سئوالاتی كه سعی شده است در این تحقیق مورد بررسی قرار بگیرند، عبارتند از اینكه:

 

1- آیا جنین از اهلیت كامل برخوردار است؟ یا از قسمتی از آن و همچنین در صورت زنده متولد نشدن چه آثاری بر اهلیت او بار می گردد؟

 

فرضیه 1: برای اینکه انسان اهلیت تصرف (اجرای حق) داشته باشد،باید بالغ و عاقل و رشید باشد.پس اگر جنین زنده متولد شود از حقوق مدنی متمتع می گردد.

 

2- نسبت جنین در اشكال مختلف به چه صورت است؟ و آیا طبق ماده 1167 قانون مدنی باید جنین به وجود آمده از زنا را فاقد نسب دانست؟ و یا اینكه می توان جهت حمایت از او راه حل قانونی مناسبی یافت؟

 

فرضیه 2: نباید طفلی را که در نتیجه ارتباط نامشروع بوجود آمده از حقوق مسلم و طبیعی محروم کرد و او را بی هویت در جامعه رها نمود. حتی فرد به وجود آمده از زنا تنها تبعاتی که می تواند داشته باشد این است که فرد به وجود آمده از زنا از ارث محروم است،ولی از حقوق دیگر مانند حق بهره مندی از نفقه و حضانت و سایر حقوق محروم نمی گردد.

 

3- آیا جنین قابلیت برخورداری از حقوق مدنی را دارد؟ در خصوص مسائل مالی قابلیت مالك شدن را دارد؟ اصولاً نحوه مالك شدن او به چه صورت است؟ همچنین در زمینه حقوق غیر مالی،جنین از چه حقوقی و چگونه می تواند بهره­مند گردد؟

 

فرضیه3 : جنین محجور و فاقد اهلیت تصرف می­باشد و اجرای حقوق او توسط نماینده قانونی یا قضایی وی صورت می­گیرد. تمتع جنین معلق بر زنده متولد شدن می­باشد؛ یعنی با زنده متولد شدن جنین نتیجه می­گیریم كه جنین از ابتدای دارای اهلیت تمتع بوده است. حقوق غیرمالی جنین به حق حیات، سقط جنین، بهداشت روانی، حضانت و اداره امور جنین تقسیم­بندی می شود.

 

د : پیشینه تحقیق

 

در کتب متعدد از جمله قانون مدنی و رسالات فقهای شیعه اشارات جزئی به حقوق مدنی جنین شده که با توجه به مفهوم ملاک آنها می توان راجع به جنین که انسانی است که هنوز وارد حیات دنیوی و تنفس نگردیده رجحان داد و تفسیر نمود.

 

پیرامون حقوق کیفری جنین پایان نامه نگارش گردیده است ولی پیرامون حقوق مدنی خیر .

 

در مورد تحقیق حاضر نظرات اساتید و دانشمندان علم پزشکی بسیار متعدد است و هم چنین پیرامون حقوق جنین نظرات اساتید علم حقوق در کتابهای آنها درمباحث متعدد حقوق جنین به چشم می خورد.در قوانین متعدد کشورها نیز نظرات متعدد از اساتید علم حقوق اراده گردیده که دربعضی موارد مغایر با قوانین کشور ماست و جای بررسی حقوقی و کنکاش دارد.

 

مقالات و پایان نامه های متعدد نه بصورت تخصصی در مورد موضوع پایان نامه بلکه مثلاً در مورد شبیه سازی مورد توجه اساتید رشته های مختلف قرار گرفته و نظرات خود را در قالب مقاله و پایان نامه اراده نموده اند که در تحقیق حاضر به آنها اشاره شده است.

 

در کتابهای متعدد من جمله رساله های مراجع و کتب قوانین داخلی و قوانین خارجی نظراتی بصورت پراکنده اشاره شده و بصورت کامل و در قالب کتاب مدونی ارائه نشده است.

 

ه : نوع و روش تحقیق

 

جهت پاسخ دادن به سوالات فوق با وجود مشكلات مختلف از قبیل نبودن منابع كافی قابل استفاده و

 

نداشتن قانونی خاص و روشن و بدون ابهام و در دسترس با بررسی كتب مرتبط با موضوع پایان نامه به روش كتابخانه­ای و با در نظر گرفتن سوالات و بررسی مفهوم هر موضوع جهت شناخت كلیه حقوقی كه میتوان برای جنین در نظر گرفت اقدام به بررسی قوانین بصورت تطبیقی شده است.

 

و : مشکلات تحقیق

 

مشکلات مختلف از قبیل نبودن منابع کافی و در دسترس ونداشتن قانون خاص پیرامون موضوع تحقیق وعدم دسترسی آسان به منابع مرتبط باعث گردید تا تحقیقات کامل و جامعی پیرامون موضوع تحقیق انجام پذیرد وحتی به کتابخانه های متعدد مراجعه و سعی فراوان در جمع آوری اطلاعات مربوط به تحقیق و دستیابی به منابع مورد بحث گردیده است.از طرفی بعلت نبودن ترجمه منابع خارجی به زبان فارسی راهی جز ترجمه قوانین مرتبط خارجی نبود و این امر هم مستلزم هزینه و هم وقت فراوان گردید و در کل تلاش فراوان جهت دستیابی به نتیجه مطلوب گردیده است.

 

ز : ساختار پایان نامه

 

این پایان نامه در سه بخش تدوین شده است.بخش اول شامل دو فصل می باشد، در فصل اول جهت شناخت و درك بهتر موضوعات به تعریف جنین از لحاظ لغوی و پزشكی و فقهی پرداخته شده است. در فصل دوم برای شناخت حقوقی جنین مسائلی همچون اهلیت مورد بررسی قرار گرفته است. جهت مشخص شدن اینكه چه شخص و اشخاصی مكلف به حمایت و نگهداری از جنین هستند، نسب در دو گفتار تحت عنوان نسب مشروع و نسب نامشروع مورد بررسی قرار گرفته و سعی شده است در خصوص زنازادگی كه قانون نسب را مردود دانسته است برای حمایت از جنین راه حلی قانونی پیشنهاد گردد.

 

همانطور كه می­دانیم حقوق مدنی یكی از پر اهمیت­ترین مباحث در زندگی اجتماعی است.

 

بنابراین بخش دوم به نحوه برخورداری جنین از حقوق مدنی اختصاص یافته، كه این بخش نیز در دو فصل تحت عنوان حقوق مالی و حقوق غیر مالی تدوین یافته است. در فصل مربوط به حقوق مالی قابلیت جنین برای مالك شدن مورد تحقیق قرار گرفته، كه سعی شده است عناوین مختلف مالكیت جهت بهره مندی جنین از اعیان و منافع مورد بررسی قرار گیرد.

 

از آنجا كه حقوق غیر مالی نیز دارای ارزش خاصی است و در بسیاری از موارد اهمیت بیشتری از حقوق مالی دارد، فصل دوم به حق حیات، بهداشت روانی و حضانت اختصاص یافته است. یكی از مهمترین مباحث این فصل حق حیات جنین است، كه با بررسی آن و استثنائات و اولویت­ها به مسئله سقط جنین و موارد اباحه و جواز و سقط قانونی اشاره شده است.

