5-2- حمایت نهادهای بین المللی ازتکثر و استقلال رسانه‌ها……………….. 36

 

6-2- بررسی جایگاه وعملکرد سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران……….. 38

 

1-6-2- بررسی جایگاه  صداوسیما در قوانین کشور………………………… 39

 

2-6-2- تطبیق قانون اساسی و اساسنامه صداوسیما با نظام های رسانه ای……….. 42

 

3-6-2- بررسی عملکرد سازمان صداوسیما ………………………..43

 

4-6-2-  سازمان صدا و سیما و كاركردهای رسانه‌ای…………………………. 52

 

1-7-2- سابقه تلویزیون خصوصی قبل از انقلاب………………………….. 65

 

2-7-2- سابقه تلویزیون خصوصی بعداز انقلاب………………………….. 65

 

3-7-2- علل مخالفت با تلویزیون خصوصی وموانع آن…………………………. 67

 

8-2- تئوریهای تکثر وانحصار در  نظام رسانه ای…………………………. 72

 

2-8-2- نظریه پردازی درباره نظام رسانه ها……………………….. 74

 

9-2- نظامهای رایج رادیو- تلویزیونی در جهان…………………………. 74

 

1-9-2- رادیو تلویزیون خدمت عمومی…………………………. 75

 

10-2- سیاست انحصار زدایی در صنعت رادیو تلویزیون…………………. 77

 

1-10-2 – تعریف خصوصیسازی و انحصار زدایی…………………………. 77

 

2-10-2- پیشینه خصوصیسازی و انحصار زدایی ازصنعت رادیو- تلویزیون……78

 

3-10-2- دلایل انحصار زدایی وتسهیل ورود بخش خصوصی……………… 79

 

4-10-2 – ریشه های انحصار زدایی از صنعت رسانه……………………… 82

 

5-10-2- دلایل مخالفت با انحصار زدایی از صنعت رادیو- تلویزیون…….. 83

 

11-2- تجربه جهانی : نظام تلویزیونی در سایر كشورها…………………… 90

 

1-11-2- اروپا……………………….. 90

 

2-11-2- آسیا……………………….. 95

 

3-11-2- محدودیتهای اصلی نظام رادیو تلویزیونی در کشورهای مشابه ایران…….101

 

4-11-2- جمع بندی بررسی نظام رادیو – تلویزیونی دیگر کشورها………… 102

 

12-2- ضرورت لغو انحصار رادیو تلویزیونی در ایران………………….. 105

 

13-2 – نتیجه گیری…………………………. 108

 

1-13-2- چارچوب مفهومی…………………………. 111

 

2-13-2- نتیجه………………………… 111

 

فصل سوم روش تحقیق…………………………. 113

 

1-3- مقدمه………………………… 114

 

1-3 – روش علمی…………………………. 114

 

2-3-  روش کیفی…………………………. 115

 

3-3- گراندد تئوری یا نظریه داده بنیاد………………………… 118

 

4-3- نمونه گیری نظری…………………………. 121

 

5-3- مصاحبه………………………… 122

 

1-5-3- مصاحبه نیمه استاندارد………………………… 123

 

2-5-3- مصاحبه با متخصصان…………………………. 123

 

6-3- اشباع نظری…………………………. 124

 

3-7 –  شیوه تحلیل مصاحبه………………………… 124

 

1-7-3- کدگذاری نظری…………………………. 124

 

2-4-3- کدگذاری باز………………………..125

 

3-4-3- کدگذاری محوری…………………………. 126

 

4-4-3- کد گذاری انتخابی…………………………. 126

 

5-3- تحلیل گفتمان…………………………. 127

 

6-3- مدل پاردایمی…………………………. 128

 

5-3- فرایند این تحقیق…………………………. 128

 

1-5-3- انتخاب نمونه نظری…………………………. 129

 

2-5-3- چگونگی انتخاب نمونه نظری تحقیق و ویژگیهای مصاحبه شوندگان……..129

 

2-5-3- اشباع نظری در این تحقیق…………………………. 131

 

3-5-3- پاردایم…………………………. 132

 

4-5-3- محدودیتهای تحقیق…………………………. 132

 

6-3- قلمرو زمانی وموضوعی تحقیق…………………………. 132

 

1-6-3- قلمرو زمانی تحقیق…………………………. 132

 

 

2-6-3- قلمرو موضوعی تحقیق…………………………. 132

 

فصل چهارم تحلیل داده های تحقیق………………………… 133

 

1-4-مقدمه………………………… 134

 

2-4- تحلیل مصاحبه ها……………………….. 135

 

1-2-4- تحلیل سطح اول: کد گذاری باز………………………… 135

 

2-2-4- تحلیل سطح دوم: کدگذاری محوری…………………………. 135

 

3-2-4 – تحلیل سطح سوم: کدگذاری انتخابی…………………………. 141

 

3-4 – جمع بندی نظرات مصاحبه شوندگان براساس شیوه تحلیل گفتمان………….149

 

1-3-4- ارزیابی وضعیت فعلی عملکردصداوسیما در جامعه وچشم انداز آن با توجه به تحولات تكنولوژی……….149

 

2-3-4- نظام مطلوب رسانه ای برای کشور با توجه به مبانی اسلام، انقلاب ، ویژگیهای محیطی و قانون اساسی…….150

 

3-3-4 – ضرورت تاسیس رادیو تلویزیون غیردولتی از نظر اقتصادی، ایدئولوژیک ، سیاسی وفرهنگی…………..152

 

4-3-4- تاثیرات تلویزیون غیردولتی برامنیت ومنافع ملی و همگرایی و وحدت جامعه…………..153

 

5-3-4- روشهای تاسیس تلویزیون غیردولتی و عبور از انحصار فعلی…………….155

 

6-3-4-  سازوکار نظارت بر رادیو – تلویزیون خصوصی……………….157

 

7-3-4-  امکان سنجی تحقق ایجادرادیوتلویزیون غیردولتی براساس پارامترهای مالی،  فرهنگی و بازار رقابتی……159

 

8-3-4-  چارچوب فعالیت رادیو تلویزیون غیردولتی…………………………. 161

 

9-3-4 –  پیامدهای فرهنگی تاسیس رادیوتلویزیون خصوصی بر ارزشهای اجتماعی………..161

 

10-3-4- جمع بندی دلایل تاسیس رادیو تلویزیون خصوصی………………. 162

 

4-4-  زمینه های موفقیت رادیو تلویزیون خصوصی………………………. 164

 

1-4-4- امنیت………………………….. 164

 

2-4-4- نظارت………………………….. 170

 

3-4-4 – فضای رسانه ای…………………………. 175

 

4-4-4- فرهنگ…………………………… 178

 

5-4-4- اقتصاد………………………… 181

 

5-4- مدل حوزه های موثر بر نظام رسانه ای…………………………. 185

 

1-5-4- قدرت سیاسی…………………………. 185

 

2-5-4- امنیت………………………….. 187

 

3-5-4- اقتصاد………………………… 188

 

4-5-4- مخاطب………………………….. 189

 

5-5-4- ایدئولوژی…………………………. 190

 

6-5-4- خرده فرهنگها……………………….. 191

 

7-5-4- هنر………………………… 192

 

8-5-4- مدل تعاملی حوزه های موثر بر صنعت رسانه های دیداری شنیداری……………. 192

 

6-4- روابط متقابل حوزه های موثر بر نظامهای رسانه های دیداری شنیداری…………. 196

 

1-6-4- روابط متقابل صداوسیما با حوزه های تاثیرگذار………………………… 197

 

2-6-4- روابط متقابل رادیو تلویزیون خصوصی با حوزه های تاثیرگذار……………. 198

 

3-6-4- روابط متقابل رسانه خدمت عمومی با حوزه های تاثیرگذار……………….. 201

 

7-4- مدل تلفیقی نظام رسانه ای…………………………. 202

 

مدل تلفیقی…………………………. 203

 

فصل پنجم پیشنهادات تحقیق……………………….. 204

 

2-5- مقایسه نتایج ادبیات تحقیق وتحلیل مصاحبه ها……………………….. 205

 

3-5- مقایسه کارایی نظام انحصاری ونظام متکثر با تلفیق نتایج حاصل از بررسی متون و مصاحبه ها……208

 

1-3-5 – کارکرد سرگرم سازی…………………………. 208

 

2-3-5-  کارکرد سیاسی…………………………. 209

 

3-3-5- کارکرد فرهنگی – آموزشی…………………………. 210

 

4-3-5- کارکرد اجتماعی…………………………. 211

 

5-3-5- کارکرد اقتصادی…………………………. 211

 

6-3-5-  کارکرد ملی…………………………. 212

 

7-3-5- نتایج ارزیابی کارامدی نظامهای رادیو – تلویزیونی بر اساس کارکردهای شش گانه……..212

 

4-5- الگوی مطلوب نظام رسانه ای…………………………. 214

 

5-5- پیشنهادات تحقیق…………………………. 216

 

1-5-5- نقشه راه تاسیس رادیو تلویزیون خصوصی در کشور……………………… 217

 

6-5- پیشنهادات برای تحقیقات آتی…………………………. 219

 

فهرست منابع و ماخذ……………………….. 220

 

پیوست…………………………. 227

 

پروتکل مصاحبه………………………… 228

 

پرسش های تحقیق واسامی مصاحبه شوندگان………………………… 230

 

کد گذاری باز………………………… 232

 

آزادی در منظر نظریه پردازان انقلاب اسلامی…………………………. 281

 

نظریه پردازی درباره نظام رسانه ها……………………….. 290

 

دیدگاه های صاحب نظران داخلی درباره رادیو –  تلویزیون خصوصی…………….. 308

 

ارزش ها و نقش های رسانه………………………… 311

 

زمینه های موفقیت رادیو تلویزیون خصوصی در ایران…………………………. 315

 

چکیده:

 

 امروزه تحولات تکنولوژیک در حوزه های رسانه ای و دسترسی به شبکه های ماهواره ای و ورود رسانه های دیداری – شنیداری مبتنی بر شبکه اینترنت، موجب شده  است تا کارآمدی و اثرگذاری ساختار انحصاری رسانه های رادیو – تلویزیونی فعلی کشور با چالش مواجه شود، افزون بر این با گذشت ثلث قرن از انقلاب اسلامی، نیاز به ارائه الگوی نظام رسانه ای دیداری – شنیداری با توجه به آرمانهای انقلاب اسلامی، قانون اساسی و الزامات سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران بیش از پیش احساس می گردد، از این رو ارائه الگوی نظام رادیو –  تلویزیونی کارآمد و مطلوب برای کشور از اولویتها محسوب می شود. امکان سنجی ایجاد تکثر رادیو تلویزیونی، جهت گذار از ساختار رسانه ای انحصاری موجود در حوزه رسانه های دیداری – شنیداری، هدفی است که این تحقیق، در پی برآورده ساختن آن می باشد.

