پنجم .تحقیر آمیز نبودن ——————————————–16

 

ششم .رنج آور نبودن ———————————————-16

 

هفتم .جبران ضرروزیان ناشی از جرم———————————–17

 

ر.اقسام اقدامات تأمینی و تربیتی ————————————–17

 

مبحث دوم پیشینه اقدامات تأمینی و تربیتی ——————————-18

 

گفتار اوّل بررسی اقدامات تأمینی و تربیتی

 

 قبل از پیروزی انقلاب اسلامی —————————————18

 

گفتار دوّم اقدامات تأمینی و تربیتی

 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی—————————————22

 

گفتار سوّم پیشینه اقدامات تأمینی و تربیتی

 

از دیدگاه اسلام– ————————————————-26

 

فصل دوم ارکان و شرایط اقدامات تأمینی و تربیتی —————————29

 

مبحث اول ارکان اقدامات تأمینی و تربیتی ———————————29

 

گفتار اول ارکان عام حقوقی اقدامات تأمینی و تربیتی

 

در قانون مجازات اسلامی 1392وقانون مجازات اسلامی1370——————–29

 

الف.لزوم ارتکاب جرم ———————————————-29

 

ب.لزوم مسئولیت کیفری———————————————34

 

1.صغار و مجانین ————————————————-35

 

1-1. صغار——————————————————35

 

2-1. مجانین —————————————————-41

 

1-2-1. جنون در قانون مجازات اسلامی ———————————41

 

2-2-1.جنون ومسئولیت کیفری درقانون

 

 مجازات اسلامی 1392———————————————43

 

2.اشخاص حقوقی————————————————46

 

1-2. نظرات مختلف در مورد

 

 مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی————————————-46

 

2-2.رویکرد قانون مجازات اسلامی 1370

 

در قبال مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی——————————–47

 

3-2.پذیرش مسئولیت کیفری  اشخاص حقوقی

 

 درقانون مجازات اسلامی 1392—————————————-49

 

گفتار دوم ارکان خاص و قانونی اقدامات تأمینی و تربیتی ——————––51

 

الف.قانونی بودن اقدامات تأمینی و تربیتی ———————————51

 

1.اصل قانونی بودن اقدامات تأمینی و تربیتی

 

 در قانون مجازات اسلامی1370 و قانون مجازات اسلامی 1390——————52

 

ب. رکن مادّی اقدامات تأمینی و تربیتی ———————————-55

 

1.جرایمی که در آنها می توان از ابتدا

 

 اقدامات تأمینی و تربیتی مورد استفاده قرار گیرد —————————-55

 

2.جرایمی که با شرایط ویژه مشمول

 

 اقدامات تأمینی و تربیتی می شوند————————————–60

 

3.جرایمی که امکان اجرای اقدامات تأمینی

 

درباره آنها وجود ندارد———————————————-63

 

مبحث دوم شرایط اعطای اقدامات تأمینی وتربیتی—————————-65

 

گفتار اول شرایط ماهوی اعطای اقدامات تأمینی و تربیتی———————–65

 

الف.شرط وجود حالت خطرناک—————————————65

 

ب.شرط سابقه ارتکاب جرم وخطرارتکاب جرم در آینده ———————-67

 

ج.بررسی جرایمی که در مورد آنها اقدامات تأمینی و تربیتی                                          

 

اعمال می شود وشرایط اجرای اقدامات تأمینی و تربیتی ————————68

 

د.تناسب میان جرم و اقدامات تأمینی و تربیتی ——————————73

 

گفتاردوم شرایط قضایی اعطای اقدامات تأمینی و تربیتی ———————–75           

 

الف.اختیاری یااجباری بودن اقدامات تأمینی و تربیتی در

 

قانون مجازات اسلامی1370 و قانون مجازات اسلامی 1392———————76

 

1.اختیاری بودن اقدامات تأمینی و تربیتی———————————-76

 

2.اجباری بودن اقدامات تأمینی و تربیتی ———————————-78

 

 

ب.دادگاه صالح به اعطای اقدامات تأمینی و تربیتی

 

 در قانون مجازات اسلامی1370 و قانون مجازات  اسلامی 1392—————–81

 