 

امروزه یکی از راههای درمان ناباروری زوجین تلقیح مصنوعی می باشد ، که ممکن است از طریق اهدای تخمک ، اسپرم و یا جنین صورت پذیرد . در هر موردکه جنین به غیر از راههای طبیعی بوجود می آید. بنابراین جهت مشخص شدن حقوق چنین جنین هایی و بررسی مسائلی همچون حضانت ،نسب و نحوه وراثت آنها بخش سوم در دو فصل تدوین شد، که فصل اول به این امر اختصاص یافته است . یکی از مسائل روز جوامع بشری پیدایش تکنولوژی نوین شبیه سازی است که با سرعت در حال پیشرفت بوده و با وجود مخالفت ادیان و دولتها احتمال پیدایش جنین یا انسانهایی با این روش وجود دارد. بنابراین فصل دوم به شبیه سازی اختصاص یافته است که با بررسی روشهای مختلف آن سعی شده است راه کارهای حقوقی قابل قبولی جهت حمایت از چنین جنین هایی ارائه گردد.  

 

برای درک بهتر جنین و مراحل مختلف رشد، ابتدا بهتر است از تعریف جنین شروع کنیم، به همین دلیل این بخش به دو فصل تقسیم شده است . در فصل اول شناخت فیزیولوژی جنین، ودر فصل دوم شناخت حقوقی جنین را مورد بررسی قرار داده ایم.

 

مبحث اول : شناخت فیزیولوژی جنین

 

هدف از تدوین این فصل درک بهتر و شناخت دقیق جنین می باشد ، تا با شناخت و تعریف مراحل رشد از منظر پزشکی و فقهی و بررسی مراحل مختلف رشد و تمایز آن از واژه هایی چون «حمل» و «رویان» بهتر بتوان جهت حمایت از این موجود ضعیف گام برداشت و حقوق مختلف آنرا بررسی کرد. در فصل دوم شناخت حقوقی جنین را مورد بررسی قرار داده ایم.

 

 

گفتار اول:

 

تعریف لغوی جنین و حمل

 

در فرهنگ لغت عمید واژه(جنین) به معنی «هر چیز پوشیده و مستور تا زمانی که در شکم مادر است و زاییده نشده آمده،که جمع آن اجنه است.»[1]

 

«حمل در عربی نیز به معنای آبستنی و بارداری است و جنین در بارداری و جنین در فارسی به بار شکم یعنی بچه که در شکم مادر است ،معنی شده است» .[2]بنابراین می توان گفت که جنین و حمل از لحاظ لغوی مترادف هم می باشند.

 

فرهنگ فارسی معین ذیل واژه «جنین» چنین می نگارد:

 

«جنین» «اسم – عربی» هر چیز پوشیده ،مستور ، موجودی که پس از لقاح تخمک بوسیله اسپرما توزوئید و پس از تقسیمات اولی سلول تخم حاصل می شود.ولی هنوز دوران رشد خود را در داخل پوسته تخمک یا رحم مادر (یا کیسه جنینی در گیاهان) می گذارند.

 

در دو بیت زیر که از دو شاعر پر آوازه ادبیات ایران می باشد جنین به معنای بچه اندر شکم آمده است.

 

گر بریزد خونــــم آن روح الامـــــین        جرعه جرعه خون خورم همچون جنین(مولوی)

 

شعر ناگفتن به از شعری که باشد نادرست          بچه نازادن به از شش ماهه افکندن جنین (منوچهری)

 

حمل نیز به معنای باردار شدن زن ،حامله شدن،بار آوردن درخت ،آبستن و بار شکم آمده است.[4]

 

گفتار دوم:

 

تعریف پزشکی و بیولوژی جنین

 

«فرآیند پیدایش جنین و تولد نوزاد از نظر بیولوژی را می توان بدین شرح به اختصار بیان کرد:

 

 

 

 

 

1-2- یادگیری و حافظه    ……………………………………………………………….

 

 

4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-3- انواع یادگیری     …………………………………………………………………………………………………………………….

 

 

6

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-4- انواع حافظه       …………………………………………………………………………………………..

 

 

6

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-4-1- حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت ……………………………………………………………

 

 

7

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-4-1-1- رابطه بین دو نوع حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت   ……………………………..

 

 

8

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-4-1-2- تفاوتهای حافظه کوتاه مدت و بلند مدت ……………………………………………….

 

 

8

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-5- مراحل حافظه     ………………………………………………………

 

 

9

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-6- ساختارهای مغزی دخیل در تشکیل حافظه اخباری و غیر اخباری   ………………………………….

 

 

9

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-7- مکانیسم­های سلولی و مولکولی یادگیری و حافظه …………………………………..

 

 

10

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-7-1- تغییرات مورفولوژیک   ……………………………………………………………..

 

 

10

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-7- 2- تغییرات الکتروفیزیولوژیک   ……………………………………………………………………………..

 

 

11

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-8- گلوکوکورتیکوئیدها       …………………………………………………………………….

 

 

13

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-8- 1- گیرنده گلوکوکورتیکوئیدها     ……………………………………………………………….

 

 

14

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-9- گلوکوکورتیکوئیدها و حافظه     ………………………………………………………

 

 

14

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-10- اثرات گلوکوکورتیکوئیدها بر به خاطرآوری   …………………………………………………….

 

 

15

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-11- مکانیزم بازتثبیت حافظه …………………………………………………………………………

 

 

16

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-12- اثرات گلوکوکورتیکوئیدها بر بازتثبیت حافظه     …………………………………………

 

 

16

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-13- مطالعات مشابه   ………………………………………………………………..

 

 

17

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم

 

 

 

 

 

 

 

 

 

روش تحقیق و مواد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-1- حیوانات آزمایشگاهی     …………………………………………………………………………

 

 

48

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-2- دارو­ها       ……………………………………………………………………..

 

 

48

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-3- ابزار جمع آوری داده­ها   ………………………………………………………………..

 

 

49

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-4- دستگاه احترازی غیر فعال (شاتل باک)  ………………………………………………

 

 

50

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-5- آموزش و یادکیری در   دستگاه احترازی غیر فعال ……………………………………………………………

 

 

51

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-6- آزمایش­ها     …………………………………………………………………………………………..

 

 

51

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-7- جامعه آماری و تعداد نمونه       …………………………………………….

 

 

51

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل سوم

 

 

 

 

 

 

یافته­های تحقیق

 

 

 

 

 

 

3-1- اثرات تزریق کورتیکوسترون قبل از تست بخاطر آوری بر بخاطر آوری حافظه نزدیك   …………..

 

 

64

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-2- اثرات تزریق   کورتیکوسترون قبل از تست بخاطر آوری بر بخاطر آوری حافظه دور ………………….

 

 

64

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-3- اثرات تزریق کورتیکوسترون بعد از تست فعال سازی بر باز تثبیت حافظه نزدیك ………………..  

 

 

66

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-4- اثرات تزریق   کورتیکوسترون بعد از تست فعال سازی بر باز تثبیت حافظه دور   ………………….

 

 

66

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  فصل چهارم

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-1- اهداف تحقیق     ……………………………………………………………………………………………….

 

 

79

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-2- یافته­های اصلی     ………………………………………………………………………………………………..

 

 

76

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-3- روش کار و دوز داروهای مورد استفاده     …………………………………………………………………

 

 

76

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-4- کورتیکوسترون به خاطرآوری حافظه­ها­ی دور و نزدیک را مختل می­کند     ………………………….

 

 

77

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-5- کورتیکوسترون بازتثبیت حافظه­ها­ی دور و نزدیک را مختل می­کند   ………………………………

 

 

78

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-6- پیشنهاد­ها     …………………………………………………………………………………………..

