ب- حدیقه سنایی ……………………………………………………………………………………….. 16

 

ج- تاثیر عطار بر عراقی …………………………………………………………………………….. 16

 

تاثیر گذاری عراقی بر دیگر شاعران …………………………………………………………….. 17

 

عنوان                                                                                                                        صفحه

 

 

 

الف – تضمین ها و اقتباس های لفظی ……………………………………………………… 17

 

 ب- همانندی در وزن و قافیه و ردیف ……………………………………………… 17

 

ج- اقتباس ها ………………………………………………………………………………………………. 18

 

سبک ادبی عراقی ………………………………………………………………………………………………… 19

 

دستور مندی زبان عراقی ……………………………………………………………………………….. 19

 

شیوه ی واژه گزینی عراقی ……………………………………………………………………………. 20

 

قافیه و ردیف های فعلی …………………………………………………………………………………… 21

 

تراکم فعل در زبان عراقی ……………………………………………………………………………….. 21

 

نقش برخی عناصر موسیقی افزای در آثار عراقی …………………………………………………… 22

 

 

 

فصل دوم: استعاره و کاربرد آن در غزل های عراقی

 

  تعریف استعاره …………………………………………………………………………………………………….. 27

 

ارکان استعاره ……………………………………………………………………………………………….. 29

 

علاقه و قرینه در استعاره …………………………………………………………………………………… 30

 

انواع استعاره ……………………………………………………………………………………………… 30

 

 

• استعاره مصرحه ……………………………………………………………………………… 30

   

  • استعاره مصرحه مطلقه …………………………………………………………………. 30

   

  • استعاره مصرحه مجرده ……………………………………………………………….. 31

   

  • استعاره مصرحه مرشحه …………………………………………………………………….. 32

 

• استعاره مکنیه یا بالکنایه ………………………………………………………………….. 32

 

هدف از استعاره ………………………………………………………………………………………. 33

 

پیشینه مطالعات استعاره در غرب …………………………………………………………….. 33

 

ارسطو و استعاره ………………………………………………………………………………………………….. 34

 

دیدگاه رمانتیک ها در باره ی استعاره ………………………………………………………………. 35

 

مطالعات زبان شناختی استعاره ………………………………………………………………………. 38

 

استعاره ی زنده و استعاره ی مرده ………………………………………………………………………. 38

 

عنوان                                                                                                                        صفحه

 

 

 

استعاره ی مصرحه در غزلیات عراقی ………………………………………………………….. 39

 

این و آن به عنوان قرینه …………………………………………………………………………………….. 44

 

نمونه هایی دیگر از استعاره ی مصرحه ……………………………………………………….. 46

 

استعاره ی مکنیه در شعر عراقی ………………………………………………………………….. 48

 

تشخیص در شعر عراقی …………………………………………………………………………………… 51

 

استعاره ی تبعیه در شعر عراقی ……………………………………………………………………….. 57

 

استعاره ی تهکمیه ………………………………………………………………………………………………. 59

 

وجه شبه ( جامع)………………………………………………………………………………………………… 59

 

نمونه هایی از استعاره با جامع حسی و طرفین حسی ………………………………………….. 60

 

نمونه هایی از استعاره با جامع عقلی ………………………………………………………………… 61

 

اهمیت زیبایی شناختی استعاره ………………………………………………………………………….. 62

 

 

 

فصل سوم: نماد

 

زمینه های تاریخی و فرهنگی نماد………………………………………………………………….. 66

 

تفاوت نمادها و استعارات در غزل های عرفانی و غیر عرفانی……………………………….. 68

 

ماهیت نماد و تصویر نمادین………………………………………………………………………….. 69

 

خاستگاه نماد………………………………………………………………………………………………. 72

 

نماد های مرده و نماد های پویا…………………………………………………………………………. 73

 

رابطه ی بین نماد و استعاره………………………………………………………………………….. 74

 

نماد وکنایه ……………………………………………………………………………………………………… 76

 

نماد در غزلیات عراقی……………………………………………………………………………………. 76

 

اصطلاحات نمادین حوزه ی خمریات…………………………………………………………………. 77

 

اصطلاحات نمادین مربوط به اندام معشوق ……………………………………………………….. 91

 

اصطلاحات نمادین با بسامد کم………………………………………………………………………. 99

 

عنوان                                                                                                                        صفحه

 

 

 

فصل چهارم: اسطوره

 

تعاریف و مبانی…………………………………………………………………………………………………. 103

 

عوامل تغییر اسطوره در شعر …………………………………………………………………………… 105

 

بررسی اسطوره های غزل عراقی ………………………………………………………………………. 106

 

الف- داستان پیامبران …………………………………………………………………………………… 106

 

ب- داستان عاشقان …………………………………………………………………………. 106

 

ج- اسطوره های تازه ………………………………………………………………………………………. 108

 

فصل پنجم: نتیجه گیری …………………………………………………………………………………. 111

 

 فهرست منابع و مآخذ ………………………………………………………………………………. 115

 

 مقدمه

 

 الف- کلیات

 

«صور خیال» یا به اصطلاح اروپایی­ها «ایماژ» جزء لاینفکّ شعر قلمداد شده است. تقریباً در همه­ی تعاریفی که درباره­ی شعر از گذشته تاکنون ارائه شده، ماده­ی اصلی و جوهر اصلی شعر را «صورت خیال» دانسته­اند.بنابراین اگر بتوانیم خیال و اندیشه­های شاعری را به درستی، نمایش دهیم زیبایی­های اثر اورا نمایان کرده­ایم.

 

 فخرالدّین عراقی از شاعران بنامِ عارف­مسلکی است که زبانی بسیار روان و شیوا دارد و از تخیّلی بسیار قوی برخوردار بوده است؛ اشعار پرسوز و پرازشوق او در شعر عرفانی، بابی تازه گشود و غزل­ها و حتی ترکیبات و ترجیعات و قصاید او با معانی بلند عرفانی و احساسات و عواطف گرم، همراه است. وی بسیاری از تعبیرات و کنایات و رمزهای معمول بین عرفا و متصوفه را در شعر خود جای داده است.

 

جهان­بینی عرفانی، اقتضا می­کند که برای بیان معنای باطنی و درونی، از اشیاء محسوس، به صورت رمز و استعاره استفاده شود؛ شاعر و نویسنده­ی عارف با استفاده از رمزها و سمبل­ها، تصویرهایی را می آفریند که بر باطن و معنای درونی آنها دلالت دارد و در حقیقت شاعر و نویسنده­ی عارف، به دنبال آن حقیقت درونی است و لفظ چون کسوتی است که بر اندام معانی جلوه­گری می­کند.

 

«هنر و زیبایی، درست تقلید کردن و محاکات است، منظور این است که هنرمند باید اشیا را آن طور که بوده و هست یا آن طور که می گوید یا فکر می کند یا آن طور که می بایستی باشد نمایش دهد ؛ از این دیدگاه شعر نوعی هنر محسوب می شود زیرا شاعر همانند نقاشی است که تصویر می آفریند؛ اما این تصویر، اثر ذهنی یا شباهت قابل رویتی است که به وسیله‌ی کلمه، عبارت یا جمله ی نویسنده یا شاعر ساخته می شود تا تجربه حسی به ذهن خواننده یا شنونده منتقل گردد.» (کریمی،1390: 94)

 

در بلاغت قدیم، صورخیال را در حوزه­ی تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز بررسی می­کرده­اند؛ امّا در آثار جدیدی که در این حوزه نوشته شده، شمار  و حوزه­ی آن­ها بسی فراتر از این چهار محور است.

 

شاعران بزرگ از امکانات بیانی و بلاغی برای القای معانی خود سود می­جویند.توانایی عراقی، در بهره­گیری از عناصر زیبایی­ساز کلام، نشان از اطلاعات بسیار او در زمینه­ شعر و شاعری دارد؛ به­طوری که در بعضی مواقع اگر خواننده­ای با صور خیالی از قبیل استعاره و نماد آشنا نباشد درک بعضی از اشعار او برای وی دشوار خواهد بود.در سبک عراقی، بیان اندیشه به ویژهاندیشه­های عرفانی، نقش مهمی دارد و تصویر در درجه­ی دوم اهمیّت قرار دارد. برای عراقی نیز هم­چون دیگر شاعران عارفِ سبک عراقی، استعاره و نماد دستاویزی است برای بیان شاعرانه­ی اندیشه.