ج.وجود مراکز مخصوص برای اجرای اقدامات تأمینی و تربیتی——————86

 

فصل سوم آثار کیفری ،مدنی،فرهنگی واجتماعی اقدامات

 

 تأمینی وتربیتی در قانون مجازات اسلامی1370 و قانون مجازات اسلامی 1392

 

———————————————————-–89

 

مبحث اول آثار کیفری اقدامات تأمینی و تربیتی—————————-89

 

گفتار اول اقدامات تأمینی و تربیتی مربوط به مکان ————————-89

 

الف.اقدامات تأمینی و تربیتی مکانی در قانون مجازات

 

اسلامی1370 و قانون مجازات اسلامی  1392—————————-89

 

1.تبعید ،ممنوعیت از اقامت یا اجبار به اقامت—————————-90

 

2.اقدامات تأمینی مکانی مربوط به اطفال بزهکار در

 

قانون مجازات اسلامی 1392—————————————95

 

3.منع خروج اتباع ایران واخراج بیگانگان ——————————95

 

گفتاردوم آثار کیفری اقدامات تأمینی و تربیتی (محروم کننده )

 

محرومیت از حقوق اجتماعی وممنوعیت شغلی————————–97

 

1.محرومیت از حقوق اجتماعی————————————-97

 

الف.محرومیت از حقوق اجتماعی بعنوان مجازات اصلی در

 

قانون مجازات  اسلامی 1370 و قانون مجازات  اسلامی 1390—————-98

 

ب.محرومیت ار حقوق اجتماعی بعنوان مجازات تکمیلی

 

وتبعی در قانون مجازات اسلامی 1370 وقانون مجازات اسلامی 1392———–98

 

ج.محرومیت از حقوق اجتماعی بعنوان مجازات تبعی                                              

 

در قانون مجازات اسلامی 1370 و قانون مجازات اسلامی 1392 ————–99

 

2.ممنوعیت ومحرومیت شغلی————————————-103

 

الف.ممنوعیت شغلی عام در قانون مجازات اسلامی 1370و قانون مجازات

 

 اسلامی 1392———————————————–104

 

ب.ممنوعیت شغلی خاص در قانون مجازات اسلامی 1370  و قانون

 

 مجازات اسلامی 1392 —————————————-106

 

 

 

گفتارچهارم «آثارکیفری اقدامات تأمینی  نگهداری

 

اشیاء و بستن موسسات —————————————–109

 

الف.ضبط اشیا خطرناک —————————————–109

 

ب.بستن موسسات جرم زا —————————————114

 

گفتار پنجم آثار کیفری اقدامات تأمینی و تربیتی

 

مربوط به بازپروری (تربیتی و درمانی)——————————-115

 

الف.اقدامات تربیتی——————————————–116

 

ب.اقدامات درمانی——————————————–122

 

1.اقدامات درمانی مجانین—————————————122

 

1-جنون در زمان ارتکاب جرم وبعد از آن—————————-123

 

1-2-جنون پس از ارتکاب جرم در جرایم حدی ———————–126

 

2.اقدامات درمانی معتادین ————————————–127

 

3.حرفه آموزی واشتغال —————————————-128

 

گفتار ششم اقدامات تأمینی و تربیتی کنترل کننده و نظارتی—————-130

 

گفتارهفتم آثارکیفری انتشارحکم———————————-132

 

مبحث دوم آثار مدنی اقدامات تأمینی وتربیتی————————-135

 

گفتاراوّل محرومیت از حق ولایت ،قیمومت و نظارت——————-135

 

گقتاردوّم انتشارحکم—————————————–136

 

مبحث سوم آثار اجتماعی اقدامات تأمینی و تربیتی———————136

 

گفتار اول پیشینه ومنافع کار عام المنفعه —————————136

 

گفتار دوم کار عام المنفعه در قانون مجازات اسلامی 1392————–138

 

گفتار سوم انجام کار عام المنفعه درسایر کشورها———————142

 

مبحث چهارم آثار فرهنگی اقدامات تأمینی وتربیتی——————-143

 

گفتار اول آثار فرهنگی شرعی و دینی اقدامات تأمینی

 

وتربیتی ————————————————144

 

گفتار دوم آثار فرهنگی دیگر———————————-147

 