 

 

79

 

 

 

 

 

عنوان: بررسی اثرات گلوکوکورتیکوئیدها بر به خاطر آوری و بازتثبیت حافظه های نزدیك و دور در موش سفید آزمایشگاهی كوچك

 

استاد راهنما: دكتر عباسعلی وفایی

 

اساتید مشاور: دكتر غلامحسن واعظی، دكتر علی رشیدی­پور

 

نگارش: منصوره نجار

 

چکیده

 

مقدمه: مطالعات قبلی نشان داده که تزریق سیستمیک کورتیکوسترون به عنوان آگونیست گیرنده گلوکوکورتیکوئیدها به خاطرآوری و بازتثبیت حافظه­ی ترس را در حیوانات آزمایشگاهی مختل می­کند. هدف این مطالعه تعیین تاثیر سیستمیک کورتیکوسترون بر به خاطرآوری و بازتثبیت حافظه (نزدیک و دور) در مدل احترازی غیر فعال در موش سفید کوچک آزمایشگاهی بود.

 

مواد و روشها: در این مطالعه تجربی، موش ها در مدل احترازی غیر فعال پس از سازگاری، آموزش داده شدند (50 هرتز و شدت 1 میلی آمپر در مدت 3 ثانیه). کورتیکوسترون با دوزهای 1، 3 و 10 میلی­گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن قبل از تست به خاطرآوری در حافظه نزدیک 48 ساعت بعد از آموزش انجام شد و همچنین قبل از تست بخاطر آوری در حافظه دور که بعد از گذشت 36 روز انجام شد به موشها تزریق شد. همچنین کورتیکوسترون با دوز های فوق بلافاصله بعد از فعال سازی حافظه (در حافظه نزدیک 48 ساعت بعد از آموزش انجام شد و همچنین بعد از فعال سازی حافظه که در حافظه دور بعد از گذشت 36 روز انجام شد به موشها تزریق شد، سپس دو، پنج، هفت و نه روز بعد از فعال سازی حافظه، یاد گرفته های موشها به مدت ده دقیقه (مدت زمان سپری شده قبل از ورود حیوان به ناحیه تاریک) اندازه گیری و ثبت شد.

 

یافته­ها: نتایج نشان داد که کورتیکوسترون به خاطرآوری و بازتثبیت حافظه­های نزدیک و دور را تضعیف نموده است. بطوری که مدت زمان سپری شده قبل از ورود به ناحیه تاریک در گروه های دریافت گننده کورتیکوسترون به طور معنی داری از گروه دریافت کننده حامل کمتر بود.

 

نتیجه­گیری: یافته های فوق نشان می دهد که اثر کورتیکوسترون در مختل کردن بخاطرآوری و بازتثبیت حافظه ترس به مدت حافظه محدود نمی­شود.

 

کلمات کلیدی: کورتیکوسترون، بخاطرآوری و بازتثبیت حافظه، مدت حافظه، حافظه ترس

 

1-1-مقدمه:

 

یکی از توانایی های موجودات زنده، اکتساب، حفظ، نگهداری و به خاطرآوری اطلاعات است. این ظرفیت و توانایی حیاتی عمدتا از طریق سیستم عصبی هورمونی صورت می پذیرد. بدون شک بدون وجود توانایی و سیستم یادگیری و حافظه امکان حیات باکیفیت برای موجودات زنده فراهم نمی­شد.

 

2-1- یادگیری و حافظه:

 

به طور مختصر می­توان گفت که یادگیری فرآیندی است که در آن، اطلاعات و دانش جدید به دست می­آید و حافظه فرآیندی است که اطلاعات فرا گرفته شده، حفظ و ذخیره می­شود تا در مواقع نیاز یادآوری شوند (23،24).

 

3-1- انواع یادگیری:

 

1- یادگیری غیر ارتباطی:

 

هنگامی که یک حیوان چندین بار در برابر یک محرک قرار می­گیرد این امکان را می­یابد تا با ویژگی­های محرک آشنا شود و خواص آن را بشناسد که در اصطلاح به آن یادگیری غیر ارتباطی گفته می­شود یادگیری غیر ارتباطی می­تواند به دو شکل متداول باشد که شامل عادت کردن (غیر حساس شدن) و حساس شدن (شرطی شدن کاذب) می­باشد.

 

الف) عادت کردن: زمانی که حیوان در برابر یک نوع محرک که آسیب رسان نیست به طور مکرر قرار می­گیرد نسبت به آن محرک بی تفاوت می­شود و پاسخش نسبت به آن کاهش می­یابد

 

ب) حساس شدن: درست نقطه مقابل عادت کردن است؛ به این صورت، زمانی که حیوان در برابر یک نوع محرک که هم آسیب­رسان و هم تکراری می­باشد قرار می­گیرد، نسبت به آن محرک پاسخ جدیدی از خود نشان می­دهد که این پاسخ نسبت به پاسخهای قبلی نیز شدیدتر می­باشد (59،57).

 

2- یادگیری ارتباطی:

 

در این نوع یادگیری حیوان یاد می­گیرد که چگونه بین حوادث مختلف ارتباط برقرار کند که می­توان آن را به دو دسته­ی شرطی شدن کلاسیک و شرطی شدن عامل تقسیم کرد.

 

الف) شرطی شدن کلاسیک:

 

ایوان پاولف اولین دانشمندی بود که در علوم رفتار چنین یادگیری را مطرح کرد. ایشان اینگونه بیان می­دارد، هنگامی که حیوان می­آموزد بین دو محرک که یکی شرطی و دیگری غیر شرطی است ارتباط برقرار کند، شرطی شدن کلاسیک به وجود می­آید. برای محرک شرطی نیاز است که به حیوان آموزش داده شود اما محرک غیر شرطی، طبیعی بوده و خود موجب می­شود تا حیوان به طور معمول به آن پاسخ دهد البته شرط پاسخ، فاصله زمانی مشخص بین دو محرک است.

 

ب) شرطی شدن عامل:

 

در این یادگیری حیوان می­آموزد که چگونه بین یک رفتار با یک محرک با معنی ارتباط برقرار سازد. ادوارد تورنیکه اولین کسی بود که این یادگیری را کشف کرد و بعد از آن اسکینر برای توسعه این یادگیری تلاش کرد. در این فرایند رفتارهایی دخیل هستند که خود به خود اتفاق می­افتند. زمانی که تشویق صورت می­گیرد پاسخ به محرک افزایش می­یابد و برعکس زمانی که حیوان تنبیه می­شود پاسخ به محرک کاهش می­یابد، در این یادگیری فاصله زمانی اهمیت دارد و برای داشتن یادگیری موفقیت آمیز باید محرک زمان کوتاهی بعد از پاسخ صورت بگیرد (59،4).