 

عراقی 312 غزل دارد که از جمله غزل­های شیوای زبان پارسی به شمار می­آید و در این پایان­نامه قصد بر آن است که غزلیّات عراقی از نظر میزان و چگونگی به­کار رفتن استعاره ، نماد و اسطوره در آن، به صورت « آماری » بررسی و تحلیل گردد . لازم به ذکر است از نظر صورخیال، به صورت کلّی درباره­ی کارکرد آن در دیوان عراقی، مطالعاتی انجام شده امّا نگارنده، هیچ پژوهشی را نیافته است که به صورت تحقیقی، میزان استفاده از استعاره، نماد و اسطوره در غزل های او را مورد مطالعه و بررسی قرار داده باشد؛ بنابراین، این پژوهش، با اهدافی که بدان اشاره شد ، پژوهشی نو به شمار می­آید.

 

2-1-1-1- خاستگاه‌های بینامتنیت                                                          10

 

2-1-1-1-1- نقد منابع و نقد سنتی                                                    11

 

2-1-1-1-2- زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی سوسور                                     12

 

2-1-1-1-3- فرمالیسم روسی                                                            13

 

2-1-1-1-4- مضمون‌شناسی                                                             14

 

2-1-1-1-5- هنر                                                                           14

 

2-1-1-1-6- دانش‌های تطبیقی                                                         15

 

2-1-1-2- پیشابینامتنیت باختینی                                                          15

 

2-1-1-3- بینامتنیت آغازین و نظریه‌گرا

 

2-1-1-3-1- بینامتینت از دیدگاه یولیا کریستوا                                      19

 

2-1-1-3-2- بینامتنیت از دیدگاه رولان بارت                                         23

 

2-1-1-4- بینامتنیت بازپسین و کارکردگرا

 

2-1-1-4-1- بینامتنیت از دیدگاه لوران ژنی                                           25

 

2-1-1-4-2- بینامتنیت از دیدگاه میکائیل ریفاتر                                     27

 

2-1-1-5- ترامتنیت ژنتی                                                                    31

 

2-1-1-5-1- بینامتنیت                                                                  32

 

2-1-1-5-2- پیرامتنیت                                                                  33

 

2-1-1-5-3- فرامتنیت                                                                   33

 

2-1-1-5-4- سرمتنیت                                                                   33

 

2-1-1-5-5- بیش‌متنیت                                                                 34

 

2-1-1-6- بینامتنیت در فرهنگ و هنر                                                     34

 

2-1-1-7- بینامتنیت از دیدگاه نظریه‌پردازان ادبیات کودک                            35

 

2-1-1-8- بینامتنیت در کتاب‌های داستانی‌تصویری                                     38

 

2-1-2- تمرکززدایی                                                        

 

2-1-2-1- تمرکززدایی و روان‌شناسی                                                         39

 

2-1-2-2- تمرکززدایی و ساختارشکنی                                                       42

 

2-1-2-3- تمرکززدایی و فرمالیسم                                                            42

 

2-1-2-4- تمرکززدایی در ادبیات کودک                                                    43

 

2-1-2-5- شگردهای تمرکززدایی در افسانه‌ها                       

 

2-1-2-5-1- پایان خوش                                                                  45

 

2-1-2-5-2- اغراق                                                                         45

 

2-1-2-5-3- مداخله‌ی راوی                                                             45

 

2-1-2-5-4- خودنمایی یا خودفاش‌سازیِ افسانه                                     46

 

2-1-2-5-5- وارونه‌سازی                                                                 46

 

2-1-2-5-6- رفت و برگشت                                                             47

 

2-1-2-5-7- نمای دور، نمای نزدیک                                                   47

 

2-1-2-5-8- سپیدنویسی                                                               ۴۸

 

2-1-3- توانمندسازی                                                                              48

 

2-1-3-1- پیشینه‌ی توانمندسازی در ایران                                               49

 

2-1-3-2- پیشینه‌ی توانمندسازی در خارج از ایران                                    50

 

2-1-3-3- مدلِ نظری توانمندسازیِ پیشنهادیِ فرنیا برگرفته از نظریه‌ی

 

توانمندسازی الیشوا سادان برای استفاده در ادبیات کودک و نوجوان                    55

 

2-1-3-3-1- توانمندسازی فردی                                                        55

 

2-1-3-3-2- توانمندسازی جمعی                                                       56

 

2-1-3-3-3- توانمندسازی تمرین حرفه‌ای (رهبر/نویسنده)                         56

 

2-1-4- جمع‌بندی شگردهای سه نظریه                                                        60

 

2-2- پیشینه‌ی پژوهش بر آثار آفرینش‌گرانِ کتاب‌های کودکان و نوجوانان        

 

2-2-1- پیشینه‌ی نقد اثرهای احمدرضا احمدی                                               61

 

2-2-2- پیشینه‌ی نقد اثرهای محمدرضا شمس                                                64

 

2-2-3- پیشینه‌ی نقد اثرهای آنتونی براون                                                    

 

2-2-3-1- پیشینه‌ی نقد اثرهای آنتونی براون در ایران                                   68

 

2-2-3-2- پیشینه‌ی نقد اثرهای آنتونی براون در خارج از ایران                         69

 

2-2-4- پیشینه‌ی نقد اثرهای موریس سنداک

 

 

2-2-4-1- پیشینه‌ی نقد اثرهای موریس سنداک در ایران                               71

 

2-2-4-2- پیشینه‌ی نقد اثرهای موریس سنداک در خارج از ایران                     71

 

فصل سوم: روش پژوهش                                                                                73

 

3-1- طرح پژوهش                                                                                      74

 

3-2- نمونه‌ی پژوهش                                                                                  75

 

3-3- روش داده‌یابی                                                                                    76

 

3-4- روش داده‌کاوی                                                                                   77

 

3-5- اعتبارسنجیِ پژوهش                                                                             77

 

3-6- حساسیت پژوهش‌گر                                                                             78

 

فصل چهارم: تبیین، تحلیل و بررسی                                                                80

 

4-1- پاسخ به دو پرسشِ نخست؛ تبیینِ ارتباطِ سه نظریه‌ی

 

 بینامتنیت، تمرکززدایی و توانمندسازی و الگوی نظریِ استخراج‌شده؛

 

«برهم‌کنش‌های بازی‌گوشانه‌ی دگرگون‌ساز»                                                       81

 

4-2- پاسخ به پرسشِ واپسین؛ تحلیل کتاب‌های داستانی‌تصویری

 

4-2-1- تحلیل کتاب‌های داستانی‌تصویری ایرانی                                              

 

4-2-1-1- تحلیل کتاب‌های داستانی‌تصویری احمدرضا احمدی                         

 

4-2-1-1-1- در بهار خرگوش سفیدم را یافتم                                       90

 

4-2-1-1-2- سفر در شب                                                               9۳

 

4-2-1-1-3- پسرک دریا را نگاه‌کرد و گفت:                                         9۸

 

4-2-1-1-4- پروانه روی بالش من به خواب رفته‌بود                               10۲

 

4-2-1-2- تحلیل کتاب‌های داستانی‌تصویری محمدرضا شمس                   

 

4-2-1-2-1- من، زن‌بابا و دماغِ بابام                                                10۶

 

4-2-1-2-2- بابا شُله‌زرد                                                              11۷       

 

4-2-1-2-3- من منِ کله‌گنده                                                    12۲

 

4-2-2- تحلیل کتاب‌های داستانی‌تصویری خارجی (انگلیسی و امریکایی)           

 

4-2-2-1- تحلیل کتاب‌های داستانی‌تصویری آنتونی براون

 

