2-1-1-2-2. جنبه‌های عملی و پیكربندی‌های مختلف HF-LPME…………………………………………….. 15

 

 

2-1-1-2-3. میكرواستخراج فاز مایع از فضای فوقانی با فیبر توخالی……………………………………………. 18

 

 

2-1-1-3. میكرواستخراج فاز مایع با استفاده از انجماد حلال استخراج كننده……………………………… 21

 

 

2-1-1-4. میكرواستخراج فاز مایع- مایع پخشی (DLPME)………………………………………………………….. 21

 

 

2-1-2. استخراج فاز جامد…………………………………………………………………………………………………………………… 22

 

 

2-2. كروماتوگرافی………………………………………………………………………………………………………………………………… 22

 

 

2-2-1. دسته‌بندی روش‌های كروماتوگرافی………………………………………………………………………………………. 23

 

 

2-2-1-1. كروماتوگرافی مایع با كارآیی بالا (HPLC)………………………………………………………………………. 23

 

 

2-2-1-2. دستگاه‌های كروماتوگرافی مایع…………………………………………………………………………………………. 25

 

 

2-2-1-2-1. مخزن فاز متحرك…………………………………………………………………………………………………………. 26

 

 

2-2-1-2-2. سیستم‌های پمپ كننده………………………………………………………………………………………………. 26

 

 

2-2-1-2-3. سیستم‌های تزریق نمونه……………………………………………………………………………………………… 27

 

 

2-2-1-2-4. ستون‌های كروماتوگرافی مایع…………………………………………………………………………………….. 28

 

 

2-2-1-2-4-1. انواع پر كننده‌های ستون………………………………………………………………………………………… 29

 

 

2-2-1-2-5. دمای پیستون………………………………………………………………………………………………………………… 29

 

 

2-2-1-2-6. آشكارسازها……………………………………………………………………………………………………………………. 29

 

 

2-2-1-2-6-1. آشكارساز فوتومتریك………………………………………………………………………………………………. 30

 

 

2-2-1-2-6-2. آشكارساز جذب فرابنفش (UV)…………………………………………………………………………….. 31

 

 

2-3. بررسی مطالعات HF-HPME ……………………………………………………………………………………………………. 32

 

 

2-4. بررسی داروی مورد مطالعه………………………………………………………………………………………………………….. 36

 

 

2-4-1. فارماكوكنتیك دارو………………………………………………………………………………………………………………….. 36

 

 

2-4-2. مكانیسم اثر دارو……………………………………………………………………………………………………………………… 37

 

 

2-4-3. موارد مصرف دارو…………………………………………………………………………………………………………………….. 37

 

 

2-4-4. دوز مصرفی دارو………………………………………………………………………………………………………………………. 38

 

 

2-4-5. موارد منع مصرف و احتیاط……………………………………………………………………………………………………. 39

 

 

2-4-6. عوارض جانبی…………………………………………………………………………………………………………………………. 39

 

 

2-4-7. تداخلات…………………………………………………………………………………………………………………………………… 40

 

 

2-4-8. اشكال دارویی………………………………………………………………………………………………………………………….. 41

 

 

2-4-9. خصوصیات فیزیكی دارو…………………………………………………………………………………………………………. 41

 

 

2-5. اهمیت اندازه‌گیری آریپیپرازول………………………………………………………………………………………………….. 42

 

 

2-6. اهداف……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 42

 

 

فصل سوم: مواد و روش‌ها

 

 

3-1. مواد شیمیایی و تجهیزات دستگاهی………………………………………………………………………………………….. 44

 

 

3-1-1. مواد شیمیایی، استانداردها و نمونه‌های حقیقی…………………………………………………………………… 44

 

 

3-1-2. تجهیزات دستگاهی…………………………………………………………………………………………………………………. 44

 

 

3-2. روش استخراج……………………………………………………………………………………………………………………………… 45

 

 

3-2-1. استخراج به اختصار طی مراحل زیر انجام گرفت…………………………………………………………………. 45

 

 

3-2-2. مراحل بهینه‌سازی…………………………………………………………………………………………………………………… 47

 

 

3-2-2-1. بهینه‌سازی شرایط جداسازی……………………………………………………………………………………………. 47

 

 

3-2-2-2. بهینه‌سازی شرایط استخراج……………………………………………………………………………………………… 47

 