 

فصل دوم. 13

 

اثر تنش خشکی بر خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه 14

 

اثر تنش خشکی بر کرچک… 15

 

مکانیسم های مقاومت گیاه به تنش… 16

 

رابطه تنش خشکی و تنش اکسیداتیو. 18

 

اثرات تنش خشکی بر خصوصیات رشدی گیاه 19

 

کاربرد چیتوزان در کشاورزی.. 20

 

فصل سوم. 23

 

محل اجرای طرح. 24

 

مشخصات طرح. 24

 

آماده سازی زمین. 24

 

عملیات داشت.. 25

 

مبارزه با علف های هرز. 26

 

نحوه اعمال تیمارها 27

 

نحوه نمونه برداری و اندازه گیری.. 27

 

ارتفاع بوته. 27

 

اندازه گیری میزان رطوبت نسبی.. 28

 

اندازه گیری رنگیزه ها 28

 

اندازه گیری روغن در بذر. 29

 

اندازه گیری پرولین. 31

 

اندازه گیری کل قندهای محلول. 32

 

اندازه گیری محتوی فلاونوئید. 33

 

اندازه گیری پروتئین. 33

 

روش سنجش فعالیت آنزیم کاتالاز و پراکسیداز. 34

 

فصل چهارم. 35

 

ارتفاع بوته. 35

 

ارتفاع اولین گل آذین. 38

 

پرولین. 38

 

آنزیم پراکسیداز. 38

 

آنزیم کاتالاز. 40

 

کلروفیلa. 43

 

کلروفیل b. 45

 

کلروفیل کل. 45

 

کل قندهای محلول. 47

 

جدول تجزیه واریانس… 54

 

پروتئین. 55

 

جدول ضریب همبستگی.. 56-57

 

فصل پنجم. 58

 

آنزیم های آنتی اکسیدانت… 59

 

پروتئین محلول. 60

 

رنگیزه ها 61

 

تنظم کننده های اسمزی…. 62

 

روغن. 63

 

ارتفاع بوته و طول گل آذین اصلی.. 63

 

محتوی رطوبت نسبی.. 64

 

منابع. 65

 

چکیده لاتین…. 76

 

فهرست اشکال

 

شکل 4-1: تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان ارتفاع بوته. 36

 

شکل 4-2: مقایسه ارقام مختلف در میزان ارتفاع بوته… 37

 

شکل 4-3: اثر سطوح مختلف خشکی و ارقام مختلف بر میزان ارتفاع .. 37

 

شکل 4-4: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان پرولین… 38

 

شکل 4-5: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان آنزیم پراکسیداز. 39

 

 

شکل 4-6: اثر سطوح مختلف محلول پاشی چیتوزان بر میزان آنزیم پراکسیداز.. 39

 

شکل 4-7: اثر سطوح مختلف محلول پاشی چیتوزان بر میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز.. 40

 

شکل 4-8: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز…. 40

 

شکل 4-9: تاثیر محلول پاشی چیتوزان بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز.. 41

 

شکل 4-10: اثر متقابل رقم و تنش خشکی بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز 42

 

شکل 4-11: اثر متقابل تنش خشکی و محلول پاشی چیتوزان بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز.42

 

شکل 4-12 : تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان کلروفیل a….. 43

 

شکل 4-13. تاثیر دو سطح مختلف محلول پاشی چیتوزان بر میزان کلروفیل a…… 44

 

شکل 4-14: اثر متقابل تنش خشکی و رقم بر میزان کلروفیل a… 44

 

شکل 4-15: اثر متقابل تنش خشکی و رقم بر میزان کلروفیل b………. 45

 

شکل 4-16: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان کلروفیل کل…….. 46

 

شکل 4-17: اثر سطوح مختلف محلول پاشی چیتوزان بر میزان کلروفیل کل….. 46

 

شکل4-18: مقایسه ارقام مختلف از لحاظ میزان قندهای محلول……… 47

 

شکل4-19: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان قندهای کل محلول… 47

 

   شکل 4-20: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بین ارقام مختلف بر میزان کل قندهای محلول….. 48

 

شکل 4-21: اثر متقابل تنش خشکی * محلول پاشی* رقم بر میزان قندهای محلول …. 49

 

شکل 4-22: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان پروتئین محلول………… 50

 

شکل 4-23: مقایسه ارقام مختلف در محتوی رطوبت نسبی برگ……. 51

 

شکل4-24:اثرسطوح مختلف محلول پاشی بر میزان محتوی رطوبت نسبی…. 51

 

شکل4-25: اثر متقابل تنش خشکی و رقم بر محتوی رطوبت نسبی برگ………… 52

 

خصوصیات گیاهشناسی

 

گیاه كرچك با نام علمی Ricinus communis عضوی از خانواده فرفیونEuphorbaceae با نام انگلیسی Castor،گیاه زبر و یك ساله است كه در نواحی معتدل افراشته می‏شود.ریشه دارای انشعابات جانبی،ساقه گرد بدون کرک و رنگ آن معمولاًسبزمایل به زرد است واز یک لایه مومی خاکستری رنگ پوشیده شده است، برگها معمولاً بزرگ، سبز تیره ، براق وپنجه ای می باشند واز 5تا11لوب تشکیل شده اند، گل آذین سنبله، میوه بصورت کپسولی کروی وخاردار است (میرحیدر،1385).همه قسمتهای این گیاه سمی، که دانه دارای نوعی آلبومین بسیار سمی به نام ریسین می باشند، برگها و دانه ها دارای آلكالوئید سمی به نام ریسینین، و در دانه این گیاه روغن ثابتی به نام روغن كرچك كه محصول اصلی گیاه است وجود دارد(ولاك واستودولا،1382).

 

پراکنش جغرافیایی

 

این گیاه بومی حبشه، هند و شرق و شمال شرقی افریقا و در ایران نیز كشت میشود (وینك و فون ویك،1387)

 

روش تکثیر

 

تكثیر از طریق بذر (ولاك واستودولا،1382). میزان بذر مورد نیاز برای هر هكتار 25 كیلوگرم،فاصله كشت برای ارقام پا بلند70×70و برای ارقام پاكوتاه 100×25 سانتی متر(هانس، 1379). مطالعاتی که اخیرا بر روی این گیاه انجام شده نشان داده که جوانه زنی در بذرهای تازه و كهنه متفاوت است(.(Martins et al., 2009

 

نیازهای اکولوژیکی

 

عوامل موثر در خسارت………………………………………………………………………………… 15

 

ج- متابولیت‌های ثانویه……………………………………………………………………………………. 16

 

د) هتروتالیسم………………………………………………………………………………………………………. 20

 

2-3- كنترل بیماری……………………………………………………………………………………………. 21

 

2-4- مکانیسمهای مقاومت به بیماری………………………………………………………………………. 23

 

1) مصونیت Immunity………………………………………………………………………………………………………… 23

 

2) فرار (Eascape)……………………………………………………………………………………………………………….. 23

 

3) تحمل (Tolerance)………………………………………………………………………………………………………….. 23

 

2-5- غربالگری برای ارقام مقاوم به بیماری……………………………………………………………………………………… 24

 

2-6- ارتباط بین مقاومت ارقام و میزان فومونسین……………………………………………………………………………. 30

 

فصل سوم: مواد و روشها

 

3- مواد و روش‌ها………………………………………………………………………………………… 32

 

3-1- نمونه‌برداری……………………………………………………………………………………….32

 

3-2- جداسازی، خالص‌سازی و نگهداری جدایه‌ها……………………………………………………………. 32

 

3-3- محیط کشت‌ها……………………………………………………………………………………. 33

 

3-3-1- محیط کشت سیب‌زمینی- دکتروز- آگار (P.D.A)………………………………………………….. 33

 

3-3-2- محیط کشت آب-آگار (W.A) Water Agar…………………………………………………………………… 33

 

3-3-3- محیط کشت برگ میخک- آگار (CL.A)…………………………………………………………………………… 33

 

