2-2-2-آرای قصه­شناسان غیر ایرانی…………………………………………………….. 18

 

2-3-کارکردهای قصه­های عامیانه……………………………………………………….. 18

 

2-3-1-رویکرد اسطوره­ای……………………………………………………………….. 19

 

2-3-2-رویکرد اجتماعی………………………………………………………………………… 20

 

2-3-3- رویکرد روان­شناسی…………………………………………………………………….. 21     

 

فصل سوم: بررسی محتوایی قصه­ها

 

3-1-اسکندر و آب­حیات……………………………………………………………………….. 24

 

عنوان                                                                                       صفحه

 

3-2-آجیل مشکل­گشا………………………………………………………………………………. 31

 

3-3-آخروس …………………………………………………………………………………………….. 35

 

3-4-آخرین سفر حج…………………………………………………………………………………….. 39

 

3-5-آخرین شتر میر حمید ………………………………………………………………………… 41

 

3-6-آدم بدبخت……………………………………………………………………………………. 45

 

3-7-آدمی زاد ………………………………………………………………………………………………… 47

 

3-8-آدمی گرگ صورت………………………………………………………………………………. 49

 

3-9-آدی و بودی………………………………………………………………………………………… 54

 

3-10-آرزو……………………………………………………………………………………………………………… 56

 

3-11-آرش کمان گیر…………………………………………………………………………………… 59

 

3-12-آستر رویه را نگاه می­دارد، نه رویه آستر را…………………………………………….. 63

 

3-13-آسک……………………………………………………………………………………………….. 68

 

3-14-آسکه بوچلگه…………………………………………………………………………………….. 73

 

3-15-آسوکه­ی مد تنبل…………………………………………………………………………… 74

 

3-16-آسوکه­ی مرد تاجر…………………………………………………………………….. 77

 

3-17-آسه نی……………………………………………………………………….. 80

 

3-18-آسیابان و روباه…………………………………………………………………………… 81

 

3-19-آفتاب و مهتاب………………………………………………………………………. 83     

 

3-20-آقا تنلگو………………………………………………………………………………….. 85

 

3-21-آقا جغده و خانم کبکه…………………………………………………………….. 87

 

3-22-آقا حسنک……………………………………………………………………… 89

 

3-23-آقا قلی …………………………………………………………………. 93

 

3-24-آقا موریز………………………………………………………………………………… 95

 

3-25-آقا موشه……………………………………………………………………………….. 96

 

3-26-آق تنلگی……………………………………………………………………………. 97

 

3-27-آکچل………………………………………………………………………………………………… 99

 

 3-28-آکچلک…………………………………………………………………………………………. 101

 

3-29-آگبوری………………………………………………………………………………………………… 106

 

3-30-آلبرزنگی……………………………………………………………………………………………. 108

 

3-31-آلتین توپ…………………………………………………………………………………………. 113

 

عنوان                                                                                       صفحه

 

3-32-آلمانجیر……………………………………………………………………………………… 117

 

3-33-آنخودک……………………………………………………………………………………………………… 119

 

3-34-آوچی محمد………………………………………………………………………………….. 121

 

3-35-آه…………………………………………………………………………………………………….. 124

 

3-36-آه دختر کوچک بازرگان ……………………………………………………………………… 127

 

3-37-آهووک…………………………………………………………………………………………… 131

 

3-38-آهوی لنگ……………………………………………………………………………………….. 135

 

3-39-ابراهیم………………………………………………………………………………….. 138

 

3-40-ابراهیم گاو چران………………………………………………………………………. 140

 

3-41-ابن ملیح……………………………………………………………………………… 144

 

3-42-احمد پادشاه……………………………………………………………………………… 146

 

3-43-احمد تجار……………………………………………………………………… 148

 

3-44-احمد خان و علی ولی…………………………………………………………………… 151

 

3-45-احمد صیاد……………………………………………………………………………… 156

 

 

3-46-احمد لمتی ……………………………………………………………………………………….. 159

 

3-47-احمد و گلعذار………………………………………………………………….. 161

 

3-48-اذان گو…………………………………………………………………………………. 163

 

3-49-اسب ………………………………………………………………………………………… 167

 

3-50-اسب ابر و باد……………………………………………………………………. 169

 

3-51-استاد اصیب ……………………………………………………………………….. 172

 

3-52-استاد بو علی …………………………………………………………………………………. 175

 

3-53-استخاره کن……………………………………………………………………………… 177

 

3-54-اسداله که هم دختر عموشو گرفت و هم دختر پادشاهو………………………… 178

 

3-55-اسرار خونه­ی داروغه­ی نا­نجیب……………………………………………………………………. 180

 

3-56-اسکندر کبیر ………………………………………………………………………………………. 182

 

3-57-اسکندر و آب حیات………………………………………………………………………… 185

 