 

3-2-2-2-1. نوع حلال آلی……………………………………………………………………………………………………………….. 47

 

 

3-2-2-2-2. اثر pH فاز دهنده………………………………………………………………………………………………………….. 47

 

 

3-2-2-2-3. اثر pH فاز گیرنده…………………………………………………………………………………………………………. 47

 

 

3-2-2-2-4. اثر قدرت یونی فاز دهنده…………………………………………………………………………………………….. 48

 

 

3-2-2-2-5. اثر همزدن محلول آنالیت……………………………………………………………………………………………… 48

 

 

3-2-2-2-6. اثر زمان استخراج………………………………………………………………………………………………………….. 48

 

 

3-2-2-2-7. اثر دما…………………………………………………………………………………………………………………………….. 48

 

 

3-2-3. ارزیابی كارآیی روش استخراج……………………………………………………………………………………………….. 48

 

 

3-2-3-1. منحنی درجه‌بندی…………………………………………………………………………………………………………….. 48

 

 

3-2-3-2. تعیین فاكتور پیش تغلیظ (PF)……………………………………………………………………………………….. 49

 

 

3-2-3-3. تعیین تكرارپذیری (RSD)……………………………………………………………………………………………….. 49

 

 

3-2-4. آنالیز نمونه حقیقی…………………………………………………………………………………………………………………. 49

 

 

فصل چهارم: نتایج

 

 

4-1. میكرواستخراج سه فازی بر پایه استفاده از فیبر توخالی متخلخل…………………………………………… 51

 

 

4-1-1. اصول تئوری…………………………………………………………………………………………………………………………….. 51

 

 

4-2. مراحل بهینه‌سازی……………………………………………………………………………………………………………………….. 54

 

 

4-2-1. بهینه‌سازی شرایط جداسازی…………………………………………………………………………………………………. 54

 

 

4-2-2. بهینه‌سازی شرایط استخراج…………………………………………………………………………………………………… 55

 

 

4-2-2-1. نوع حلال آلی…………………………………………………………………………………………………………………….. 55

 

 

4-2-2-2. اثر pH فاز گیرنده و فاز دهنده…………………………………………………………………………………………. 56

 

 

4-2-2-3. اثر سرعت همزدن محلول آنالیت……………………………………………………………………………………… 58

 

 

4-2-2-4. اثر قدرت یونی فاز دهنده………………………………………………………………………………………………….. 59

 

 

4-2-2-5. اثر زمان استخراج……………………………………………………………………………………………………………….. 61

 

 

4-2-2-6. اثر دما………………………………………………………………………………………………………………………………….. 61

 

 

4-3. تعیین پارامترهای تجزیه‌ای روش استخراج……………………………………………………………………………….. 63

 

 

4-3-1. تهیه‌ی منحنی درجه‌بندی……………………………………………………………………………………………………… 63

 

 

4-3-2. فاكتور پیش تغلیظ (PF)………………………………………………………………………………………………………… 64

 

 

4-3-3. تعیین حد تشخیص (LOD)…………………………………………………………………………………………………. 65

 

 

4-3-4. تكرارپذیری روش (RSD)………………………………………………………………………………………………………. 66

 

 

4-4. آنالیز نمونه حقیقی………………………………………………………………………………………………………………………. 66

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

 

 

5-1. مقایسه روش استخراجی با روش‌های گزارش شده دیگر مراجع…………………………………………….. 71

 

 

5-2. نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………… 73

 

 

 

 

 

خلاصه انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

 

 

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

 

 

ضمائم……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 88

 

 

فهرست  جداول

 

 

عنوان                                                                                                                                        صفحه

 

 

جدول 2-1. كاربردهای كروماتوگرافی تقسیمی………………………………………………………………………………….. 24

 

 

جدول 2-2. كاربردهای اخیر HF-LPME در استخراج گونه‌های مختلف……………………………………….. 33

 

 

جدول 4-1. خلاصه نتایج بهینه‌سازی استخراج…………………………………………………………………………………. 62

 

 

جدول 4-2. ارقام شایستگی HF-LPME داروی آریپیپرازول…………………………………………………………… 66

 

 

جدول 4-3. نتایج اندازه‌گیری آریپیپرازول در ادرار و پلاسما……………………………………………………………. 69

 

 