نتیجه گیری ———————————————150

 

پیشنهادات ———————————————-152

 

منابع————————————————–154

 

 

 

فهرست  علائم واختصارات

 

ق.م.ا ………………………………………………………………………..  قانون مجازات اسلامی

 

ق.ا…………………………………………………………………………….قانون اساسی  

 

چکیده

 

تصویب قوانین و مقررّات جزایی در جامعه، وسیله ای برای حفاظت از حقوق و آزادی های فردی واجتماعی است. عدالت کیفری ایجاب می کند جامعه واکنش مناسبی در قبال مجرم اتخّاذ کند. تصویب قوانین جزایی محدود به مجازات ها نمی شود وتوجّه به اقدامات تأمینی وتربیتی درکنار آنها الزامی است. این اقدامات، تدابیرپیشگیرانه ای هستند که برای اصلاح مجرم، رفع حالت خطرناک و جلوگیری از ارتکاب جرم در آینده وبازسازگاری اجتماعی مجرم وضع می شوند. البتّه این اقدامات در مورد اشیاء خطرناک نیز قابلیّت اجرا دارند وبه طورکلّی هدف تأمین امنیّت جامعه را دنبال می کنند. اقدامات تأمینی و تربیتی با راه های اصلاحی،درمانی وتربیتی بدنبال کاهش میزان جرایم و اصلاح مجرمین هستند. امروزه با گسترش جرایم وایجاد جرایم نوین توجّه به انواع این اقدامات وگسترش حوزه آن ها می توان کمک شایانی به دستگاه قضایی نماید. هدف از اجرای این پایان نامه بررسی اقدامات تأمینی وتربیتی به عنوان وسیله ای برای تأمین امنّیت و دفاع اجتماعی و اصلاح مجرم در قانون مجازات اسلامی 1370 و توسعه وپیشرفت ونوآوری های قانون مجازات اسلامی 1392، در این زمینه با نگاهی مقایسه ای است. همچنین بررسی تأسیس های نوینی که ماهیتاً جنبه اقدامات تأمینی و تربیتی دارند و در قانون مجازات جدید به آنها برای اوّلین بار توجّه شده است.از مصادیق این اقدامات در قانون مجازات اسلامی 1392 می توان به اقدامات تأمینی و تربیتی اطفال ونوجوانان اشاره کرد که نسبت به قانون قبل بسیار کامل تر و گسترده تر است وتا حدّ زیادی خلأ های قانون قبلی را ازبین برده است .مواردی مانند تعیین این اقدامات برای همه ی جرایم نابالغین، درنظرگرفتن معیار سن ّ شمسی درجرایم تعزیری ،تخفیف و تبدیل اقدامات تأمینی و تربیتی و..همچنین تأسیس های نوینی مانند مجازات های جایگزین حبس، خدمات عمومی رایگان، نظام نیمه آزادی ،تعویق مراقبتی در قانون جدید مورد توجّه قرار گرفته است . انجام تحقیق در این پایان نامه به شیوه توصیفی است. اقدامات تأمینی وتربیتی در قانون جدید بسیار گسترده ،متنوّع ومدرن است به نحوی که بسیاری از انواع این اقدامات در قانون مجازات اسلامی وجود نداشت. وجود موّادقانونی فراوانی از این قانون نشانگر توجه خاصّ قانونگذار به اعمال این تدابیر و مقوله اصلاح وبازسازگاری مجرمان است.

 

مقدمه

 

1- بیان مسأله

 