4-2-2-1-1- از میانِ آینه‌ی جادویی                                              1۳۰

 

4-2-2-1-2- تونل                                                                    13۸

 

4-2-2-1-3- صداها در پارک                                                      14۵   

 

4-2-2-2- تحلیل کتاب‌های داستانی‌تصویری موریس سنداک

 

4-2-2-2-1- سفر به سرزمین وحشی‌ها                                          15۶

 

4-2-2-2-2- بیرون، در آن‌جا                                                      16۲

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری                                                                  17۲

 

5-1- مقایسه‌ی کتاب‌های داستانی‌تصویری ایرانی و خارجی                      17۳ 

 

5-2- تکمیل الگوی نظری برهم‌کنش‌های بازی‌گوشانه‌ی دگرگون‌ساز              17۴   

 

5-3- پیشنهادهای پژوهش                                                                     1۸۰

 

5-4- محدودیت‌های پژوهش                                                                   1۸۰

 

– مقدمه

 

ادبیات کودک و نوجوان با وجود همه‌ی تردیدها و بحث‌های پیرامونی، که ماهیت آن را به‌پرسش‌می‌کشند، بی‌هیچ تزلزلی در جریان است. بحث‌هایی نظیر آن‌چه ژاکلین رز (۱۳۸۷) با تکیه بر پیش‌انگاشت‌های روان‌کاوانه، درباره‌ی ناممکنی ادبیات داستانی کودک و نوجوان می‌پردازد و آن را بستری برای بروز امیال سرکوب‌شده‌ی بزرگ‌سالان، تلاشی برای توجیهِ پرسش‌های از کودکی تا کنون پاسخ‌نیافته، و در نتیجه ادبیاتی جعلی و تصنعی می‌داند. یا زمانی‌که روزنه‌ی دیدِ کارین لسنیک-ابرشتاین (۱۳۸۷) ادبیات کودکان را به این دلیل که آن‌ها خود پدیدآورنده‌ی کتاب‌هایشان نیستند، تحمیلی انگاشته، ناممکن می‌پندارد. یا آن‌چنان‌که جان استیونز (۱۳۸۷)، جک زایپس (۱۳۸۷) و رادریک مگیلیس (۱۳۸۷) از ایدئولوژیک بودن ادبیات کودک، حتی با گرایش‌هایی نظیر مارکسیستی، پسااستعمارگرایی و فمینیستی‌مانند سخن‌می‌گویند. این چنین اظهارِ نظرهایی البته با تقابل‌هایی نیز از جانب دیگر نظریه‌پردازان روبه‌رو است. آرایی مانند برجسته‌سازیِ استقلالِ ادبیاتِ کودک و جداییِ آن از دیگر گونه‌های ادبی به دلیلِ ویژگیِ ذاتیِ دوسویگیِ کودک/بزرگ‌سال و تمایز و فاصله‌ی این دو از سوی خسرونژاد (۱۳۸۲)، فراخوانِ توجه به لذت‌های نهفته در کتاب‌های داستانی‌تصویری کودکان از جانب پری نودلمن (۱۳۸۷)، گوشزدهای گرت بی. متیوز (۱۳۸۷) درباره‌ی گنجایش ادبیات داستانی کودک و نوجوان به طرحِ اندیشیدنِ فلسفی، طرح قابلیت‌های رواییِ ویژه‌ی داستان‌های کودکان برای گذار به دوره‌ی نوجوانی در آرای ماریا نیکولایوا (۱۳۸۷) و حتا روشن‌سازیِ اجازه و اختیارِ کودکان برای بدخوانیِ کتاب‌هایشان و امکان معرفی آن‌ها در جایگاه منتقدانِ این زمینه از جانب پیتر هانت (۱۳۸۷ب) و ایدن چمبرز (۱۳۸۷ب).

 

به هر حال، تا کودک و نوجوان در این هستی هست می‌یابد و تا دوران کودکی و نوجوانی در ذهن‌ها نقش‌بسته تجلیِ ویژه می‌یابد، این گونه‌ی ادبی نیز آفریده و خوانده خواهدشد؛ چه مخاطبِ هدف‌مندش بزرگ‌سالِ دغدغه‌ورز باشد و چه کودکِ در پیِ خوانشِ بازی‌گوشانه و یا هر دو. شاید بتوان با یقین گفت این گونه‌ی ادبی حساس‌تر از سایر گونه‌هاست. چراکه اگر بابِ میلِ بزرگ‌سالی نباشد که وظیفه‌ی خود می‌داند کتاب‌ها را «انتخاب‌شده» در دسترسِ کودکان و نوجوانان قرار دهد، شگفتی‌های درونی‌اش هرگز با جهان‌بینیِ مخاطبِ اصلی‌اش کشف و بازخوانده نمی‌شود و اگر برای خوشایندِ بزرگ‌سال تزیین یافته‌باشد کودک و نوجوانِ چشم‌انتظار را در جایگاهی به‌وام‌گرفته‌شده قرار داده‌است. پس تقابلی ذاتی درونِ ادبیات کودک و نوجوان در جوشش است که برخی منتقدان را بر آن داشته تا موفقیتِ آن را در گروی احترام به همین لذت‌های دوگانه‌ی کودک/بزرگ‌سال بپندارند. همین پنداشت نیز حساسیت کار را دوچندان کرده‌، چشم‌ها را در جست‌وجوی ویژگی‌هایی واداشته است که در حینِ حفظِ ارتباطِ ضروری‌تلقی‌شده‌ی کودک و بزرگ‌سال، پاسخ‌گوی دغدغه‌های هر دو طرف نیز باشد. به بیانی روشن‌تر، هم فضای بازی‌گوشانه و طغیان‌کننده‌ی کودکی/نوجوانی را در خود بنمایاند، هم آنان را به خوانندگانی آگاه، خلاق، منعطف، توانا و در نهایت حرفه‌ای نزدیک‌تر کند. فشرده‌ی چنین انگاره‌ای را در ادبیات کودک می‌توان در آرای خسرونژاد و در عبارت «معصومیت نظام‌یافته» دید.

 

3-3- محققان ایرانی…………………………………………………………………………………………………… 29

 

3-4 تاثیر جنسیت بر زبان…………………………………………………………………………………………… 33

 

3-5 – خلاصه ی مطالب و نتیجه گیری……………………………………………………………………….. 35

 

فصل چهارم : بحث و بررسی داده‌ها

 

  4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………… 39

 

4-2- استراتژی‌های رد کردن در شرایط و موقعیت‌های مختلف………………………………………………. 40

 

4-2-1- ردکردن تقاضا…………………………………………………………………………………………………… 40

 

4-2-2- رد کردن دعوت………………………………………………………………………………………………. 47

 

 4-2-3- ردکردن پیشنهاد…………………………………………………………………………………………. 53

 

4-2-4- ردکردن تعارف…………………………………………………………………………………………….. 59

 

4-3 تاثیر جنسیت بر استراتژی‌های ردکردن………………………………………………………………… 63

 

4-3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….. 63

 

4-3-2- ردکردن تقاضا………………………………………………………………………………………………….. 64

 

4-3-3- رد کردن دعوت………………………………………………………………………………………….. 73

 

 4-3-4- ردکردن پیشنهاد…………………………………………………………………………………………. 82

 

4-3-5- ردکردن تعارف…………………………………………………………………………………………….. 91

 

 فصل پنجم : نتیجه‌گیری و پیشنهادات    

 

5-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 101

 

 5-2- خلاصه مطالب…………………………………………………………………………………………………. 101

 

5-3 پاسخ به پرسش‌های تحقیق …………………………………………………………………………………….. 102

 

5-4 پیشنهاداتی برای پژوهش‌های بعدی………………………………………………………………….. 105

 

فهرست منابع و ماخذ

 

 

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………. 106

 

منابع انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………… 107

 

 

• طرح موضوع تحقیق

 

2-3-6-ساختمان حروف اضافه و انواع آن………………………………………………………………………. 18

 

