الف: اهمیت و ضرورت تحقیق

 

 

3

 

 

 

ب: اهداف تحقیق

 

 

3

 

 

 

ج: پرسش های تحقیق

 

 

3

 

 

 

د: فرضیه های تحقیق

 

 

3

 

 

 

و: سازماندهی تحقیق

 

 

4

 

 

 

فصل اول

 

 

مفاهیم، پیشینه، مراتب و در آمدی برآثار و مبانی شرعی امر به معروف و نهی از منکر

 

 

مبحث نخست: مفاهیم ودرآمدی بر پیشینه ی تاریخی

 

 

5

 

 

 

گفتار اول: واژه شناسی

 

 

5

 

 

 

الف: معروف

 

 

5

 

 

 

ب: منکر

 

 

5

 

 

 

ج: سیاست کیفری

 

 

5

 

 

 

د: سیاست جنایی

 

 

7

 

 

 

و: حسبه

 

 

12

 

 

 

گفتار دوم: پیشینه ی تاریخی

 

 

15

 

 

 

الف: در صدر اسلام

 

 

15

 

 

 

 

ب: در عصر خلفای راشدین

 

 

16

 

 

 

ج: در دوران بنی امیه وبنی عباس

 

 

17

 

 

 

د: در ایران

 

 

19

 

 

 

مبحث دوم: مراتب، آثار و درآمدی برمبنای شرعی امر به معروف و نهی از منکر

 

 

21

 

 

 

گفتار نخست: مراتب

 

 

21

 

 

 

الف: انکار قلبی

 

 

22

 

 

 

ب: انکار زبانی

 

 

23

 

 

 

ج: انکار عملی

 

 

24

 

 

 

گفتار دوم: آثار

 

 

25

 

 

 

الف: آثار فردی

 

 

25

 

 

 

ب: آثار اجتماعی

 

 

26

 

 

 

آثار دنیوی امر به معروف و نهی از منكر

 

 

27

 

 

 

گفتار سوم : مبنای شرعی

 

 

27

 

 

 

الف: در قرآن کریم

 

 

28

 

 

 

ب:در روایات

 

 

31

 

 

 

ج: در کلام فقها

 

 

34

 

 

 

فصل دوم

 

 

شرایط ، مبانی حقوقی ودرآمدی برکیفیت تاثیرگذاری

 

 

مبحث نخست: شرایط ومبانی حقوقی

 

 

36

 

 

 

گفتار نخست: شرایط

 

 

36

 

 

 

الف: علم به معروف ونهی ازمنکر

 

 

36

 

 

 

ب: استمرار برگناه

 

 

37

 

 

 

ج: احتمال تاثیر

 

 

37

 

 

 

د : خالی بودن از مفسده

 

 

40

 

 

 

گفتار دوم: مبنای حقوقی

 

 

41

 

 

 

الف : درسطح قانون اساسی

 

 

42

 

 

 

ب: درسیاست­های کلی قضائی

 

 

50

 

 

 

ج: درلایحه حفاظت اجتماعی

 

 

51

 

 

 

مبحث دوم: کیفیت تاثیرگذاری در پیشگیری از جرم در سیاست کیفری اسلام

 

 

53

 

 

 

گفتارنخست: کیفیت مشارکت مردم

 

 

55

 

 

 

الف: الزام وتعهد افراد درمقابل یکدیگر

 

 

56

 

 

 

ب: الزام وتعهد افراد درمقابل کل جامعه

 

 

58

 

 

 

ج: الزامات درمقابل دولت اسلامی

 

 

61

 

 

 

گفتار دوم : کیفیت تاثیرگذاری در پیشگیری

 

 

64

 

 

 

الف: گذر از دولت به جامعه مدنی

 

 

65

 

 

 

ب: گذر از جرم به پدیده مجرمانه

 

 

66

 

 

 

ج: گذر از روشهای سرکوب­گر به تمامی روش ها

 

 

67

 

 

 

گفتار سوم: سایر راهکارهای گسترش فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر

 

 

69

 

 

 

نتیجه گیری

 

 

74

 

 

 

پیشنهادات

 

 

77

 

 

 

منابع ومآخذ

 

 

84

 

 

 

چکیده انگلیسی

 

 

87

 

 

چكیده

 

امربه معروف و نهی ازمنكر، بعنوان یكی از احكام اجتماعی دین مبین اسلام كه بنحو كفایی بر آحاد جامعه واجب گردیده، یكی از جلوه­های سیاست جنایی مشاركتی اسلام است ومردم مستقیماٌ و از طریق نظارت عمومی و همگانی بر عملكرد افراد، نظارت دارند، سنت اجتماعی امر به معروف و نهی از منكر از وی‍ژگی­های جامعه دین محور است كه رابطه عمیق و مداوم بین حاكمیت و امت را ایجاد نموده است در این جامعه قوام وثبات نهادهای اجتماعی، حضور مستمر و مسئولیت­پذیر انسان­دین­مدار است كه با مشاركت سلبی وایجابی خود در معاملات اجتماعی به اشاعه معروف و برخورد با منكرات مبادرت می ورزد ودراین رهگذرازفرسایش­نظام­جلوگیری­می­نماید­و­دربرابر­زوال­ارزشهای انسانی،­مقاومتی­بازدارنده ازخود نشان می­دهد.

