2-9-2- اهمیت کلمات در شعر کودک ………………………………………………………………………. 25

 

3-9-2- محتوای شعر کودک …………………………………………………………………………………… 26

 

4-9-2- صنایع شعری کودک ………………………………………………………………………………….. 26

 

5-9-2- توصیف در شعر کودکان …………………………………………………………………………….. 26

 

6-9-2- طول شعر کودکان ……………………………………………………………………………………… 27

 

10-2- انواع شعر کودکان ……………………………………………………………………………………….. 27

 

11-2- موسیقی و انواع آن در شعر کودک ………………………………………………………………….. 33

 

1-11-2- موسیقی بیرونی در شعر کودک…………………………………………………………………….. 33

 

2-11-2- موسیقی کناری در شعر کودک ……………………………………………………………………. 40

 

3-11-2- جایگاه قافیه در شعر کودک ……………………………………………………………………….. 40

 

4-11-2- نقش قافیه در ساختار شعر کودک ……………………………………………………………….. 46

 

5-11-2- موسیقی درونی در شعر کودک ……………………………………………………………………. 47

 

6-11-2- جناس­ها و نقش آن در افزایش موسیقی درونی شعر کودک ……………………………….. 52

 

7-11-2- موسیقی معنوی در شعر کودک ……………………………………………………………………. 54

 

12-2- عاطفه در شعر کودک……………………………………………………………………………………. 57

 

13-2- صورخیال و نقش آن در شعر کودک ……………………………………………………………….. 60

 

14-2- نقش زبان در شعر کودک ……………………………………………………………………………… 69

 

15-2- قالب­های شعری کودک ………………………………………………………………………………… 83

 

فصل سوم: شعر کودک و دفاع مقدّس

 

1-3- درآمدی بر شعر دفاع مقدّس …………………………………………………………………………… 89

 

2-3- اسطوره سازی در شعر دفاع مقدّس …………………………………………………………………… 90

 

3-3- موضوعات و مضامین شعر دفاع مقدّس ……………………………………………………………… 91

 

4-3- قالب­های شعر دفاع مقدّس …………………………………………………………………………….. 97

 

5-3- زبان شعر دفاع مقدّس …………………………………………………………………………………… 104

 

6-3- نماد و نمادگرایی در شعر دفاع مقدّس ……………………………………………………………… 113

 

7-3- سیر تکاملی شعر دفاع مقدّس از دیدگاه صور خیال ………………………………………………. 114

 

8-3- دفاع مقدّس در شعر کودک ……………………………………………………………………………. 119

 

9-3- تأثیر دفاع مقدّس در مضمون و درون مایه­ی  شعر کودک……………………………………….. 126

 

9-3-1- تأثیر دفاع مقدّس در عاطفه و شعر کودک ………………………………………………………. 128

 

10-3- برجسته سازی شعر کودک دوران دفاع مقدّس …………………………………………………… 134

 

1-10-3- برجسته سازی از طریق تخیّل ……………………………………………………………………. 135

 

2-10-3- برجسته سازی از طریق زبان ……………………………………………………………………… 142

 

11-3- نمادهای دفاع مقدّس در شعر کودک ………………………………………………………………. 150

 

12-3- موسیقی شعر کودک در دفاع مقدّس ……………………………………………………………….. 152

 

 

13-3- مفاهیم و اصطلاحات جنگ در شعر کودکان ……………………………………………………… 156

 

نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………… 157

 

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………….. 158

 

چکیده

 