2-4-حروف در زبان عربی  ………………………………………………………………………………………………. 24

 

2-4-1-وجه تسمیه ی حروف جر و تقسیمات آن ها……………………………………………………. 24

 

2-4-2-انواع حروف جر…………………………………………………………………………………………………….. 25

 

2-4-3-اهمیت حروف جر………………………………………………………………………………………………… 27

 

2-5-تعدد معانی حروف…………………………………………………………………………………………………….. 28

 

فصل سوم: مقایسه ی تطبیقی حروف جر عربی و حروف اضافه ی ساده ی فارسی

 

3-1-گزینش حروف اضافه ی ساده ی فارسی در تطبیق با حروف جر عربی………………. 31

 

3-2-نمایندگان اصلی یک معنای مشترک در حروف جر عربی و حروف اضافه ی

 

 ساده ی فارسی………………………………………………………………………………………… 32

 

3-2-1-مقایسه ی حرف جر «من» در زبان عربی و حرف اضافه ی «از» در زبان

 

 فارسی       …………………………………………………………………………………………………. 32

 

3-2-1-1-حرف جر «من»……………………………………………………………………………………………….. 32

 

3-2-1-1-1- “من” جاره زائده……………………………………………………………………………………….. 32

 

3-2-1-1-2-«من» جاره غیر زائده…………………………………………………………………………………. 33

 

3-2-1-1-2-1-ابتدای غایت……………………………………………………………………………………………. 33

 

  3-2-1-1-2-1-1-ابتدای غایت مکانی…………………………………………………………………………. 34

 

3-2-1-1-2-1-1-2-ابتدای غایت زمانی………………………………………………………………………… 37

 

3-2-1-1-2-1-1-2-3-ابتدای غایت در اشخاص:…………………………………………………………. 39

 

3-2-1-1-2-1-1-2-4-ابتدای غایت در رویدادها: ………………………………………………………. 39

 

3-2-1-1-2- تبعیض………………………………………………………………………………. 40

 

3-2-1-1-3- بیان جنس…………………………………………………………………………………….. 41

 

3-2-1-1-4- تعلیل ……………………………………………………………………………………………… 43

 

3-2-1-1-5- تعویض ………………………………………………………………………………………… 45

 

3-2-1-1-6-استعلا…………………………………………………………………………………………….. 46

 

3-2-1-1-7- مجاوزت ……………………………………………………………………………………. 50

 

3-2-1-1-8- انتساب…………………………………………………………………………………….. 53

 

3-2-1-1-9- استعانت …………………………………………………………………………………. 55

 

3-2-1-1-10- تعریف …………………………………………………………………………………… 56

 

3-2-1-1-11- تفصیل………………………………………………………………………………….. 58

 

3-2-1-1-12- تفضیل…………………………………………………………………………….. 60

 

3-2-1-1-13- تباعُد……………………………………………………………………………….. 61

 

3-2-1-1-14-بیان منشأ یک امر…………………………………………………………….. 62

 

3-2-1-1-15-موافقت و مطابقت……………………………………………………………………. 63

 

3-2-1-1-16- تعاقب…………………………………………………………………………………. 65

 

3-2-1-1-17- ظرفیت………………………………………………………………………………. 66

 

3-2-1-3-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «از»………………………….. 67

 

3-2-1-3-1-اختصاص………………………………………………………………………………. 68

 

3-2-1-3-2-احتوا…………………………………………………………………………………………. 69

 

3-2-1-3-3-تکثیر در وصف ………………………………………………………………………. 69

 

3-2-1-4-معنای غیر مشترک موجود در حرف جر «من»…………………………. 70

 

3-2-1-4-1-مشابهت…………………………………………………………………………………… 70

 

3-2-2-حرف جر «باء » در عربی و حرف اضافه ی «به» در فارسی……………………………. 71

 

3-2-2-1- معانی مشترک حرف جر «باء» و حرف اضافه ی «به» ……………………………… 71

 

3-2-2-1-1-الصاق……………………………………………………………………………………….. 72

 

3-2-2-1-2-استعانت…………………………………………………………………………………. 74

 

3-2-2-1-3-استعلا…………………………………………………………………………………………… 75

 

3-2-2-1-4-تعویض و بدل………………………………………………………………………. 78

 

3-2-2-1-5-تعلیل………………………………………………………………………………………… 79

 

3-2-2-1-6- مجاوزت…………………………………………………………………………….. 80

 

3-2-2-1-7-انتهای غایت……………………………………………………………………………. 81

 

3-2-2-1-8-موافقت و مطابقت………………………………………………………………… 86

 

3-2-2-1-9-ظرفیت مکانی………………………………………………………………….. 87

 

 

3-2-2-1-10- ظرفیت زمانی………………………………………………………………………….. 88

 

3-2-2-1-11- مصاحبت…………………………………………………………………………. 90

 

3-2-2-1-12- مقابله………………………………………………………………………………………… 92

 

3-2-2-1-13- قسم…………………………………………………………………………………… 93

 

3-2-2-1-14- دلالت بر مقدار……………………………………………………………………… 94

 

3-2-2-1-15-«باء» مترادف «من» و «به» مترادف «از»……………………………………………… 96

 

3-2-2-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «به»……………………………………… 97

 

3-2-2-1-توضیح…………………………………………………………………………………………… 97

 

3-2-2-2-صیرورت………………………………………………………………………………………… 98

 

3-2-2-3-بیان حال…………………………………………………………………………………….. 98

 

3-2-2-4-استغراق………………………………………………………………………………….. 99

 

3-2-2-5- تعاقب و ترتیب…………………………………………………………………………. 100

 

3-2-2-6-مشابهت………………………………………………………………………………………. 100

 

3-2-2-7-مقاربت………………………………………………………………………………………… 101

 

3-2-3- معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «باء»………………………………. 102

 

3-2-3-1-باء النقل…………………………………………………………………………. 102

 

3-2-3-2-تفدیه ( فدا کردن )………………………………………………………………….. 102

 

3-2-3-4-بمعنای « تجاه ، أمام » …………………………………………………………………. 103

 

3-2-3-5-باء الزائد………………………………………………………………………………. 103

 

3-2-3-6-تبعیض…………………………………………………………………………………… 105

 

3-2-4-حرف جر «عن» و حرف اضافه ی « از »……………………………………….. 105

 

3-2-4-1-معانی مشترک حرف جر «عن» و حرف اضافه ی «از»:………………… 106

 

3-2-4-1-1-مجاوزت………………………………………………………………………………. 106

 

3-2-4-1-2- تعویض………………………………………………………………………………….. 107

 

3-2-4-1-3- استعلا…………………………………………………………………………… 107

 

3-2-4-1-4-تعلیل………………………………………………………………………………… 109

 

3-2-4-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «از»………………….. 109

 

3-2-4-3-معنای غیر مشترک موجود در حرف جر «عن»…………………………. 110

 

3-2-4-3-1-مرادف با معنای «بَعد»…………………………………………………………….. 110

 

3-2-5-حرف جر «إلی» و حرف اضافه ی «تا»…………………………………………….. 110

 

3-2-5-1-معنای مشترک حرف جر «إلی» و حرف اضافه ی «تا»………………… 111

 

3-2-5-1-1-انتهای غایت……………………………………………………………… 111

 

3-2-5-1-1-1-انتهای غایت حقیقی مکانی در حرف جر «عن»……………….. 111

 

3-2-5-1-1-2-انتهای غایت مجازی مکانی…………………………………………………………… 112

 

3-2-5-1-1-3-انتهای غایت حقیقی در زمان………………………………………………………………… 113

 

3-2-5-1-1-4-انتهای غایت مجازی زمانی…………………………………………………………………….. 113

 

3-2-5-1-1-5-انتهای غایت حقیقی در اشخاص…………………………………………………………… 114

 

3-2-5-1-1-6-انتهای غایت مجازی در رویدادها…………………………………………………………… 114

 

3-2-5-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «إلی»……………………………………………. 115

 

3-2-5-2-1-مصاحبت…………………………………………………………………………………… 115

 

