2-1-4- ابعاد سرمایه اجتماعی………………… 40

 

2-1-4-1 بعد ساختاری……………………….. 40

 

2-1-4-2 بعد شناختی………………………… 41

 

2-1-4-3- بعد رابطه‌‌ای………………………. 41

 

2-1-5- سطوح سرمایه اجتماعی…………………. 43

 

2-1-6-پیامدهای منفی سرمایه اجتماعی………….. 44

 

2-1-7- نظریه‌های سرمایه اجتماعی……………… 48

 

2-1-7-1 جیمز كلمن…………………………. 48

 

2-1-7-2- پیر بوردیو……………………….. 50

 

2-1-7-3- رابرت  پاتنام…………………….. 53

 

2-1-7-4-فرانسیس فوكویاما…………………… 56

 

2-1-7-5- آنتونی گیدنی……………………… 58

 

2-1-7-6- تئوری شكاف ساختاری………………… 59

 

2-1-7-7- تئوری منابع اجتماعی……………….. 59

 

2-1-7-8- تئوری پیوندهای ضعیف……………….. 61

 

2-1-7-9- وولكاك و نارایان………………….. 62

 

2-1-7-10- كریستین گروتیت…………………… 63

 

2-1-7-11-پاملا پاكستون……………………… 63

 

2-1-7-12- كاكس……………………………. 64

 

2-2- كیفیت زندگی………………………….. 65

 

2-2-1- تاریخچه……………………………. 65

 

2-2-2- كیفیت زندگی و مفاهیم مرتبط…………… 68

 

2-2-2-1- رضایت از زندگی……………………. 75

 

2-2-2-2- سعادتمندی………………………… 76

 

2-2-2-3- سبك زندگی………………………… 77

 

2-2-2-4- خوشبختی………………………….. 78

 

2-2-3- ابعاد كیفیت زندگی…………………… 79

 

2-2-4 شاخص‌های سنجش كیفیت زندگی……………… 81

 

2-2-4-1- شاخص بهداشت اجتماعی فوردام(fish)…….. 84

 

2-2-4-2- شاخص توسعه انسانی(HDI)…………….. 84

 

2-2-4-3- شاخص پیشرفت واقعی(GDI)…………….. 86

 

2-2-5- رویكردهای كلان به كیفیت زندگی…………. 88

 

2-2-5-1-رویكرد جامعه‌شناختی…………………. 88

 

2-2-5-2- رویكرد روانشناختی…………………. 89

 

2-2-5-3- رویكرد اقتصادی……………………. 90

 

2-2-5-4- رویكرد اكولوژیكی………………….. 90

 

2-2-6-  نظریات موجود در باب كیفیت زندگی……… 91

 

2-2-6-1- تئوری سلسله مراتب نیازهای مازلو…….. 91

 

2-2-6-2- نظریه ناهمسازی چندگانه(MDT)……….. 93

 

2-2-6-3- نظریه نابرابری……………………. 93

 

2-2-6-4- نظریه هورنكوئیست………………….. 94

 

2-2-6-5- نظریه ادراكی فرانس………………… 94

 

2-2-6-6- رویكرد ویلكنسون…………………… 96

 

2-2-6-7-رویكرد ماسام………………………. 96

 

2-2-6-8-نظریه فلاناگان……………………… 97

 

2-2-6-9- نظریه براون………………………. 97

 

2-2-6-10- نظریه سازمانی بهداشت جهانی………… 98

 

2-2-6-11- نظریه دیوب………………………. 99

 

2-2-6-12- معرف‌های باسك و سولز باچر………….. 100

 

2-2-6-13- ماتریس كیفیت زندگی زاف……………. 102

 

2-2-6-14- مدل ادراكی زان…………………… 103

 

2-2-6-15- مدل ادراكی كیفیت زندگی زان………… 103

 

2-2-7- چهارچوب نظری……………………….. 104

 

 

2-2-8- فرضیات ……………………………. 110

 

2-2-9- سوالات……………………………… 111

 

  فصل سوم: روش‌شناسی

 

3- مقدمه…………………………………. 113

 

3-1- روش جمع‌آوری اطلاعات……………………. 114

 

3-2- جامعه‌آماری…………………………… 114

 

3-3- واحد تحلیل…………………………… 114

 

3-4- حجم نمونه و روش‌نمونه‌گیری………………. 114

 

3-5- روش‌تجزیه و تحلیل داده‌ها……………….. 116

 

3-6- ابزار  گردآوری اطلاعات…………………. 116

 

3-7- روش آماری……………………………. 116

 

3-8- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها………….. 117

 

3-8-1- تعریف نظری متغیر وابسته……………… 117

 

3-8-2- تعریف عملیاتی متغیر وابسته…………… 118

 

3-8-3- تعریف نظری متغیر مستقل………………. 119

 

3-8-4- تعریف عملیاتی متغیر مستقل……………. 120

 

3-8-5- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای زمینه‌ای…. 130

 

3-9- اعتبار و روایی متغیرها………………… 135

 

3-9-1- اعتبار…………………………….. 135

 

3-9-2- روایی……………………………… 136

 

  فصل چهارم: یافته‌های تحقیق

 

4- مقدمه…………………………………. 138

 

4-1-  توصیف سیمای پاسخگویان………………… 139

 

4-1-1- جنس……………………………….. 139

 

4-1-2- سن………………………………… 140

 

4-1-3-وضعیت تاهل …………………………. 141

 

4-1-4-تحصیلات……………………………… 142

 

4-1-5- تحصیلات همسر………………………… 143

 

4-1-6- شغل همسر…………………………… 144

 

4-1-7- میزان درآمد………………………… 145

 

4-1-8- وضعیت استخدامی……………………… 147

 

4-2-توصیف متغیرهای تحقیق…………………… 148

 

4-2-1- توصیف متغیر مستقل…………………… 148

 

4-2-1-1- میزان اعتماد اجتماعی………………. 148

 

4-2-1-1-1- اعتماد بین شخصی…………………. 148

 

4-2-1-1-2 – اعتماد تعمیم یافته……………… 151

 

4-2-1-1-3- اعتمادنهادی…………………….. 153

 

4-2-1-2- مشاركت اجتماعی……………………. 156

 

4-2-1-3- شبكه روابط اجتماعی………………… 159

 

4-2-1-4 –سرمایه اجتماعی……………………. 161

 

4-2-2- كیفیت زندگی………………………… 163

 

4-2-2- توصیف متغیر وابسته………………….. 163

 

4-2-2-1- میزان سلامت فیزیكی…………………. 163

 

4-2-2-2- سلامت روانی……………………….. 165

 

4-2-2-3- سلامت محیط………………………… 167

 

4-2-2-4- سلامت روابط اجتماعی………………… 169

 

4-3- تحلیل دو متغیره و آزمون فرضیه‌ها………… 172

 

4-4- تحلیل چند متغیره و آزمون فرضیه‌ها……….. 179

 

4-5-تحلیل و پردازش مدل از طریق رگرسیون چند متغیره   180

 

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات

 

5-1-بحث و نتیجه گیری ……………. 184

 

5-2-پیشنهادات …………………………………190

 

5-2-1-پیشنهادات اجرایی…………. 190

 

5-2-2-پیشنهادات پژوهشی …………..192

 

5-3-محدودیتهای تحقیق …………..192

 

-فهرست منابع………………………..194

 

-منابع فارسی ………………………….194

 

-منابع انگلیسی ………203

 

فتح باب

 

        یكی از اهداف نظام جمهوری ‌اسلامی، توجه به وضع معیشتی، رفع فقر،حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر، ارتقای سلامت و بهبود كیفیت زندگی مردم می‌باشد كه نشانه‌های آن را می‌توان در برنامه‌های مختلف تبیین شده در زمینه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی مشاهده كرد. به عنوان نمونه فصل هفتم قانون برنامه چهارم توسعه در زیر عنوان « سلامت و بهبود كیفیت زندگی» در موارد 84 الی 94 به موضوع كیفیت زندگی پرداخته شد.( برنامه چهارم توسعه، 1383) همچنین بر اساس سند چشم‌انداز20 ساله كشور كه در سال 1384 ابلاغ شده است ایران در سال 1404 باید به كشوری با ویژگی‌های كلیدی دور بودن از فقر وتبعیض، توزیع عادلانه درآمد، برخورداری از سلامت، رفاه و تامین اجتماعی و فرصت‌های برابر برای همگان متكی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی تبدیل شود.