 3-58-اشکر سره خاوا بو را دبنه آو…………………………………………………………….. 188   

 

3-59-اصفهانی و شهمیرزادی………………………………………………………………………. 190

 

3-60-افراد ساده­لوح……………………………………………………………………….. 192

 

3-61-افسانه…………………………………………………………………………………………. 194

 

عنوان                                                                                       صفحه

 

3-62-افسانه­ی لری ………………………………………………………………………….. 196

 

3-63-الاغ آوازه خوان و شتر رقاص…………………………………………………………… 198

 

3-64-الله وار دیوانی یوخ……………………………………………………………………………….. 200

 

3-65-امتحان رفقا………………………………………………………………………………………….. 202

 

3-66-امتحان سه پسر پادشاه در اصفهان………………………………………………………. 204

 

3-67-امدک یگن…………………………………………………………………………………………… 206

 

3-68-ام زر زور……………………………………………………………………………………… 208

 

3-69-امیر­زاده و عرب زنگی…………………………………………………………………………. 210

 

3-70-امیر زن است نه مرد، چشم­های امیر تو را کشت……………………………………. 214

 

3-71-امیر هنرمند………………………………………………………………………………………… 218

 

3-72-انار خاتون………………………………………………………………………………… 220

 

3-73-اندرز­های حکیمانه………………………………………………………………………… 223

 

3-74-انگشتری شاه عباس کبیر…………………………………………………………….. 227

 

3-75-انگله من، دنگله من، منگله من…………………………………………………. 229

 

3-76-اوستا ابراهیم…………………………………………………………………………. 230

 

3-77-اوغچه پرین………………………………………………………………………………. 232

 

3-78-این بز است یا خر……………………………………………………………….. 234

 

3-79-این رو می­گند بخیل ……………………………………………………………….. 236

 

3-80-این نمی­ماند………………………………………………………………………………….. 237

 

3-81-ای وای……………………………………………………………………………………………. 239

 

3-82-ای وای های………………………………………………………………………………. 242

 

3-83-بابا خار­کن …………………………………………………………………………………. 244

 

3-84-بادی که از ورامین نرمه­ی آردو می­برد……………………………………………… 246

 

3-85-بازرگان…………………………………………………………………………………… 248

 

3-86-بازرگان و قاضی و بهلول………………………………………………………… 250

 

3-87-باغبان و پرنده­ی کوچک…………………………………………………………… 252

 

3-88-باغبان و دختر پادشاه………………………………………………………………………. 253

 

3-89-باغ سیب………………………………………………………………………………………… 255

 

3-90-باغ گل زرد و باغ گل سرخ………………………………………………………………….. 258

 

3-91-باقر آهنگر…………………………………………………………………………………………… 261

 

عنوان                                                                                       صفحه

 

3-92-باوه بیل به­ته………………………………………………………………………………… 263

 

3-93-باهوشان………………………………………………………………………………………………. 265

 

3-94-بچه درویش………………………………………………………………………………. 267

 

3-95-بدکار به سزای خودش می­رسد………………………………………………………. 269

 

3-96-برادر عاقل و برادر دیوانه…………………………………………………………………… 271   

 

3-97-برادر عوض نداره……………………………………………………………………………… 273

 

3-98-برادر ناتنی و گنج آقا موشه……………………………………………………………….. 275

 

3-99-برا شیت و برا عاقل………………………………………………………………… 278   

 

3-100-برزگر و خرس…………………………………………………………………………….. 280

 

3-101-برگ ظلمات…………………………………………………………………………………………. 282

 

3-102-برگ مروارید…………………………………………………………………………………… 285

 

3-103-بز بزکان…………………………………………………………………………………………… 288

 

3-104-بز دروغ­گو……………………………………………………………………………………. 290

 

3-105-بزرگمهر………………………………………………………………………………………….. 292

 

3-106-بز ریش سفید……………………………………………………………………….. 294   

 

3-107-بز زنگوله پا…………………………………………………………………….. 296

 

3-108-بز فضول……………………………………………………………………………………………… 298

 

3-109-خر و گوساله و قوچ……………………………………………………………… 300

 

3-110-بللئوک، آوا­انداز، شلنگ انداز………………………………………………………. 301

 

3-111-بلال آقا…………………………………………………………………………………………… 303

 

3-112-بلبل………………………………………………………………………………………….. 307

 

3-113-بلبل………………………………………………………………………………………………….. 310

 

3-114-بلبل خیارک………………………………………………………………………………… 312

 

3-115-بلبل سر گشته………………………………………………………………………………. 315

 

3-116-بمونی و اسکندر………………………………………………………………….. 317

 

3-117-بنه­کی…………………………………………………………………………………….. 320

 

3-118-بوته­ی گل محمدی و هفت سرو……………………………………………………… 322

 

3-119- بوذرجمهر و خزانه­دار انوشیروان………………………………………………………… 324

 