پایان نامه­ی حاضر که با عنوان «شعر کودک و دفاع مقدّس» شکل یافته، شعر کودک را در موضوع دفاع مقدّس- که بخش قابل توجّهی از ادبیات امروز را در بر می­گیرد- با نگاهی تحلیلی و بر اساس مهمّ­ترین آثار و آفرینش­های هنری در این حوزه، مورد بررسی قرار می­دهد. شیوه­ی تدوین این
پایان نامه، به این صورت است که ابتدا، منابعی که در پایان ذکر شده به دقت مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته­اند، سپس نکات مهم فیش برداری شده و بعداز آن، مطالب در سه فصل گنجانده شده­اند. در فصل اول، به کلیات تحقیق اشاره شده و در فصل دوم، به بیان موضوعاتی از قبیل، شناسایی کودک، شعر کودک، ادبیات کودک و … پرداخته شده و در فصل سوم، ضمن درآمدی بر شعر دفاع مقدّس، جنبه­های گوناگون دفاع مقدّس در شعر کودک مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته­اند. نتایج به دست آمده از این پژوهش ، بیان­گر آن است که شعر کودک و نوجوان، باید به گونه­ای ساده و روان باشد تا بچه­ها با شنیدن آن، بتوانند مضامین نهفته در شعر را به طور زنده درک نمایند و در این میان، شاعر می­بایست جهان ذهنی مخاطب؛ یعنی کودک و نوجوان را درک کند. از طرفی دیگر، زمینه­ اصلی ادبیات کودک و نوجوان پس از پیروزی انقلاب اسلامی را «انقلاب اسلامی» و«جنگ تحمیلی» تشکیل می­دهند و
سروده­های این دوره به شدّت تحت تأثیر این دو رویداد بزرگ قرار گرفته­اند. نتیجه­ی دیگری که از این پژوهش به دست آمده، این است که در شعر کودک با موضوع دفاع مقدّس، هم به لحاظ کمی و هم کیفی دچار کمبود هستیم. در همین راستا، می­بایست از کلیشه­ها و توصیفات کلی و عام و تعابیر تکراری پرهیز شود.

 

مقدمه

 

اگر شعر کودک جزئی از اجزای جهان کودک باشد، پیش از هر چیز، باید به جهان او بنگریم و توجه داشته باشیم که جهان او، مجموعه­ای از اجزا است که ویژگی­های مجموعه با تک تک اجزا متفاوت و علت آن موجودیّت کودک است.

 

کودک در آغاز لمس کردن، چنگ زدن ومکیدن است. او می­بیند، اما وسیله او برای درک و شناسایی محیط، چشیدن است. این گونه شناخت، طبیعی و غریزی است. هنوز میان حواس او و ذهنش رابطه­ای برقرار نشده است، زیرا این رابطه تنها از طریق تجربه به وجود می­آید و کودک در این مرحله هیچ تجربه­ای ندارد.

 

کودک در جامعه به یاری تجربه­یافتگان، کم کم میان حواس و ذهن خود رابطه­ای انسانی برقرار می­کند. پایه­ی این تجربه، انتزاع؛ یعنی ساختن مفاهیم عقلی از اشیا و امور عینی است. وتعّقل نیز تنها از طریق انتزاع به وجود می­آید. ما بزرگ سالان، سیر تحوّل و تکامل کودک را از طریق واکنش­های انتزاعی او در می­یابیم.

 

امروزه، توجه به کودک درون و هم­چنین همراهی همیشگی آن با زندگی فرد، بحثی است که در
نتیجه­ی دستاوردهای دانش روان شناسی، به یکی از مقوله­های اساسی در بررسی آثار ادبی کودکان تبدیل شده است. نگاه ساده، خالص و عاشقانه به کودکان و به تصویر کشیدن آن­ها به صورت بیان هنری تازه ، منجر به آفرینش شعر می­شود. اگر چه بن مایه­های طبیعت، مواد اصلی کلّیه­ی آثار هنری­ هستند، ولی حضورشان در شعر کودکان، نوعی بازشناسی و بازآفرینی دوباره­ی آن­هاست، که الفت با طبیعت و نگاه هنری را به آنان می­آموزد. لالائی مادران سرزمین­مان که از همان آغاز بر بالین کودکان خویش            می­خواندند، گواهی براین مدعاست.

 

تغییرات و تحوّلات اجتماعی از جمله عوامل تأثیر گذار بر جریانات ادبی هستند. پیوند عمیق مردم ما با مقوله­ی شعر- به عنوان شاخه­ای از ادبیات- بر هیچ کس پوشیده نیست، چرا که آن­ها شعر را بستر مناسبی برای بیان اندیشه و احساس می­دانستند. ادبیات مقاومت در انقلاب اسلامی نیز از حوادث و رویدادهای اجتماعی نشأت گرفته است. شعر دفاع مقدّس، همان طور که از نامش پیداست، شعری است که منعکس کننده­ی اوضاع و احوال اجتماعی هشت سال مبارزه و مقاومت است. مقاومتی که ریشه در اعتقادات و باورهای دینی، مذهبی و ملّی جامعه دارد.