 

       در سطح جهانی،‌هم بانك جهانی و هم‌سازمان همكاری و توسعه اقتصادی(OECD)[1] ، سرمایه اجتماعی را به عنوان بخش مهمی از استراتژی‌های خود برای كاهش فقر و افزایش نتایج مطلوب سیاست‌های اجتماعی در نظر گرفته‌اند و درباب توسعه نیز امروزه به مقوله كیفیت زندگی نه به عنوان ابزار بلكه هدف نهایی و غایی توسعه نگریسته می‌شود و شاهد یك تغییر رویكرد و نگرش از تكیه بر مفاهیم و شاخص‌های صرفاً اقتصادی به سمت توجه به عوامل اجتماعی درمقوله كیفیت زندگی هستیم.

 

  توجه به این نکته حائز اهمیت است که پیشرفت اقتصادی تنها عامل توسعه پایدار نیست وارزشهای اصلی توسعه پایدار را باید در ارتقای کیفیت زندگی جستجو کرد.طرح مفاهیم توسعه پایدار،توسعه انسانی ،تاکید بر توسعه محلی ،توسعه اجتماع محور ،محلی گرایی،توجه به اجتماعات انسانی جز در بستر توجه به عوامل موثربرکیفیت زندگی میسر نیست.

 

       در آراء همه صاحب‌نظران سرمایه اجتماعی این دلالت وجود دارد كه سرمایه اجتماعی از طریق تسهیل كردن روابط اجتماعی موجباتی را فراهم می‌سازد كه افراد بهتر و ساده‌تر بتوانند منافع فردی وگروهی خود از جمله منافع اقتصادی را دنبال كنند. بطور مثال نظرسنجی بیكر از سرمایه‌گذاران در بورس نشان می‌دهد كه بیشتر موسسات و سرمایه‌گذاران بر اساس اطلاعات بدست آمده از یك دوست یا شركت مرتبط یا فقط به این دلیل كه فردی را می‌شناسند كه از آن سهام خریداری كرده‌اند تصمیم به خرید سهام می‌گیرند و تعداد اندكی از سرمایه‌گذاران با استفاده از فنون‌رسمی و پیچیده مالی واقتصادی مبادرت به خرید سهام می‌كنند.)بکر،1984، به نقل از رنانی،1388؛15)

 

          همچنین كریستیان گرو تارت در باب لزوم توجه به سرمایه اجتماعی آن را حلقه مفقود سیاست‌گذاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌های دولت واجتماع می‌داند و بیان می‌دارد كه در  رسیدن به توسعه پایدار، علاوه بر سرمایه‌های انسانی، اقتصادی و طبیعی عامل دیگری نیز وجود دارد كه همان سرمایه اجتماعی است( گروتارت، 1998؛6). از آنجا كه در معنای كیفیت زندگی نیز به طور ضمنی دلالت بر زندگی خوب داشتن و احساس رضایت از زندگی وجود دارد پس می‌توان پلی ارتباطی میان این دو مفهوم برقرار كرد كه معرف همبستگی میان سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی باشد و بازگوی آن باشد كه با ذخیره سازی سرمایه اجتماعی بیشتر می‌توان شرایطی را فراهم ساخت كه به سطح بالایی از كیفیت زندگی دست یافت. تحقیقات و مطالعات صورت گرفته در زمینه روان‌پزشكی و پزشكی نشان می‌دهد كه بین سرمایه اجتماعی و كیفیت زندگی پیوند مستقیمی وجود دارد به عنوان نمونه كیم و كاواكی درپژوهشی در ایالت‌های مختلف آمریكا به این نتیجه رسیدند كه در ایالت‌هایی كه سطح سرمایه اجتماعی بالا و متوسط بوده سطوح بالاتری از سلامت جسمانی و روانی شهروندان- كه از شاخص‌های كیفیت زندگی می‌باشند- مشاهده شده است.( کیم و کاواچی،2007،به نقل از گروسی، 1387؛ 7)

 

       شواهد تحقیقات در سراسر دنیا نشان می دهد افرادی كه از اجتماع دورند یا منزوی هستند احساس خطر مرگ را بیشتر تجربه می كنند بعنوان نمونه نتایج یك بررسی در آمریكای شمالی مشخص ساخت كه بیماری های بد خیم منجر به مرگ در بین مردانی بیشتر دیده می شود كه تماس های اجتماعی روزانه كمتری دارندیا مشاركتی در انجمن ها یا كلوبها ی اجتماعی ندارند. (توكل،1389؛11) لذا هرچه كیفیت زندگی بطور مستمر ارتقا یابد از میزان آسیب های روانی و اجتماعی مانند بیماریهای روانی ،احساس بیگانگی،نارضایتی از زندگی و ناهنجاریهای اجتماعی كاسته می شود.بنابراین كیفیت زندگی وسرمایه اجتماعی دومفهوم مرتبط با ادبیات توسعه هستند كه از یك سو هر دو پیوندی با ابعاد انسانی و اجتماعی توسعه دارندو از سوی دیگربا یكدیگر پیوند دارند و پ‍ژوهش حاضر با تمركز بر كاركنان ثبت احوال مازندران در نظر دارد تا برآوردی از چگونگی كیفیت زندگی ،  سر مایه اجتماعی ورابطه آنها با یكدیگر را بدست بیاورد.

 

3-2-6-1) بازداری پاسخ.. 15

 

4-2-6-1) سازماندهی و برنامه ریزی.. 15

 

فصل دوم: ادبیات پژوهش

 

 

 

2-2) اجزای کارکردهای اجرایی.. 18

 

1-2-2) حافظه کاری.. 19

 

2-2-2) بازداری پاسخ.. 22

 

3-2-2) برنامه ریزی و سازماندهی.. 25

 

3-2) مدل های کارکردهای اجرایی.. 26

 

1-3-2) مدل براون.. 26

 

2-3-2) مدل CEO مغزی یا رهبر ارکستر (مک کلوسکی) 27

 

3-3-2) مدل  3 لایه ساراوارد. 37

 

4-2) اختلال های ارتباطی.. 38

 

1-4-2) رشد زبان.. 38

 

2-4-2) اختلال های زبان 41

 

3-4-2)  انواع اختلال های زبان.. 42

 

1-3-4-2)  اختلال زبان درکی.. 42

 

2-3-4-2)  اختلال زبان بیانی.. 42

 

3-3-4-2)  زبان پریشی.. 43

 

1-3-4-2)  اختلال زبان درکی.. 42

 

4-4-2) اختلال های گفتاری.. 45

 

1-4-4-2)  اختلال های روانی گفتار 45

 