3-120-بوعلی………………………………………………………………………………………….. 326

 

3-121-بوعلی سینا……………………………………………………………………….. 329

 

عنوان                                                                                       صفحه

 

3-122-بوعلی سینا و استاد…………………………………………………………….. 331

 

3-123- به دنبال فلک…………………………………………………………………………………… 333

 

3-124-بهرام قهرمان………………………………………………………………………………………… 335

 

3-125-بهلول و موش­های آهن­خوار…………………………………………………………….. 339

 

3-126-بهلول دانا……………………………………………………………………………………… 341

 

3-127-بهلول دانا و بازرگان………………………………………………………………………………. 343

 

3-128-بهلول دانا و خلیفه…………………………………………………………………. 345

 

3-129-بهلول دانا و خلیفه­ی بغداد………………………………………………….. 347

 

3-130-بهلول داننده و بهلول دیوانه…………………………………………………………… 350

 

3-131-بی­بی­له و چی­چی­له………………………………………………………………….. 352

 

3-132-بی­بی­لی­لی جان……………………………………………………………………………………. 353

 

3-133-بی­بی­ ناردونه………………………………………………………………………………… 356

 

3-134-بی­بی نگار و می­سس قبار………………………………………………………. 359

 

3-135-بی­غم دنیا……………………………………………………………………………………………. 363

 

فصل چهارم: نتیجه­گیری…………………………………………………… 365

 

 منابع و مآخذ……………………………………………………………………… 380

 

 کلیات

 

­

 

­ 1-1-مقدمه

 

 بررسی و مطالعه در هر امری، ابتدا نیاز به شناخت جامع و دقیق از آن امر دارد. برای بررسی فرهنگ عامه به عنوان بخشی از فرهنگ هر جامعه­ای ابتدا باید تعریفی از فرهنگ ارائه داد. تعریف « فرهنگ» کار دشواری است و هرگز اتفاق نظری درباره­ی آن وجود نداشته است.

 

در واژه­نامه­های فارسی به­طور ضمنی به دو مفهوم اساسی فرهنگ که «ریشه» و «چشمه» باشد، اشاره شده است. این دو نکته دریافت و برداشتی از اندیشه­ها و تلقی عامه در بیان کاربرد این کلمه است. در این مورد در بعضی از این واژه­نامه­ها از قبیل فرهنگ جهانگیری، مجمع­ الفرس، لطایف اللغات، برهان قاطع، برهان جامع، نفیسی و … فرهنگ به شاخه­ی درختی اطلاق شده است که آن را می­خوابانند و روی قسمتی از آن خاک می­ریزند، به­طوری که سر شاخه از خاک بیرون باشد. مدتی به همین طریق می­گذرد تا شاخه بیخ برآورد و ریشه بدواند. آن­گاه آن شاخه را می­کنند و در جای دیگری می­نشانند و با این روش درختی ریشه­دار و مستقل آماده­ی بهره­برداری می­شود. در بعضی دیگر از کتب لغت، فرهنگ را به معنی کاریز و قنات گرفته­اند، علاوه بر این­ها، فرهنگ به معنی ادب، عقل، دانش، بزرگی، حکمت، معرفت، علم، فضیلت و هم­چنین به کتابی که مشتمل بر لغات و معانی باشد نیز فرهنگ می­گویند (بیهقی،1367 :10 و9).

 

در آغاز سده­ی حاضر فرهنگ مفهوم تازه­ای یافت. ابتدا به مفهوم آموزش و پرورش و برابر کلمه­­یeducation، اما رفته رفته به مفهوم اصلی خود، یعنی آن­چه انگلیسی­ها culture می­گویند، به کار رفت. امروزه کلمه­ی فرهنگ معادل دقیقی برای کلمه­ی culture است و تمام سطوح معنایی آن را در بر­می­گیرد. با این حال در ارائه­ی تعریفی دقیق از آن و این­که چه مواردی شامل فرهنگ می­شود، همواره اختلاف نظر وجود داشته است. شاید بتوان یکی از جامع­ترین تعریف­ها را این دانست که

 

فرهنگ مجموعه­ی پیچیده­ای است شامل معارف، معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، آیین­ها و بالاخره تمام عادات، رفتارها و ضوابطی که فرد به عنوان عضو جامعه از جامعه­ی خود فرامی­گیرد و در برابر آن جامعه وظایف و تعهداتی را برعهده دارد (روح­الامینی، 1380: 6).

 

اگر فرهنگ جامعه­ای را به پرنده­ای تشبیه کنیم،  فرهنگ رسمی و فرهنگ عامه دو بال آن پرنده هستند که برای شناخت بهتر و دقیق­تر جامعه شناخت هردوی آن­ها الزامی است. آن­چه در این میان قابل توجه است، این است که سرچشمه­ی همه­ی هنرها و دانش­ها مردم­اند و در میان مردم پدید آمده اند.