3-3-4- محیط کشت کلرورپتاسیم (KCl)………………………………………………………………………………………. 34

 

3-3-5- محیط کشت Special Nutrient Agar (S.N.A)…………………………………………………………… 34

 

3-4- شناسایی گونه‌های فوزاریوم……………………………………………………………………………. 34

 

3-5- آزمون بیماریزایی……………………………………………………………………………………… 35

 

3-5-1- آزمون بیماریزایی در گلخانه……………………………………………………………………….. 35

 

الف- انتخاب جدایه‌ها و کشت بذرهای ذرت در گلخانه……………………………………………………. 35

 

ب) آماده‌سازی مایه تلقیح و مایه زنی ساقه‌های ذرت……………………………………………………… 35

 

ج) ارزیابی شدت بیماری (DS)……………………………………………………………………………… 37

 

3-5-2- آزمون بیماریزائی جدایه‌های F. verticillioides بر روی ساقه در مزرعه……………………….. 37

 

الف) انتخاب جدایه ها……………………………………………………………………………… 37

 

ب) تهیه مایه آلوده‌كننده و مایه‌زنی ساقه‌های ذرت……………………………………………………. 37

 

ج) ارزیابی……………………………………………………………………………………………. 38

 

3-5-3- آزمون بیماریزایی جدایه‌های F. verticillioides بر روی خوشه در مزرعه………………….. 39

 

الف: انتخاب جدایه ها…………………………………………………………………………….. 39

 

ب: تهیه مایه آلوده‌كننده و مایه‌زنی ساقه‌های ذرت…………………………………………………………… 39

 

ج: ارزیابی شدت بیماری و درصد آلودگی…………………………………………………………………….. 40

 

3-6- ارزیابی واكنش مقاومت ژنوتیپ‌های مختلف ذرت نسبت به عامل بیماری در مزرعه……………………. 40

 

الف) انتخاب جدایه‌ها و ژنوتیپ‌های ذرت…………………………………………………………………….. 41

 

ب) تهیه مایه آلوده‌كننده و مایه‌زنی بلالهای ذرت………………………………………………………….. 42

 

ج) ارزیابی شدت بیماری…………………………………………………………………………………………….. 43

 

3-7- بررسی میزان فومونیسین در ژنوتیپ‌های مختلف ذرت……………………………………………. 44

 

الف) نمونه‌برداری و آماده‌سازی نمونه‌ها برای آزمون ELISA………………………………………………………. 45

 

ب) مراحل استخراج فومونیسین كل……………………………………………………………………… 46

 

ج) انجام آزمون الایزا……………………………………………………………………………………….. 46

 

د) ارزیابی الایزا……………………………………………………………………………………………………… 47

 

فصل چهارم: نتایج و بحث

 

4- نتایج……………………………………………………………………………………………………… 50

 

4-1- جداسازی و شناسایی گونه‌های فوزاریوم………………………………………………………………. 50

 

الف) ویژگی‌های جدایه‌های قارچ F. verticillioides (Sacc.) Nirenberg………………………………… 50

 

ب) ویژگی‌های جدایه‌های قارچ F. proliferatum (Matsushima) Nirenberg………………………. 53

 

4-2- بررسی بیماریزایی جدایه های قارچ F. verticillioides با روش مایه زنی ساقه در رقم حساس ذرت در گلخانه       55      

 

4-3- بررسی بیماریزایی جدایه های قارچ F. verticillioides با روش مایه زنی ساقه در مزرعه در روی لاین حساس MO17       57

 

4-4- بررسی تنوع بیماریزایی جدایه های قارچ F. verticillioides با روش مایه زنی خوشه لاین حساس MO17 در مزرعه       60

 

4-5- ارزیابی واکنش مقاومت ژنوتیپ های مختلف ذرت نسبت به جدایه های مهاجم قارچ
F. verticillioides در مزرعه در منطقه ساری …………………………………………. 62

 

 

4-6- ارزیابی واکنش مقاومت ژنوتیپ های مختلف ذرت نسبت به مخلوط جدایه های مهاجم قارچ
F. verticillioides با دو روش مایه زنی ، تزریق با سرنگ و ایجاد زخم در بلال در مزرعه در منطقه کرج         66

 

4-7- ارزیابی واکنش مقاومت ژنوتیپ های مختلف ذرت نسبت به جدایه های مهاجم قارچ
F. verticillioides با روش مایه زنی ایجاد زخم در بلال در مزرعه در مناطق کرج و ساری ………………. 72

 

4-8- بررسی میزان تولید فومونیسین کل در ژنوتیپ های مختلف ذرت …………………. 75

 

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

 

5 – بحث………………………………………………………….. 83

 

5-1- شناسایی گونه غالب عامل پوسیدگی خوشه ذرت ………………………………. 83

 

5-2- آزمون های بیماریزایی ………………………………………………………… 84

 

5-3- آزمون ارزیابی واکنش ژنوتیپ های ذرت به عامل پوسیدگی فوزاریومی بلال ……………………….. 85

 

5-4- آزمون بررسی تولید میزان فومونیسین کل ……………………………………………… 90

 

5-5- نتیجه گیری و پیشنهادات ……………………………………………………………………….. 93

 

منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………. 95

 

چکیده

 

یکی از مهم‌ترین بیماریهای ذرت، بیماری پوسیدگی فوزاریومی بلال (Fusarium ear rot) می‌باشد که دارای پراکنش جهانی است. قارچ عامل بیماری عمدتاً گونه Fusarium verticillioides می‌باشد، که باعث کاهش کمی و کیفی در عملکرد ذرت می‌شود. این بیماری در ایران در مناطق شمالی و ذرت خیز از بیماریهای مهم ذرت به شمار می‌رود.

 

در سال 1388، به منظور شناسایی عوامل بیماری و تعیین گونه غالب آن، از مزارع مختلف مناطق اصفهان، ساری، کرمانشاه و کرج از بلالهای آلوده نمونه‌برداری صورت گرفت.

 

پس از جداسازی و خالص‌سازی تعداد 40 جدایه فوزاریوم (32 جدایه F. verticillioides و 8 جدایه
F. proliferatum ( بر اساس خصوصیات مورفولوژیکی و با استناد به کلیدهای معتبر قارچ‌شناسی مورد شناسایی قرار گرفت. بدین ترتیب قارچ F. verticillioides با فراوانی %80 به عنوان گونه غالب عامل بیماری فوق و قارچ F. proliferatume با فراوانی %20 به عنوان گونه دوم عامل بیماری معرفی شدند. بیماریزایی گونه های شناسایی شده طی آزمونهای گلخانه‌ای و مزرعه‌ای به اثبات رسید. نتایج حاصل از آزمایشات بیماریزایی جدایه‌ها نشان داد که جدایه‌های F. verticillioides دارای قدرت بیماریزایی متفاوتی می‌باشند، و در گروههای مختلف قرار گرفتند. نتایج حاصل از این بررسی‌ها نشان داد که بین دو آزمایش گلخانه و مزرعه همبستگی نسبتاً پائینی r=0.45) ( وجود دارد . در این بررسی مقاومت 10 ژنوتیپ مختلف ذرت با دو روش مایه‌زنی، ایجاد زخم در بلال (Nail Punch) و تزریق در نوک بلال (Tip injection) در دو منطقه ساری و کرج مورد ارزیابی قرار گرفت. به منظور این بررسی از مخلوط هشت جدایه برتر
F. verticillioides که در آزمون گلخانه ای بیماریزایی بیشتری داشتند به عنوان مایه تلقیح با غلظت 10⁶ اسپور در هر میلی‌لیتر استفاده شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که ژنوتیپ‌ها از نظر حساسیت به بیماری پوسیدگی فوزاریومی بلال با همدیگر متفاوت بوده و لاین K18 در هر دو منطقه در مقایسه با لاین‌ها از مقاومت بهتری برخوردار بوده است. نتایج بررسی تولید مایکوتوکسین فومونیسین کل در ژنوتیپ‌ها ی مختلف ذرت که توسط ELISA در دو منطقه ساری و کرج صورت گرفت، سطوح مختلفی از فومونیسین کل را در بین ژنوتیپ‌های مختلف ذرت نشان داد. نتایج حاصل از بررسی میزان حساسیت به بیماری و میزان تجمع فومونسین حاکی از آن است که مابین مقاومت ژنوتیپ‌ها و میزان تجمع فومونسین رابطه‌ای مستقیم وجود دارد بطوریکه لاین K18 به عنوان ژنوتیپ مقاوم با کمترین میزان فومونیسین   در هر دو منطقه مشاهده گردید .، و لاین K19 به عنوان حساس ترین ژنوتیپ با بیشترین میزان فومونیسین شناخته شد.