2-4-4-2)  لکنت… 46

 

1-2-4-4-2) ویژگی های لکنت… 47

 

2-2-4-4-2) سبب شناسی لکنت… 49

 

3-2-4-4-2) انواع لکنت لکنت… 51

 

4-2-4-4-2) مراحل مختلف لکنت… 52

 

5-2-4-4-2) روش های اصلاح و درمان لکنت… 53

 

5-4-2) کارکردهای اجرایی و لکنت… 55

 

فصل سوم: روش‌ پژوهش

 

1-3 ) مقدمه. 61

 

2-3) جامعه مورد پژوهش…. 61

 

3-3) حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 61

 

4-3) ابزار اندازگیری یا روش های عملی جمع آوری داده ها 62

 

1-4-3) آزمون هوشی وکسلر کودکان.. 62

 

2-4-3) آزمون آندره ری.. 64

 

5-3) شیوه اجرا 65

 

6-3) روش تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش…. 66

 

 

 

1-4) مقدمه‏. 68

 

2-4) توصیف داده ها 68

 

3-4) آزمون فر ضیه ها 68

 

 

 

1-5 ) خلاصه 72

 

1-5 ) بحث و نتیجه گیری 73

 

2-5) محدودیت ها 75

 

 

1-5 ) پیشنهادهای پژوهش…. 76

 

2-5) پیشنهادهای کاربردی.. 76

 

 

 

تنظیم تصاویر وکسلر. 78

 

نمره گذاری خرد آزمون تنظیم تصاویر وکسلر. 91

 

آزمون آندره ری.. 92

 

خرده آزمون حافظه ارقام وکسلر. 93

 

 

 

منابع فارسی: 94

 

منابع لاتین: 98

 

چکیده انگلیسی: 113

 

چکیده:

 

هدف پژوهش حاضر مقایسه ی کارکردهای اجرایی کودکان با و بدون اختلال لکنت است. این پژوهش از نوع علّی – مقایسه ای بود، نمونه ی این پژوهش شامل 60 نفر از کودکان 11-7 ساله می باشد که 30 کودک عادی از بین مدارس ابتدایی  پسرانه منطقه 16 شهر تهران به صورت نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند، و30 کودک مبتلا به لکنت با مراجعه به مراکز گفتار درمانی شهر تهران  بصورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار به کار گرفته شده ، ازمون هوشی وکسلر کودکان(خرده آزمون حافظه عددی، خرده آزمون تنظیم تصاویر) و آزمون آندره ری بود.جهت تجزیه وتحلیل داده ها ،از آزمون t نمونه های مستقل استفاده شد.

 

تحلیل اطلاعات بدست آمده با استفاده از آزمون t برای گرو های مستقل نشان داد که توانایی سازماندهی- برنامه ریزی کودکان دارای اختلال ضعیف تر ازگروه بدون اختلال است (p<0/05)  ولی کودکان دارای اختلال لکنت در کارکردهای اجرایی (حافظه کاری، بازداری ، زمان انجام آزمون آ ندره ری تفاوتی با گروه عادی نداشتند.بر این اساس می توان نتیجه گیری کرد که کودکان با اختلال لکنت در برخی از کارکردهای اجرایی مشکل دارند.این یافته ها را می توان در تشخیص و درمان استفاده کرد.           

 

2-   پیشینه تحقیق

 

 

 

 

 

 

3-   اهداف تحقیق

 

 

 

 

 

 

4-   روش تحقیق

 

 

 

 

 

 

5-   سوال تحقیق

 

 

 

 

 

 

6- واژگان تحقیق

 

 

 

 

 

 

بخش اول: مفهوم خدا

 

 

 

 

 

 

تاریخچه برهان آوری بر اثبات وجود خدا

 

 

 

 

 

 

خداباوری  (Thesim)

 

 

 

 

 

 

وحدت باوری (mionism)

 

 

 

 

 

 

آیا وجود خدا نیاز به اثبات دارد

 

 

 

 

 

 

راه های اثبات حق تعالی

 

 

 

 

 

 

نظری بر براهین اثبات وجود خدا

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بخش دوم: شیخ اشراق

 

 

 

 

 

 

گفتار اول: مقدمه

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول: زندگی نامه شیخ اشراق

 

 

 

 

 

 

فصل دوم: فلسفه نوری سهروردی و مبانی و ساختار علم الانوار

 

 

 

 

 

 

فصل سوم: حکمت اشراق از نظر سهروردی

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم: هستی­شناسی اشراقی (قاعده الواحد لا یصدر عن الا الواحد)

 

 

 

 

 

 

فصل پنجم: از دیدگاه شیخ اشراق خداوند نور مطلق است

 

 

 

 

 

 

فصل ششم: راه رسیدن به عالم انوار

 

 

 

 

 

 

گفتار دوم: تصور خدا

 

 

 

 

 

 

فصل اول: صفات خدا

 

 

 

 

 

 

مبحث اول: نورالانوار

 

 

 

 

 

 

مبحث دوم: قدرت خدا

 

 

 

 

 

 

مبحث سوم: علم خدا

 

 

 

 

 

 

مبحث چهارم: رحمت خدا (غنی مطلق)

 

 

 

 

 

 

مبحث پنجم: از دیدگاه سهروردی حق تعالی فاعل بالرضاست

 

 

 

 

 

 

فصل دوم: توحید و ( یگانگی )خداوند

 

 

 

 

 

 

گفتار سوم: اثبات خدا

 

 

 

 

 

 

روش شیخ اشراق در اثبات وجود واجب تعالی

 

 

 

 

 

 

مبحث اول: برهان اول شیخ اشراق از طریق اثبات نفس

 

 

 

 

 

 

مبحث دوم: برهان دوم شیخ اشراق از طریق اثبات نیازمندی و فقر اجسام

 

 

 

 

 

 

مبحث سوم:برهان سوم شیخ اشراق از طریق اثبات واجب بالذات و ابطال تسلسل

 

 

 

 

 

 

مبحث چهارم: برهان چهارم شیخ اشراق از طریق علیّت

 

 

 

 

 

 

مبحث پنجم: برهان پنجم شیخ اشراق از طریق حركت

 

 

 

 

 

 

گفتار چهارم: اثبات وحدت خدا

 

 

 

 

 

 

برهان اول شیخ اشراق در اثبات وحدت خداوند

 

 

 

 

 

 

برهان دوم شیخ اشراق در اثبات وحدت خداوند

 

 

 

 

 

 

فصل ششم : نقد و بررسی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بخش سوم: لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

گفتار اول: مقدمه

 

 

 

 

 

 

فصل اول: زندگی نامه لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

فصل دوم: فلسفه لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

فصل سوم: سابقه آشنایی ایرانیان با فلسفه لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

گفتار دوم: تصور خدا

 

 

 

 

 

 

فصل اول: صفات خدا

 

 

 

 

 

 

مبحث اول: کمال خداوند

 

 

 

 

 

 

مبحث دوم: علم خداوند

 

 

 

 

 

 

مبحث سوم: اراده خداوند

 

 

 

 

 

 

فصل دوم: جوهر

 

 

 

 

 

 

مبحث اول: نظریه جدید در مورد منادها، ادراکات منادها

 

 

 

 

 

 

مبحث دوم: جوهر در فلسفه لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

مبحث سوم: مفهوم جوهر فرد در الهیات

 

 

 

 

 

 

مبحث چهارم: اثبات خدا

 

 

 

 

 

 

گفتار سوم: براهین اثبات خدا از دیدگاه لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

