

4-4-4- زیر مجموعه‌ی فازی…………………………….. 70

 

5-4- عملگرهای مجموعه ای فازی…………………………….. 70

 

مجموعه‌ی فازی محدب…………………………….. 72

 

عدد اصلی…………………………….. 72

 

6-4- اصل گسترش……………………………… 72

 

7-4- اعداد فازی…………………………….. 74

 

عدد فازی مثلثی…………………………….. 75

 

فازی ذوزنقه ای…………………………….. 76

 

3-7-4- عملگرهای ریاضی بر بازه‌ها و اعداد فازی…………………………….. 76

 

رابطه‌ی فازی…………………………….. 78

 

محدودیت فازی…………………………….. 78

 

شبکه‌ی فازی…………………………….. 78

 

نظریه‌ی امکان و احتمال……………………………. 79

 

تبدیل واژه‌های زبانی به اعداد فازی…………………………….. 80

 

تبدیل اعداد فازب به اعداد قطعی…………………………….. 81

 

روش میانگین…………………………….. 82

 

کاربردهای نظریه‌ی فازی…………………………….. 84

 

برنامه ریزی خطی فازی…………………………….. 84

 

 

تحلیل پوششی داده‌های فازی…………………………….. 88

 

مدل اولیه‌ی CCR(داده بنیان) ……………………………91

 

مدل ثانویه‌ی CCR(داده بنیان) ……………………………91

 

مدل ثانویه‌ی BCC(داده بنیان)…………………………… 92

 

رویکرد رتبه‌بندی فازی…………………………….. 103

 

رویکرد امکان پذیری…………………………….. 104

 

فصل سوم: روش تحقیق…………………………….. 108

 

مقدمه…………………………….. 108

 

ویژگی‌های پژوهش علمی…………………………….. 108

 

فرایند پژوهش……………………………… 110

 

روش اجرای پژوهش……………………………… 113

 

مدلسازی…………………………….. 114

 

مدل فازی BCC……………………………..

 

جمع آوری داده‌ها و تعاریف عملیاتی…………………………….. 126

 

داده‌های فازی…………………………….. 132

 

مدل اجرا شده‌ی تحلیل پوششی داده‌های فازی……………. 133

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دفاع……………………………. 135

 

مقدمه…………………………. 135

 

تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………135

 

داده‌های مثلثی فازی…………………………….. 136

 

نتایج اجرای مدل‌های تحلیل پوششی داده‌های فازی………………. 143

 

نتایج اجرای مدل‌های تحلیل پوششی داده‌های قطعی……………… 152

 

داده‌های قطعی…………………………….. 152

 

مدل‌های تحلیل پوششی داده‌های قطعی…………………………….. 153

 

نتایج اجرا ……………………………154

 

مدل‌های بازده به مقیاس ثابت…………………………….. 154

 

مدل‌های بازده به مقیاس متغیر……………………….156

 

مدل‌های بازده به مقیاس کاهشی…………………………….. 160

 

فصل پنجم: نتیجه‌گیری…………………………….. 164

 

مقدمه………………………… 164

 

خلاصه……………………………. 164

 

نتایج مدل تحلیل پوششی داده‌های فازی…………………………….. 165

 

برش‌های آلفا…………………………… 165

 

واحد‌های تصمیم‌گیری (کشورهای حوزه‌ی سند چشم انداز)………………. 166

 

نتایج مدل تحلیل پوششی داده‌های قطعی…………………………….. 167

 

مدل‌های بازده به مقیاس ثابت…………………………….. 167

 

مدل‌های بازده به مقیاس متغیر……………………………. 168

 

مدل‌های بازده به مقیاس کاهنده…………………………… 168

 

مدل‌های بازده به مقیاس فزاینده…………………………… 169

 

مقایسه‌ی مدل‌های قطعی و فازی…………………………….. 170

 

پیشنهادها…………………………… 171

 

پیشنهادهای پژوهشی…………………………….. 171

 

پیشنهادهای کاربردی…………………………172

 

محدودیت‌های پژوهش……………………………… 173

 

منابع و ماخذ……………………………. 175

 

چکیده:

 

مدل های تحلیل پوششی داده ها از دیرباز مورد استفاده ی متخصصان جهت سنجش ،مقایسه و بهبود کارایی بوده است. با در هم آمیختن مفاهیم علم مدیریت فازی ومدل های تحلیل پوششی داده ها ،مدلی جدید به وجود آمد که تحلیل پوششی داده های فازی نام گرفت.ابعاد مختلف این مدل روزبه روز در حال گسترش و پیشرفت می باشد.در این پژوهش ابتداء مفاهیم اولیه ی مدل های تحلیل پوششی داده ها و مفاهیم علم مدیریت فازی بیان شده است و در ادامه تمامی مدل های تحلیل پوششی داده های فازی معرفی شده و یکی از این مدل ها جهت مقایسه ی کارایی اقتصادی و مدیریتی کشور های حوزه ی سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران که شامل بیست وشش کشور می باشد مورد استفاده قرار گرفته است و با توجه به BCC بودن مدل فازی انتخابی ،از 8 مدل اندرسون – پیترسون که شامل فروض بازده به مقیاس ثابت،بازده به مقیاس متغیر ،بازده به مقیاس کاهشی و بازده به مقیاس افزایشی (داده بنیاد و ستانده بنیاد)بوده است،جهت مقایسه ی ثانویه استفاده شده است.در نهایت با توجه به نتایج حاصل از اجرای مدل ها ،پیشنهادهایی برای کشور ایران جهت حضور مؤثر در میادین رقابتی اقتصادی منطقه ارائه شده است.

 

فصل اول: کلیات

 

مقدمه:

 

در این فصل چهارچوب کلی پژوهش را مشخص خواهیم نمود. در ابتدا به بیان مسئله خواهیم پرداخت و در ادامه سابقه‌ی پژوهش را ذکر خواهیم کرد به دنبال آن اهداف پژوهش را ذکر خواهیم کرد سپس سؤالات پژوهش بیان شده و قلمرو پژوهش را مشخص خواهیم نمود. سپس روش پژوهش را روشن خواهیم کرد و به بیان کاربردها‌ی این پژوهش خواهیم پرداخت وبرخی از مراجع که می‌توانند از این پژوهش بهره مند شوند معرفی می‌گردند. در ادامه محدودیت‌های پژوهش را ذکر کرده و در نهایت واژه‌های کلیدی را تعریف خواهیم نمود.