 

در این تحقیق که با روش گراندد تئوری و تحلیل گفتمان صورت گرفته است، ابتدا مبانی، ضرورتها و موانع تکثر رسانه ای بررسی گردیده و سپس در مصاحبه با مسئولان شاخص پیشین و فعلی حوزه تحقیق، به تبیین موضوع، تعیین الگوی مطلوب و روشهای ایجاد تکثر رادیو – تلویزیونی در نظام جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده است.

 

نتایج این تحقیق در قالب مدل پارادایمی مرکب از پنج جزء پدیده که شامل الگوی مطلوب رسانه های دیداری شنیداری در نظام  جمهوری اسلامی متشکل از رادیو تلویزیون خدمت عمومی ( سازمان صدا و سیمای  اصلاح  شده) و شبکه های رادیو تلویزیونی خصوصی، ارائه شده است.

 

در بخش دیگر پارادایم علل و ضرورتهای ایجاد تکثر رادیو تلویزیونی مورد بررسی قرار گرفته ودر قالب یک مدل ارائه گردیده است، جزء سوم نتایج این تحقیق به ارائه بستر و زمینه های موفقیت رادیو – تلویزیون خصوصی می پردازد، و در کنار آن استراتژی های ایجاد تکثر رادیو – تلویزیونی در قالب نقشه راه ارائه گردیده است.

 

سرانجام پیامدهای تکثر رادیو تلویزیونی در کشور در مدل تعاملی رسانه ای در هفت حوزه اقتصاد، قدرت سیاسی، امنیت، ایدئولوژی، خرده فرهنگها، مخاطب  ونهاد هنر بررسی گردیده است.

 

فصل اول: کلیات و مقدمه

 

1-1- بیان مسئله

 

تحولات تکنولژیک در حوزه های رسانه ای و دسترسی به شبکه های ماهواره ای و ورود رسانه های دیداری شنیداری مبتنی بر شبکه اینترنت، موجب شده  است تا کارآمدی و اثرگذاری ساختار انحصاری رسانه های رادیو – تلویزیونی فعلی کشور با چالش مواجه شود، و بخش قابل توجهی از شهروندان جذب رسانه های غیر رسمی وشبکه های تلویزیونی ماهواره ای گردند.

 

افزون بر این با گذشت ثلث قرن از عمر نظام جمهوری اسلامی ایران و از سرگذراندن بحرانها وتهدیدات متعدد در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی و امنیتی، اکنون جمهوری اسلامی برای بدست آوردن جایگاه قابل اطمینان و اتکا در نظام بین الملل وتحقق اهداف سند چشم انداز 20 ساله ایران 1404 مبتنی بر کسب “جایگاه اول در منطقه والهام بخش جهان اسلام، و دارای هویت اسلامی وانقلابی” (مقام رهبری، 1382)،  نیازمند ترسیم الگوهای ساختاری در عرصه های گوناگون نظام است.

 

تعبیر الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت از سوی رهبر انقلاب(1390) نیز تاکیدی بر این موضوع است که بدون ترسیم الگو، مدل و ساختارهای مطلوب و حرکت در مسیر تحقق این الگوها نمی توان جایگاه متناسب با نیازها وتوانمندهای کشور را در آینده محقق کرد.

 

در این میان الگوی رسانه‌ای یکی از مهمترین ساختارها است که علاوه بر تاثیر گذاری مستقیم در حوزه فرهنگ، حوزه‌های دیگر را نیز نظیر حوزه اقتصاد، سیاست، دیپلماسی و  امنیت ملی به‌شدت تحت تاثیر خود قرار می دهد.

 

از سال 1926 كه برت[1] برای اولین بار یك دستگاه تلویزیون را در انجمن سلطنتی انگلیس رونمایی كرد،  بیش از 85 سال می‌گذرد. سابقه ورود تلویزیون به ایران نیز به 53 سال قبل باز می‌گردد، اگرچه بخش خصوصی تلویزیون را وارد ایران کرد و اولین شبکه تلویزیونی در ایران توسط حبیب‌الله ثابت پاسال تاسیس شد اما پس از چند سال و آشنایی حاکمیت با اهمیت و ابعاد این رسانه، تلویزیون در ایران ملی گردید و از چهل سال قبل تا کنون رادیو- تلویزیون خصوصی در ایران وجود ندارد.

 

انحصار دولتی در رادیو تلویزیون در زمان قبل از انقلاب در قالب عملکرد دولت و قانون مصوب مجلس شورای ملی بود، پس از انقلاب بنابر تفسیر رسمی اصل 44 قانون اساسی، رادیو تلویزیون به انحصار دولت درآمد، اما اکنون مراجع رسمی و غیر رسمی با توجه به فراگیرشدن استفاده از ماهواره و رشد شدید مخاطبان شبکه‌های ماهواره‌ای شکستن انحصار رادیو- تلویزیون دولتی را مورد بررسی قرار داده‌اند.

 

نیاز به شکستن انحصار صدا و سیما برای تامین نیازها و انتظارات برآورده نشده شهروندان ایرانی، از موضوعاتی است که در اکثر مطالعات مراجع ذی‌صلاح به آن اشاره شده، به طور نمونه در گزارش رسمی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تصریح شده است:

 

“جلوگیری از راه‌اندازی تلویزیون‌‌های ماهواره‌‌ای با توجه به طراحی پایگاه‌های اینترنتی متنوع و متعدد نمی‌تواند عامل بازدارنده موثری در راه ارتباط‌گیری با مخاطبان داخلی به ویژه جوانان ایران با گرایش بالا به سوی اینترنت باشد… پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای در مناطق محروم و مرزی در ابعاد مختلف و بالا بردن شاخص امید در آنها که البته با بیان نکردن واقعیات و مشکلات کاملا متفاوت است، می‌تواند ظرفیت رسانه‌های غربی را به منظور تبلیغ و ترویج واگرایی از میان ببرد و زمینه‌های اعتراض اجتماعی مانند فقر، ناامنی، تورم، بیکاری، ترافیک و… را کمرنگ کند.

 

پرهیز از تهدید انگاری بیش از حد در فعالیت نهادهای غیردولتی (NGOs) و تلویزیون‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان و اعطای اجازه فعالیت به آنها در چارچوب قانون اساسی همراه با حفظ هوشیاری لازم جهت اجتناب از تهدیدات احتمالی این رسانه‌ها و نهادها در حوزه امنیت سیاسی و اجتماعی، توصیه می شود.”(مرکز پژوهشهای مجلس،1388)

 

متاسفانه به رغم نقاط ضعف مشهود شبکه های ماهوره‌ای فارسی از نظر فنی وهنری، فقدان هویت و ضعف مفرط استودیو های تلویزیونی، تنها به دلیل استفاده از خلاء موجود در شبکه های تلویزیونی فارسی، عملکرد این شبکه ها با موفقیت نسبی همراه بوده است.

 

2-1- ضرورت تحقیق

 

چرا یک شبکه محدود تلویزیونی ماهواره‌ای با تعداد پرسنل معدود و بودجه سالیانه چندمیلیون دلاری می تواند در برابر شبکه های تلویزیونی سازمان عظیم صدا و سیما با بیش از سی هزار پرسنل و بودجه سالیانه بیش از یک هزار میلیارد تومانی عرض اندام کند.

 

نکته قابل تامل آن که به نظر می رسد هدف گذاری شبکه های تلویزیونی بیگانه عمدتا بر سست کردن نهاد خانواده و متزلزل کردن ارزشهای اخلاقی و هنجارهای فرهنگی جامعه متمرکز شده باشد، سوژه های ضداخلاقی موضوعِ محوری اکثر برنامه های  این شبکه ها را تشکیل داده و به دلیل ممنوعیت ورود به این موضوعات در تولیدات صدا و سیما عملا شبکه های بیگانه در حوزه ای جذاب و مورد توجه مخاطب یکه تازی کرده و طبیعی است که در انجام ماموریت محوله از سوی گردانندگان خود موفق خواهد بود.

 

1-2-1- شبکه های ماهواره ای مهمترین معضل رسانه ای کشور

 

به دلیل افزایش اثرگذاری شبکه های ماهواره در این بخش از تحقیق، نتایج حاصل از یک نظرسنجی جامع مرکز تحقیقات صداو سیما که در سال 1390 در رابطه با بینندگان شبکه های ماهواره ای در 31 مرکز استان کشور که حدود 60 درصد جمعیت کشور را در خود جای داده اند انجام شده است، برای نخستین بار در این تحقیق درج می گردد.

 

52 درصد پاسخگویان در حد زیاد و خیلى زیاد و 40 درصد در حد كم و خیلى كم برنامه‏هاى تلویزیون داخلى را تماشا مى‏كنند.

 

 از نظر پاسخگویان، مهم‏ترین انگیزه كسانى كه شبكه‏هاى ماهواره‏اى را تماشا مى‏كنند به ترتیب عبارتند از: تنوع، جذاب‏بودن فیلم‏ها، شاد و سرگرم‏كننده بودن و سرعت پوشش اخبار.