فصل اول: براهین اثبات

 

 

 

 

 

 

مبحث اول: برهان حرکت (محرک و متحرک)

 

 

 

 

 

 

مبحث دوم: برهان ضرورت و امکان(یا برهان جهان شناختی)

 

 

 

 

 

 

مبحث سوم: برهان مبتنی بر حقایق ازلی و سرمدی

 

 

 

 

 

 

مبحث چهارم: برهان مبتنی بر غایت

 

 

 

 

 

 

مبحث پنجم: برهان مبتنی بر هماهنگی پیشین بنیاد

 

 

 

 

 

 

فصل دوم: آنسلم و برهان وجودی ایشان

 

 

 

 

 

 

مبحث اول: برهان وجودی

 

 

 

 

 

 

مبحث دوم: آنسلم قدیس

 

 

 

 

 

 

مبحث سوم: تکامل تدریجی برهان وجودی آنسلم

 

 

 

 

 

 

تقریر اول : برهان وجودی آنسلم به بیان خود آنسلم

 

 

 

 

 

 

تقریر دوم : برهان وجودی آنسلم

 

 

 

 

 

 

مبحث چهارم: برهان وجودی لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بخش چهارم: مقایسه

 

 

 

 

 

 

نتیجه گیری

 

 

 

 

 

 

منابع و مأخذ

 

 

 

 

 

 

 

کلیات

 

 

 

چکیده

 

از مباحث مطرح شده در میان فلاسفه، بحث وجود خداوند می‏باشد. سهروردی از فیلسوفان مسلمان است که معتقد می‏باشد خداوند نورالانوار است و مافوق همه نورها قرار دارد و از براهین متعددی همچون برهان حرکت، علیت، امکان، نیازمندی و فقر اجسام و… هم در اثبات وجود خدا و هم در اثبات صفات خدا استفاده می‏کند. وی بالاترین معرفت را معرفت شهودی می‏داند و لایب نیتس به عنوان یک فیلسوف غربی و موحد نیز قائل به وجود خداوند است و با براهینی همچون ضرورت و امکان، حرکت و هماهنگی پیشین بنیاد و برهان وجودی، خداوند را اثبات می‏کند و صفاتی چون علم، اراده و قدرت را برای آن قائل است که در بحث اثبات خداوند این دو فیلسوف با هم اختلافات و شباهت‏هایی دارند که بیشتر روششان شبیه به هم است، چرا که هر دو برای اثبات خدا در براهین علیت و حرکت و هماهنگی پیشین بنیاد یا هم اشتراک دارند و در این مختصر سعی شده به این تفاوت‏ها و شباهت‏ها پرداخته شود و مباحث موشکافانه مورد بررسی قرار گیرد.

 

 

 

مقدمه

 

در طول تاریخ مسأله خداوند و اعتقاد به یک وجود اعلی جهت ارضاء غریزه پرستش توسط انسان ها همواره مورد توجه بوده است و همین امر باعث شده که انسانها با کمک عقل و استفاده از براهین به اثبات و تبیین وجود این موجود متعالی و مافوق طبیعت بپردازند و از این طریق بتوانند به بحث وجود خدا که همواره دغدغه بشریت بوده و هست پاسخی محکم و استوار داده باشند.

 

در این تحقیق سعی بر آن است که به بررسی موضوع خداوند در فلسفه که یک خاستگاهش غرب می باشد و دیگری در سرزمین های اسلامی طلوع کرده و پرداخته شود و تا حد امکان این دو فلسفه از این موضوع مورد بحث و بررسی و تطبیق قرار گیرد و به سوالاتی از قبیل این که چه صفاتی برای خداوند در این دو فلسفه مطرح می شود و چه براهینی برای اثبات خداوند از دیدگاه سهروردی و لایب نیتس مطرح می شود؟ وجه تشابه و تمایز صفات و افعال و براهین اثبات وجود خداوند از نظر این دو فیلسوف چیست؟در این تحقیق با توجه به بررسی و بحث در موضوعات مطرح شده در بحث خداوند در دو فلسفه سهروردی و لایب نیتس، سعی در پاسخگویی به این سوالات بوده است و بیان شیخ اشراق و لایب نیتس دو حکیم مسلمان موضوع براهین اثبات وجود خدا، برهان حرکت و… مشابه می باشد و در بعضی موارد اختلاف دارند. همچنین در موضوع افعال خداوند و صفات خداوند هر دو حکیم وجوه تشابه زیادی با هم دارند.

 

به امید اینکه در جهت بررسی و تطبیق نظریات این دو بزرگوار قدمی کوچک برداشته باشیم.

 

اهمیت موضوع

 

از آنجا که وجود خداوند به عنوان موجود اعلی و مافوق بشر در آغاز تاریخ و ابتدای وجود بشر به علت وجود غریزه پرستش همواره فکر و ذهن انسان را مشغول داشته، همواره این سوال برای او مطرح بوده است که آیا خداوند به عنوان موجودی شایستة پرستش حقیقتاً وجود دارد؟ آیا عقل بشری می تواند وجود آن را اثبات کند؟ در این صورت او چه صفاتی خواهد داشت؟ همچنین پرسشهای دیگری مطرح می شود که پاسخگویی به آنها همواره دغدغه انسان بوده است، زیرا در صورت اثبات وجود خداوند مسئله پرستش و غایتمندی زندگی انسان مطرح می شود، همچنین در زمینه اخلاقی و با اعتقاد و ایمان داشتن به یک موجود برتر همواره درصدد سنجش افعال و اعمال خود و قیاس آن با غیر مطلق خواهد بود.

 

به همین دلیل چون در این مسأله با توجه به تأثیر عمیق آن در حیات بشری بسیار مهم می باشد توجه پژوهشگر را به خود جلب نمود، مخصوصاً بعد از مطالعه کتب مختلف در زمینه فلسفه اسلامی و از جمله شیخ اشراق به این مسأله و پردازش آن در بیان فیلسوفان غربی از جمله لایب نیتس درصدد برآمدم تا بتوانم بحث اثبات وجود خداوند از دو دیدگاه شیخ اشراق و لایب نیتس را مورد دقت و بررسی قرار داده و به بررسی و تطبیق بحث های مطرح شده میان این دو فیلسوف بپردازم.

 

سوالات تحقیق

 

در این پژوهش به دنبال دستیابی به پاسخ این سوالات بوده ایم:

 

1- سهروردی از چه براهینی در اثبات وجود خداوند استفاده می کند؟

 

2-2-1. سقراط  9

 

2-2-2. ارسطو 10

 

2-3. هدف و معنای زندگی در قرون وسطی.. 11

 

آگوستین قدیس    11

 

2-4. هدف و معنای زندگی در دوران مدرن.. 11

 

نیچه  11

 

2-5. هدف و معنای زندگی در عالم اسلام. 12

 

2-5-1. كندی  12

 

2-5-2. ملاصدرا 12

 

 

3. زندگی نامه 13

 

3-1. زندگی نامه فارابی.. 13

 

3-2. زندگی نامه علامه طباطبایی.. 16

 

4- مفهوم شناسی  19

 

4-1. غایت در لغت… 19

 

4-2. غایت در اصطلاح.. 19

 

4-3. حیات در لغت… 23

 

4-4. حیات در اصطلاح.. 23

 

4-5. انسان در لغت… 27

 

4-6. انسان‏ در اصطلاح.. 28

 

فصل دوم: 30

 

 

1. چیستی و حقیقت انسان 31

 

1-1. نهج البلاغه و حقیقت انسان.. 32

 