 

بیان مسئله:

 

رهبر معظم انقلاب اسلامی با ابلاغ سند نهایی چشم‌انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران به سران سه قوه و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، افق روشن ایران را در ١٤٠٤ هجری شمسی ترسیم نمودند. در این سند داریم:

 

* چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ١٤٠٤ هجری شمسی

 

با اتکال به قدرت لایزال الهی و در پرتو ایمان و عزم ملی و کوشش برنامه ریزی شده و مدبرانه جمعی و در مسیر و اصول قانون اساسی، در چشم‌انداز ٢٠ ساله، ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی وانقلابی، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین‌الملل.

 

اولین گام در حرکت به سمت مقصد، موقعیت یابی است؛ اینکه بفهمیم کجا هستیم و به کجا می‌خواهیم برویم. پس از آن نوبت به اتخاذ تصمیم در مورد چگونگی حرکت و تصمیمات راهبردی می‌رسد.

 

همانطور که در سند چشم‌انداز بیست ساله ذکر شده، مقصد ما به عنوان کشور اول منطقه در زمینه‌های اقتصادی و علمی مشخص شده است.

 

و گام بعدی در تجزیه و تحلیل محیط منطقه و شناسایی وضعیت خودمان و کشورهایی که ازما پیشی گرفته اند، می‌باشد.

 

در این پژوهش سعی می‌شود متغیر‌هایی (نسبت‌های کلان اقتصادی) وارد مدل شوند که بتوانند وضعیت هر چه جامع تری از موقعیت راهبردی کشورمان نشان دهدند.

 

تبین قدرت تکنیک تحلیل پوششی داده ها:

 

پس از ارائه‌ی مدلهای پارامتری، تبین قدرتمندی از چگونگی روابط بین پارامترها ارائه شد؛ (همانند مدل کاپ داگلاس برای تبین روابط اقتصادی نیروی کار و تولید) ولی این مدلها محدود به پارامترهای درون مدل بودند و جامعیت لازم را نداشتند ولی باارائه‌ی تکنیک‌های ناپارامتری از بند پارامترها رها شدند و با قدرتی مشابه به تبین متغیرها‌ی مختلف پرداختند.

 

در این پژوهش سعی می‌شود در راستای تحقق اهداف سند چشم‌انداز نسبت‌های مهمی از وضعیت کلان اقتصادی کشور کشف شده و در کنار یکدیگر قرار داده شده و یک رتبه‌بندی مبتنی بر واقعیت ارائه شود.

 

از دیر باز رصد کردن وضعیت محیط، جهت برنامه ریزی‌های کلان دولتی مورد توجه سیاست گزاران کلان کشوری بوده است. این رصد از دوایر نزدیکتر شروع و درخاتمه کل محیط را در بر می‌گیرد. یکی از مهمترین اسناد کشوری، سند چشم‌انداز بیست ساله میباشد. در این سند ازبین کشورهای حوزه‌ی نفتا برای جمهوری اسلامی ایران چنین آینده ای را مجسم نموده است: «ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی وانقلابی، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین‌الملل».

 

ابتدائی‌ترین گام جهت سنجش وضعیت محیط، تعریف محک‌ها و شاخص‌های اساسی است که به بهترین نحو بیان کننده‌ی وضعیت موجود باشند. شاخص‌هایی که آرمانهای کشور را به درستی و حتی الامکان نزدیک به واقعیت بیان کنند. پس از مشخص شدن شاخص‌ها نوبت به بررسی وضعیت محیط بر اساس شاخصهای میرسد و تعیین نقاط قوت و ضعف بر اساس یک مدل.

 

در راستای فرایند رصدکردن محیطی تلاش‌های زیادی شده است؛ و انواع روشهای کمی ابداع و اجرا شده اند. بیشتر روشها با یک پارامتر خاص شروع به رصد کردن و بالطبع رتبه‌بندی محیطی میکنند؛ و در نهایت آمار و اطلاعات استخراج شده ازداده‌های اولیه را در کنار یکدیگر و گسسته ارائه میکنند.

 

روش تحلیل پوششی داده‌ها از روشهای ناپارامتریک می‌باشدکه محدود به یک پارامتر خاص نیست. قدرت این روش در ادغام پارامتر‌های مختلف کارائی و سنجش هم زمان آنها با یکدیگر است. بنابر این با قدرتی بیشتر به تحلیل انواع شاخص‌های محیطی به صورت همزمان و غیر پارامتریک می‌پردازد.

 

در مدل‌های مختلف تلاش میشود هر چه بیشتر به واقعیت نزدیک‌تر شد، ولی خود مدل در تضاد با هدف آن است، چنانچه راسل (1923) میگوید : «تمام منطق سنتی بنا بر عادت، فرض را بر آن میگذارند که نماد‌های دقیقی به کار گرفته شده است. به این دلیل موضوع در مورد این زندگی خاکی قابل بکارگیری نیست، بلکه فقط برای یک زندگی ماوراء الطبیعه معتبر است». در ادامه جان لوکاسیه ویچ، ماکس بلک، لطفی زاده و دیگران به این ابهام و چند ارزشی بودن اشاره کردند و مفهوم اولیه «فازی» در 1937 میلادی شکل گرفت و به سرعت تا کنون درعلوم مختلف سایه افکنده است.

 

در این پژوهش نیز جهت نزدیکتر شدن به واقعیت، از داده‌های فازی در مدل تحلیل پوششی داده‌ها استفاده شده است.

 

سابقه‌ی پژوهش در مطالعات ایران:

 

در پژوهش‌های صورت گرفته در زمینه‌ی تحلیل‌های کلان محیطی به علت ضعف در مدلهای موجود (عدم جامعیت شاخص‌ها) اکثرا به صورت بخشی و محدود به تجزیه و تحلیل تک عاملی پرداخته‌اند و نتوانسته‌اند شاخص‌های مختلف را کنار یکدیگر و با بیانی مشترک گردآوری کنند. در این پژوهش سعی می‌شود نابترین شاخص‌ها در کنار یکدیگر مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند و نتایجی با ارزش‌تر ازپژوهش‌های بخشی و مقطعی دیگر حاصل شود.