قانون در مقابل جرم دو نهاد متفاوت با مجازات پیش بینی کرده است، که به آنها اقدامات تأمینی و تربیتی گفته می شود. اقدامات تأمینی معمولاً در مواقعی که مرتکّب حالت خطرناک یا حالت مزمن داشته باشد مورد استفاده قرار می گیرد. تجربه نشان داده است پاره ای از مجرمان (مجرمان به عادت، مجرمان مبتلا به امراض روحی و روانی) از درک واقعیت فلسفه مجازات عاجزند وآثار ارعابی آنرا احساس نمی کنند ، بنابراین به فعالیّت های بزهکارانه خود ادامه خواهند داد ودفاع جامعه در مقابل چنین افرادی منحصراً بااعمال مجازات تأمین نمی گردد .این اقدامات گاهی نسبت به مجانین برای حفظ جامعه از خطرات آنها وگاهی نسبت به مجرمین خطرناک اعمال می شود مثلاً ممکن است اقدام تأمینی در مورد اراذل و اوباش اعمال شود. اقدامات تربیتی نیز اقداماتی است که نسبت به دسته خاصی از مجرمین اعمال می شودوجنبه آموزشی، اصلاحی و ارشادی دارند. این تدابیر بیشتر نسبت به اطفال و نوجوانان بزهکار اجرا می شوند؛ برای مثال نگهداری این کودکان و نوجوانان در کانون اصلاح و تربیت و فرستادن آنها به مؤسسه آموزشی و فرهنگی به منظور تحصیل و حرفه آموزی اقدامات تربیتی محسوب می شوند. البتّه در مورد مجرمین دیگر نیز اقدامات تربیتی اعمال می شود. برای مثال در تعویق مراقبتی دادگاه می تواند دستوری مبنی بر گذراندن دوره یا دوره های خاص آموزش ویادگیری مهارتهای اساسی زندگی یا شرکت در دوره های تربیتی ،اخلاقی ، مذهبی ،تحصیلی یا ورزشی مقرّر کند .این اقدامات و مجازات ها ،هردوبه دنبال هدف واحدی یعنی پیشگیری از انجام جرم واصلاح بزهکاران هستند امّا راه های رسیدن به این اهداف در آنها متفاوت است. در این اقدامات مانند مجازات ها باید اصل قانونی بودن رعایت شود.

 

2- سؤال های تحقیق

 

1- تمایز بارز اقدامات تأمینی و اقدامات تربیتی چیست؟

 

2- تفاوت این نهاد در قانون مجازات اسلامی 1370 وقانون مجازات اسلامی 1392 در چیست؟

 

3- فرضیه

 

1- اقدامات تأمینی ماهیّت حفظ و نگهداری و اقدامات تربیتی جنبه آموزشی و تربیتی دارند.

 

2- قانون مجازات اسلامی1392 اقدامات تأمینی و تربیتی نسبت به قانون مجازات اسلامی 1370 گسترش یافته است و نقایص آنرا برطرف کرده است و تأسیس های نوین تأمینی و تربیتی مورد توجّه قرار گرفته است. 

 

پیشینه

 

بدلیل اهمیّت موضوع اقدامات تأمینی و تربیتی، پژوهش در مورد آن همواره مورد توجّه بوده است. از پایان نامه هایی که به این موضوع اختصاص دارند می توان به اقدامات تأمینی و تربیتی در حقوق ایران (ناصر قاسمی)، اقدامات تأمینی و تربیتی در حقوق اسلام و حقوق موضوعه ایران (محسن رهامی)، اقدامات تأمینی و تربیتی در حقوق لبنان (نسرین محمودی)، اشاره کرد. در کتب حقوق جزا، مبحث مشخصی به این اقدامات اختصاص دارد. حقوق جزای عمومی (دکتر نوربها)، حقوق جزای عمومی جلد دوم (دکتر اردبیلی)، حقوق جزای عمومی جلد دوم (دکتر شامبیاتی)، حقوق جزای عمومی (دکتر صانعی ودکتر باهری) و… البته بعضی تألیفات به طور اختصاصی به این موضوع اختصاص دارند مانند اقدامات تأمینی و تربیتی دکتر محسن رهامی و اقدامات تأمینی و تربیتی در حقوق کیفری ایران. در ادامه به مقالاتی که به این موضوع پرداخته اند اشاره می کنیم. اقدامات تأمینی و تربیتی در حقوق کیفری (پرویز محمدنژاد)، اقدامات تأمینی (ابوطالب کردی)، اقسام اقدامات تأمینی (ناصر رسایی نیا)، نقش اقدامات تأمینی در اصلاح مجرم در ایران (حسین کاکویی)، علت قبول اقدامات تأمینی (ناصر رسایی نیا)، ماهیت اقدامات تأمینی و تربیتی ازنظر فقهی و حقوقی (فهیمه ملک زاده)، اقدامات تأمینی در حقوق تطبیقی (تاج زمان دانش).