1-2. چیستی و حقیقت انسان از دیدگاه شخصیت ها و گروه های مختلف… 33

 

1-4. چیستی و ماهیت انسان از نظر فارابی.. 35

 

1-5. چیستی و ماهیت انسان از نظر علامه طباطبایی.. 37

 

 

2. نفس و قوای آن 39

 

2-1. معنای لغوی نفس…. 39

 

2-2. معنای اصطلاحی نفس…. 40

 

2-3. نفس و قوای آن از نظر فارابی.. 41

 

2-4. نفس و قوای آن از نظر علامه طباطبایی.. 43

 

 

3. حالات انسان 47

 

3-1. حالات انسان از نظر فارابی.. 47

 

3-2. حالات انسان از نظر علامه طباطبایی.. 48

 

 

4. انواع حیات انسان 50

 

4-1. انواع حیات انسان از نظر فارابی.. 50

 

4-2. انواع حیات انسان از نظر علامه. 52

 

5.فطرت ویژگی خاص انسان  55

 

5-1. فطرت از نظر فارابی.. 57

 

5-2. فطرت از نظر علامه. 59

 

 

6. تطبیق نظر دو فیلسوف 63

 

فصل سوم: 67

 

 

1. غایت دار بودن جهان آفرینش 68

 

1-1. آیا جهان آفرینش غایتی دارد؟ 68

 

1-2. نظریه صوفیه در مورد غایت دار بودن آفرینش…. 70

 

1-3. غایت دار بودن آفرینش از دیدگاه فارابی.. 71

 

1-3-1. هدف نهایی عقل فعال  73

 

1-3-2. غایت تعقلات و فعالیت های ارادی انسان  74

 

1-4. غایت دار بودن آفرینش از دید علامه طباطبایی.. 74

 

1-4-1. هدف نهایی از آفرینش انسان  76

 

 

 

2. غایت حیات انسان 79

 

2-1. هدف ها و ایده آل های افراد انسانی در سیر تاریخ.. 80

 

2-1-1. علم و دانش    81

 

2-1-2. مال و ثروت   81

 

2-1-3. مقام جویی و شهرت طلبی  82

 

2-1-4. عشق و زیبایی  83

 

2-1-5. رفاه و آسایش    83

 

2-1-6. خوش گذرانی و لذت جویی  84

 

2-2. غایت شناسی حیات انسان از دید فارابی.. 84

 

2-2-1. غایت حیات در مدینه های مورد نظر فارابی  85

 

2-2-1-1. مدینه ی جاهلیه  85

 

2-2-1-2. مدینه ی فاسقه  86

 

2-2-1-3. مدینه ی مبدله  87

 

2-2-1-4. مدینه ی ضاله  87

 

2-2-2. غایت حقیقی حیات انسان  88

 

2-3. غایت شناسی حیات انسان از دید علامه طباطبایی.. 89

 

2-3-1. هدف زندگی در جوامع غیر دینی  89

 

2-3-2. هدف تمدن برای زندگی انسان  90

 

2-3-3. هدف فرد مسلمان  92

 

2-5. غایت حیات انسان از نظر اسلام  94

 

2-3-5. غایت حقیقی حیات انسان  95

 

 

3. تطبیق نظر فارابی و علامه طباطبایی 98

 

فصل چهارم: 101

 

 

1. سعادت از نظر فارابی 102

 

1-1. تعریف سعادت… 102

 

1-2. ویژگی های سعادت از نظر فارابی.. 103

 

1-2-1. خیر بودن  103

 

1-2-2. خیر ذاتی بودن  104

 

2-3. سعادت خیر یگانه  104

 

1-2-3. كمال بودن سعادت   105

 

1-3. انواع سعادت… 105

 

1-3-1. سعادت حقیقی  106

 

1-3-2. سعادت ظنی  106

 

1-4. عناصر مؤثر در رسیدن به سعادت… 107

 

1-4-1. قوة ناطقه  107

 

1-4-2. تعقل  108

 

1-4-3. دین  108

 

1-4-4. فلسفه  108

 

1-4-5. هنر 109

 

1-4-6. اجتماع و تعاون  109

 

1-4-7. حكومت   110

 

1-5. راه های كسب سعادت… 110

 

1-5-1. اعطای معقولات از سوی عقل فعال  110

 

1-5-2. شناخت معنای سعادت و ایمان به آن  112

 

1-5-3. مداومت بر اعمال و كردارهای سعادت آفرین  113

 

1-5-4. استفاده از مرشد و راهنما 114

 

1-5-5. از بین بردن شرور 115

 

1-6. موانع كسب سعادت… 115

 

1-6-1. افعال ناپسند  116

 

1-6-2. قصور از تهذیب نفس    116

 

 

2. سعادت از نظر علامه طباطبایی 116

 

2-1. معنای سعادت… 117

 

2-2. ویژگی های سعادت… 117

 

2-2-1. خیر بودن  117

 

2-2-2. كمال بودن  117

 

2-3. انواع سعادت… 118

 

2-3-1. سعادت حقیقی  118

 

2-3-2. سعادت خیالی  118

 

2-4. عوامل مؤثر در رسیدن انسان به سعادت… 120

 

2-4-1. هدایت تكوینی  120

 

2-4-2.عقل و خرد 121

 

4-3. اجتماع و تعاون  122

 

2-4-4. دین  123

 

2-4-5.حجت های الهی  124

 

2-5. راه های كسب سعادت… 127

 

2-5-1. ایمان و عمل صالح  128

 

2-5-2. تقوا و پروای از خدا 129

 

2-5-3. تصرف در آسمان ها و زمین  131

 

2-5-4. به كار بستن دستورات قرآن  133

 

2-5-5. اجتماعی زندگی كردن  136

 

2-6. موانع كسب سعادت… 137

 

2-6-1. ضلالت   137

 

2-6-2. افعال ناپسند  138

 

 

3. تطبیق نظر فارابی و علامه 138

 

نتیجه  141

 

فهرست منابع و مآخذ  145

 

فصل اول

 

کلیات

 

 

 مقدمه

 

در میان مسائل مربوط به انسان شناسی، غایت حیات انسان از مهم ترین و پردغدغه ترین مسائلی است كه تفكر بشر را از زمانی كه پا به عرصه ی هستی گذاشت، به خود مشغول كرده است.

 

انسان نیازمند آن است كه در زندگی خود هدفی داشته باشد و برای رسیدن به آن هدف تلاش كند؛ زیرا بدون این مهم هرگز نمی تواند زندگی كند و برای این كه در زندگی خود هدف داشته باشد، نیازمند آن است كه هدف آفرینش خویش را دریابد و از این رو می بایست به جست و جوی فلسفه ی زندگی خود بپردازد؛ چون اگر انسان به هدف آفرینش خود دست نیابد به ناچار هدفی در زندگی تعیین خواهد كرد كه ممكن است مطابق با فلسفه ی آفرینش نباشد.

 

اهمیت این مسأله تا جایی است كه می توان گفت بدون در نظر داشتن هدف و غایت در زندگی، انسان ممكن است به پوچ گرایی برسد و زندگی برایش هیچ ارزش و معنایی نداشته باشد و چنین انسانی مانند فرد كشتی شكسته ای می ماند كه در لابلای امواج دریا دست و پا می زند و امیدی به نجات خویش ندارد.

 

بنابراین، جا دارد كه به این مسأله پرداخته شود، كما این كه فیلسوفان زیادی به این مسأله پرداخته اند.