 

هم چنین در پژوهش‌های صورت گرفته به روش تحلیل پوششی داده‌ها اکثرا به تحلیل‌های داخلی مثل بانک‌ها، بیمه‌ها، مدارس و … بسنده کرده‌اند که در این پژوهش برای اولین بار به صورت بین‌المللی در صدد تجزیه و تحلیل محیط برآمده است؛ و اینکه برای اولین بار به وسیله‌ی تحلیل پوششی داده‌های فازی به رتبه‌بندی کشورهای حوزه‌ی سند چشم‌انداز پرداخته است.

 

عناوین پایان نامه‌هایی که با موضوع تحلیل پوششی داده‌های فازی نگاشته شده‌اند و تاکنون نمایه شده‌اند عبارتند از: رتبه‌بندی طرحهای تولید فازی در تحلیل پوششی داده‌ها ، ارزیابی عملكرد تامین كنندگان قطعات با استفاده از رویكرد تحلیل پوششی داده‌های فازی ‏‎(Fuzzy DEA)‎‏ ، ارزیابی میزان كارآیی مدیریت‌های نواحی شركت توزیع برق فارس با رویكرد تحلیل پوششی داده‌های فازی، ارائه روشی برای اندازه‌گیری كارایی سازمانهای پیچیده با استفاده از تحلیل پوششی داده‌های شبكه‌ای فازی، ارزیابی عملكرد نیروگاه‌‌های كشور با استفاده از روشهای تحلیل چندگانه و تحلیل پوششی داده‌های فازی، ارزیابی عملكرد نیروگاه‌‌های كشور با استفاده از روشهای تحلیل چندگانه و تحلیل پوششی داده‌های فازی، بررسی کارآیی واحدهای تصمیم‌گیری توسط تحلیل پوششی داده‌های فازی با یک مثال کاربردی، رتبه‌بندی شعب بانک ملت(استان تهران) با در نظر گرفتن متغیرهای محیطی بر اساس منطق تحلیل پوششی داده‌های فازی، طراحی مدلی برای اندازه‌گیری کارائی سرمایه گذاری سازمانی در تکنولوژی اطلاعات با استفاده از مدل فازی تحلیل پوششی داده‌ها مورد:شرکتهای حاضر در بورس اوراق بهادار تهران.، مقایسه عملکرد شعب بانک با رویکرد تحلیل پوششی داده‌های عصبی فازی (مورد : بانک تجارت)، ارزیابی عملکرد شعب تامین اجتماعی شهر تهران با استفاده از تلفیق مدل تحلیل پوششی داده‌های فازی و كارت امتیازی متوازن، مدلهای اولیه و دوگان تحلیل پوششی داده‌های فازی، ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم‌گیری با استفاده از تحلیل پوششی داده‌ها و مقایسات فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی مثلثی.

 

در زمینه‌ی تحلیل پوششی داده‌های فازی مدل‌های فراوانی در مجلات بین‌المللی دیده می‌شود ولی تعداد بسیار اندکی به صورت کاربردی آنها را اجرا نموده اند. در این پژوهش سعی می‌شود یکی از مدل‌ها را به صورت کاربردی اجرا نماییم.

 

2-1-5- برخی مدلها و رویكردهای برنامه‌ریزی استراتژیک……………………….. 20

 

   1- فرآیند برنامه‌ریزی جامع…………………………………. 20

 

   2- مدل استراتژی صنعتی…………………………………. 21

 

   3- تدوین و تعیین استراتژی مناسب………………………………….. 22

 

   4- مدل فیلیپس…………………………………… 24

 

   5- مدل رایت………………………………….. 25

 

   6- مدل فریمن یا ذینفعان………………………………… 27

 

   7- مدل تحلیل رقابتی…………………………………. 28

 

   8- مدل هیل…………………………………. 29

 

   9- مدل خط‌مشی هاروارد………………………………… 30

 

   10- نظامهای برنامه‌ریزی استراتژیك………………………………….. 31

 

   11- برنامه‌ریزی استراتژیك بعنوان قالبی برای نوآوری……………. 31

 

   12- افزون‌گری منطقی…………………………………. 32

 

   13- مذاكرات استراتژیك………………………………….. 32

 

   14- مدل مدیریت مسائل استراتژیك………………………………….. 33

 

   15- مدل استراتژی چافی…………………………………. 33

 

   16- مدل فرد آر دیوید………………………………… 34

 

2-1-6- نوعشناسی استراتژیها ………………………………..43

 

2-1-6-1- انواع استراتژیها از نظر مایلز واسنو………………………………… 43

 

2-1-6-2- انواع استراتژیها از نظر « فرد. آر. دیوید »…………………….44

 

2-1-6-3- استراتژیهای سازمانهای بخش دولتی از دیدگاه روبین………….. 49

 

2-1-6-4- انواع استراتژیها از نظر بری…………………………………. 50

 

2-1-6-5- انواع استراتژی مینتزبرگ و واترز………………………………..51

 

2-1-6-6- شیوه‌ها و استراتژیهای گولد وكمبل…………………………………. 53

 

2-2- سابقه پژوهش ها و مطالعات انجام گرفته………………………………… 54

 

2-2-1- سابقه پژوهش ها و مطالعات انجام گرفته داخلی………………. 54

 

2-2-2- سابقه پژوهش ها و مطالعات انجام گرفته خارجی…………………. 58

 

2-2-3- جمع‌بندی مطالعات و تحقیقات مشابه………………………………… 64

 

2-3- انجمن سرمایه گزاران و کارآفرینان کیش…………………………………… 68

 

2-4- چشم انداز انجمن سرمایه گزاران و کارآفرینان کیش…………………. 69

 

فصل سوم – روش تحقیق

 

3-1- مقدمه………………………………… 72

 

3-2- روش تحقیق…………………………………. 72

 

3-3- جامعه آماری…………………………………. 72

 

3-4- ابزار جمع آوری داده ها ………………………………..72

 

3-5- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات…………………………………. 73

 

3-5-1- فرآیند تحلیل شبکهای (ANP) فازی…………………………………. 74

 