3-2-5-2-2-تعلیل……………………………………………………………………………………….. 116

 

3-2-5-2-3-ظرفیت زمانی …………………………………………………………………………… 116

 

3-2-6-حرف جر «فی» و حرف اضافه ی « در »……………………………………………. 117

 

3-2-6-1-معانی مشترک حرف جر «فی» و حرف اضافه ی «در»……………….. 117

 

3-2-6-1-1- ظرفیت…………………………………………………………………………… 117

 

3-2-6-1-2-تعلیل…………………………………………………………………………………… 120

 

3-2-6-1-3-انتهای غایت…………………………………………………………………………… 121

 

3-2-6-1-4-توضیح:………………………………………………………………………………………… 122

 

3-2-6-1-5- بیان حالت…………………………………………………………………………………. 123

 

3-2-6-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «فی»……………………………… 124

 

3-2-6-2-1-استعلا…………………………………………………………………………………………… 124

 

3-2-6-2-2-مقایسه…………………………………………………………………………………….. 125

 

3-2-6-2-3-مصاحبت……………………………………………………………………………….. 125

 

3-2-6-3-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «در»…………………………………….. 126

 

3-2-6-3-1-مجاوزت………………………………………………………………………………………. 126

 

3-2-6-3-2-تعاقب………………………………………………………………………………………… 127

 

3-2-7-حرف جر «علی» و حرف اضافه ی «بر»……………………………………………………………. 127

 

3-2-7-1-معانی مشترک حرف جر «علی» و حرف اضافه ی «بر»……………………………… 127

 

3-2-7-1-1-استعلا………………………………………………………………………………………. 128

 

3-2-7-1-2-مجاوزت………………………………………………………………………………………. 129

 

3-2-7-1-3-مصاحبت………………………………………………………………………………… 130

 

3-2-7-1-4- تعلیل……………………………………………………………………………………….. 131 

 

3-2-7-1-5- مطابقت……………………………………………………………………………………….. 132

 

3-2-7-1-6-الزام ………………………………………………………………………………………… 133

 

3-2-7-1-7- مخالفت…………………………………………………………………………………… 133

 

3-2-7-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «علی»:………………………………………….. 134

 

3-2-7-2-1-بیان حالت………………………………………………………………………… 134

 

3-2-7-2-2-به معنای «مِن»…………………………………………………………………… 135

 

3-2-7-2-3-ظرفیت زمانی……………………………………………………………………………..135

 

3-2-7-3-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «بر»……………………………………… 136

 

3-2-8-حرف جر «لام» و حرف اضافه ی «بهر» و «برای»…………………………………………… 136

 

3-2-8-1-معانی مشترک حرف جر «لام» و حرف اضافه ی «بهر» و «برای»:……………. 137

 

3-2-8-1-1- تعلیل…………………………………………………………………………………….. 137

 

3-2-8-1-2-مالکیت ……………………………………………………………………………………. 139

 

3-2-8-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «لام»…………………………………………….. 140

 

3-2-8-2-1-اختصاص………………………………………………………………………………………………………. 140

 

3-2-8-2-2-انتهای غایت…………………………………………………………………………………………………. 140

 

3-2-8-2-3-استحقاق………………………………………………………………………………………………………. 140 

 

3-2-8-2-4-صیرورت……………………………………………………………………………………………………….. 141

 

3-2-8-2-5-ظرفیت…………………………………………………………………………………………………………. 141

 

3-2-8-2-6-تملیک………………………………………………………………………………………………………….. 142

 

3-2-8-2-7-تبلیغ…………………………………………………………………………………………………………….. 142

 

3-2-8-2-8-مقاربت………………………………………………………………………………………………………….. 143

 

3-2-8-2-9-تبعیض…………………………………………………………………………………………………………. 143

 

3-2-8-2-10-لام زائده…………………………………………………………………………………………………….. 144

 

3-2-8-2-11-برای تاكید نفی  ………………………………………………………………………………………. 144

 

3-2-8-2-12-برای قسم………………………………………………………………………………………………….. 144                  

 

3-2-9-حرف جر «کاف» و حرف اضافه ی «چون»………………………………………………………. 145

 

3-2-9-1-معنای مشترک حرف جر «کاف» و حرف اضافه ی «چون»……………………….. 145

 

3-2-9-1-1- مشابهت     ……………………………………………………………………………………………….. 145

 

3-2-9-1-1-1- شباهت از لحاظ هیئت…………………………………………………………………………. 145

 

3-2-9-1-1-2- شباهت از لحاظ جنس…………………………………………………………………………. 146

 

3-2-9-1-1-3-شباهت از لحاظ حالت……………………………………………………………………………. 147

 

3-2-9-1-1-4-شباهت از لحاظ مقدار……………………………………………………………………………. 147

 

3-2-9-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «کاف»:………………………………………….. 148

 

3-2-9-2-1-تعلیل……………………………………………………………………………………………………………. 148

 

3-2-9-2-2-تاکید …………………………………………………………………………………………………………… 149

 

3-2-9-2-3-در معنای اسمی ( به معنای مثل ): …………………………………………………………. 149

 

3-2-10-3-معنای غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «چون»…………………………….. 149

 

3-2-10-3-1-تفصیل……………………………………………………………………………………………………….. 150

 

3-2-11-حرف جر «حتی» و حرف اضافه ی «تا»:……………………………………………………….. 150

 

3-2-11-1-معانی مشترک حرف جر «حتی» و حرف اضافه ی «تا»:…………………………. 150                         

 

3-2-11-1-1-انتهای غایت………………………………………………………………………………………………. 151

 

3-2-11-1-2- تعلیل………………………………………………………………………………………………………… 152

 

3-2-12-دو حرف جر «مُذ ، مُنذُ» و حرف اضافه ی «از »…………………………………………… 152

 

3-2-13-حروف جر « حاشَ ، خَلا ، عَدا» و حروف اضافه ی « جز ، بجز»………………… 153

 

3-3-بررسی حروف اضافه ای که در جایگاه نماد اصلی یک معنی، معادلی در میان

 

حروف جر عربی ندارند………………………………………………………………………………………………………. 154

 

3-3-1-حرف اضافه ی «با»………………………………………………………………………………………………. 155

 

3-3-1-1-مصاحبت…………………………………………………………………………………………………………… 155

 

3-3-1-2-بیان حالت…………………………………………………………………………………………………………. 156

 

3-3-1-3-به معنای صاحب و دارنده ی صفت……………………………………………………………….. 156

 

3-3-1-4-تبلیغ…………………………………………………………………………………………………………………. 156

 

3-3-1-5-مخالفت……………………………………………………………………………………………………………… 157

 

3-3-1-6-مقابلت ………………………………………………………………………………………………………………. 157

 

3-3-1-7-استعانت…………………………………………………………………………………………………………….. 158

 

3-3-1-8-استدراک…………………………………………………………………………………………………………… 158

 

3-3-1-9-تعویض………………………………………………………………………………………………………………. 159

 

3-3-1-10-اختصاص………………………………………………………………………………………………………… 159

 

3-3-1-11-الصاق………………………………………………………………………………………………………………. 159

 

3-3-1-12-ظرفیت مکانی………………………………………………………………………………………………… 159

 

3-3-2-حرف اضافه ی «بی»……………………………………………………………………………………………. 160

 

3-3-2-1-نفی مصاحبت……………………………………………………………………………………………………. 160

 

3-3-2-2-نفی صفت…………………………………………………………………………………………………………. 160

 

3-3-2-3-بیان حالت…………………………………………………………………………………………………………. 161

 

3-3-3-حرف اضافه ی «را»……………………………………………………………………………………………… 161

 

3-3-3-1-علامت مفعول بی واسطه یا مستقیم……………………………………………………………… 162

 

3-3-3-2-قسم……………………………………………………………………………………………………… 162

 

3-3-3-3-تبلیغ…………………………………………………………………………………………………………………. 162

 

3-3-3-4- صیرورت………………………………………………………………………………………………………….. 163

 