 

هدف نگارنده از انجام این پژوهش و انتخاب فارابی و علامه طباطبایی به عنوان هسته ی اصلی آن و بررسی تطبیقی آراء این دو فیلسوف، غنی و پر بار بودن تفكر فلسفی آن ها و جایگاه خاصی است كه در تاریخ فلسفه ی اسلامی به خود اختصاص داده اند و در واقع با انتخاب این دو فیلسوف هم نظر فلاسفه ی قدیم و هم فلاسفه ی جدید، مورد بررسی قرار می گیرد.

 

روشی كه این جانب در این پژوهش به كار برده ام، روش توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات و مطالعات آن، كتابخانه ای است و چهارچوب نظری آن، بیشتر كتب فیلسوفان و اندیشمندان با تأكید اصلی بر منابع ارزشمند دو فیلسوف مسلمان، فارابی و علامه طباطبایی است و برای رسیدن به اهداف خود در این پژوهش و پاسخ به سؤالات اساسی آن، مطالب را در چهار فصل گنجانده ام كه به شرح ذیل می باشد:

 

فصل اول: بیان كلیات تحقیق كه شامل مقدمه، طرح تفصیلی تحقیق، تاریخچه، زندگی نامه و معنا شناسی كلمات كلیدی تحقیق می باشد، كه در بحث تاریخچه مروری خواهد شد بر نظریات فیلسوفان در ادیان باستان، یونان باستان، قرون وسطی، دوران مدرن و در نهایت نظریات فیلسوفان مسلمان در مورد غایت حیات انسان و این كه آن ها غایت حیات انسان را در چه چیز می دانستند.

 

در ادامه پرداخته می شود به زندگی نامه دو فیلسوف بزرگوار، فارابی و علامه طباطبایی و در آخر كلمات كلیدی مثل غایت، حیات و انسان از نظر مفهومی و اصطلاحی مورد بررسی قرار می گیرد.

 

فصل دوم: تحت عنوان انسان شناسی قرار گرفته كه در این فصل دیدگاه هر دو فیلسوف در زمینه ی چیستی و حقیقت انسان، نفس و قوای آن و حالات انسان مورد بررسی قرار گرفته و در پایان فصل نیز مقایسه ای می شود بین نظرات این دو فیلسوف و وجوه اشتراك و امتیاز آن بیان می شود.

 

1-4 سوالات تحقیق.. 7

 

1-5 تعریف مفاهیم و اصطلاحات مورد استفاده در تحقیق.. 7

 

2-1 تعریف و تبیین مفهوم فلسفه. 13

 

2-1-1 بررسی سیر تاریخی فلسفه. 13

 

2-1-2 تعریف فلسفه. 14

 

2-1-3 بازشناسی مفهوم فلسفه. 16

 

2-1-4 مفهوم فلسفه و آموزش فلسفه از دیدگاه فیلسوفان. 17

 

2-1-5 ضرورت، تعریف و ماهیت تفکر. 19

 

2-1-6 اهمیت فلسفیدن و فلسفه ورزی.. 24

 

2-1-7 فلسفه سیری مولد برای مقابله با دگماتیسم. 24

 

2-1-8 فلسفه در جایگاه فعالیت… 25

 

2-2 آموزش فلسفه. 26

 

2-2-1 ماهیت و مفهوم آموزش فلسفه. 26

 

2-2-2 مشکلات، مزایا و فواید پیش رو برای آموزش فلسفه. 26

 

2-2-3 روش آموزش فلسفه. 27

 

2-2-4 نقد و بررسی فرایند یاددهی یادگیری آموزش فلسفه. 29

 

2-2-5 نقد و بررسی ارزشیابی و ارزیابی کلاس آموزش فلسفه. 31

 

2-3 آموزش فلسفه برای کودکان. 32

 

2-3-1 مبانی آموزش فلسفه برای کودکان. 32

 

2-3-2 اهمیت پرداختن به فلسفه برای کودکان و نوجوانان. 32

 

2-3-3 اهداف برنامه فلسفه برای کودکان و نوجوانان. 33

 

2-3-4 ویژگی های (ماهیت و مبنا) برنامه ی فلسفه برای کودکان و نوجوانان. 34

 

2-3-5 ویژگی ها، عناصر و اجزا، مزایا  و فواید. 34

 

2-4 آموزش فلسفه در آموزش عالی.. 35

 

2-4-1 تاریخچه آموزش عالی در اسلام(دانشگاه جهان اسلام زمینه ساز دانشگاه کنونی جهان غرب) 35

 

2-4-2 اهداف آموزش عالی.. 36

 

2-4-3 رسالت دانشگاه 37

 

2-4-4 بررسی و تبیین مفهوم استادی و معلمی گری در دانشگاه 37

 

2-4-5 نقش دانشگاه در هویت دهی به دانشجو. 38

 

2-4-6 فلسفه برای همه. 39

 

2-4-7 ورود فلسفه در دانشگاه در ایران معاصر. 39

 

2-4-8 دانشگاه و آموزش فلسفه. 39

 

2-4-9 برنامه درسی متناسب آموزش فلسفه به دانشجویان. 41

 

2-4-10 مسائل و موانع، چالش های پیش رو. 41

 

2-4-11 آموزش بزرگسالان. 42

 

2-4-12 خصوصیات دوران جوانی(5 شاخصه ی اصلی) 44

 

2-4-13 تجربه آموزش فلسفه در دانشگاه های ایران. 48

 

2-5 بخش دوم: پیشینه تحقیق.. 48

 

2-5-1 تحقیقات داخلی: 49

 

2-5-2 تحقیقات خارجی: 50

 

2-6 جمع بندی مبانی نظری و پیشینه و ارائه چارچوب تحقیق: 52

 

3-1 روش انجام پژوهش… 56

 

3-2 جامعه آماری و روش انتخاب نمونه. 56

 

3-3 ابزار پژوهش: 58

 

3-4 روش تجزیه و تحلیل داده ها 59

 

4-1 ضرورت آموزش فلسفه. 61

 

4-1-1 فلسفه از نظر شما چه معنایی دارد؟ ( فرض کنید که می خواهید این کلمه را برای کسی که تا به حال آن را نشنیده است توضیح بدهید) کدام تعریف از فلسفه قابلیت آموزش دهی و آموزش پذیری عمومی در فضای غیرعلوم انسانی دارد؟. 61

 

4-1-2 یک آدم با ذهنیت فلسفی و یا روح فلسفی را در نظر بگیرید، توضیح دهید که او چه کاری یا چه حرفی می زند یا چه حالتی دارد که او را شخصی دارای شخصیت فلسفی می دانید؟. 63

 

4-1-3 خواندن و نوشتن فلسفه چه میزان ضرورت دارد؟ این ضرورت ناظر به چه وجهی از فلسفه می باشد؟ 65

 

4-1-4 یادگیرنده در جهت ضرورت یادگیری فلسفه چه ویژگی هایی (تفکر  شناختی، دغدغه مندی، شوق شناخت، درد فهم، نیاز به گفتگو)لازم دارد؟. 66

 

4-1-5 شرایط نظارتی، ارزیابی و تشخیصی عملکرد امکان آموزش فلسفه نیازمند به درنظر گرفتن چه ملاحظاتی است؟(بررسی مفهوم دانشگاه و نقش آن در ضرورت آموزش فلسفه) 68

 

4-2 امکان آموزش فلسفه. 69

 

4-2-1 آموزش فلسفه از جهت امکان با توجه به ملاحظات برنامه درسی(هدف، محتوا، روش) با چه مسائلی روبرو می باشد؟. 69

 