3-5-2- ماتریس SWOT انجمن سرمایه گذاری و کارآفرینی کیش……………. 73

 

فصل چهارم – نتایج

 

4-1- مقدمه………………………………… 82

 

4-2- مشخصات پاسخگویان………………………………… 83

 

4-2-1- مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر جنسیت……………… 83

 

4-2-2- مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر تأهل………………… 84

 

4-2-3- مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر سن……………………. 85

 

4-2-4- مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر میزان تحصیلات……… 86

 

4-3- رویکردFANP در تحلیل استراتژی های SWOT انجمن سرمایه گذاری و کارآفرینی کیش……. 87

 

4-3-1- مراحل بهدست آوردن وزن مؤلفهها با تحلیل شبکه ای فازی (FANP)……………

 

4-3-2- رویکرد FANP در استراتژیO S…………………………………

 

4-3-3- رویکرد FANP در استراتژیT S…………………………………

 

4-3-4- رویکرد FANP در استراتژیO W…………………………………..

 

4-3-5- رویکرد FANP در استراتژیWT…………………………………

 

فصل پنجم- بحث و نتیجه گیری

 

5-1- مقدمه………………………………… 108

 

 

5-2- با توجه به مسئله اصلی تحقیق، سؤالات به صروت زیر نیز مطرح گردید…… 108

 

5-3- یافته‌ها……………………………….. 113

 

5-4- بحث………………………………….. 122

 

5-5- پیشنهادات كاربردی…………………………………. 124

 

5-6- پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده……………………………….. 127

 

فهرست منابع

 

منابع فارسی…………………………………. 130

 

منابع غیرفارسی…………………………………. 132

 

پیوست ها

 

پیوست شماره یک- پرسشنامه………………………………… 137

 

چکیده انگلیسی……………………………….. 151

 

چکیده:

 

شناسایی مسائل و مشكلات موجود سازمانها از نظر داخلی و خارجی كه در نهایت منجر به كشف و تبیین نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصتها و تهدیدات خارجی می‌شود بعنوان بخشی از فرآیند برنامه‌ریزی استراتژیك است. یكی از ابزارهایی كه در مرحله­ی تدوین استراتژی برای تحلیل موارد استراتژیك درونی و بیرونی به كار می­رود تحلیلSWOT می باشد که قادر است مهمترین فاكتورهای درونی و بیرونی كه می توانند آینده­ی یك سازمان را تحت تاثیر قرار دهند را خلاصه كند. هدف اصلی تحقیق حاضر تدوین استراتژی انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان کیش بر اساس تحلیل SWOTو با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) فازی بوده است. روش تحقیق توصیفی پیمایشی بوده و از حیث هدف کاربردی می باشد. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه و روش جمع آوری داده ها بصورت ترکیبی کتابخانه ای و میدانی بوده استو جامعه آماری این پژوهش شامل 15 نفر از سرمایه گذاران و مدیران نهادهای دولتی حاکم بر کیش و کارشناسان شامل هیئت امناء و همچنین اعضای انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان کیش بوده اند که به این تعداد پرسشنامه توزیع گردید. نتایج تجزیه و تحلیل با استفاده از رویکرد FANP نشان داد رتبه بندی استراتژی هایانجمن در تبیین نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصتها و تهدیدات خارجی به ترتیب عبارت بودند از استراتژی های نقاط قوت و فرصتها، نقاط قوت و تهدیدها، نقاط ضعف و فرصتها، نقاط ضعف و تهدیدها که در این ارتباط با توجه به رتبه بدست آمده باید راهکارهای مؤثری در جهت تقویت و تعدیل استراتژی ها توسط دست اندرکاران انجمن اندیشیده و بکار گرفته شود.

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

1-1- مقدمه

 

شناسایی مسائل و مشكلات موجود سازمانها از نظر داخلی و خارجی كه در نهایت منجر به كشف و تبیین نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصتها و تهدیدات خارجی می‌شود بعنوان بخشی از فرآیند برنامه‌ریزی استراتژیك است كه می‌تواند بمنظور قراردادن جایگاه سازمانها در موقعیتهای بهتر و برتر در آینده مورد استفاده قرار گیرد (Rigan & Ghobadian, 2005). بعبارت دیگر بجای اینكه سازمانها منتظر حوادث و محركهای محیطی باشند و فقط به آنها عكس‌العمل نشان دهند با استفاده از برنامه‌ریزی استژیك می‌توانند محیط را تحت تأثیر قرار داده و اجازه ندهند تا شوكهای محیطی بر عملكرد سازمان تأثیر منفی گذارد. برنامه‌ریزی استراتژیك، ابـزار مدیریتی توانمندی است كه برای كمك به سازمانها طراحی می‌شود تا آنها بصورتی رقابتی، خود را با تغییرات پیش بینی شده محیط تطبیق دهند. فرآیند برنامه‌ریزی استراتژیك، یك نگرش و تجزیه و تحلیل از سازمان و محیط مربوط به آن ارائه می‌كند، شرایط فعلی سازمان و یا شركت را توضیح می دهد، و عوامل كلیدی مؤثر بر موفقیت آن را شناسایی می‌كند (Fry & Stoner, 1995, 12). تحلیل SWOT ابزاری کارآمد برای شناسایی شرایط محیطی و توانایی های درونی سازمان است. پایه و اساس این ابزار کارآمد در مدیریت استراتژیک و همین طور بازاریابی، شناخت محیط پیرامونی سازمان است (Duarte et al, 2006). اگر SWOT به خوبی به كار گرفته شود می تواند مبنای بسیار خوبی برای تدوین استراتژی باشد.