 

 33 درصد در حد زیاد و خیلى زیاد و 32 درصد در حد كم و خیلى كم به تماشاى برنامه‏هاى ماهواره ابراز علاقه كرده‏اند. 35 درصد نیز اصلاً علاقه‏اى به تماشاى این شبكه‏ها ندارند.

 

 58 درصد پاسخگویان اصلاً شبكه‏هاى ماهواره‏اى را تماشا نمى‏كنند. در حالى كه 42 درصد، بیننده برنامه‏هاى ماهواره هستند. بینندگان ماهواره در هر شبانه روز به‏طور متوسط در حدود 3 ساعت برنامه‏هاى ماهواره را تماشا مى‏كنند.

 

 مهم‏ترین قالب‏هاى مورد علاقه بینندگان ماهواره به ترتیب عبارتند از: فیلم و سریال، شوى تلویزیونى، مسابقات و سرگرمى، برنامه‏هاى ورزشى، خبر و تحلیل سیاسى، موسیقى و هنر و برنامه‏هاى علمى.

 

 از میان بینندگان شبكه‏هاى ماهواره‏اى، 40 درصد گفته‏اند در مقایسه با سال گذشته همانند قبل به تماشاى ماهواره مى‏پردازند. در حالى كه 28 درصد بیشتر از قبل و 27 درصد كمتر از قبل ماهواره تماشا مى‏كنند.

 

در حالیکه بنابر نتایج این نظر سنجی شبکه های ماهواره ای بطور متوسط دارای 42درصد بیننده در مراکز استان های کشور می باشد ، شبکه بی بی سی فارسی در پایان سال 1390 نتایج نظر سنجی مستقل خود را منتشر کرد که بر طبق آن بینندگان این شبکه 28درصد بینندگان کل شبکه های ماهواره ای در کشور را تشکیل می دهد و مجموع بیننده ماهواره در کل ایران برابر با حدود 40 درصد ایرانیان می باشد که نتایج حاصل از این دونظر سنجی با یکدیگر تطابق زیادی دارد( بی بی سی، 1390)

 

مهم‏ترین دلایل كسانى كه بیننده شبكه‏هاى ماهواره‏اى نیستند، عبارتند از: نداشتن ماهواره، نداشتن علاقه، آثار سوء و بدآموزى و عدم انطباق با فرهنگ ایرانى و نداشتن وقت.همچنین  از نظر پاسخگویان، مهم‏ترین آسیب‏هاى ماهواره براى جوانان عبارتند از: بدآموزى، تضعیف اعتقادات دینى، انحرافهاى فكرى، و جذب جوانان به فرهنگ غربى.البته  11 درصد پاسخگویان اظهار داشته‏اند برنامه‏هاى ماهواره براى جوانان ضررى ندارد.

 

 

 

فصل دوم: بر تحقیقات پیشین

 

2-1- مطالعات انجام شده در رابطه با اثرات بومادران. 11

 

2-2- هدف.. 15

 

 

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                               صفحه

 

 

 

2-3- فرضیات.. 15

 

 

 

فصل سوم: مواد و روش ها

 

3-1- مواد مورد استفاده 17

 

3-2- وسایل مورد استفاده 18

 

3-3- روش کار 19

 

3-3-1-روش عصاره گیری.. 21

 

3-3-2- چگونگی تهیه و نگهداری موش های صحرایی.. 21

 

3-3-3-گروه بندی موش ها 21

 

3-3-4- اجزای سیستم ثبت فشار خون. 23

 

3-4- مراحل انجام آزمایش… 24

 

3-4-1- چگونگی تجویز دارو 26

 

3-5- واکاوی آماری.. 27

 

 

 

فصل چهارم: نتایج

 

4-1-گراف های ثبت شده با دستگاه 29

 

4-2- فشار میانگین سرخرگی در پاسخ به دوز های مختلف عصاره شیرین بیان. 31

 

4-3- فشار میانگین، فشار سیستولی ، دیاستولی و ضربان قلب در حضور عصاره و حلال عصاره 32

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                              صفحه

 

 

 

4-3-1 مقایسه اثرات عصاره بومادران (دوز 60 میلی گرم بر کیلوگرم) به عنوان گروه آزمایش با اثرات حلال هم حجم عصاره (اتانول 70 درصد) به عنوان گروه کنترل بر روی فشار خون. 32

 

4-3-2 مقایسه اثرات عصاره بومادران (دوز 60 میلی گرم بر کیلوگرم) به عنوان گروه آزمایش با اثرات حلال هم حجم عصاره (اتانول 70 درصد) به عنوان گروه کنترل بر روی ضربان قلب.. 33

 

4-4- فشار میانگین، فشار سیستولی ، دیاستولی و ضربان قلب در حضور عصاره و حلال عصاره و داروی استیل کولین(دوز 01/0 میلی گرم بر کیلوگرم) 36

 

4-4-2-  فشار سیستولی در حضور  حلال عصاره و  استیل کولین.. 37

 

4-4-3-  فشار سیستولی در حضور عصاره بومادران و  استیل کولین.. 38

 

4 -4-4-  فشار دیاستولی در حضور حلال عصاره و  استیل کولین.. 39

 

4-4-5-  فشار دیاستولی در حضور عصاره بومادران و  استیل کولین.. 40

 

4-4-6-  فشار میانگین سرخرگی در حضور حلال عصاره و  استیل کولین.. 41

 

4-4-7-  فشار میانگین سرخرگی در حضور عصاره و  استیل کولین.. 42

 

4-4-8-  ضربان قلب در حضورحلال عصاره و  استیل کولین.. 44

 

4-4-9-  ضربان قلب در حضور عصاره بومادران و  استیل کولین.. 45

 

4-5- فشار میانگین، فشار سیستولی ، دیاستولی و ضربان قلب در حضور عصاره و حلال عصاره و داروی اپی نفرین(دوز 04/0 میلی گرم بر کیلوگرم) 46

 

4-5-2-  فشار سیستولی در حضور  حلال عصاره و اپی نفرین. 47

 

4-5-3-  فشار سیستولی در حضور  عصاره بومادران و اپی نفرین. 49

 

4-5-4-  فشار دیاستولی در حضور  حلال عصاره و اپی نفرین. 50

 

4-5-6-  فشار میانگین سرخرگی در حضور  حلال عصاره  و اپی نفرین. 52

 

عنوان                                                                                              صفحه

 

 

 

4-5-7-  فشار میانگین سرخرگی در حضور عصاره  بومادران و اپی نفرین. 53

 

4-5-8-  ضربان قلب در حضور  حلال عصاره  و اپی نفرین. 54

 

4-5-9-  ضربان قلب در حضور  عصاره بومادران و اپی نفرین. 55

 

4-6- فشار میانگین و فشار سیستولی و دیاستولی و ضربان قلب در حضور عصاره بومادران، حلال عصاره و داروی L-NAME (دوز 5 میلی گرم بر کیلوگرم) 56

 

4-6-2-   فشار سیستولی در حضور حلال عصاره و L-NAME. 57

 

4-6-3-  فشار سیستولی در حضور عصاره بومادران و L-NAME. 58

 

4-6-4- فشار دیاستولی در حضور حلال عصاره و داروی L-NAME. 59

 

4-6-5- فشار دیاستولی در حضور عصاره و L-NAME. 60

 

4-6-6-فشار میانگین سرخرگی در حضور حلال عصاره و L-NAME. 61

 

4-6-7- فشار میانگین سرخرگی در حضور عصاره و L-NAME. 62

 

4-6-8- ضربان قلب در حضور حلال عصاره و L-NAME. 64

 

4-6-9-ضربان قلب در حضور عصاره و L-NAME. 65

 

 

 

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

5-1- بررسی اثر عصاره آبی الکلی برگ و گل بومادران شیرازی بر فشار خون(فشار میانگین سرخرگی، فشار سیستولی و دیاستولی) و ضربان قلب.. 67

 

5-2- تداخل اثر عصاره آبی –الکلی برگ و گل بومادران شیرازی با سیتم کولینرژیک در سیستم  قلب  و عروق موش صحرایی نر. 69

 

 

 

عنوان                                                                                              صفحه

 

 

 

5-3- تداخل اثر عصاره آبی –الکلی برگ وگل بومادران شیرازی با سیستم آدرنرژیک   در سیستم قلب و عروق موش صحرایی نر. 70

 

5-4- تداخل اثر عصاره آبی –الکلی برگ وگل بومادران شیرازی با سیستم نیتررژیک… 72

 

5-5- نتیجه گیری.. 74

 

5-6- پیشنهادات.. 74

 

 

 

 

 

فهرست منابع. 75

 

منابع فارسی. 75

 

منابع انگلیسی. 76

 

عنوان                                                                                              صفحه

 

 

 

فهرست جدول ها

 

جدول 4-1-مقایسه تغییرات فشار (سیستولی، دیاستولی و میانگین) درحالت تزریق حلال عصاره نسبت به حالت پایه در گروه کنترل. 32

 

جدول 4-2- مقایسه تغییرات فشار (سیستولی، دیاستولی و میانگین) درحالت تزریق  عصاره بومادران  نسبت به حالت پایه در گروه آزمایش… 33

 

جدول 4-3-مقایسه تغییرات ضربان قلب درحالت تزریق حلال عصاره نسبت به حالت پایه(گروه کنترل) و تزریق عصاره نسبت به حالت پایه(گروه آزمایش) 33

 

جدول4-4 – تغییرات فشار سیستولی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و استیل کولین   37

 

جدول 4-5- تغییرات فشار سیستولی در حضور تواًم عصاره بومادران شیرازی و استیل کولین   38

 

جدول4-6- تغییرات فشار دیاستولی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و استیل کولین   39

 

جدول4-7- تغییرات فشار دیاستولی در حضور تواًم عصاره بومادران شیرازی و استیل کولین   40