4-2-2 موانع پیش رو برای نرسیدن به نگرش فلسفی و در کل فلسفیدن را چه می بینید و می دانید؟ 71

 

4-2-3 شرایط امکانی نوع ارائه(استاد، روش تدریس و ملاحظات یاددهی- یادگیری) چه میزان در آموزش فلسفه در فضای دانشجویان غیر علوم انسانی تاثیر گذار می باشد؟. 73

 

4-2-4 شرایط مکانی و محیطی(مکان، زمان، فردی و گروهی بودن، سبک آموزش و محیط آموزشی) به چه میزان در امکان آموزش فلسفه تاثیر دارد؟. 76

 

4-2-5 شرایط نظارتی، ارزیابی و تشخیصی عملکرد امکان آموزش فلسفه نیازمند به درنظر گرفتن چه ملاحظاتی است؟(بررسی مفهوم دانشگاه و نقش آن در امکان آموزش فلسفه) 78

 

4-3 محدودیت های پیش رو آموزش فلسفه چیست؟. 78

 

5-1 مقدمه. 81

 

5-2 یافته های مرحله دوم. 82

 

5-3 یافته های پژوهش مبتنی بر آموزش فلسفه به دانشجویان غیر علوم انسانی.. 83

 

5-4 بحث در نتایج.. 84

 

5-4-1 بعد اول: تعریف و تبیین نقش استاد. 84

 

5-4-2 بعد دوم: بازتعریف مفهوم دانشگاه 88

 

5-4-3 بعد سوم: نقش محوری دانشجو(یادگیرنده فعال) 90

 

5-4-4 بعد چهارم: جایگاه برنامه درسی(محتوا و روش) آموزش عالی.. 93

 

5-4-5 بعد پنجم: ارزش یابی فلسفه ورزانه. 96

 

5-5 آموزش فلسفه به دانشجویان غیر علوم انسانی: بازبینی مدل استادپروری.. 100

 

5-5-1 شمای کلی مقوله ها 100

 

5-6 محدودیت های پژوهش… 104

 

5-7 پیشنهاد های پژوهشی.. 104

 

 

 

فهرست جدول ها

 

عنوان                                                                                                     صفحه

 

جدول 3-1: مشخصات نمونه(متخصصین فن)…………………………………………………………………….56

 

جدول5-1: چارچوب نظری تدوین شده برای آموزش فلسفه…………………………………………….     100

 

 

 

فهرست شکل‌ها

 

عنوان                                                                                                                              صفحه

 

شکل ‏2‑1: فرایند پیچیده تفکر از باربارا کالدول(1999) 22

 

شکل ‏2‑2: ویژگی 5 گانه بزرگسالی.. 47

 

شکل ‏2‑3: ساختارانجام پژوهش… 54

 

شکل 5-1:شمای کلی مقوله ها…………………………………………………………………………………… 102

 

 

 

 

• فصل1 معرفی پژوهش

 

 

 

 

• بیان مساله

 

واژه فلسفه در معانی متعدد و گوناگونی به کار برده می شود. از جمله معانی فلسفه، ارزش یابی آن چه در زندگی برای شخص مهم است، در نظر گرفت(پاپکین و استرول، 1370). پرداختن به این موضوع که فلسفه امری طبیعی و گریز ناپذیر برای انسان در طول تاریخ بوده است حرفی گزاف نیست. بررسی های تاریخی فلسفه این نیاز درونی را گوشزد کرده و ما را متوجه گمشده تاریخی انسان ها می نماید. (نقیب زاده، 1387: 120). لذا، آموزش فلسفه برای همه انسان ها هم لازم و هم امری طبیعی است، این امر سبب می شود که ما همواره در جستجوی چهارچوبی جامع برای آن باشیم تا بتوانیم یافته های جداگانه خود را در اندرون آن معنایی کلی بدهیم. فلسفه نه تنها مانند هنر، علم و تاریخ شاخه ای از معرفت به شمار می رود، بلکه در واقع، مواد مذکور را از جهت حدود نظری آنها در بر می گیرد و در جستجوی ایجاد پیوند هایی میان آنهاست. به عبارتی باید گفت: «کوشش فلسفه بر این است که در کل قلمرو تجربه، پیوستگی برقرار کند.» (نلر، 1387: 15). در طول تاریخ، فلسفه همواره دستخوش دگرگونی هایی شده است، تا جایی که هم آن را مخصوص طبقه ای خاص معرفی کرده اند و هم اینکه نگاه های جزمی و بیگانه وارد آن شده است، طوری که فیلسوفان قرن هفدهم مسلما بر آن بودند که انقطاع و فاصله ای میان سنت های فلسفی گذشته و آنچه خود درصدد پرداختن به آن بودند وجود دارد. اگر برای مدت مدیدی آراء فیلسوفان دوره رنسانس و دوره مابعد آن به همان صورتی که می نمود پذیرفته می شد، این امر تاحدی ناشی از عقیده راسخ بود که در قرن وسطی واقعا چیزی که شایسته نام فلسفه باشد وجود نداشت. شعله تفکر فلسفی خلاق و مستقل، که در یونان باستان آنچنان فروزان بود، عملا تا احیای آن در دوره رنسانس و تجدید عظمت آن در قرن هفدهم به خاموشی گراییده بود. (کاپلستون، 1386: 11)

 

اما تخصصی شدن فلسفه و یا محدود شدن معنای آن به نوعی خاص از فعالیت و یا نوعی خاص از محتوا سبب شده تا کم کم همه نتوانند با فلسفه رابطه برقرار نمایند و به تعبیری به یک کالای لوکس تبدیل شده است که تنها بعضی باید به سراغ آن بروند. این موضوع به حدی قابل توجه است که یکی از بزرگترین فلاسفه بریتانیایی چنین گفته است: «فلسفه دقیقا با موضوعات و پدیده های مورد علاقه عموم افراد خردمند و فرهیخته مربوط است و در صورتی که تنها تعدادی از اشخاص حرفه ای و متخصص قادر به فهم آنچه گفته می شود باشند. از ارزش و اعتبار فلسفه کاسته خواهد شد.» می توان گفت شایع ترین عاملی که سبب انحراف مدرسین فلسفه از سنت فلسفه ورزی می شود، این است که آنان بین تاریخ فلسفه و فعالیت فلسفی، تمایزی قائل نمی شدند. (اسمیت، 1377: 41)

 

برای رسیدن به سخنی دقیق برای جلوگیری از ایجاد شکاف بین فلسفه و نیاز انسانی و ضرورت فهم همگانی آن، بایستی به پرسش درباره ذات، مقصد و خاستگاه فلسفه به عنوان پرسش مبتلابهی که همواره فیلسوفان و پیروان دبستان های گوناگون در طول زمان پاسخ هایی برای آن داشته اند، بپردازیم. برای نمونه افلاطون فلسفه را در یک معنی کوششی برای رسیدن به روشنایی بودن، می داند و آن را روبروی سفسطه می گذارد … یا پیروان دبستان تحلیل منطقی مانند برتراند راسل، کار فلسفه را روشنگری مفهوم ها از راه تحلیل آن ها می داند. (نقیب زاده، 1389: 9)

 