جدول 5-1. كارهای دیگر انجام شده بر روی آریپیپرازول  71

 

 

فهرست نمودارها

 

 

عنوان                                                                                                                                     صفحه

 

 

نمودار 4-1. بررسی نوع حلال پر كننده منافذ فیبر………………………………………………………………………… 56

 

 

نمودار 4-2. بررسی اثر تغییرات pH فاز دهنده در فرآیند استخراج ……………………………………………. 57

 

 

نمودار 4-3. بررسی اثر تغییرات pH فاز گیرنده در فرآیند استخراج …………………………………………… 58

 

 

نمودار 4-4. اثر سرعت همزدن بر فرآیند استخراج ……………………………………………………………………….. 59

 

 

نمودار 4-5. تاثیر قدرت یونی فاز دهنده بر فرآیند استخراج………………………………………………………….. 60

 

 

نمودار 4-6. تاثیر زمان بر فرآیند استخراج……………………………………………………………………………………….. 61

 

 

نمودار 4-7. تاثیر دما بر فرآیند استخراج………………………………………………………………………………………….. 62

 

 

نمودار 4-8. منحنی درجه‌بندی مستقیم………………………………………………………………………………………….. 63

 

 

نمودار 4-9. منحنی درجه‌بندی بعد از استخراج با هالوفایبر …………………………………………………………. 64

 

 

نمودار 4-10. منحنی درجه‌بندی بعد از استخراج با هالوفایبر جهت بررسی Linearity……………… 64

 

 

فهرست اشكال

 

 

عنوان                                                                                                                                              صفحه

 

 

شكل A. روش‌های مختلف استخراج و میكرواستخراج………………………………………………………………………….. 3

 

 

شكل 2-1. نمای جانبی از سیستم میكرواستخراج با حلال با استفاده از میله‌ی تفلونی…………………… 9

 

 

شكل 2-2. نمایی از سیستم میكرواستخراج با تك قطره الف) استخراج مستقیم از درون محلول ب) استخراج از فضای فوقانی 11

 

 

شكل 2-3. اصول استخراج HF-LPME الف) دو فازی ب) سه فازی………………………………………………. 13

 

 

شكل 2-4. الف) سیستم HF-LPME براساس پیكربندی U شكل ب) پیكربندی میله‌ای ………….. 16

 

 

شكل 2-5. طرح شماتیك از سیستم HF-LPME…………………………………………………………………………….. 17

 

 

شكل 2-6. الف) شمایی از سیستم HF-LPME از حجم زیاد و ب) سیستم نیمه خودكار………….. 18

 

 

شكل 2-7. طرح شماتیك میكرواستخراج فاز مایع به روش الف) مستقیم و ب) فضای فوقانی…….. 20

 

 

شكل 2-8. شمایی از یك دستگاه HPLC………………………………………………………………………………………….. 25

 

 

شكل 2-9. یك حلقه نمونه‌برداری كروماتوگرافی مایع………………………………………………………………………. 28

 

 

شكل 2-10. سلول آشكارساز فرابنفش برای HPLC………………………………………………………………………… 31

 

 

شكل 2-11. ساختار شیمیایی آریپیپرازول………………………………………………………………………………………… 36

 

 

شكل 3-1. نمایی از استخراج دارو به روش HF-LPME در آزمایشگاه…………………………………………… 46

 

 

شكل 4-1. كروماتوگرام تزریق محلول آبی آریپیپرازول در شرایط بهینه جداسازی……………………….. 55

 

 

شكل 4-2. الف) كروماتوگرام ادرار شاهد ب) كروماتوگرام نمونه ادراری  ppm1……………………………. 67

 

 

شكل 4-3. الف) كروماتوگرام پلاسما شاهد ب) كروماتوگرام نمونه پلاسما  ppm5/0 ………………………..68

 

 

   خلاصه فارسی

 

 

آریپیپرازول یک داروی ضد سایکوز آتیپیکال است که با ترکیبی از فعالیت آنتاگونیستی رسپتور 5-HT_2A و پارشیال آگونیستی رسپتورهای5-HT_1A  و D₂ دوپامین اثر درمانی خود را نشان می‌دهد. این دارو در درمان اسکیزوفرنی، اختلالات دو قطبی تیپ I و به عنوان درمان کمکی در افسردگی ماژور استفاده می‌شود.