 

جدول4-8-تغییرات فشار میانگین سرخرگی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و استیل کولین   41

 

جدول4-9-تغییرات فشار میانگین سرخرگی در حضور تواًم عصاره بومادران شیرازی و استیل کولین   43

 

 

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                              صفحه

 

 

 

جدول4-10-تغییرات ضربان قلب در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و استیل کولین   44

 

جدول4-11- تغییرات ضربان قلب در حضور تواًم عصاره بومادران شیرازی و استیل کولین   45

 

جدول4-12- تغییرات فشار سیستولی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و اپی نفرین   48

 

جدول 4-13 – تغییرات فشار سیستولی در حضور تواًم عصاره بومادران شیرازی و اپی نفرین   49

 

جدول4-14- تغییرات فشار دیاستولی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و اپی نفرین   50

 

جدول 4-15- تغییرات فشاردیاستولی در حضور تواًم عصاره بومادران شیرازی و اپی نفرین   51

 

جدول4-16- تغییرات فشار میانگین در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و اپی نفرین   52

 

جدول4-17- تغییرات فشار میانگین در حضور تواًم  عصاره و اپی نفرین. 53

 

جدول4-18-تغییرات ضربان قلب در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و اپی نفرین   54

 

جدول4-19-تغییرات ضربان قلب در حضور تواًم  عصاره (erio)و اپی نفرین(Epi) 55

 

جدول4-20- تغییرات فشار سیستولی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و L-NAME   57

 

جدول4-21- تغییرات فشار سیستولی در حضور تواًم عصاره و L-NAME. 58

 

 

 

عنوان                                                                                              صفحه

 

 

 

جدول4-22- تغییرات فشار دیاستولی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و L-NAME   59

 

جدول4-23- تغییرات فشاردیاستولی در حضور تواًم عصاره و L-NAME. 61

 

جدول4-24- تغییرات فشار میانگین سرخرگی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و 62

 

L-NAME. 62

 

 

 

جدول4-25- تغییرات فشارمیانگین سرخرگی در حضور تواًم عصاره و L-NAME. 63

 

جدول4-26- تغییرات ضربان قلب در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و L-NAME. 64

 

جدول4-27- تغییرات ضربان قلب در حضور تواًم عصاره و L-NAME. 65

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل ها

 

عنوان                                                                                              صفحه

 

DC.) 3

 

. 4

 

شکل 1- 3-سنتز نیتریک اکساید در اندوتلیوم عروق. 6

 

شکل 3-1قیف پرکولاتور 20

 

شکل 3-2-روتاری.. 20

 

شکل 3-3- Freez-dryer 21

 

 شکل 3-4- دستگاه Power lab. 24

 

شکل 3-5-تراکئوستومی. 25

 

شکل 3-7-اتصال کانول سرخرگی به ترانسدیوسر فشار و نحوه قرار گیری کانول سیاهرگی   26

 

شکل 3-6-کانول گذاری سرخرگ و سیاهرگ رانی. 25

 

, MAP , HR (به ترتیب از بالا به پایین) در حالت پایه  29

 

, MAP , HR (به ترتیب از بالا به پایین) در حالت تزریق عصاره 29

 

, MAP , HR (به ترتیب از بالا به پایین) در حالت تزریق حلال عصاره(اتانول 70 درصد) 30

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                          صفحه

 

 

 

شکل 4-4- مقایسه میزان افت فشارمیانگین سرخرگی در پاسخ به دوزهای مختلف عصاره  بومادران شیرازی نسبت به حالت پایه. 31

 

شکل 4-5- تغییرات فشار(سیستولی، دیاستولی ومیانگین) در حالت تزریق حلال عصاره نسبت به حالت پایه  34

 

شکل 4-6- تغییرات فشار(سیستولی، دیاستولی ومیانگین) در حالت تزریق عصاره نسبت به حالت پایه  34

 

شکل 4-7-میزان تغییرات ضربان قلب در حالت تزریق حلال نسبت به سطح پایه. 35

 

شکل 4-8-میزان تغییرات ضربان قلب در حالت تزریق عصاره نسبت به سطح پایه. 35

 

شکل 4-9-مقایسه میزان فشار میانگین در حالت پایه (B) و حالت کنترل داروی استیل کولین(تزریق آب مقطرW) در دو گروه کنترل و آزمایش… 36

 

شکل 4-10-مقایسه میزان تغییرات ضربان قلب در حالت پایه (B) و حالت کنترل داروی استیل کولین(تزریق آب مقطرW) در دو گروه کنترل و آزمایش… 37

 

شکل 4-11-  تغییرات فشار سیستولی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و استیل کولین   38

 

شکل 4-12- تغییرات فشار سیستولی در حضور تواًم عصاره و استیل کولین.. 39

 

شکل4-13- تغییرات فشار دیاستولی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و استیل کولین   40

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                          صفحه

 

 

 

شکل 4-14- تغییرات فشار دیاستولی در حضور تواًم  عصاره و استیل کولین.. 41

 

شکل 4-15- تغییرات فشار میانگین سرخرگی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و استیل کولین   42

 

شکل 4-16- تغییرات فشار میانگین سرخرگی در حضور تواًم  عصاره و استیل کولین.. 43

 

شکل 4-17- تغییرات ضربان قلب در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و استیل کولین   45

 

4-18- تغییرات ضربان قلب در حضور تواًم عصاره بومادران و استیل کولین.. 46

 

شکل 4-19- مقایسه میزان فشار میانگین در حالت پایه (B) و حالت کنترل داروی اپی نفرین(تزریق آب مقطرW) در دو گروه کنترل و آزمایش… 47

 

شکل 4-20-مقایسه تغییرات ضربان قلب در حالت پایه (B) و حالت کنترل داروی اپی نفرین(تزریق آب مقطرW) در دو گروه کنترل و آزمایش… 47

 

شکل 4-21-  تغییرات فشار سیستولی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و اپی نفرین   48

 

شکل 4-22- تغییرات فشار سیستولی در حضور تواًم عصاره و اپی نفرین.. 49

 

شکل 4-23- تغییرات فشار دیاستولی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و اپی نفرین(S+Epi) 50

 

شکل 4-24- تغییرات فشار دیاستولی در حضور تواًم عصاره و اپی نفرین.. 51

 

شکل 4-25- تغییرات فشار میانگین سرخرگی در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و اپی نفرین(S+Epi) 52

 

شکل 4-26- تغییرات فشار میانگین در حضور تواًم عصاره و اپی نفرین.. 53

 

 

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                          صفحه

 

 

 

شکل 4-27- تغییرات ضربان قلب در حضور تواًم حلال عصاره(اتانول 70 درصد) و اپی نفرین(S+Epi) 54

 

شکل 4-28- تغییرات ضربان قلب در حضور تواًم  عصاره و اپی نفرین(erio+Epi) 55

 

شکل 4-29- مقایسه میزان فشار میانگین در حالت پایه (B) و حالت کنترل داروی L-NAME(تزریق آب مقطرW) در دو گروه کنترل و آزمایش… 56

 

شکل 4-30- مقایسه تغییرات ضربان قلب در حالت پایه (B) و حالت کنترل داروی L-NAME(تزریق آب مقطرW) در دو گروه کنترل و آزمایش… 57

 

شکل 4-31- تغییرات فشار سیستولی در حضور تواًم حلال عصاره  و L-NAME.. 58

 

شکل 4-32- تغییرات فشار سیستولی در حضور تواًم عصاره  و L-NAME.. 59

 

شکل 4-33- تغییرات فشار دیاستولی در حضور تواًم حلال عصاره  و L-NAME.. 60

 

شکل 4-34-  تغییرات فشار دیاستولی در حضور تواًم عصاره  و L-NAME.. 61

 

شکل 4-35-  تغییرات فشار میانگین سرخرگی در حضور تواًم حلال عصاره  و L-NAME.. 62

 

شکل 4-36- تغییرات فشار میانگین سرخرگی در حضور تواًم عصاره  و L-NAME.. 63

 

شکل 4-37- تغییرات ضربان قلب در حضور تواًم حلال عصاره  و L-NAME.. 64

 

پایایی ابزار ……………………………………………………………………………….83

 

روش تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………84

 

فصل چهارم : یافته های پژوهش

 

یافته های توصیفی ………………………………………………………………………..86

 

یافته های مربوط به سنجش فرضیه ها ……………………………………………………124

 

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

 

نتیجه گیری …………………………………………………………………………….138

 

پیشنهادات ………………………………………………………………………………146

 

منابع ……………………………………………………………………………………149

 

پرسشنامه ……………………………………………………………………………….157

 

چکیده:

 

امروزه موضوع سلامتی در اولویت دستور كار توسعه بین المللی قراردارد و نابرابریهای سلامت بین كشورها و در درون جوامع دغدغه اصلی جامعه جهانی شده است. یکی از مهمترین این عوامل شرایط اجتماعی است كه افراد جامعه در آن زندگی و فعالیت می كنند.وضعیت دوران جنینی، تولد و کودکی، نوجوانی و جوانی، شیوه زندگی، طبقه اجتماعی،وضعیت اقتصادی، اشتغال و نیز استرس، سلامت روحی و روانی، پایبندی اخلاقی، اعتیاد به مواد مخدر و دخانیات از مهمترین عوامل اجتماعی موثر بر سلامت افراد می باشند.در تحقیق حاضر سئوال اصلی این است که در شهر سمنان به عنوان یکی از نزدیکترین شهرها به پایتخت، وضعیت دسترسی مردم به خدمات و مراقبتهای بهداشتی و پزشکی چگونه است و سلامت شهروندان تا چه حد متأثراز پایگاه اقتصادی – اجتماعی آنان است. در این مطالعه فرضیات تحقیق براساس تئوری علل اجتماعی بنیادی لینک وفیلان و نظریه وضعیت اقتصادی–اجتماعی،عوامل استرس زای وقایع زندگی و سلامت پیرلین و ترنر طراحی شد و از روش پیمایش برای دستیابی به داده های مربوط به فرضیات استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه خانوارهای ساکن در شهر سمنان بود که برابر با 52869 خانوارمی باشد و تعداد نمونه 224 خانوار برآورد شد. روش نمونه گیری خوشه ای و واحد تحقیق هرمرد یا زن بالای 18 سال هر خانوار بود. نتایج نشان داد کهشرایط ضعیف اجتماعی – اقتصادی در طول زندگی بر سلامتی تاثیرگذار است ،  میزانشیوعاختلالاتسلامت جسمانی روانیدرافرادبالای 45سال،بیكار،بازنشستهوزنانخانهداربیشازسایرگروههابود. روش های مدیریت و روابط اجتماعی حاکم در محیط کار بسیار موثر استونوع شغل بیش از سایر متغیرها با دسترسی به خدمات بهداشتی و پزشکی همبستگی دارد.