 

کلمات کلیدی: ذرت، شناسایی، فوزاریوم، مقاومت، فومونیسین.

 

مقدمه و کلیات

 

ذرت یکی از مهمترین گیاهان زراعی است که در اکثر کشورهای جهان کشت می‌شود. این گیاه به عنوان سلطان غلات معروف است، زیرا ارزش آن در جهان از گندم، جو، یولاف و برنج بیشتر است. ذرت به دلیل داشتن تنوع و کیفیت و عادات رشد مختلف به عنوان یکی از بهترین گیاهان زراعی مورد استفاده قرار می گیرد. ذرت یکی از پرمحصول‌ترین غلات بشمار می‌رود و از لحاظ مقدار کل تولید بعد از گندم و برنج سومین محصول غله‌ای جهان است. تولید غذا برای جمعیت روز افزون جهان مهمترین مشكل جوامع بشری است. غذای اصلی انسان اغلب از فرآورده‌های گیا هان تیره غلات بویژه گندم ،برنج و ذرت تامین می‌گردد.

 

طبق آمار سازمان خواربار جهانی (FAO) در كشورهای توسعه یافته 78% ازذرت تولیدی برای تغذیه دام وفقط 6% به عنوان غذای انسان استفاده می‌شود و مابقی مصرف صنعتی دارد. در حالیكه در كشورهای درحال توسعه 50% به عنوان علوفه و40% به طور مستقیم صرف تغذیه انسان و باقیمانده آن برای مصارف صنعتی یا جهت بذر به صورت واریته‌های آزاد گرده‌افشان بكار می‌رود (Anonymous, 2006). با توجه به اهمیت ذرت در تغذیه دام و طیور و همچنین قدرت تطابق و سازگاری این گیاه با شرایط اقلیمی متفاوت و استفاده از بذر هیبرید و مكانیزه شدن كشت ذرت طی سالهای اخیر، سطح زیر كشت و متوسط عملكرد آن در واحد سطح در كشور افزایش قابل توجهی پیدا نموده است .اصلاح ذرت در جهت افزایش عملكرد دانه، علوفه سیلویی و مقاومت در برابر آفات و بیماریهای گیاهی بر پایه اصلاح جمعیت‌ها و تولید واریته‌های هیبرید می باشد. در این راستا لازم است صفاتی كه به طور مستقیم و یا غیر مستقیم روی عملكرد موثر هستند شناسایی گردد و نقش هر یک از این صفات در عملکرد مشخص گردد. عوامل متعددی مانند آفات و بیماریها باعث کاهش عملکرد می شوند. پوسیدگی بلال ذرت یکی از مهم‌ترین بیماریهای ذرت در سراسر دنیا بخصوص در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری می باشد. این بیماری هر ساله علاوه بر خسارات کمی خسارات کیفی نیز به بار می‌آورد. بیماری در مزرعه قادر است تا95% محصول را خسارت بزند
(Jeffere et al., 1994).

 

بروز این بیماری در قاره‌های امریکا، اروپا، اسیا، افریقا گزارش شده است (MCGee, 1988). در ایران این بیماری در مناطق شمالی کشور مانند گرگان، ساری و بندرانزلی گزارش شده است (مهریان وبامدادیان، 1369). پوسیدگی بلال عمدتاً با دانه‌های آلوده و پراکنده‌ای که با میسلیوم سفید مایل به صورتی پوشیده است مشخص می‌گردد (Farrar & Davis, 1991). در سالهای اخیر نقش این بیماری با توجه به توکسین‌هایی که توسط گونه‌های مختلف F. verticillioides، F. proliferatim،
F. moniliforme و Fusarium nyganai تولید می‌شوند در کاهش کیفیت ذرت و ایجاد مسمومیت در انسان و دام نقش ویژه‌ای دارد (Leslie & Summerell, 2006). فومونیسین‌ها گروه خاصی ازمایکوتوکسین‌ها هستند که عمدتاً در ذرت و فراوردهای آن ایجاد می‌شوند. با توجه به اینکه برای مبارزه با هر بیماری شناخت بیمارگر ضروریست و عدم توفیق در کنترل بیماری نتیجه عدم درک و شناخت پاتوژن می‌باشد، بنابراین شناسایی گونه‌های مختلف عامل بیماری و بررسی میزان فومونیسین مترشحه آنها در مدیریت بیماری و تضمین سلامت غذایی مصرف کنندگان بسیار مهم می‌باشد. لذا بررسی دقیق و انجام تحقیق در ارتباط با میزان توکسین قارچ و احتمال کاهش آن با بهره‌گیری از ژنوتیپ‌های مقاوم در مناطق شیوع بیماری ضروری بنظر می‌رسد. یکی از مهمترین راههای کنترل این بیماری و کاهش میزان مایکوتوکسین‌های مضر مترشحه قارچ عامل بیماری، شناسایی و دستیابی به ارقام مقاوم می‌باشد که تنها از طریق آلوده‌سازی به طور مصنوعی در مزارع و طی چند سال بدست می‌آید. در این تحقیق پس از تعیین تنوع بیماریزایی جدایه‌های قارچ عامل بیماری، ژنوتیپ‌های مختلف ذرت از نظر میزان مقاومت به بیماری سنجیده شده و اینکه آیا ارتباطی بین مقاومت به قارچ عامل بیماری و میزان فومونیسین کل تولید شده وجود دارد یا خیر مورد بررسی قرار می گیرد. کاربرد نتایج این تحقیق در برنامه‌های اصلاحی جهت تولید ارقام مقاوم ذرت با میزان فومونیسین پایین و هیبریدهای متحمل به بیماری پوسیدگی فوزاریومی خوشه یا بلال باعث افزایش کمی و کیفی محصول در مزارع زیر کشت خواهد شد و از نظر ارتقای سلامت غذایی در مصرف کنندگان می‌تواند بسیار با اهمیت و ارزشمند باشد. این تحقیق جهت نیل به اهداف عمده زیر طرح‌ریزی و انجام گردید.