با توجه به تاکید فیلسوفان معاصری چون لیپمن مبنی بر آموزش فلسفه از دوران کودکی، مساله آموزش فلسفه در بزرگسالی نمود و قوت بیشتری می یابد و توجه به آن را جدی تر می کند. اهمیت این مساله به حدی است که نقیب زاده در کتاب گفتارهایی در فلسفه و فلسفه تربیت می گوید: «بدین سان، اگر تاکید عرفان و تربیت عرفانی بر پالایش است و رهایی از بندگی تمایلات، نقش تربیتی فلسفه در پرورش خرد است و گشودن افق های تازه. اهمیت خرد- که بزرگ مرد فرهنگ ایران، فردوسی، آن را چشم جان نامیده- چندان و چنان است که اگر فروگذار شود، حتی معنوی ترین جلوه فرهنگ انسانی یعنی عرفان نیز می تواند، چنان که در یورش مغولان دیده شد، چون دستاویزی برای بی عملی، به کار گرفته شود.»(نقیب زاده، 1391: 120). باقری نیز برای آموزش فلسفه سه رویکرد قائل است، رویکرد اول مخالف با حضور فلسفه به عنوان یک نظام و یا یک فرایند روشنگر می باشد. در دیدگاه دوم که موافق با حضور فلسفه می باشد، اما نکته در خور توجه این است که بایستی با نگاهی افراط به پذیرش یک نظام فلسفی یا رویکرد اقدام نموده این سبب می شود زمینه های نقد و بررسی محدود گردد. اما سومین رویکرد، رویکرد مورد پذیرش این پژوهش، استفاده از فلسفه چون روش و ساختار می باشد. رویکردی که در آن استفاده روشی از فلسفه مد نظر می باشد نه لزوما محتوایی. (باقری، 1389: 27- 29).

 

مساله ی قرار گرفتن علم تجربی در مقابل فلسفه و رقیب پنداشتن آن نیز سبب شده که تصور جمع کردن آن ها و استفاده متقابل علم و فلسفه از یکدیگر ممتنع به نظر آید. این امر بیش از پیش در نو رهپویان عرصه کسب علم و یا فلسفه نمود بیشتری داشته است. امروزه در زبان پارسی و عربی کلمه ی علم به دو معنای متفاوت به کار برده می شود و غفلت از این دو نوع کاربرد اغلب به مغالطاتی عظیم انجامیده است. معنای اصلی و نخستین علم، دانستن در برابر ندانستن است. به همه دانستنی ها صرف نظر از نوع آن ها علم گویند و عالم کسی را می گویند که جاهل نیست. کلمه ی علم در معنای دوم منحصرا به دانستنی هایی اطلاق می شود که تجربه مستقیم حسی در داوری یا گردآوری شان دخیل باشد. علم در این جا در برابر جهل قرار نمی گیرد بلکه در برابر همه دانستنی هایی قرار می گیرد که آزمون پذیر نیستند.(سروش، 1388: 1-2)

 

نالس نیز معتقـد است ‌که بـه منظـور ایجـاد تحـولات اجتماعی، مربیـان تعـلیم و تربیت بایـد دربارة نقش خود دوباره فکرکنند و فعالیت های خود را بر آموزش مهارت ها و روش هایی متمرکز سازند که شاگردان برای تحقیـق مستقل بدان احتیاج دارند. (مایـرز، 1374: 7 ). بنابراین فلسفه به معنای تفکر و درست اندیشی را می توان پیش نیاز هر گونه آموزش برای تربیت محققان، دانشمندان و حتی انسان های مستقل در جامعه دانست.

 

از سوی دیگر، ارتباط آموزش عالی با نیازهای كشورها به نیروی انسانی متخصص امری بسیار واضح و حیاتی است به خصوص در كشورهای در حال توسعه كه نیازهای نیروی انسانی با سرعت و شدت قابل توجهی تغییر می كند.آموزش عالی یکی از ارکان مؤثر در تحقق سیاست های توسعه پایدار محسوب می شود. از جمله کارکردهای اصلی آموزش عالی به عنوان یک رکن در جامعه تربیت نیروی انسانی متخصص است. بطور کلی، اهداف عمده آموزش عالی را می توان در چهار محور متصور شد:1. کمک به تحقق اهداف اجتماعی از طریق ایجاد فرصت های برابر آموزش عالی 2.برآوردن تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی،پرورش تواناییهای شهروندان وتسهیل یادگیری مادام العمر3. پرورش نیروی انسانی متخصص مورد نیاز کشور4. توسعه مرزهای تخصص مورد نیاز کشور(سرمد و دیگران، 1374).

 

پس از فهم تعریفی مورد پذیرش از فلسفه این سوال مطرح می شود که آموزش فلسفه به مثابه تعریفی که پذیرفته ایم به چه میزان ضرورت دارد و تا چه حد ممکن است؟ الزامات و زمینه های فرهنگی، ساختار های زبانی و الگوهای صحیح و متناسب برنامه درسی به نوبه خود در تحقق عملی برنامه درسی آموزش فلسفه در محدوه آموزش عالی چگونه کمک می نمایند. پژوهش های صورت پذیرفته درباره ی آموزش فلسفه، بیشتر معطوف به “آموزش فلسفه به کودکان” است. از دلایل قوت گرفتن رویکرد تاکید بر آموزش فلسفه به کودکان نسبت به گروه های سنی  دیگر نظیر آموزش فلسفه بر دانشجویان، می توان به میزان زیاد تالیفات و ترجمه ها، پژوهش ها، سمینارها …. صورت گرفته در زمینه آموزش فلسفه برای کودکان در داخل کشورمان، و اثرگذاری و نتیجه بخشی بیش تر آن باید دانست. درباره ی پژوهش در موضوع آموزش فلسفه در آموزش عالی در کشورمان تا به حال پژوهش خاصی صورت نپذیرفته است . این پژوهش در نظر دارد که  ضرورت پرداختن به آموزش فلسفه و شرایط امکان آن را در دانشگاه بررسی نموده و به این مساله پاسخ دهد که ضرورت و امکان سنجی آموزش فلسفه در دانشگاه به چه شکل قابلیت اجرایی می باشد؟

 

 

• اهمیت و ضرورت تحقیق

 

یکی از مهمترین اهداف و مقاصد آموزش عالی در ایران، تربیت و توسعه منابع انسانی به معنی افزایش توانمندیهای انسانی متخصص و بهره گیری حداکثر از دانش و مهارت آنان درجهت رشد و اعتلای کشور است.نظام آموزش عالی نقشی تعیین کننده در ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای نیازهای اجتماعی و اقتصادی دارد. وابستگی بخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور به بخش آموزش عالی از نظر تربیت و تامین نیروی انسانی متخصص، برنامه ریزی در این بخش را از حساسیت خاصی برخوردار ساخته است، به طوری که نحوهء برنامه ریزی در بخشهای دیگر متاثر از برنامه ریزی در این بخش است(حیدری ،1383).

 

بررسی و مطالعه ی گذشته ی “آموزش عالی” به عنوان منبع فیاض و الهام بخش نهاد آموزش که سرچشمه ی  همه ی کمالات بشری است و در طول تاریخ پرفراز نشیب خود، به ویژه در دوران طلایی فرهنگ و تمدن اسلامی، با الهام از منبع پر نور الهی و نمود های مادی و معنوی آن، از طریق تربیت دانشمندان و نخبگان بزرگ مسلمان به تاثیرگذاری پرداخته، از اهمیت ویژه ای برای بهره گیری در  دوران معاصر برخوردار  است(چیت سازیان، 1387).     .

 

 

 

 

• حوزه نظری:

 

 

1. یافته های این پژوهش به توسعه ادبیات پژوهشی در حوزه فلسفه تعلیم و تربیت منجر خواهد شد

 

1. طرح و ایده نو در زمینه رشد و توسعه آموزش فلسفه خصوصا در آموزش عالی