 

فصل اول: کلیات

 

1-1- مقدمه

 

یکی از شاخصهای توسعه در هر جامعه سطح بهداشت و میزان دسترسی اعضای آن جامعه به خدمات پزشکی و مراقبتهای بهداشتی است. سلامت و بهداشت در زندگی فردی واجتماعی اهمیت روز افزونی دارد ،به طوری که سازمان های بین المللی متعددی این مقوله را مورد توجه خاص قرار داده اند. بیماری ها بدون علت به وجود نمی آیند واگر مراقبت کافی به عمل نیاید تندرستی مدت زیادی دوام نخواهد داشت.  سلامت هم چون جامی بلورین بسیار زیبا ولی شکننده است که نگهداری از آن به وقت ودق

 

ت زیادی احتیاج دارد. رفتار وشیوه زندگی ،عوامل محیطی ومراقبت های بهداشتی از عوامل تأثیرگذار بر سلامت هستند.افرادی که از طبقه پایین تر اقتصادی- اجتماعی هستند و در محله های فقیرنشین زندگی می کنند احتمالاً بیشتردر معرض جنایت وآلودگی محیطی قرار دارند.مسکن های با کیفیت نا مناسب، خطر ابتلا به انواع بیماریها را برای افراد افزایش می دهد . افراد ساکن در این منازل  بیشتر در معرض خطر  و سرایت بیماریهای عفونی  و مزمن قرار دارند.

 

توجه جدی به جایگاه تغذیه در بین مردم و توزیع غذای کافی همراه با ویتامینهای لازم به ویژه برای کودکان، دسترسی همگان به آب آشامیدنی سالم همگی از عوامل مؤثر بر سلامت افراد است.  توان خرید خدمات درمانی نیز تأثیر بسزایی بر دستیابی به مراقبت های بهداشتی و پزشکی دارد . هر زمان که شرایط اقتصادی جامعه با پیشرفت و رونق همراه باشد ، شرایط اقتصادی اعضای جامعه نیز بهبود می یابد و استفاده آنها از خدمات بهداشتی و پزشکی بیشتر می شود. اما زمانی که اقتصاد دچار رکود گردد، اقشار فقیر و آسیب پذیر جامعه به لحاظ برخورداری از امکانات و خدمات پزشکی با مشکل مواجه خواهند شد. این پژوهش به دنبال یافتن رابطه بین پایگاه اجتماعی -اقتصادی ومراقبت های بهداشتی ودسترسی به آن می باشد و  دراین فصل نخست مسأله تحقیق ،سپس اهمیت وضرورت و در پایان اهداف اصلی  و فرعی تحقیق مطرح خواهند شد.

 

1-7-1- کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………….12

 

1-7-2- اقتصاد………………………………………………………………………………………………………..13

 

1-7-3- محیط زیست……………………………………………………………………………………13

 

1-7-4- فرهنگ…………………………………………………………………………………………………….14

 

1-7-5- سلامت…………………………………………………………………………………………………..14

 

1-7-6- تحصیلات…………………………………………………………………………………………………14

 

 فصل دوم: مبانی نظری تحقیق……………………………………………………………………………16

 

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………….16

 

2-2- مبانی نظری تحقیق…………………………………………………………………………………….17

 

2-2-1- صنعت………………………………………………………………………………………………………17

 

2-2-1-1- توسعه صنعتی………………………………………………………………………………………19

 

2-2-1-2- چالشهای توسعه صنعتی…………………………………………………………………..20

 

2-2-1-3- صنایع نفت، گاز و پتروشیمی……………………………………………………………22

 

2-2-1-4- صنعت و توسعه پایدار………………………………………………………………………….27

 

2-2-2- کیفیت زندگی………………………………………………………………………………………32

 

2-2-3- شاخص های کیفیت زندگی…………………………………………………………………..38

 

2-2-4- اقتصاد…………………………………………………………………………………………………41

 

2-2-4-1- تاثیر شاخص اقتصاد بر کیفیت زندگی……………………………………………………44

 

2-2-4-2- پیامدهای اقتصادی توسعه صنعتی……………………………………………………..46

 

2-2-5- محیط زیست…………………………………………………………………………………………49

 

2-2-5-1- تاثیر محیط زیست بر کیفیت زندگی…………………………………………………….55

 

2-2-5-2- پیامدهای زیست محیطی توسعه صنعتی……………………………………………56

 

2-2-6- فرهنگ………………………………………………………………………………………………58

 

2-2-6-1- جایگاه فرهنگ در کیفیت زندگی……………………………………………………………..63

 

2-2-6-2- پیامدهای فرهنگی توسعه صنعتی…………………………………………………………65

 

2-2-7- سلامت…………………………………………………………………………………………….67

 

2-2-7-1- نقش سلامت در کیفیت زندگی………………………………………………………….69

 

2-2-7-2- تاثیر توسعه صنعتی بر وضعیت سلامت…………………………………………………71

 

2-2-8- تحصیلات………………………………………………………………………………………..73

 

2-2-8-1- نقش تحصیلات در کیفیت زندگی…………………………………………………….75

 

2-2-8-2- تاثیر توسعه صنعتی بر وضعیت تحصیلات……………………………………………75

 

2-3- پیشینه پژوهش…………………………………………………………………………………….77

 

2-3-1- پیشینه داخلی………………………………………………………………………………..77

 

2-3-2- پیشینه خارجی………………………………………………………………………………..81

 

2-3-3- جمع بندی تحقیقات انجام شده…………………………………………………………….83

 

2-4- بررسی محیط پژوهش……………………………………………………………………………84

 

2-5- مدل نظری…………………………………………………………………………………………..85

 

 فصل سوم: روش شناسی…………………………………………………………………………89

 

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………..89

 

3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………..90

 

3-3- جامعه آماری………………………………………………………………………………………..91

 

3-4- نمونه آماری………………………………………………………………………………………….91

 

3-5- روش گردآوری داده ها……………………………………………………………………..92

 

3-5-1- ابزار تحقیق………………………………………………………………………………………..92

 

3-5-2- نحوه تهیه پرسشنامه…………………………………………………………………………..92

 

3-5-3- تعیین روایی و پایایی پرسشنامه…………………………………………………………..93

 

3-5-3-1- قابلیت اطمینان (پایایی)………………………………………………………………93

 

3-5-3-2- اعتبار (روایی)……………………………………………………………………………….94

 

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………..95

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­های تحقیق……………………………………………….96

 

4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………96

 

4-2- اطلاعات جمعیت­شناختی تحقیق…………………………………………………………..97

 

4-2-1- بررسی جنسیت پاسخگویان……………………………………………………………97

 

4-2-2- بررسی وضعیت تأهل پاسخگویان……………………………………………………..98

 

4-2-3- بررسی وضعیت محل سکونت پاسخگویان…………………………………………….98

 

4-2-4- بررسی وضعیت اشتغال  پاسخگویان…………………………………………..99

 

4-2-5- بررسی سطح تحصیلات…………………………………………………………………100

 

4-3- بررسی نرمال بودن داده ها با استفاده از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف…………101

 

4-4- تجزیه و تحلیل سؤالات تحقیق………………………………………………………………102

 

 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری……………………………………………………………….123

 

5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………….123

 

5-2- بررسی سؤالات ویژه تحقیق…………………………………………………………………..124

 

5-3- جمع بندی……………………………………………………………………………………………133

 

5-4- پیشنهادات………………………………………………………………………………………..134

 

5-4-1- پیشنهادات کاربردی……………………………………………………………………..134

 

5-4-2- پیشنهادات پژوهشی…………………………………………………………………………134

 

5-5- محدودیت ها…………………………………………………………………………………135

 

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………….136

 

پیوستها…………………………………………………………………………………………………148

 

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………….151

 

چکیده:

 

هدف از این پژوهش بررسی استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس بر کیفیت زندگی مردم منطقه عسلویه می باشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر چگونگی گردآوری داده ها توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی افراد بالای 18 سال منطقه عسلویه می باشد که با روش نمونه گیری تصادفی ساده 200 نفر از افراد جامعه آماری انتخاب شدند.ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته و فیش ثبت اطلاعات می باشد.جهت بررسی سوالات پرسشنامه از روش تحلیل عاملی بارتلت استفاده شده که مقدارKMO در این آزمون 816/0 می باشد که نشان دهنده ی روایی آن است.همچنین برای بررسی پایایی  پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ بهره گرفته شده که ضریب آلفا 846/0 بوده که نشان دهنده آن است که از انسجام محتوایی کافی برخوردار است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل های آماری نشان دهنده آن است که استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس بر مولفه محیط زیست و اقتصاد بیشترین تاثیر داشته است و بر سایر مولفه ها نیز به صورت نسبی اثرگذار می باشد.