3-3-3-5- فک اضافه………………………………………………………………………………………………………… 163

 

3-3-3-6-مقایسه»…………………………………………………………………………………………………………….. 163

 

3-3-3-7-مالکیت………………………………………………………………………………………………………………. 164

 

3-3-3-8-انتهای غایت……………………………………………………………………………………………………… 164

 

3-3-3-9- مترادف حرف اضافه ی «برای»…………………………………………………………………….. 164

 

3-3-3-10- تملیک…………………………………………………………………………………………………………… 165

 

3-3-3-11-مترادف حرف اضافه ی «به»……………………………………………………………………….. 165

 

3-3-3-12-مترادف حرف اضافه ی «از»………………………………………………………………………… 165

 

3-3-3-13-مترادف گروه حرف اضافه ای « از نظرِ »……………………………………………………. 165

 

3-3-3-14-: مترادف « صاحبِ ، دارنده ی ِ»…………………………………………………………………. 166

 

3-3-3-15- مترادف با « درباره ی »………………………………………………………………………………. 166

 

3-3-3-16-مترادف « به نظرِ »……………………………………………………………………………………….. 166

 

3-3-3-17- مترادف «برایِ، نزدِ »…………………………………………………………………………………… 166

 

3-3-3-18-مترادف حرف اضافه ی «بر»………………………………………………………………………… 167

 

3-3-3-19-مترادف « نسبت به، با»………………………………………………………………………………… 167

 

3-3-3-20-مترادف « بینِ ، میانِ……………………………………………………………………………………. 167

 

3-3-3-21-به معنای « سزاوارِ ، شایسته یِ»………………………………………………………………… 167

 

3-3-3-22- به منظور تخصیص مسندالیه………………………………………………………………………. 168

 

3-3-4-حروف جری که در جایگاه نماد اصلی یک معنی، معادلی در حروف

 

 اضافه ی فارسی ندارند……………………………………………………………………………………………………… 168

 

3-3-4-1-«رُبَّ»………………………………………………………………………………………………………………… 168

 

3-3-4-1-1-تکثیر…………………………………………………………………………………………………………….. 168

 

3-3-4-1-2-تقلیل…………………………………………………………………………………………………………….. 169

 

3-3-4-2-حرف جر «تاء» و «واو» مفید معنای قسم……………………………………………………. 169

 

 فصل چهارم:بررسی تفاوت های حروف در افاده ی یک معنای مشترک

 

4-1-مسأله ی نیابت حروف از یکدیگر…………………………………………………………………………….. 172

 

4-2-معانی مشترک حروف جر عربی و حروف اضافه ی فارسی…………………………………… 172

 

4-2-1-تعلیل  …………………………………………………………………………………………………………………… 172

 

4-2-1-1-تعلیل در زبان عربی…………………………………………………………………………………………. 172

 

4-2-1-1-1-تعلیل در «من»…………………………………………………………………………………………… 173

 

4-2-1-1-2-تعلیل در «باء»…………………………………………………………………………………………….. 173

 

4-2-1-1-3-تعلیل در « ل »…………………………………………………………………………………………… 173

 

4-2-1-1-4-تعلیل در «علی»………………………………………………………………………………………….. 174

 

4-2-1-1-5-تعلیل در «عن»…………………………………………………………………………………………… 174

 

4-2-1-1-6-تعلیل در «فی»……………………………………………………………………………………………. 174

 

4-2-1-2-تعلیل در زبان فارسی………………………………………………………………………………………. 175

 

4-2-1-2-1-تعلیل در «برای»…………………………………………………………………………………………. 175

 

4-2-1-2-2-تعلیل در «به»……………………………………………………………………………………………… 175

 

4-2-1-2-3-تعلیل در «از »: ………………………………………………………………………………………….. 176

 

4-2-1-2-4-تعلیل در «بر»……………………………………………………………………………………………… 176

 

4-2-1-2-5-تعلیل در حرف اضافه ی «در»…………………………………………………………………… 176

 

4-2-استعلا    …………………………………………………………………………………………………………………… 177

 

4-2-1-استعلاء در زبان عربی…………………………………………………………………………………………… 177

 

4-2-1-1-استعلا در «علی»…………………………………………………………………………………………….. 177

 

4-2-1-2-استعلا در «باء»………………………………………………………………………………………………… 177

 

4-2-1-3-استعلا در «عن»………………………………………………………………………………………………. 177

 

4-2-1-4-استعلا در «من»………………………………………………………………………………………………. 178

 

4-2-1-5-استعلا در «فی»………………………………………………………………………………………………. 178

 

4-2-2-استعلاء در زبان فارسی  ……………………………………………………………………………………… 178

 

4-2-2-1-استعلا در «به»………………………………………………………………………………………………… 178

 

4-2-3-ظرفیت……………………………………………………………………………………………………………. 179

 

4-2-3-1-ظرفیت در زبان عربی………………………………………………………………………………………. 179

 

4-2-3-1-1-ظرفیت در «من»………………………………………………………………………………………… 179

 

4-2-3-1-2-ظرفیت مکانی در «باء»:……………………………………………………………………………… 179

 

4-2-3-1-3-ظرفیت زمانی در «باء»……………………………………………………………………………….. 180

 

4-2-3-1-4-ظرفیت زمانی در «إلی»……………………………………………………………………………… 180

 

4-2-1-3-5-ظرفیت زمانی در «علی»…………………………………………………………………………….. 180

 

4-2-3-1-6-ظرفیت در « لام»……………………………………………………………………………………….. 180

 

4-2-3-2-ظرفیت در زبان فارسی……………………………………………………………………………………. 181

 

4-2-3-2-1- ظرفیت در «از»………………………………………………………………………………………….. 181

 

4-2-3-2-2-ظرفیت مکانی در «به»……………………………………………………………………………….. 181

 

4-2-3-2-3-ظرفیت زمانی در «به»:……………………………………………………………………………….. 181

 

4-2-3-2-4-ظرفیت زمانی در «بر»………………………………………………………………………………… 182

 

4-2-3-2-5-ظرفیت در «با»……………………………………………………………………………………………. 182

 

4-2-4-مجاوزت……………………………………………………………………………………………………… 182

 

4-2-4-1-مجاورت در عربی……………………………………………………………………………………………… 182

 

4-2-4-1-1-مجاوزت در حرف «من»…………………………………………………………………………….. 182

 

4-2-4-1-2-مجاوزت در حرف «باء»………………………………………………………………………………. 183

 

4-2-4-1-3-مجاوزت در «علی» …………………………………………………………………………………….. 183

 

4-2-4-2-مجاورت در زبان فارسی…………………………………………………………………………………… 184

 

4-2-4-2-1-مجاوزت در حرف «از»……………………………………………………………………………….. 184

 

4-2-4-2-2-مجاوزت در حرف «بر»……………………………………………………………………………….. 184

 

4-2-5-مصاحبت…………………………………………………………………………………………………………….. 184

 

4-2-5-1-مصاحبت در زبان عربی ………………………………………………………………………………….. 184

 

4-2-5-1-1- مصاحبت در حرف «باء»…………………………………………………………………………… 185

 

4-2-5-1-2-مصاحبت در حرف «علی» ………………………………………………………………………… 185

 

4-2-5-2-مصاحبت در زبان فارسی ……………………………………………………………………………….. 185

 

4-2-5-2-1-مصاحبت در حرف « به »………………………………………………………………………….. 186

 

4-2-5-2-2-مصاحبت در حرف «بر»……………………………………………………………………………… 186

 

4-2-6-استعانت………………………………………………………………………………………………… 187

 

 4-2-6-1-استعانت در زبان عربی ………………………………………………………………………………….. 187

 

4-2-6-1-1-استعانت در حرف «باء»………………………………………………………………………………. 187

 

4-2-6-1-2-استعانت در حرف «من»…………………………………………………………………………….. 187

 

4-2-6-2-استعانت در زبان فارسی …………………………………………………………………………………. 188

 

4-2-6-2-1-استعانت در حرف «با»………………………………………………………………………………… 188

 

