2-3-1-1- آرمان‌شهرهای اهورایی.. 24

 

2-3-1-2- آرمان‌شهر‌های اهرمنی.. 28

 

2-3-3- آرمان‌شهر ادبی.. 32

 

2-3-3-1- اشتراکات آرمان‌شهر‌های ادبی.. 36

 

فصل سوم: اندیشة و هنر مولانا 38

 

3-1- مختصری از زندگی مولوی.. 39

 

3-1-1- مولوی را بهتر بشناسیم.. 40

 

3-1-2- جهان‌بینی مولوی.. 43

 

3-1-3- اخلاق و عادات مولانا 47

 

3-1-4- خیر و شر در اندیشة مولوی.. 50

 

3-2- مثنوی معنوی مولوی.. 52

 

3-2-1- انسجام ادبی حکایات مثنوی معنوی.. 53

 

3-2-2- مثنوی و کتب آسمانی.. 53

 

3-2-3- مثنوی و اندیشة عرفانی مولوی.. 54

 

3-2-3-1- مدینه‌النبی در اندیشة مولوی.. 55

 

3-2-4- سطح سخن و پیام مثنوی.. 57

 

3-2-5- نمود عشق به شمس تبریزی در مثنوی.. 58

 

3-2-6- ویژگی‌های خاص داستان سرایی مولوی.. 58

 

3-2-7- علم فرا زمانی مولوی در مثنوی.. 59

 

3-2-8- مثنوی کتاب تعلیم زندگی.. 60

 

فصل چهارم: مثنوی آیینه تمام‌نمای آرمان‌شهری مولوی.. 72

 

4-1- چرا مولوی در پی خلقت آرمان‌شهر است؟. 73

 

4-1-1- اصلاح‌طلبی مولوی.. 74

 

4-1-2-ایدئولوژی ناسازگار با جامعه. 74

 

4-1-3- هرج‌ومرج اجتماعی.. 75

 

4-1-4- ایدالیسم عرفانی.. 75

 

4-2- اختلاف آرمان‌شهر مولوی با سایر آرمان‌شهر‌ها 76

 

4-2-1- حکمت و عشق.. 76

 

4-2-2- رهبری عشق.. 78

 

4-2-3- عشق نیروی محرک کائنات… 80

 

4-2-4- طردعقل جزوی.. 82

 

3-4- اجتماع و جامعة آرمانی مثنوی معنوی.. 84

 

4-3-1- نگرش‌های آرمانی.. 85

 

4-3-2- تحمل و مدارا با هم‌نوعان.. 87

 

4-3-3-: مدارا معیار خوش خویی.. 88

 

4-4- انسان‌های اجتماع مولوی.. 89

 

4-4-1- اختیار اجتماعی دارد. 90

 

4-4-2- کمال یافته است… 92

 

4-4-3- میانه‌رو است… 93

 

4-4-3-1-علی مرتضی.. 97

 

4-4-4- آمیزه‌ای از عقل و عشق است… 100

 

4-4-4-1- ابراهیم خلیل الله (ع) 101

 

4-4-4-2- ابوبکر صدیق.. 102

 

4-4-4-3- عمر خلیفه دوم. 103

 

4-4-5- منجی در اندیشة مولوی و مثنوی معنوی.. 105

 

4-5- نظام طبقاتی مردم آرمان‌شهر. 107

 

 

4-5-1- حاکمان آرمان‌شهر مولوی.. 110

 

4-5-1-1- تفاوت پادشاه با حاکم در آرمان‌شهر و مثنوی.. 112

 

4-5-2- حکومت انبیاء 113

 

4-5-3- حاکمانی که پیامبر نیستند. 115

 

4-5-3-1- سالکان یا عارفان.. 117

 

4-5-3-2- پیران و مرشدان.. 118

 

4-5-3-3- اقطاب… 119

 

4-5-3-4- شیوخ و مراد. 121

 

4-5-3-5- ولیان و امامان.. 122

 

4-5-3-6- ابدال و پیامبران.. 123

 

فصل پنجم:حاصل سخن.. 125

 

5-1- حاصل سخن.. 126

 

5-2- پیشنهادات… 129

 

فهرست منابع: 130

 

چکیده

 

در این پایان نامه با عنوان «آرمان‌شهر در مثنوی معنوی» به اندیشة­های اصلاح‌طلبانه و جامعة­ای که در رویای مولوی بوده پرداخته شده است. در این نوشته ابتدا به تعاریف مختلف آرمان‌شهر و سابقة آن در میان صاحب نظران، مخصوصاً فلاسفة یونان پرداخته و گونه‌های آرمان‌شهر، از جمله آرمان‌شهر اهریمنی، فلسفی، ادبی و… که لازمة این بحث بوده در حد ضرورت بررسی شده است. مبحث اصلی که اندیشة عرفانی مولانا و دیدگاه­های اجتماعی این شاعر، همچون اصلاح‌طلبی مولانا، ایدالیسم عرفانی مولانا، حکمت و عشق، است به طور کامل در فصل سوم و چهارم آمده است.

 

جایگاه انسان و صفاتی که مولوی برای انسان خداجو در نظر داشته و آن صفات را به صراحت یا در قالب داستان­های رمزی برشمرده از مهم­ترین ویژگی­های آرمان‌شهر مولانا است. که شواهدی از اشعار مولانا در جهت تأیید آن­ها آورده شده است. به دلیل این که اساس آرمان‌شهر مولوی بر عشق بنا نهاده شده، و درجة نهایی این جوهر است که آرمان‌شهر این شاعر عرفانی را رقم زده است، بیشتر به این مبحث پرداخته شده است.

 

1- 1- مقدمه
طیعت سیری ناپذیر و کمال خواه آدمی ،همواره او را بر آن می دارد تا عالی ترین کمالات را در سر بپروراند و با نفی وضع موجود ،انسان بی نقص و جهانی بی عیب را در صفحه ذهن خود تصور کند .

 

آرمان‌شهر در لغت به معنای شهر آرمانی و ایده‌آل است و در اصطلاح، جامعه‌ای برتر و والاست که در آن همة امور بر وفق مراد و مطابق میل باشد، جامعه‌ای که در آن نه خبری از ظلم و تبعیض، نه اثری از جنگ و ستیز و نه ردپایی از جهل و فقر و مرض یافت شود. «جامعه‌ای که افرادش به کمال علمی و عملی رسیده و از هوی و هوس رسته باشند. و در یک جمله جامعه‌ای خیالی که باشندگان آن در شرایط کامل زندگی می‌کنند و خیر و سعادت بر آن حکومت مطلق دارد. مدینة فاضله، جامعة آرمانی، آرمان‌شهر، شهر نیکان، لامکان، ناکجاآباد، هیچستان و… همه تعابیر گوناگون از یک حقیقت والا و مقدسند که همواره اندیشمندان و فرهیختگان هر قوم و ملتی در طول حیات بشری، آرزوی به واقعیت پیوستن آن را در سر پرورانده‌اند.