 

فصل اول: طرح تحقیق

 

1-1- مقدمه

 

صنعتی شدن به عنوان یک ابزار مهم و کارآمد برای کشورهای در حال توسعه محسوب می شود. در عصر حاضر کوشش برای صنعتی کردن کشورهای در حال توسعه بصورت یکی از نهضتهای جهان درآمده است، صنعتی شدن یکی از راههای اساسی است که کشورهای در حال توسعه امید دارند که با نیل به آن به مشکلاتی مانند فقر، عدم امنیت، تراکم بیش اندازه جمعیت و مسائل نابرابری های فضایی رهایی یابند (خاتمی، 1389، ص 32)

 

از جمله صنایع مهم و پر درآمد که برخورداری از آن برای هر کشوری یک امتیاز بزرگ محسوب می گردد، صنایع نفت، گاز و پتروشیمی است. ایران از لحاظ داشتن ذخایر گازی در جهان پس از روسیه در رتبه دوم قرار دارد و ذخایر گاز حوزه پارس جنوبی تقریبا یک سوم آن را تشکیل می دهد ( محمدی،1379،ص 35 ) کشور ایران نیز از جمله ی کشورهایی است که از این موهبت الهی برخوردار می باشد و یکی از قطبهای مهم این صنعت در منطقه عسلویه در استان بوشهر واقع است.

 

منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در جنوب شرقی استان بوشهر در حاشیه خلیج فارس در ۳۰۰ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر و واقع درگستره جغرافیایی شهرستان کنگان قرار دارد و حدود ۱۰۵ کیلومتر از حوزه‌ی گاز پارس جنوبی که درمیان خلیج فارس واقع شده (دنباله حوزه گنبدشمالی‌قطر) فاصله دارد (سایت اینترنتی ویکی پدیا).

 

در گذشته نگاهی که به توسعه صنعتی می شد صرفاً یک نگاه اقتصادی بود و شاخصهایی مانند فرهنگ و سلامت و محیط زیست و دانش و تحصیلات مردم نادیده گرفته می شد در حالی که این شاخص ها از مولفه های اساسی یک زندگی خوب به شمار می روند.

 

کیفیت زندگی ادراکات فرد از موقعیت زندگی خود در چارچوب نظام های فرهنگی و ارزشی است که در آن زندگی می کند و با اهداف و معیارها و دغدغه های او رابطه دارد. (مرادی،1392)

 

این پژوهش با بررسی این مفهوم و شاخصهای مربوط به آن به دنبال آن است که تاثیر استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس را بر کیفیت زندگی مردم منطقه عسلویه مورد بررسی قرار دهد.

 

2-1- بیان مسئله

 

-2- بیان مساله

 

كشور ایران با در اختیار داشتن 5/137 میلیارد بشكه ذخیره نفت، معادل 4/11 درصد ذخایر ثابت شده ی جهانی پس از عربستان مقام دوم جهانی و از لحاظ ذخایر گاز نیز با3/28 تریلیون متر جزء چند كشور اول جهان است.(خاتمی،1389،ص3)

 

میدان گازی پارس جنوبی كه از اكتشافات شركت ملی نفت ایران و بزرگترین منبع گازی مستقل جهان است برروی خط مرزی ایران و قطر در خلیج فارس قرار دارد. ذخیره بخش مربوط به ایران حدود 7 درصد كل ذخایر گاز جهان و بالغ بر 6/38 درصد ذخایر گازی كشور را به خود اختصاص داده است.(خلیفه و فرخی،1389،ص3)

 

این میدان گازی واقع در منطقه عسلویه در استان بوشهر می باشد. این منطقه گازی به علت تاثیر آن بر اقتصاد كشور از اهمیت بالایی برخوردار است اما همین اهمیت و ارزش باعث تغییر در كیفیت زندگی مردم این منطقه گردیده است.

 

شواهد بسیاری نشان می دهد در عسلویه به طور خاص و در بقیه مناطقی كه صنعت نفت و گاز در آنجا توسعه یافته است بطور عام به وضعیت خدمات بهداشتی، آموزش و پرورش و آموزش عالی، رونق اقتصادی خدمات شهری و بسیاری از آنچه شاخص های رفاه در جهان امروز به حساب می آیند بهبود یافته است.( فاضلی و طالبیان، 1389،ص1) اما به نظر می رسد که استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در منطقه عسلویه باعث بروز مشکلاتی نیز در منطقه گردیده است. شواهد نشان می دهد که معضلات زیست محیطی و به دنبال آن به مخاطره افتادن سلامت عمومی از مهمترین مشکلات منطقه به شمار می روند. ورود حجم زیادی از پساب آلوده شرکتهای فعال در منطقه به دریا می تواند اثرات نابود کننده و مخربی را برروی اکوسیستم دریایی به دنبال داشته و به دنبال آن سلامت عمومی را تحت تاثیر قرار دهد. تحقیقات نشان می دهد که خروج گازهای زائد از منابع ثابت مانند فلرها و دودکش ها و… به هوای محیط، با توجه به تعدد و تجمع این منابع در منطقه باعث بروز آلودگی هوا گردیده (موسوی، 1391) که این امر می تواند خطرات زیادی را برای سلامتی افراد به دنبال داشته باشد. از دیگر مشکلات زیست محیطی بوجود آمده می توان به تولید زیاد پسماندهای صنعتی و شهری ناشی از استقرار صنایع و مناطق مسکونی و عدم مدیریت مناسب آنها اشاره نمود.

 

به نظر می رسد با استقرار صنعت و به دنبال آن ورود مهاجران از سایر نقاط کشور در منطقه، تغییراتی را نیز در وضعیت فرهنگی و اجتماعی منطقه بوجود آورده است.

 

با توجه به پژوهش هایی که توسط جامعه شناسان و محققان در این زمینه صورت گرفته، در اینجا نیز بررسی می گردد كه منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس چه تاثیری بر امكانات فرهنگی، شرایط زیست محیطی و وضعیت اجتماعی –اقتصادی مردم این منطقه دارد؟

 

3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

 

ایران كشوری در حال توسعه است كه دائماً پروژه های اقتصادی گوناگونی در مناطق مختلف آن اجرا می شود. ملاحظه نكردن شرایط پایداری برای كیفیت زندگی مردم آن منطقه سبب می شود تا زندگی سالم ساكنان مناطق اجرای این طرح ها و همچنین توسعه پایدار با خطر مواجه شود.(طالبیان و فاضلی و دغاقله،1387،ص56)

 

در خصوص كیفیت زندگی محققان و دانشمندان مولفه های متفاوتی را مد نظر قرار داده اند. از جمله سلامت، محیط زیست، امكانات فرهنگی، وضعیت اقتصادی اجتماعی و تحصیلات و … را می توان نام برد. هرچند صنعت و توسعه آن، رشد و شكوفایی در ابعاد مختلف زندگی بشر به ویژه در بعد اقتصادی و مادی به همراه آورده است اما از آنجا كه توسعه اقتصادی كشورها در مراحل نخست خود به ملاحظات زیست محیطی بی توجه بوده است، خسارات شدیدی را به محیط زیست وارد كرده است.(قاسمی،1385،ص27)

 

طرح های توسعه صنعتی غالباً پرهزینه اند و با ساخت شان منطقه وسیعی تحت تاثیر اثرات مثبت و منفی آنها قرار می گیرند. در جریان ساخت و راه اندازی تاسیسات صنعتی منطقه وسیعی از مناطق مسكونی مردم بومی تحت تاثیر امكانات تاسیس شده قرار می گیرند.( خلیفه و همکاران، 1389،ص10)

 

همچنین اشتغال نیروهای بومی در صنعت به معنی تزریق بخشی از درآمدهای نفتی به جامعه ی پیرامون آن و كاستن از فقر مردم در مقابل تاثیرات سوء اجتماعی صنعت مثل بزهكاری، انحرافات اجتماعی، بی سازمانی اجتماعی در مناطق صنعتی وجود دارد.( همان منبع، ص8)

 

با در نظر گرفتن همه آثار صنعتی شدن و استقرار صنعت در مناطق مختلف، به نظر لازم می آید كه با پژوهش و درنگ در این مسائل یك منطقه صنعتی را از تمامی جنبه ها نه فقط جنبه اقتصادی ارتقاء داد و از اثرات سوء جلوگیری كرد. در این پژوهش محقق بر آن است كه تاثیر استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس را بر كیفیت زندگی مردم این منطقه مورد بررسی قرار دهد.

 

4-1- اهداف تحقیق

 

1-4-1- هدف کلی:

 

بررسی تاثیر استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس بر كیفیت زندگی مردم منطقه عسلویه

 

1-3-2- تعاریف عملیاتی.. 13

 

1-3-2-1- ساختار سازمانی.. 13

 

1-3-2-2- سازگاری.. 13

 

عنوان                                                                                                                                                               صفحه

 

 

 

فصل دوم: پیشینه پژوهش

 

2-1- مبانی نظری.. 15

 

2-1-1- ساختار سازمانی.. 15

 

2-1-1-1- کارکردهای ساختار 16

 

2-1-1-2- ابعاد ساختار سازمانی.. 17

 

2-1-1-3- انواع ساختار سازمانی.. 18

 

2-1-1-3-1- ساختار کارکردی.. 18

 

2-1-1-3-2- ساختار بخشی.. 18

 

2-1-1-3-3- ساختار ساده 19

 

2-1-1-3-4- ساختار ادهوکراسی.. 19

 

2-1-1-3-5- ساختار بوروکراسی ماشینی.. 19

 

2-1-1-3-6- ساختار بوروکراسی حرفه ای.. 20

 

2-1-1-3-7- ساختار ماتریسی.. 20

 

2-1-1-3-8- ساختار افقی.. 20

 

2-1-1-3-9- ساختار شبکه ای.. 21

 

2-1-1-3-10- ساختار ستاره ای.. 21

 

2-1-1-3-11- ساختار تارعنکبوتی.. 21

 

2-1-1-3-12- ساختار پارندی.. 22

 

2-1-1-3-13- ساختار خوشه ای.. 22

 

2-1-1-3-14- ساختار مجازی.. 22

 