4-2-6-2-2-استعانت در حرف «از» ……………………………………………………………………………… 188

 

4-2-6-2-3-استعانت در حرف «به»………………………………………………………………………………. 188

 

4-2-7-موافقت……………………………………………………………………………………………………… 189

 

 4-2-7-1-در زبان عربی…………………………………………………………………………………………………… 189

 

4-2-7-1-1-موافقت در حرف «علی»…………………………………………………………………………….. 189

 

4-2-7-1-2-موافقت در حرف «من»………………………………………………………………………………. 189

 

4-2-7-1-3-موافقت در حرف «باء»……………………………………………………………………………….. 190

 

4-2-7-2-موافقت در زبان فارسی……………………………………………………………………………………. 190

 

7-2-7-2-1-موافقت در حرف «بر»………………………………………………………………………………… 190

 

4-2-7-2-2-موافقت در حرف «از»…………………………………………………………………………………. 190

 

4-2-7-2-3-موافقت در حرف «به»………………………………………………………………………………… 191

 

  4-2-8-انتهای غایت……………………………………………………………………………………………………….. 191

 

4-2-8-1-انتهای غایت در حرف جر «إلی» و «حتی»………………………………………………….. 192

 

4-2-8-2-انتهای غایت در «باء»………………………………………………………………………………………. 193

 

4-2-8-3-انتهای غایت در «فی»……………………………………………………………………………………… 194

 

4-2-8-4-انتهای غایت در حرف «لام» جر…………………………………………………………………….. 194

 

 فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

 

بحث ونتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………… 196

 

منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………… 200 

 

1-1-بیان مسأله

 

2-2-2-آرای قصه­شناسان غیر ایرانی…………………………………………………….. 18

 

2-3-کارکردهای قصه­های عامیانه……………………………………………………….. 18

 

2-3-1-رویکرد اسطوره­ای……………………………………………………………….. 19

 

2-3-2-رویکرد اجتماعی………………………………………………………………………… 20

 

2-3-3- رویکرد روان­شناسی…………………………………………………………………….. 21     

 

فصل سوم: بررسی محتوایی قصه­ها

 

3-1-اسکندر و آب­حیات……………………………………………………………………….. 24

 

عنوان                                                                                       صفحه

 

3-2-آجیل مشکل­گشا………………………………………………………………………………. 31

 

3-3-آخروس …………………………………………………………………………………………….. 35

 

3-4-آخرین سفر حج…………………………………………………………………………………….. 39

 

3-5-آخرین شتر میر حمید ………………………………………………………………………… 41

 

3-6-آدم بدبخت……………………………………………………………………………………. 45

 

3-7-آدمی زاد ………………………………………………………………………………………………… 47

 

3-8-آدمی گرگ صورت………………………………………………………………………………. 49

 

3-9-آدی و بودی………………………………………………………………………………………… 54

 

3-10-آرزو……………………………………………………………………………………………………………… 56

 

3-11-آرش کمان گیر…………………………………………………………………………………… 59

 

3-12-آستر رویه را نگاه می­دارد، نه رویه آستر را…………………………………………….. 63

 

3-13-آسک……………………………………………………………………………………………….. 68

 

3-14-آسکه بوچلگه…………………………………………………………………………………….. 73

 

3-15-آسوکه­ی مد تنبل…………………………………………………………………………… 74

 

3-16-آسوکه­ی مرد تاجر…………………………………………………………………….. 77

 

3-17-آسه نی……………………………………………………………………….. 80

 

3-18-آسیابان و روباه…………………………………………………………………………… 81

 

3-19-آفتاب و مهتاب………………………………………………………………………. 83     

 

3-20-آقا تنلگو………………………………………………………………………………….. 85

 

3-21-آقا جغده و خانم کبکه…………………………………………………………….. 87

 

3-22-آقا حسنک……………………………………………………………………… 89

 

3-23-آقا قلی …………………………………………………………………. 93

 

3-24-آقا موریز………………………………………………………………………………… 95

 

3-25-آقا موشه……………………………………………………………………………….. 96

 

3-26-آق تنلگی……………………………………………………………………………. 97

 

3-27-آکچل………………………………………………………………………………………………… 99

 

 3-28-آکچلک…………………………………………………………………………………………. 101

 

3-29-آگبوری………………………………………………………………………………………………… 106

 

3-30-آلبرزنگی……………………………………………………………………………………………. 108

 

3-31-آلتین توپ…………………………………………………………………………………………. 113

 

عنوان                                                                                       صفحه

 

3-32-آلمانجیر……………………………………………………………………………………… 117

 

3-33-آنخودک……………………………………………………………………………………………………… 119

 

3-34-آوچی محمد………………………………………………………………………………….. 121

 

3-35-آه…………………………………………………………………………………………………….. 124

 

3-36-آه دختر کوچک بازرگان ……………………………………………………………………… 127

 

3-37-آهووک…………………………………………………………………………………………… 131

 

3-38-آهوی لنگ……………………………………………………………………………………….. 135

 

3-39-ابراهیم………………………………………………………………………………….. 138

 

3-40-ابراهیم گاو چران………………………………………………………………………. 140

 

3-41-ابن ملیح……………………………………………………………………………… 144

 

3-42-احمد پادشاه……………………………………………………………………………… 146

 

3-43-احمد تجار……………………………………………………………………… 148

 

3-44-احمد خان و علی ولی…………………………………………………………………… 151

 

3-45-احمد صیاد……………………………………………………………………………… 156

 

 

3-46-احمد لمتی ……………………………………………………………………………………….. 159

 

3-47-احمد و گلعذار………………………………………………………………….. 161

 

3-48-اذان گو…………………………………………………………………………………. 163

 

3-49-اسب ………………………………………………………………………………………… 167

 

3-50-اسب ابر و باد……………………………………………………………………. 169

 

3-51-استاد اصیب ……………………………………………………………………….. 172

 

3-52-استاد بو علی …………………………………………………………………………………. 175

 

3-53-استخاره کن……………………………………………………………………………… 177

 

3-54-اسداله که هم دختر عموشو گرفت و هم دختر پادشاهو………………………… 178

 

3-55-اسرار خونه­ی داروغه­ی نا­نجیب……………………………………………………………………. 180

 

3-56-اسکندر کبیر ………………………………………………………………………………………. 182

 

3-57-اسکندر و آب حیات………………………………………………………………………… 185

 

 3-58-اشکر سره خاوا بو را دبنه آو…………………………………………………………….. 188   

 

3-59-اصفهانی و شهمیرزادی………………………………………………………………………. 190

 

3-60-افراد ساده­لوح……………………………………………………………………….. 192

 

3-61-افسانه…………………………………………………………………………………………. 194

 

عنوان                                                                                       صفحه

 

3-62-افسانه­ی لری ………………………………………………………………………….. 196

 

3-63-الاغ آوازه خوان و شتر رقاص…………………………………………………………… 198

 

3-64-الله وار دیوانی یوخ……………………………………………………………………………….. 200

 

3-65-امتحان رفقا………………………………………………………………………………………….. 202

 

3-66-امتحان سه پسر پادشاه در اصفهان………………………………………………………. 204

 

3-67-امدک یگن…………………………………………………………………………………………… 206

 

3-68-ام زر زور……………………………………………………………………………………… 208

 

3-69-امیر­زاده و عرب زنگی…………………………………………………………………………. 210

 

3-70-امیر زن است نه مرد، چشم­های امیر تو را کشت……………………………………. 214

 

3-71-امیر هنرمند………………………………………………………………………………………… 218

 

3-72-انار خاتون………………………………………………………………………………… 220

 

3-73-اندرز­های حکیمانه………………………………………………………………………… 223

 

3-74-انگشتری شاه عباس کبیر…………………………………………………………….. 227

 

3-75-انگله من، دنگله من، منگله من…………………………………………………. 229

 

3-76-اوستا ابراهیم…………………………………………………………………………. 230

 

3-77-اوغچه پرین………………………………………………………………………………. 232

 