 

1 – شناسایی قارچ عامل پوسیدگی فوزاریومی خوشه ذرت و تعیین گونه غالب عامل بیماری

 

2- بررسی تنوع بیماریزایی جدایه‌های قارچ عامل بیماری

 

3- ارزیابی ژنوتیپ‌های ذرت از نظر میزان مقاومت به بیماری

 

4- ردیابی و تعیین میزان تولید فومونیسین کل در ژنوتیپ‌های مختلف ذرت

 

گفتار دوم- واکنش‌های صورت گرفته علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران. 15

 

بند اول- واکنش‌های انجام گرفته در چار چوب سازمان ملل متحد. 15

 

الف- دور اول تحریم‌های شورای امنیت علیه برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران و ایرادات وارد بر آن. 16

 

 

1. خلاصه مفاد قطعنامه 1696 16

 

1. ایرادات وارد بر قطعنامه 1696 17

 

ب- دور دوم تحریم‌های شورای امنیت علیه برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران و ایرادات وارد بر آن. 18

 

 

1. خلاصه مفاد قطعنامه‌های1737، 1747، 1803، 1835، 1929 شورای امنیت علیه ایران 19

 

1. ایرادات شکلی وارد بر دور دوم تحریم‌ها 22

 

بند دوم- واکنش های خارج از چار چوب سازمان ملل متحد. 23

 

الف- واکنش های انجام گرفته درچارچوب اتحادیه اروپا 23

 

ب- واکنش‌های کشورهای دیگر. 25

 

 

1. اقدامات ایالات متحده آمریکا … 25

 

1. اقدامات برخی دیگر از کشورها   26

 

فصل دوم- تعیین ماهیت حقوقی اقدامات اتحادیه اروپا 27

 

گفتار اول- خود یاری.. 28

 

بند اول- خودیاری مسلحانه. 29

 

 

1. 1. دفاع مشروع   29

 

1. اقدامات تلافی جویانه……… 31

 

بنددوم- خود‌یاری غیر مسلحانه. 31

 

 

1. «مقابله به مثل» (retorsion). 31

 

1. تحریم     33

 

1. اقدامات متقابل     34

 

گفتار دوم- اقدام متقابل به عنوان یکی از عوامل رافع معاذیر وصف متخلفانه عمل متخلفانه بین‌المللی.. 35

 

بند اول- اقدامات ارادی.. 35

 

الف – رضایت… 35

 

ب- دفاع مشروع. 37

 

ج- اقدام متقابل.. 40

 

بند دوم- اقدامات غیر ارادی.. 41

 

الف – قوه قاهره 41

 

ب- اضطرار. 43

 

ج- ضرورت… 45

 

بخش دوم- اعمال حقوق اقدامات متقابل بر اقدامات اتحادیه اروپا در واکنش به برنامه‌های هسته‌ای ایران و مسئولیت سازمان مزبور  51

 

فصل اول- حقوق اقدامات متقابل و اقدامات اتحادیه اروپا 52

 

گفتار اول- تعریف و طرفین اقدامات متقابل.. 53

 

بند اول- تعریف اقدامات متقابل.. 53

 

الف- تعریف اقدامات متقابل.. 53

 

 

1. معنی لغوی   53

 

1. معنی اصطلاحی 54

 

بند دوم- طرفین اقدامات متقابل.. 54

 

الف- دولت یا سازمان هدف… 54

 

ب- زیان دیده 56

 

گفتار دوم- شرایط اقدامات متقابل.. 60

 

بند اول- شرایط و موانع شکلی توسل به اقدامات متقابل.. 60

 

الف- شرایط شکلی توسل به اقدامات متقابل.. 60

 

 

1. درخواست توقف عمل متخلفانه بین المللی و جبران خسارت 60

 

1. اطلاع و پیشنهاد مذاکره 61

 

ب- موانع شکلی توسل به اقدامات متقابل.. 62

 

 

1. 1. توقف عمل متخلفانه…. 64

 

1. طرح اختلاف در محکمه یا دادگاه صالح 64

2. 

3.  

 

ج- اقدامات متقابل فوری.. 65

 

بند دوم- شرط ماهوی.. 66

 

فصل دوم- مسئولیت اتحادیه اروپادر قبال اقدام علیه ایران. 70

 

گفتار اول – مسئولیت سازمان‌های بین‌المللی.. 71

 

بند اول- اشکال مسئولیت سازمان‌های بین‌المللی.. 72

 

بند دوم- عناصر عمل متخلفانه سازمان‌های بین‌المللی.. 73

 

الف- قابلیت انتساب عمل به سازمان. 73

 

ب- نقض تعهد. 73

 

 

1. تحقق نقض تعهد. 74

 

2 .لازم الاجرا بودن تعهد. 78

 

گفتار دوم- تعهدات نقض شده توسط اتحادیه اروپا 78

 

بند اول- تعهدات ناشی از منشور سازمان ملل متحد. 78

 

بند دوم- نقض قطعنامه‌های شورای امنیت… 79

 

گفتار سوم- آثار مسئولیت بین‌المللی سازمان‌های بین‌المللی.. 83

 

بند اول- تکلیف به ادامه انجام تعهد. 83

 

بند دوم- توقف وعدم تکرار عمل متخلفانه. 84

 

بند سوم- جبران خسارت… 86

 

نتیجه گیری.. 89

 

فهرست منابع و ماخذ. 90

 

چکیده

 

اقدامات و برنامه‌های هسته‌ای ایران واکنش‌های زیادی را در پی داشته که از آن جمله می‌توان به مطرح شدن پرونده هسته‌ای ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌هایی شورای مزبور علیه ایران و همچنین تحریم‌های یکجانبه برخی از کشور‌ها و اقدامات برخی از سازمان‌های بین‌المللی علیه ایران اشاره نمود. یکی از مهمترین این واکنش‌ها، واکنش اتحادیه اروپا به برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران و به ویژه اقدامات اوایل سال 2012 سازمان مزبور علیه برنامه‌های هسته‌ای ایران است. خاص بودن چنین وضعتی که ناشی از بی سابقه بودن آن است، مستلزم برسی قانونی بودن آن در چارچوب حقوقی مناسب است. در این راستا، نوشته حاضر بعد از ارائه سابقه فعالیت‌های هسته‌ای ایران و واکنش‌های انجام گرفته علیه آن، ضمن بررسی حقوق قابل اعمال بر آن، به این نتیجه می‌رسد که اقدامات اتحادیه اروپا در واکنش به برنامه‌های هسته‌ای ایران در چارچوب حقوق اقداماتی تحت عنوان خودیاری و حقوق مسئولیت بین‌المللی اعم از حقوق مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی و به ویژه حقوق اقدامات متقابل قابل بحث و برسی است. با تعیین ماهیت حقوقی اقدامات اتحادیه اروپا به عنوان اقدامات متقابل و اعمال حقوق قابل اعمال بر آن که در طرح مسئولیت دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی گردآوری شده است، به نظر می‌رسد، این اقدامات فاقد وجاهت قانونی بوده و لذا مسئولیت اتحادیه اروپا به عنوان یک سازمان بین‌المللی را به دنبال داشته است. از این رو به نظر می‌رسد، سازمان مزبور به عنوان یک سازمان بین‌المللی می‌بایست آثار و تبعات مسئولیت خود را پذیرفته و مبادرت به ایفای تعهداتی نماید که از چنان مسئولیتی ناشی می‌شود.