2-1-1-3-15- ساختار وظیفه‌ای.. 23

 

2-1-1-3-16- ساختار ارگانیکی و  مکانیکی.. 23

 

2-1-1-3-17- ساختار تواناساز و بازدارنده 24

 

عنوان                                                                                                                                                               صفحه

 

 

 

2-1-1-3-17-1- رسمیت تواناساز 24

 

2-1-1-3-17-2- رسمیت بازدارنده 25

 

2-1-1-3-17-3- تمرکز تواناساز 25

 

2-1-1-3-17-4- تمرکز بازدارنده 25

 

2-1-1-3-17-5- فرایند تواناساز 26

 

2-1-1-3-17-6- فرایند بازدارنده 26

 

2-1-1-3-17-7- زمینه تواناساز 26

 

2-1-1-3-17-8- زمینه بازدارنده 27

 

2-1-1-4- متغیرهای زمینه ای اثرگذار بر ساختار سازمانی.. 27

 

2-1-1-4-1- استراتژی و هدف… 28

 

2-1-1-4-2- محیط… 28

 

2-1-1-4-3- اندازه ی سازمان.. 28

 

2-1-1-4-4- سن سازمان.. 28

 

2-1-1-4-5- تکنولوژی.. 28

 

2-1-2- سازگاری.. 28

 

2-1-2-1-دیدگاه های نظری درباره ی سازگاری.. 30

 

2-1-2-2- فرایند سازگاری.. 33

 

2-1-2-3- سازگاری آموزشی در برابر سازگاری اجتماعی.. 34

 

2-1-2-4- انتقال و سازگاری.. 35

 

2-1-3- تاریخچه پژوهش…. 36

 

2-1-3-1-پژوهشهای خارجی.. 36

 

2-1-3-1-1-ساختار سازمانی.. 36

 

2-1-4- پژوهشهای داخلی.. 44

 

 

2-1-4-1- ساختار سازمانی.. 44

 

عنوان                                                                                                                                                               صفحه

 

 

 

2-1-4-2- سازگاری.. 46

 

2-1-3- نتیجه گیری از مبانی نظری و تاریخچه پژوهش…. 48

 

 

 

فصل سوم: روش شناسی

 

3-1- مقدمه. 50

 

3-2- روش پژوهش…. 50

 

3-3- جامعه ی آماری.. 51

 

3-4- نمونه و روش نمونه گیری.. 51

 

3-5- ابزار پژوهش…. 53

 

3-5-1- پرسشنامه نوع ساختار سازمانی (ترک زاده و محترم، 1390) 53

 

3-5-2- پرسشنامه ی سازگاری (بیکر و سیرک، 1986) 54

 

3-6- روایی و پایایی پرسشنامه ها 55

 

3-6-1- روایی و پایایی پرسشنامه نوع ساختار سازمانی (ترک زاده و محترم، 1390) 55

 

3-6-2- روایی و پایایی پرسشنامه ی سازگاری (بیکر و سیرک، 1986) 56

 

3-8- روش جمع آوری اطلاعات… 56

 

3-8-1- روش تجزیه و تحلیل داده هادر پاسخ به سوالات جزئی پژوهش…. 57

 

 

 

فصل چهارم: یافته های پژوهش

 

4-1- مقدمه. 59

 

4-2- یافته های توصیفی.. 59

 

4-3-آمار استنباطی.. 60

 

جمع بندی.. 72

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                                                                               صفحه

 

 

 

فصل پنجم: نتیجه گیری

 

مقدمه. 75

 

5-1- بحث و نتیجه گیری.. 75

 

5-1-1- بررسی نوع غالب ساختار سازمانی دانشکد ه های مهندسی دانشگاه شیراز 75

 

5-1-2- تعیین میزان سازگاری دانشجویان دانشکده های مهندسی دانشگاه شیراز 76

 

5-1-3- بررسی رابطه ی بین انواع ساختار سازمانی و انواع سازگاری دانشجویان  دانشکده های مهندسی دانشگاه شیراز 77

 

5-1-4- آیا انواع ساختارهای سازمانی پیش بینی کننده ی معنادار سازگاری دانشجویان مهندسی می باشد؟ 78

 

5-2- نتیجه گیری نهایی.. 80

 

5-3- محدودیت ها 82

 

5-3-1- محدودیت های پژوهشی.. 82

 

5-3-2- محدودیت اجرایی.. 82

 

5-4- پیشنهادها 83

 

5-4-1- پیشنهادهای كاربردی.. 83

 

5-4-2- پیشنهادهای پژوهشی.. 84

 

 

 

منابع و مآخذ

 

منابع فارسی.. 85

 

منابع انگلیسی.. 89

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                                                                               صفحه

 

جدول شماره ی (3-1): تعداد و درصد دانشجویان کارشناسی رشته های مختلف مهندسی دانشگاه شیراز 51

 

جدول شماره ی (3-2): تعداد و درصد پاسخ دهندگان به گویه ها بر حسب  ویژگی های جمعیت شناختی  52

 

جدول شماره (3-3): ابعاد، تعداد سوالات، شماره ی سوالات و روش نمره گذاری  پرسشنامه نوع ساختار سازمانی  53

 

جدول (3- 4): گویه‌های مربوط به هر یک از ابعاد نوع ساختار سازمانی.. 54

 

جدول شماره ی (3-5): ابعاد، تعداد سوالات، شماره ی سوالات و روش نمره گذاری  پرسشنامه‌ی سازگاری  54

 

جدول (3-6) : روایی و پایایی در پرسشنامه نوع ساختار سازمانی (ترک زاده و محترم،1390) 55

 

جدول شماره (3-7) روایی و پایایی در پرسشنامه ی سازگاری (بیكر و سیرك، 1986) 56

 

جدول شماره ی (4-1): میانگین و انحراف استاندارد نوع ساختار سازمانی دانشکده های مهندسی دانشگاه شیراز 59

 

جدول شماره ی (4-2): میانگین و انحراف استاندارد میزان سازگاری دانشجویان  دانشکده های مهندسی دانشگاه شیراز 60

 

جدول (4-3): مقایسه میزان توانمندسازی و بازدارندگی ساختار سازمانی دانشکده های  مهندسی دانشگاه شیراز 61

 

 

 

عنوان                                                                                                                                                               صفحه

 

 

 

جدول شماره ی (4-4): مقایسه ی میزان سازگاری دانشجویان مهندسی دانشگاه شیراز با سطح کفایت قابل قبول (Q₂) و سطح مطلوب (Q₃) 63

 

جدول شماره ی (4-5): نتایج ضریب همبستگی متغیرهای تحقیق (ابعاد ساختار سازمانی و انواع سازگاری دانشجویان مهندسی دانشگاه شیراز) 65

 

جدول شماره ی (4-6): مقایسه ی میزان سازگاری دانشجویان دختر و پسر دانشکده های مهندسی  67

 

جدول شماره ی (4-7): مقایسه ی میزان سازگاری دانشجویان رشته های مختلف… 68

 

جدول شماره ی (4-8): مقایسه ی انواع ساختارهای سازمانی در پیش بینی سازگاری دانشجویان  رشته های مختلف مهندسی.. 69

 

 

 

 

 

فهرست شکل ها

 

عنوان                                                                                                                                                               صفحه

 

 

 

شکل شماره ی (2-1): مدل مفهومی رابطه ی بین نوع ساختار سازمانی
و سازگاری دانشجویان.. 48

 

شکل شماره ی (4-1): پیش بینی سازگاری دانشجویان مهندسی دانشگاه شیراز براساس ادراک آنان از  انواع ساختار سازمانی دانشگاه شیراز 71

 

 

 

فصل اول

 

 مقدمه

 

در جامعه ی کنونی دانشگاه ها از سازمان های مهم و موثر هستند و در فرآیند توسعه ی یک کشور به عنوان مراکزی تلقی می شوند که به تربیت و آماده ساختن نیروی انسانی کارآمد، شایسته و دارای مهارت می پردازند. از آنجا که دانشگاه نهادی متفکر، آگاه و نوآور در جامعه محسوب می شود، انتظار می رود که با انجام وظایف و رسالت های خود در سه زمینه آموزش، پژوهش و عرضه خدمات علمی و اجتماعی(بازرگان، فتح آبادی و عین اللهی، 1380) بتواند گام های موثرتری در تحقق آرمان های جامعه بردارد و همواره کشور را به سمت پیشرفت رهنمون سازد (نصر و حسینی،1384).

 

از آنجاکه دانشجویان اصلی ترین و گسترده ترین طیف اعضا و مشتریان دانشگاه ها هستند، می توان آنها را جزء معتبرترین عوامل جهت سنجش عناصر و موارد مرتبط با فرایند یاددهی- یادگیری، محسوب نمود. از طرفی چون دانشگاه ها برای حفظ بقای معنادار و توسعه پایدار خود می بایست که با محیط خود تعامل مطلوبی داشته باشند تا قادر به پاسخگویی مطلوب و منطبق با نیازهای محیطی باشند (ترک زاده، 1385)، دانشجویان وارد شده از محیط، بهترین عامل جهت انعکاس نیازهای محیطی در سیستم هستند. آن ها با انتقال از آموزش متوسطه به دانشگاه مرحله ی انتقالی در رشد جوانی خود را که در آستانه ی ورود به دنیای بزرگسالی هستند،‌ سپری می كنند. دوره ی جدید با آزادی های بیشتر، چالش های تحصیلی، مسئولیت ها و انتظارات متفاوت از دوره های پیشین متمایز می شود. طی این دوره دانشجویان چالش های اجتماعی (مانند دوری از خانواده) و شناختی (مانند ضرورت انجام موفقیت آمیز تکالیف تحصیلی) متعددی را تجربه می کنند که ممکن است با آشفتگی های هیجانی، مانند احساس تنهایی، غم غربت، حالت افسردگی و حتی افزایش مصرف مواد مخدر همراه باشد (لوبکر و اتزل[1]، 2007).