3-78-این بز است یا خر……………………………………………………………….. 234

 

3-79-این رو می­گند بخیل ……………………………………………………………….. 236

 

3-80-این نمی­ماند………………………………………………………………………………….. 237

 

3-81-ای وای……………………………………………………………………………………………. 239

 

3-82-ای وای های………………………………………………………………………………. 242

 

3-83-بابا خار­کن …………………………………………………………………………………. 244

 

3-84-بادی که از ورامین نرمه­ی آردو می­برد……………………………………………… 246

 

3-85-بازرگان…………………………………………………………………………………… 248

 

3-86-بازرگان و قاضی و بهلول………………………………………………………… 250

 

3-87-باغبان و پرنده­ی کوچک…………………………………………………………… 252

 

3-88-باغبان و دختر پادشاه………………………………………………………………………. 253

 

3-89-باغ سیب………………………………………………………………………………………… 255

 

3-90-باغ گل زرد و باغ گل سرخ………………………………………………………………….. 258

 

3-91-باقر آهنگر…………………………………………………………………………………………… 261

 

عنوان                                                                                       صفحه

 

3-92-باوه بیل به­ته………………………………………………………………………………… 263

 

3-93-باهوشان………………………………………………………………………………………………. 265

 

3-94-بچه درویش………………………………………………………………………………. 267

 

3-95-بدکار به سزای خودش می­رسد………………………………………………………. 269

 

3-96-برادر عاقل و برادر دیوانه…………………………………………………………………… 271   

 

3-97-برادر عوض نداره……………………………………………………………………………… 273

 

3-98-برادر ناتنی و گنج آقا موشه……………………………………………………………….. 275

 

3-99-برا شیت و برا عاقل………………………………………………………………… 278   

 

3-100-برزگر و خرس…………………………………………………………………………….. 280

 

3-101-برگ ظلمات…………………………………………………………………………………………. 282

 

3-102-برگ مروارید…………………………………………………………………………………… 285

 

3-103-بز بزکان…………………………………………………………………………………………… 288

 

3-104-بز دروغ­گو……………………………………………………………………………………. 290

 

3-105-بزرگمهر………………………………………………………………………………………….. 292

 

3-106-بز ریش سفید……………………………………………………………………….. 294   

 

3-107-بز زنگوله پا…………………………………………………………………….. 296

 

3-108-بز فضول……………………………………………………………………………………………… 298

 

3-109-خر و گوساله و قوچ……………………………………………………………… 300

 

3-110-بللئوک، آوا­انداز، شلنگ انداز………………………………………………………. 301

 

3-111-بلال آقا…………………………………………………………………………………………… 303

 

3-112-بلبل………………………………………………………………………………………….. 307

 

3-113-بلبل………………………………………………………………………………………………….. 310

 

3-114-بلبل خیارک………………………………………………………………………………… 312

 

3-115-بلبل سر گشته………………………………………………………………………………. 315

 

3-116-بمونی و اسکندر………………………………………………………………….. 317

 

3-117-بنه­کی…………………………………………………………………………………….. 320

 

3-118-بوته­ی گل محمدی و هفت سرو……………………………………………………… 322

 

3-119- بوذرجمهر و خزانه­دار انوشیروان………………………………………………………… 324

 

3-120-بوعلی………………………………………………………………………………………….. 326

 

3-121-بوعلی سینا……………………………………………………………………….. 329

 

عنوان                                                                                       صفحه

 

3-122-بوعلی سینا و استاد…………………………………………………………….. 331

 

3-123- به دنبال فلک…………………………………………………………………………………… 333

 

3-124-بهرام قهرمان………………………………………………………………………………………… 335

 

3-125-بهلول و موش­های آهن­خوار…………………………………………………………….. 339

 

3-126-بهلول دانا……………………………………………………………………………………… 341

 

3-127-بهلول دانا و بازرگان………………………………………………………………………………. 343

 

3-128-بهلول دانا و خلیفه…………………………………………………………………. 345

 

3-129-بهلول دانا و خلیفه­ی بغداد………………………………………………….. 347

 

3-130-بهلول داننده و بهلول دیوانه…………………………………………………………… 350

 

3-131-بی­بی­له و چی­چی­له………………………………………………………………….. 352

 

3-132-بی­بی­لی­لی جان……………………………………………………………………………………. 353

 

3-133-بی­بی­ ناردونه………………………………………………………………………………… 356

 

3-134-بی­بی نگار و می­سس قبار………………………………………………………. 359

 

3-135-بی­غم دنیا……………………………………………………………………………………………. 363

 

فصل چهارم: نتیجه­گیری…………………………………………………… 365

 

 منابع و مآخذ……………………………………………………………………… 380

 

 کلیات

 

­

 

­ 1-1-مقدمه

 

 بررسی و مطالعه در هر امری، ابتدا نیاز به شناخت جامع و دقیق از آن امر دارد. برای بررسی فرهنگ عامه به عنوان بخشی از فرهنگ هر جامعه­ای ابتدا باید تعریفی از فرهنگ ارائه داد. تعریف « فرهنگ» کار دشواری است و هرگز اتفاق نظری درباره­ی آن وجود نداشته است.

 

در واژه­نامه­های فارسی به­طور ضمنی به دو مفهوم اساسی فرهنگ که «ریشه» و «چشمه» باشد، اشاره شده است. این دو نکته دریافت و برداشتی از اندیشه­ها و تلقی عامه در بیان کاربرد این کلمه است. در این مورد در بعضی از این واژه­نامه­ها از قبیل فرهنگ جهانگیری، مجمع­ الفرس، لطایف اللغات، برهان قاطع، برهان جامع، نفیسی و … فرهنگ به شاخه­ی درختی اطلاق شده است که آن را می­خوابانند و روی قسمتی از آن خاک می­ریزند، به­طوری که سر شاخه از خاک بیرون باشد. مدتی به همین طریق می­گذرد تا شاخه بیخ برآورد و ریشه بدواند. آن­گاه آن شاخه را می­کنند و در جای دیگری می­نشانند و با این روش درختی ریشه­دار و مستقل آماده­ی بهره­برداری می­شود. در بعضی دیگر از کتب لغت، فرهنگ را به معنی کاریز و قنات گرفته­اند، علاوه بر این­ها، فرهنگ به معنی ادب، عقل، دانش، بزرگی، حکمت، معرفت، علم، فضیلت و هم­چنین به کتابی که مشتمل بر لغات و معانی باشد نیز فرهنگ می­گویند (بیهقی،1367 :10 و9).

 

در آغاز سده­ی حاضر فرهنگ مفهوم تازه­ای یافت. ابتدا به مفهوم آموزش و پرورش و برابر کلمه­­یeducation، اما رفته رفته به مفهوم اصلی خود، یعنی آن­چه انگلیسی­ها culture می­گویند، به کار رفت. امروزه کلمه­ی فرهنگ معادل دقیقی برای کلمه­ی culture است و تمام سطوح معنایی آن را در بر­می­گیرد. با این حال در ارائه­ی تعریفی دقیق از آن و این­که چه مواردی شامل فرهنگ می­شود، همواره اختلاف نظر وجود داشته است. شاید بتوان یکی از جامع­ترین تعریف­ها را این دانست که

 

فرهنگ مجموعه­ی پیچیده­ای است شامل معارف، معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، آیین­ها و بالاخره تمام عادات، رفتارها و ضوابطی که فرد به عنوان عضو جامعه از جامعه­ی خود فرامی­گیرد و در برابر آن جامعه وظایف و تعهداتی را برعهده دارد (روح­الامینی، 1380: 6).

 

اگر فرهنگ جامعه­ای را به پرنده­ای تشبیه کنیم،  فرهنگ رسمی و فرهنگ عامه دو بال آن پرنده هستند که برای شناخت بهتر و دقیق­تر جامعه شناخت هردوی آن­ها الزامی است. آن­چه در این میان قابل توجه است، این است که سرچشمه­ی همه­ی هنرها و دانش­ها مردم­اند و در میان مردم پدید آمده اند.