 

کلید واژگان: برنامه‌های هسته ای ایران، اقدامات اتحادیه اروپا علیه ایران، خودیاری، حقوق مسئولیت بین‌المللی، تحریم، اقدامات متقابل

 

1.    مقدمه

 

نوشته حاضر با مدنظر قرار دادن اقدمات اقتصادی اتحادیه اروپا علیه ایران و به‌ویژه اقداماتی که اتحادیه مزبور در اوایل سال 2012 علیه ایران اتخاذ نمود، به بررسی قانونی بودن آن اقدامات در پرتو حقوق مسئولیت بین‌المللی و به طور خاص‌تر حقوق اقدامات متقابل می‌پردازد. به بیان واضح‌تر محور بحث پیش رو بررسی وجاهت قانونی اقداماتی است که یک سازمان بین‌المللی منطقه‌ای به طور یکجانبه و خودسرانه علیه کشوری اتخاذ نموده است. البته نیاید از نظر دور داشت که ایران قبل از انجام اقدامات مذکور توسط اتحادیه اروپا، هدف چندین دوره از تحریم‌های شورای امنیت بوده و هست که بر اساس فصل هفتم اتخاذ شده‌اند. براین اساس می‌توان ادعا نمودکه وضعیت مورد مطالعه به دلیل بی سابق بودن آن وضعیتی خاص است.

 

اتحادیه مزبور در تاریخ 23 ژانویه 2012، پیرو مذاکرات پرتنش بین ایران از یک طرف و اتحادیه و شرکای آن به ویژه ایالات متحده آمریکا از طرف دیگر «اقدامات محدود کننده» [1](restrictive measures) مضاعفی را علیه ایران اتخاذ نمود.[2] اتحادیه در راستای اتخاذ این اقدامات اعلام نمود:

 

«شورا موافقت نموده اقدامات محدود کننده بیشتری در بخش‌های انرژی ( از قبیل، تحریم واردات نفت خام ایران به اتحادیه)، مالی ( از قبیل، تحریم بانک مرکزی)، حمل و نقل و صادرات علیه ایران اتخاذ نماید. همچنین این اقدامات شامل طلا، کالاها و فن آوری‌های دارای کار برد دو گانه و همچنین اشخاص و موجودیت‌هایی از قبیل اشخاصی می شوند که تحت کنترل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار دارند»[3]

 

همچنین شورا در خصوص هدف قرار دادن بخش نفت و گاز ایران اعلام نمود:

 

«شورا واردات نفت خام و محصولات نفتی از ایران را ممنوع نموده است. این ممنوعیت شامل واردات، خرید، صادرات و حمل و نقل و همچنین مسایل مالی و بیمه‌ای مربوط به آن می‌شود. قراردادهایی که قبلا در این زمینه‌ها منعقد شدهاند تا 1 جولای 2012 قابل اجرا هستند. بازنگری اقدامات مربوط به نفت و محصولات نفتی تا اول می 2012 انجام خواهد شد»[4]

 

علاوه بر این، شورا واردات محصولات پتروشیمی از ایران به اتحادیه اروپا و همچنین صادرات تجهیزات و فن آوری‌های کلیدی با ایران را غیر قانونی اعلام می نماید. سرمایه گذاری‌های جدید در بخش پترو شیمی ایران و همچنین خرید سهام از شرکت‌های فعال در این زمینه در ایران نیز از این پس مجاز نیست.

 

بی‌سابقه بودن اقدامات اتحادیه در این زمینه باعث مطرح شدن سولات متعددی در خصوص قانونی بودن آنها بر اساس موازین حقوق بین‌الملل می‌شود. به نظر می‌رسد، پاسخ به چنین سولاتی می‌بایست با بررسی اقداماتی شروع شود که از نخستین اقدام شورای امنیت (2006) آغاز و تا آخرین اقدام اتحادیه اروپا در در این زمینه ادامه داشته است. از طرفی برای پاسخ به سوال مطرح در خصوص قانونی بودن اقدامات یاد شده، در وهله اول، می‌بایست حقوق قابل اعمال بر این وضعیت مشخص شود که این امر خود مستلزم تعیین ماهیت حقوقی چنین اقداماتی است. سپس، بر اساس نتایج بدست آمده در خصوص ماهیت حقوقی این اقدامات و حقوق قابل اعمال برآن، باید اقدام به ارزیابی قانونی بودن یا نبودن این اقدامات چه به لحاظ شکلی و چه به لحاظ ماهوی نمود.

 

در خصوص ماهیت حقوقی اقدامات مورد بحث باید گفت، در بدو امر، این اقدامات را شاید بتوان با ماهیت حقوقی اقداماتی از قبیل، «اقدامات تلافی جویانه» (retorsion)، تحریم ( اعم از اینکه ناشی از تصمیمات شورا یا خود جوش باشند) ساز گار دانست اما در نهایت، مداقه بیشتر نشانگر آن است که اقدامات مزبور با ماهیت حقوقی اقدامات متقابل سازگارتر هستند.

 

به نظر می‌رسد، صرف نظر از دکترین و برخی از آرای محاکم بین‌المللی، معتبرترین و جامع ترین منابع حقوق حاکم بر اقدامات متقابل به عنوان بخشی از حقوق مسئولیت بین‌المللی اعم از حقوق مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی، پیش نویس مواد راجع به مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها[5] و سازمان‌های بین‌المللی[6] و شرح و تفسر مربوطه باشند که کمیسون حقوق بین‌الملل به ترتیب در سال‌های 2001 و 2011 هردو طرح را نهایی نموده است.. چراکه هریک از اسناد مزبور در بردارنده موادی راجع به حقوق شکلی و ماهوی توسل به اقدامات متقابل هستند.

 

در نهایت از اعمال حقوق مزبور به اقدامات اتحادیه اروپا می‌توان به این نتیجه دست یافت که اقدامات اتحادیه مزبور فاقد وجاهت قانونی بوده و از این رو بر اساس رویه موجود، اتحادیه اروپا به عنوان یک سازمان مسئول اقدامات و اعمال متخلفانه خود خواهد بود. در این راستا می‌توان طرح سال 2011 کمیسیون حقوق بین‌الملل راجع به مسئولیت بین‌المللی سازمان‌های بین‌المللی را به عنوان راهنمایی برای احراز آن مسئولیت و آثار آن به کار برد.

 

2.    پرسش اصلی مسئله

 

آیا اقدامات اتحادیه اروپا در وکنش به برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران ار وجاهت قانونی برخوردارند؟

 

3.    پرسش‌های فرعی

 

الف- حقوق قابل اعمال بر اقدامات اتحادیه اروپا در وکنش به برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران چیست؟

 

ب- آیا اقدامات اتحادیه اروپا در وکنش به برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران موجبات مسئولیت بین‌المللی سازمان مزبور را فراهم نموده است.

 

4.    فرضیه های تحقیق

 

اقدامات اتحادیه اروپا فاقد و جاهت قانونی بوده و از این رو مو جبات مسئولیت بین‌المللی آن سازمان را فراهم نموده است.

 

[1] ‘Restrictive measures’ is the official term used by the EU institutions to designate ‘sanctions’. See: Dupont, P., Countermeasures and Collective Security: The Case of the EU Sanctions Against Iran, Journal of Conflict & Security Law, Vol. 17, No. 3, p.302.

 

[2] See eg: ‘EU discussing plan to start Iran oil ban on July 1’ Reuters (17 January 2012); ‘EU states agree in principle to sanction Iran central bank’ Reuters (18 January 2012).