 

2-1- بیان مسأله

 

مدیریت استراتژیك عبارت است از فرآیندی كه از طریق آن سازمانها، محیطهای داخلی و خارجی خود را تحلیل كرده و از آن شناخت كسب می‌كنند. علاوه بر آن مسیر استراتژیك خود را پایه‌گذاری كرده، استراتژیهایی خلق می‌كنند كه آنها را برای رسیدن به اهداف تعیین شده كمك می‌نماید و آن استراتژیها را به اجرا می‌گذارند (هریسون و جان، 1382، 19). مدیریت استراتژیك به نحو گسترده ای امروزه توسط اغلب بنگاه های دولتی و خصوصی برای ایستادگی در برابر هجوم بی امان رقابت بازار و تغییرات محیطی استفاده می شود. پیچیدگی و ظرافت تصمیم گیری در كسب و كار، مدیریت استراتژیك را ضروری ساخته است (Sevkli et al, 2012). مدیریت فعالیت های متنوع و چند بعدی درونی، تنها بخشی از مسئولیت های مدرن مدیران می باشد. محیط بلافصل بیرونی مؤسسه هم عوامل چالش برانگیزی را فرا می آورد (پیرس و رابینسون، 1383). به منظور برخورد اثربخش با همه ی این عوامل كه بر توانایی شركت در رشد سود آور آن تأثیر دارند، مدیران به برنامه ریزی استراتژیك روی می آورند. تاكنون از ابزارها و تكنیك های كمی بسیاری در حوزه مدیریت استراتژیك استفاده شده است كه از آنجایی كه اصلی ترین مؤلفه در این حوزه، تصمیم گیری با در نظرگرفتن همزمان ملاحظات چندگانه می باشد لذا تكنیك های تصمیم گیری چند معیاره بیشترین میزان استفاده را به خود اختصاص داده اند. در این میان یكی از ابزار هایی كه در مرحله ی تدوین استراتژی برای تحلیل موارد استراتژیك درونی و بیرونی به كار می رود تحلیل SWOT می باشد که قادر است مهمترین فاكتورهای درونی و بیرونی كه می توانند آینده ی یك سازمان را تحت تاثیر قرار دهند را خلاصه كند (قدسی پور، 1384). هدف این تحلیل كه به بررسی و ارزیابی فرصتها و تهدیدهای محیط و نقاط ضعف و قوت بنگاه می پردازد، ارزیابی این است كه آیا بنگاه قادر به گرفتن فرصت ها و بهره برداری از آنها و اجتناب از تهدیدات محیط غیرقابل كنترل بیرونی نظیر نوسان قیمتها، بی ثباتی سیاسی، تحولات اجتماعی و تغییرات قوانین و مقررات و… می باشد. انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان کیش با هدف ایجاد بستر توسعه برای اجرای پروژه های زیربنایی و صنعتی بزرگ در کیش تشکیل شده است. با عنایت به سیاست تشویق دولت ایران برای سرمایه گذاری بخش خصوصی در امور زیربنایی، انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان کیش پروژه های مختلفی را در دست اجرا دارد، که برای موفقیت در این فعالیتها نیازمند برنامه ریزی استراتژیک بر پایه تجزیه و تحلیل درست و اصولی است از این رو تدوین استراتژی انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان کیش بر اساس تحلیل SWOT و با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) گام مؤثری در این زمینه است، با توجه به موارد مذکور سؤال اصلی تحقیق حاضر بصورت زیر مطرح می گردد:

 

استراتژی انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان کیش بر اساس تحلیل SWOT و با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) چگونه است؟

 

 

 

1-3- اهمیت و ضرورت

 

شرکتهایی که عملکردی عالی دارند به صورت منظم برنامه ریزی می کنند تا همواره آماده رویارویی با نوسانات و تغییراتی باشند که در محیطهای داخلی و خارجی شرکت رخ می دهد. شرکتهایی که سیستمهای برنامه‌ریزی آنها به گونه‌ای است که با تئوری مدیریت استراتژیک شباهت زیادی دارد، معمولاً در دوره‌های بلندمدت، از نظر مالی و اداری عملکرد بسیار بهتری خواهند داشت (Zhang, 2012). فرایند مدیریت استراتژیک تلاشی است برای تهیه نسخه دوم از آنچه در مغز انسان بسیار باهوش و نخبه می گذرد یعنی کسی که دارای درك مستقیم از اموراست و دانش اطلاعات را با تجزیه و تحلیلهای علمی در هم می آمیزد، تغییرات را شناسایی کرده و بقای سازمان در عرصه رقابتها وکشمکشها را فراهم می نماید. گام اول در مراحل برنامه ریزی استراتژیک تعیین رسالت، اهداف و ماموریتهای سازمان است و پس از آن می‌توان از طریق تحلیل SWOT که یکی از ابزارهای تدوین استراتژی است، برای سازمان استراتژی طراحی کرد که متناسب با محیط آن باشد. با استفاده از این تحلیل این امکان حاصل می‌شود که اولاً به تجزیه تحلیل محیط‌های داخلی و خارجی پرداخته و ثانیاً تصمیمات استراتژیکی اتخاذ نمود که قوتهای سازمان را با فرصتهای محیطی متوازن سازد (Duarte et al, 2006). تحلیل SWOTبه تنهایی یك ابزار تحلیلی برای تعیین اهمیت فاكتو رهای شناسایی شده و ارزیابی گزینه های مختلف استراتژیك بر حسب این فاكتور ها ارائه نمی كند. به این دلیل تحلیل SWOT نقصان ها و كمبود هایی در اندازه گیری و ارزیابی فاكتور ها دارا ست. با وجودی كه فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) این نقایص را بر طرف می كند اما خود این رویكرد در هنگامی كه بین فاكتور ها عدم استقلا ل و وابستگی وجود داشته باشد كارایی خود را از دست می دهد، چرا كه AHP فرض می كند فاكتور های حاضر در ساختار سلسله مراتبی مستقل می باشند در صورتی كه این فرض در بررسی تأثیرات محیط درونی و بیرونی نمی تواند پذیرفتنی باشد. لذا نیاز به ابزاری داریم كه وابستگی های ممكن میان فاكتور ها را به حساب آورد و اندازه گیری نماید. دراین تحقیق یك رویه الگوریتمیك مبتنی بر فرایند تحلیل شبكه ای بدین منظور ارائه می شود كه می تواند حتی وقتی بین فاكتور های SWOT وابستگی وجود داشته باشد كار را به خوبی به پیش ببرد. از SWOT به صورت گسترده‌ای در تعدادی از اقتصادهای توسعه یافته و در حال توسعه در مواردی مانند کمک به اتخاذ تصمیمات حوزۀ تجارت و بازرگانی، کمک به تعیین مکان ساخت شرکتهای تولیدی در چین، بررسی استراتژی‌های نفوذ و ترغیب و تشویق صادرات در چین و بریتانیا، توسعۀ اقتصاد منطقه‌ای در استرالیا، انتخاب شیوۀ عملکرد شرکتهای کوچک در اسکاتلند استفاده شده است. همچنین در سطح کشورها از این تحلیل جهت تحلیل پروژه‌های وسیع منطقه‌ای مانند سیستم‌های حمل و نقل و ترابری در هند و تحلیل پروژه‌های مناسب کارآفرین در ژاپن استفاده شده است (Duarte et al, 2006). با توجه به چشم انداز وسیع و رسالت عظیم انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان کیش و اهداف راهبردی نظیر:

 

2-3-3 : ممدوحان سعدی  32

 

2-3-4 : تخلّص و نسبت سعدی  33

 

2-3-5 :حالات، اخلاق و عادت شیخ سعدی  34

 

2-3-6: معرفی اجمالی آثار و تالیفات سعدی  35

 

2-3-7 آثار منثور  35

 

2-3-8: آثار منظوم 40

 

2-3-9: دوران پیری و آرامش سعدی …………………………………………………… …………….47

 

2-3-10 : تاریخ درست درگذشت سعدی  50

 

2-3-11: آرامگاه سعدی شیرازی  51

 

فصل سوّم: آیین حکومت و مملکت داری در آثار سعدی

 

مدخل……………………………………….. ……………………………………………..53

 

بخش اول: خصوصیات ومشخصات کلی حاکم و پادشاه از دیدگاه سعدی  56

 

3-1-1 : به کارگیری دیانت و هوش و درایت در اداره ی کشور  56

 

3-1-2 : بیم داشتن از پروردگار و سوق یافتن به دادگری  58

 

3-1-3 : پاس داشتن خاطر درویشان و درماندگان  59

 

3-1-4: خردمندی و بخشندگی  60

 

3-1-5: دور اندیشی و عاقبت نگری  61

 

3-1-6: سپردن سلطنت به جانشین 64

 

3-1-7: گرامی داشت علما و عالمان دین  65

 

3-1-8: مردم نوازی  65

 

3-1-9: مطیع کردگار بودن و پیروی از حق  66

 

3-1-10 : آداب و رسوم مجلس و انتخاب هم نشین  67

 

3-1-11: نرم خویی و شکیبایی  68

 

3-1-12 : نکوداشتن خردمندان  68

 

بخش دوم: آیین حکومت و مملکت داری از دیدگاه سعدی در حوزه سیاسی، امنیتی  69

 

3-2-1: آیین صلح و آشتی  69

 

3-2-2 : امنیت اجتماعی  70

 

3-2-3: پذیرش صلح و نپذیرفتن بند دشمن  72

 

3-2-4: دادگری در مورد زیردستان  73

 

3-2-5 : دروغ مصلحت آمیز  74

 

3-2-6: درنگ کردن در کشتن اسیران جنگ 75

 

3-2-7: رازداری در مسائل سیاسی  75

 

3-2-8: رسیدگی به امور سپاهیان  76

 

3-2-9: رعایت احتیاط در برخورد با دشمن  79

 

3-2-10: رعایت عدالت و دادگری  82

 

3-2-11: رفتار سیاسی  87

 

3-2-12: سازمان های اداری کشور  87

 

3-2-13: سازمان لشکری  89

 

3-2-14: قدرت شخص و قدرت پست و مقام 92

 

3-2-15: مصلحت اندیشی سعدی در سیاست   93

 

3-2-16: مجازات خرابکاران و مفسدان  93

 

3-2-17: ناپسند داشتن گزند دیگران  94

 

3-2-18 نگنجیدن دو پادشاه در یک مملکت (وحدت حکومت) 95

 

بخش سوم: آیین حکومت و مملکت داری از دیدگاه سعدی در حوزه برنامه ریزی و اقتصادی  96

 

3-3-1: اصل برنامه ریزی  96

 

3-3-2: سخت کوشی و پشتکار  97

 

3-3-3 گرامی داشتن مسافران و بازرگانان  97

 

3-3-4 خراج  99

 

بخش چهارم: آیین حکومت و مملکت داری از دیدگاه سعدی در حوزه عمران و آبادی  101

 

3-4-1 آباد کردن مملکت   101

 

بخش پنجم: آیین حکومت و مملکت داری از دیدگاه سعدی در حوزه توسعه مدیریت منابع انسانی  102

 

3-5-1 : انتصاب افراد 102

 

3-5-2: انتظار حداکثر از زیردستان  103

 

 

3-5-3: انتقادپذیری  103

 

3-5-4: بازنشستگی  104

 

3-5-5: تاکید بر منابع انسانی  105

 

3-5-6: تحمل سختیها 107

 

3-5-7: تعدیل و شکل دادن به رفتار زیردستان  107

 

3-5-8: خطای هاله ای  108

 

3-5-9: رفاه رعیت و مردم 109

 

3-5-10: سپردن امور به سیرچشمان  110

 

3-5-11: شایسته سالاری  110

 

3-5-12: علم و هنر بودن حاکمیت و پادشاهی  111

 

3-5-13 : نقش الگویی حاکم و پادشاه 113

 

فصل چهارم: نتیجه گیری و منابع و مآخذ

 

1-4 : نتیجه گیری  115

 

2-4 : منابع و مآخذ 119

 

چكیده انگلیسی

 

 

 

چکیده:

 

در پایان نامه ی حاضر در چهار فصل تلاش گردیده تا با سیر هدفمند به بیان مطالبی در قالب چهارچوب امروزی آیین حکومت و مملکت داری برگرفته از آثار سعدی بپردازیم:

 

فصل اوّل شامل کلیّات

 

در فصل دوم تلاش شده با توضیح حکومت و ضرورت وجود حکومت و حاکمیّت در جامعه به توضیح ارکان حکومت و چگونگی شکل گیری و سلسله مراتب و ارتباط قوا با هم بپردازیم.

 

همچنین به شناخت اجمالی و اثرات محیطی بر آثار سعدی در قالب وضعّیت عمومی ایران در قرن های هفتم و هشتم پرداخته ایم.

 

در فصل سوم تلاش نموده ایم در قالب پنج بخش آیین حکومت و مملکت داری موجود در آثار سعدی را توضیح دهیم.