 

در این دوره جوانان تلاش می کنند تا به خودمختاری و استقلال بیشتر دست یابند تا بتوانند نقش های بزرگسالی را بپذیرند؛ روابط دوستانه و صمیمانه ی جدیدی شکل می گیرد و جوانان حس هویت خود را تحکیم یا بازسازماندهی می کنند (بروکس و دوبویس[2]، 1995). براین اساس، تکالیف تحصیلی، شخصی و اجتماعی متفاوت موجب می شود تا سازگاری با دانشگاه و الزامات آن، از مسایل اساسی و اصلی دانشجویان به شمار آید (لانتینر و ویندهام[3]، 2004). از جمله عواملی كه بر سازگاری دانشجویان موثر است، ساختار سازمان و به عبارتی ساختار دانشگاه می باشد. ساختار از جمله عوامل بنیادی در عملكرد سازمان است. ساختار سازمان مکانیزمی است که بر اساس آن، تعاملات افراد در زمان و مکان تنظیم می گردد. این مکانیزم، ارتباطات و فعالیت های افراد را در سازمان شکل می بخشد، سازمان را به سمت فرصت های محیطی سوق داده و گاهی هم از آن باز می دارد (هارگریویست[4]، 2001). ساختار نشان دهنده استراتژی سازمانی است(دفت، 1389).

 

با توجه به ویژگی های محتوایی و کارکردی ساختار و تاثیرات قابل ملاحظه ای که بر سازمان دارد و با مطالعه و شناخت هر چه بیشتر آن می توان مسیر توسعه ی سازمان را هموار تر نمود. سازگاری دانشجویان با محیط دانشگاه، یکی از بهترین مواردی است که می توان با بررسی آن از تاثیرات ساختار سازمان آگاه شد.

 

 

 

1-1- بیان مساله

 

 

 

دانشگاه یک سازمان زنده است (مورن[5]، 1388). از ویژگی های بارز آن می توان به وجود انسانها وشاخصه های انسانی (مورگان[6]، 1997) و روابط متقابل آنها با محیط خود (مورن، 1388) اشاره کرد. در یک سازمان زنده مانند دانشگاه که اساتید، دانشجویان و کارکنان مهمترین عوامل تشکیل دهنده آن هستند، توجه به پویایی های انسانی و اجتماعی و تلاش در جهت بهبود فعالیت های افراد، تاثیر بسزایی در رشد و توسعه سازمان و افزایش توان پاسخگویی آن به محیط دارد. در این میان دانشجویان به عنوان یکی از مهم ترین پتانسیل های پویای سیستم که دارای ماهیت چندگانه در آن نیز می باشند، بیشترین توجه را به خود جلب نموده اند. در این سیستم دانشجویان هم به عنوان مشتری، هم به عنوان عضو سازمان و هم به عنوان درونداد و برونداد سیستم، به ایفای نقش می پردازند. جایگاه ویژه دانشجویان به عنوان یکی از اجزا و ارکان اصلی دانشگاه موجب شده تا جهت تدوین هرگونه برنامه ریزی و ساختاربندی در دانشگاه نیازها، اهداف و خواسته های آنان، مورد توجه قرار گیرد. این امر در ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی و رفاهی دانشگاه به دانشجویان قابل مشاهده می باشد (فرودی، 1391).

 

اگر بپذیریم که هدف اصلی آموزش عالی پیشرفت دانش به منظور ایجاد جامعه ای بهتر است، دانشگاه ها باید پاسخگوی نیازهای متقاضیان و استفاده کنندگان از این نهاد آموزشی باشند (مدهوشی، زالی، نجیمی، 1388). دانشگاه به منظور عملکرد بهتر در محیط رقابتی و نیز جهانی عمل کردن، باید دانشجویان را به دید مشتری بنگرد و برنامه های خود را با نیازها و خواسته های آنان هماهنگ کند (وِرنِر[7]، لوک[8]، 2004).دانشجویان از تعامل بیشتری با نظام آموزشی برخوردارند و بخش ادغام شده در فرایند آموزش می باشند. آنها کسانی هستند که در این فرایند، دانش و مهارت دریافت می کنند و آن را با خود به محیط های کاری می برند. بنابراین درک و برآورده ساختن انتظارات دانشجویان یا فراتر رفتن از آن، برای دانشگاه بسیار مهم است (وارن[9]، 2002).

 

از عوامل موثر و بنیادی در عملکرد سازمان، ساختار سازمان است. ساختار، صحنه عملیات سازمان است (هال[10]، 2002). ساختار، نشان دهنده ترکیب کلی روابط اجزاء سازمان است و اساس و اصولی را که افراد در تعامل با یکدیگر و در راستای وظایف شغلی خود در سازمان باید به کار گیرند را تبیین می نماید (زیمس[11]، 2002). پویایی های محیطی بر ساختار سازمان نیز اثر گذارند. نوع ساختار سازمان متناسب با شرایط محیطی شکل می گیرد و خود صحنه عملیات و عملکرد سازمانی شود و بواسطه ویژگی های محتوایی، ابعادی و محیطی خود تاثیر قابل ملاحظه ای بر توسعه سازمان می گذارد. تمام فعالیت های سازمان مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر ساختار است (مورن،1388)، فعالیت های سازمان هم ساختار را تحت تاثیر خود قرار می دهند. به عبارتی ساختار در یک زمان هم خالق است و هم مخلوق (ران سان، هینینگز و گرینوود،1980). ساختار در همه زمانها ثابت نمی ماند؛ نه تنها امور سازمان را شکل می دهد بلکه امور سازمان هم شکل ساختار را تغییر می دهد (هال، 2002) و این تغییرات به دلیل پویایی محیطی پیوسته ادامه دارد.

 

طبق تحقیقات هوی و سویتلند[12] (2000 و 2001) سازمان های آموزشی دارای ساختار بورورکراتیکی هستند که بر اساس نحوه کاربرد دو عنصر رسمیت و تمرکز در سازمان، دو نوع ساختار ” تواناساز[13] و بازدارنده[14]” برای آنها می توان در نظر گرفت. در واقع این نوع از ساختار بوروکراتیک همانند یک زنجیره ای است که در یک سر آن توانمندی کامل و در سر دیگر آن بازدارندگی کامل وجود دارد. هوی و میسکل (2005 و 2008) با گسترش تحقیقات خود در این نوع از ساختار، چهار عنصر برای آن درنظر گرفتند.آنها علاوه بر ابعاد رسمیت و تمرکز، ابعاد فرایند و زمینه را هم به آن اضافه نمودند.

 

در ساختار بوروکراتیکِ تواناساز قوانین در ابعاد رسمیت، تمرکز، فرایند و زمینه دارای خصوصیات انعطاف پذیری و پویایی هستند و رهبری سازمان در جهت ایجاد و گسترش روحیه همکاری بین افراد به اجرای قوانین می پردازد. در مقابل در ساختار بوروکراتیکِ بازدارنده این قوانین بسیار خشک و به گونه ای استبدادی اجرا می گردند؛ بی اعتمادی و عدم صداقت در کار به وضوح دیده می شود و رهبری سازمان به کنترل شدید در اجرای قوانین می پردازد. هر سازمان آموزشی بسته به عملکرد خویش و در ارتباط با محیط خو در جایی از این طیف قرار دارد. بر این اساس قالب الگوی روابط سیستم شکل می گیرد به طوری که در تمام قسمتهای درونداد، فرایند و برونداد سیستم تسری می یابد و به نوعی قابل مشاهده است (فرودی، 1391).

 

از نظر هال (2002) ساختار سازمانی سه وظیفه اصلی بر عهده دارد: 1) ساختار سازمان باید در خروجی یا بازده سازمان و در نیل سازمان به اهدافش نقش داشته باشد. 2) ساختار سازمان باید در به حداقل رساندن یا در نهایت هماهنگی نقش افراد مختلف در سازمان موثر باشد تا هر فرد بر اساس نظر و سلیقه شخصی اقدام نکند، بلکه در چارچوب اهداف سازمانی گام بردارد. 3) ساختار سازمانی سببمی گردد تا کارکنان با شرایط تدوین شده سازمان خود را منطبق سازند. با توجه به این نکته ها تعیین راهبردهای لازم جهت پژوهش در خروجی سازمان منوط به نوع زمینه ای است که ساختار در سازمان ایجاد می کند.

 

از سوی دیگر سازمان های امروزی در فضایی غیر قابل باور نیازمند تغییر هستند و از آن جایی که دانشگاه سازمانی اجتماعی است، برای جلوگیری از آنتروپی در تعامل با محیط خود، با تغییراتی همراه خواهد بود. یکی از مهارت های مورد نیاز دانشجویان برای عملکرد بهینه در محیط دانشگاه و فضایی که به صورت مداوم در حال تغییر است، مهارت سازگاری می باشد.

 

سازگاری به معنی ساختن، انطباق و مجهز شدن به منابع فردی و محیطی سازگار کننده برای مقابله با این تنش ها است. به این اعتقاد اسمیت و رنک[15] (2007)، در نظر گرفتن دورنمای آینده، امتحانات، تکالیف، چالش با اساتید، استقلال های عاطفی و مادی از جمله تجاربی هستند که دانشجویان باید با آن ها سازگار شوند (اسمیت و رنک، 2007). اکثر محققانی که سازگاری را مطالعه کرده اند، از شواهدی حمایت می کنند که دال بر مطالعه و درک بیشتر ابعاد مختلف سازگاری در دانشجویان است (اسپادی[16]، 1971؛ ترنزینیو، پاسکارلا[17]، 1977؛ تینتو[18]، 1996). بیکر و سیرک (1984) سازه ی سازگاری برای دانشجویان را شامل ابعاد مختلف سازگاری از جمله سازگاری تحصیلی، اجتماعی، عاطفی – فردی و دلبستگی می دانند.

 

[1]Lubker & Etzel