 

بخش اوّل: آیین حکومت و مملکت داری در آثار سعدی خصوصیّات عمومی و کلّی حاکم و پادشاه در نظر بوده است .

 

بخش دوم از فصل سه آیین حکومت و مملکت داری در آثار سعدی در حوزه ی سیاسی امنیتی مدنظر بوده است.

 

در بخش سوم از فصل سه آیین حکومت و مملکت داری در آثار سعدی در حوزه ی برنامه ریزی و اقتصادی مورد توضیح قرار گرفته است.

 

دربخش چهارم از فصل سه: آیین حکومت و مملکت داری درآثارسعدی در حوزه ی عمرانی و آبادانی مورد نظر بوده و ضرورت آبادسازی کشور و احداث پل، وراه و حمام و مسجد و … توضیح داده شده است.

 

در بخش پنجم ونهایی نیز آیین حکومت ومملکت داری در آثار سعدی در حوزه مدیریت منابع انسانی مورد بحث قرار گرفته است .

 

فصل چهارم نیز نتیجه گیری از بحث و منابع مورد استفاده در نگارش پایان نامه درج گردیده است .

 

مقدّمه:

 

از قرن دوم هجری بخشی از اندیشه ی سیاسی در زمینه حکمت عملی متأثّر از متون ایرانیان پیش از اسلام در زمینه آداب ملوک و آیین کشورداری شکل گرفت و کتاب هایی با عنوان سیرالملوک یا سیاست نامه در تداوم اندرزنامه های دوره ساسانی تالیف شد. حکمت عملی مطرح در سیاست نامه ها، مجموعه ای از میراث علمی و الگوهای عملی و تجارب تاریخی گذشتگان است که سیاست نامه نویسان ـ که اغلب از کارگزاران دیوانی و درباری بودند ـ اصلاح عملکرد پادشاهان و در نهایت اصلاح و بهبود اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه بود.

 

مملکت داری و آیین شهریاری برای رسیدن به جامعه ای آرمانی و انسانی از دیربار در سرزمین کهن ما رونق و روایی ویژه داشته است. ضرورت برقراری امنیت و آسایش و عدالت اجتماعی همراه با مدیریت و سیاست مملکت داری در چنین سرزمینی که از دیرباز بر اساس حکومت سلطنتی استوار نبوده است . وجود حکومتی نیرومند را بر اساس دو محور داد و خرد بایسته و شایسته گردانیده است. یکی از منابعی که برای آشنایی بیشتر و شناخت روشن تر تاریخ و فرهنگ درخشان و دیرینه سال ایران و هم دریافت نکته های تازه و ماندگار آداب و رسوم هنر و آیین مملکت داری ایرانیان می توان معرّفی کرد ، آثار ادبی وزین است . آثار ادبی که با گذشت اعصار نه تنها غبار قدمت در رخسارشان ننشسته بلکه هر روز بیشتر از دیروز خودنمایی می کنند و به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از داشته های فرهنگ غنی ایرانی به چشم می آیند. چه بسا که بسیاری از آیین های شکوهمند و برجسته شهریاران خوب و بد و دستورالعمل شاهان و داد و بیداد در لابه لای این اسناد منثور و منظوم نهفته است. در این اسناد مبانی حکومت به گونه ای ظریف و دقیق در برابر چشم بینا و گوش شنوا قرار می گیرد، تا درسی باشد بر آنانی که می خواهند بر مردم حکم رانند.

 

در پایان نامه حاضر تلاش گردیده آثار استاد سخن سعدی شیرازی در حدّ توان مورد بررسی قرار گیرد البتّه از لحاظ آیین مملکت داری و حکومت گزاف نگفته ایم اگر علّت انتخاب آن را مقبولیّت مطالب سعدی در بین عوامّ و خواصّ بگوییم. اگر پیرمرد شبان بی سواد در دامنه کوه گوسفند چرانی می کند به زبان سعدی سخن می گوید و به این بیت تمثّل می جوید:

 

«گوسفند از برای چوپان نیست                      بلکه چوپان برای خدمت اوست»

 

و یاکفش دوز عوام بازاری چون سخن از کفش تنگ به میان می آید می گوید:

 

«تهی پای رفتن به از کفش تنگ»                            (دبیر سیاقی،1380، ص  355)

 

دردمند هجران کشیده ای که می خواهد دردهای درونی خویش را با بیانی رسا به زبان آورد جز این چه می گوید:

 

شب فراق که داند که تا سحر چند است؟                      مگر کسی که به زندان عشق دربند است

 

تاریخ وفات حکیم نظامی را حدود سال‌های 599 تا 602 هجری نوشته‌اند و از قرار مذکور حکیم گنجه‌ای حدود 64 سال عمر کرده است. جنازه‌ی وی را با احترام به خاک سپردند و مرقد او قرن‌ها به صورت زیارتگاه مشتاقان وی درآمد. بقعه و بارگاه او که در طول سده‌ها رو به ویرانی نهاده بود از نخستین سال‌های استقرار دولت جمهوری آذربایجان شوروی دوباره موردتوجه قرار گرفت و تعمیرات و اصلاحات اساسی در آن صورت گرفت.

 

(دستگردی، 1384: صص 5-3)

 

بیان مسئله

 

محیط اجتماعی نظامی گنجوی، شاعر و متفکر بزرگ ایرانی، یکی از نوابغ نادر گذشته است که فعالیت خلاقه او، یک مرحله مشّخص و اساسی در تاریخ ادب فارسی است.میراث غنی و چند جانبه و وسیع او، که ویژگیهای علمی و شاعرانه و کیفیت‏های وابسته به آنها را منعکس می‏کند، حاکی از نمونه‏های واقع گرایانه هنری و اجتماعی شگفت انگیز است.

 

فعالیت خلاقه نظامی با توجه به عمق محتوای آن، و اجتماعی و شخصیتها و هدف اخلاقی اجتماعی  آن، منحصر به فرد است.ارائه استادانه شخصیت انسانی، احساسات و عواطف بشری، شادی و اندوه او، آرزوها و تمنّاهای طبیعی او، مسائلی‏اند که در آثار نظامی مطرح و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و در همه موردها با آرمانهای اجتماعی شاعر، در هم آمیخته است.تجسسّ روان شناختی در جهان معنوی بشر، توجه به نگرانیها، تجارب، آشفتگیها و هدفهایش-همه اینها در اشعار نظامی مفهومی فیلسوفانه و اخلاقی می‏یابد.

 

نظامی پدیده شگفت انگیز سده ششم هجری شمسی است.

 

آثار و اشعار نظامی بسیار است که می توان آن را به دو قسمت تقسیم کرد :

 

1-  دیوان اشعار او که بیست هزار بیت بوده و آنچه از آن باقی است به نام « گنجینة گنجوی » و به همت حسن وحید دستگردی به چاپ رسیده است.

 

2- پنج مثنوی او به نام « خمسة نظامی » که مشتمل است بر :

 

الف : مثنوی « مخزان الاسرار » حاوی 2260 بیت که در حدود سال 570 ق به نام فخرالدین بهرامشاه بن داود پادشاه ارزنگان به نظم درآورده و از امّهات مثنوی های فارسی و مشتمل بر مواعظ و حکم در بیست مقاله است.

 

ب : منظومة « خسرو و شیرین » حاوی 6500 بیت ، به نام اتابک شمس الدین محمد جهان پهلوان بن ایلدگز. این مثنوی در سال 576 ق به پایان رسیده و شرح عشق خسرو پرویز پادشاه ساسانی به کنیزک ارمنی اش شیرین است.

 

ج : منظومة « لیلی و مجنون » حاوی 4700 بیت ، به نام شروانشاه ابوالمظفر اخستان بن منوچهر. این مثنوی در سال 588ق به پایان رسید و داستان عشق غم انگیز مجنون به لیلی است. این داستان ، از داستان های قدیم عرب بوده و نظامی در ابداع اصل آن مبتکر نبوده است اما خود هنگام نظم ، در آن تصرفات بسیار کرده است.

 

اهمیت و ضرورت تحقیق

 

نوع و سطح فعالیت‌های پژوهشی یکی از شاخص‌های اصلی توسعه و پیشرفت محسوب می‌شود. موفقیت در تمام فعالیت‌های مربوط به توسعه خدمات اجتماعی و… به گونه‌ای به گسترش فعالیت‌های پژوهشی بستگی دارد. در واقع پژوهش یکی از محورهای مهمی است که ضامن پیشرفت و توسعه پایدار در هر کشور به شمار می‌آید. اگر پژوهشی نشود، دانش بشری افزایش نخواهد یافت و دچار سکون و رکود خواهد شد. بدون انجام پژوهش امور آموزشی نیز از پویایی و نشاط لازم نیز برخوردار نخواهد بود. همه آنچه به عنوان پیشرفت علوم در دوره‌های گوناگون تاریخ می‌شناسیم، حاصل تلاش افرادی است که در کار خود رویکردی پژوهشی داشته‌اند و ذهن پرسشگرشان همواره محرکی برای فعالیت‌های پژوهشی آنان بوده است.

 

عوامل متعددی در توسعه پژوهش دخالت دارند که ذکر همه آن‌ها در این مختصر نمی‌گنجد. با این حال می‌توان به اختصار عوامل توسعه پژوهش را به سه بخش عوامل سخت افزاری، عوامل نرم افزاری و نیروی انسانی تقسیم نمود. منظور از عوامل سخت افزاری همه امکانات فیزیکی و زیرساخت‌های بنیادی است که امکان انجام پژوهش در حوزه‌های مختلف را برای پژوهشگران فراهم می‌آورد. مثلا وجود ابزارهای پژوهشی از قبیل دستگاه‌ها و آزمایشگاه‌های پیشرفته و امکانات شبکه‌ای و رایانه‌ای از جمله این منابع سخت افزاری محسوب می‌شوند. منظور از امکانات نرم افزاری جریان اطلاعات و دانش میان پژوهشگران است که از طریق مجله‌ها و منابع علمی دیگر به صورت چاپی یا الکترونیکی صورت می‌پذیرد. در‌‌نهایت، بخش سوم این مجموعه نیروی انسانی و پژوهشگرانی است که با دانش و تلاش خود می‌توانند امکانات سخت افزاری و نرم افزاری را به خدمت گرفته و طرح‌های پژوهشی گوناگون را تدوین و اجراکنند. علاوه براین، توسعه آتی پژوهش در هر کشور مبتنی بر گسترش رویکرد پژوهش‌مدار در آموزش آن کشور است که از سطح آموزش ابتدایی آغاز شده و تا پایان تحصیلات دانشگاهی استمرار می‌یابد.

 

حال با توجه به ویژگی های شعر نظامی گنجوی که می توان بصورت زیر آنها را شمرد:

 

1- تشبیهات و توضیحات او، زیبا و هنرمندانه و بسیار خیال انگیزند.
2-در تصویر جزئیات طبیعت و حالات، بسیار تواناست.
3-انتخاب الفاظ و کلمات مناسب که نتیجه آشکار آن، موسیقی شعر اوست.
4-ایجاد ترکیبات خاص و ابداع و اختراع معانی و مضامین نو و دلپسند.
5-تازگی معانی و ابداع ترکیبات تازه که در شعر نظامی به وفور یافت می شود، کلام وی را گاهی دچار ابهام می کند، علاوه بر اینها کثرت «لغات عربی» و «اصطلاحات علوم» و «اصول و مبانی فلسفه و معارف اسلامی» سخن این شاعر را دشوار و پیچیده کرده است.

 

این ویژگی ها می تواند آثار اجتماعی روز ما را برجسته تر نمایان کند و اشعار پند و اندرز گونه نظامی نیز در عبارت آموزی موثر باشد

 

فرضیه های پژوهش

 

1-بررسی آثار اجتماعی نظامی گنجوی تا چه حد مدنظر قرار گرفته است؟

 

 

2-بررسی آثار در ابیات نظامی گنجوی و مقایسه آن با مسائل اجتماعی روز تا چه حد مد نظر قرار گرفته است ؟

 

3-آثار اجتماعی نظامی گنجوی به چه شکلی به نگارش درآمده است ؟

 

اهداف تحقیق

 

1-بررسی احوال وآثار نظامی گنجوی

 

2-بررسی امور اجتماعی در شعر وغزلیات نظامی گنجوی