 

مطابق اصل هشتم قانون اساسی­، اجرای این فریضه را وظیفه همگانی ومتقابل برعهده مردم نسبت به یكدیگر ودولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت دانسته است ، به عبارت دیگر هرمسلمانی خودرا در مقابل اعمال دیگران مسئول می داند و نسبت به تعدی و تجاوز افراد وگروه ها به حقوق ملت وحدود الهی عكس­العمل نشان می­دهد­، چنین نظارتی نه تنها خدشه­ای برحقوق و آزادی­های دیگران وارد نمی­سازد؛ بلكه موجب آسایش، امنیت و اطمینان خاطر در زندگی فردی و جمعی اشخاص می شود.

 

نكته­ی حائز اهمیت این است كه نقشی كه امربه معروف ونهی ازمنكر درجامعه به عنوان نظارت همگانی برعهده دارد ایجاب می­كند كه این تكلیف با معیارهای مشخصی صورت پذیرد و حدود ومیزان این نوع مداخله ومشاركت بنحو دقیق وسنجیده، تعیین و تبیین شود، چنانچه به این مهم توجه نگردد چه بسا موجب بروز هرج ومرج در نظام اداری،اجتماعی اقتصادی و… حكومت وكشور می­شود وبه جای آن كه باری از دوش نظام عدالت كیفری برداشته شود، آن را دچار زحمت می­نماید، قانون­گذار می­تواند با اتخاذ سیاست جنایی تقنینی سنجیده وباتوجه به قانون اساسی كشور وشرایط زمانی ومكانی خاص جامعه خود ، زمینه مشاركت مثبت مردم و نهادهای اجتماعی را در برنامه های پیشگیری از جرم فراهم آورد.

 

كلید واژگان: 1- امر به معروف  2- نهی ازمنكر  3- سیاست كیفری   4- پیشگیری از جرم

 

مقدمه

 

بی­تردید یكی از دلایل عمده ناامنی درجامعه، آن دسته از رفتارهایی است­كه درقوانین كیفری در قالب فعل یا ترك فعل جرم انگاری شده اند وپدیده مجرمانه­، نشانگر تعارض منافع و عناد ودشمنی فی مابین فرد وهمنوعانش در جامعه و به تبع آن ظهور عناصر ظلم، تجاوز و فساد از سوی انسان در اجتماع می باشد كه این امر بطور طبیعی واكنش جامعه و مدیریت آن را در قبال بزهكاری بدنبال داشته است، با ناكارآمدی نظام كیفری و توسل به نهادهای قهرآمیز(پلیس و دادگستری) و واكنش سركوب گر(مجازات) در مهار بزهكاری وپیشگیری از وقوع جرم، ضرورت جستجوی پاسخهای خارج از قلمرو حقوق كیفری از جمله پاسخهای پیشگیرانه در برابر جرم احساس شده است. مراد از پاسخ­های پیشگیرانه اقداماتی است كه جنبه كنشی داشته و ماهیتی غیر قهرآمیز یا در مقام سالم­سازی جامعه برای رفع بحران های جرم زا و یا برای بر هم زدن اوضاع و احوال ماقبل بزهكاری است واین همان مفهوم سیاست جنایی است كه مبارزه عملی فساد و انحراف را ساماندهی می­كند واین واكنش ممكن است از سوی دولت صورت بگیرد ویا بگونه­ای دیگر از سوی نهادهای مدنی ومردمی به مقابله با بزهكاری بپردازند .

 

دراین راستا دین مبین اسلام با تشریع فریضه امر به معروف ونهی از منكر مكانیزمی را درجامعه اسلامی بنیان گذاشته كه براساس آن هر مسلمانی مكلف است اوضاع جامعه خود را تحت نظر داشته ونسبت به حوادث پیرامــون خود، عكس العمل نشان دهد، اجرای صحیح این سنت اجتماعی كه ضامن اجرای سایر احكام الهی وسامان یافتن تمامی امور جامعه است در هیچ یك از مكاتب بشری ، چنین برنامه ای ملاحظه نمی شود­، واین مهم از امتیازات خاص مكتب اسلام است كه علاوه بر تضمین حقوق وآزادی های مشروع ملت، موجب پویایی جامعه نیز می گردد،درغیر این صورت(عدم اجرای صحیح آن ) عاملی تباه كننده برای جامعه خواهد بود.

 

الف: اهمیت و ضرورت تحقیق     

 

دین بعنوان اصلی­ترین عامل خودكنترل، افراد را از كج­روی­ها، رفتارهای ناهنجار و پرخطر دوره نگاه می­دارد و هرچه جامعه مذهبی­تر باشد، خود كنترلی نیز در بین شهروندان بیشتر به چشم می­خورد زوال اخلاق و عدم توجه به دین درجامعه، موجب افزایش وقوع جرم وجنایات و شیوع انواع مفاسد خواهد شد و این موضوع در اسلام تحت عنوان دو وظیفه بسیار مهم «امربه معروف ونهی ازمنكر» پیش­بینی شده است .

 

امر به معروف و نهی از منكر،یكی از اصول عملی و از عظیم ترین فرایض اسلام است. این مهم در كتب فقهی شیعه،بالاتر و برتر از حد یك واجب معمولی مطرح گشته و در ردیف ضروریات دین مبین اسلام ازآن یاد شده است. تاكیدهای مكرر قرآن كریم، در خصوص امربه معروف و نهی از منكر بیانگر اهمیتی است كه اسلام برای سالم سازی محیط اجتماع ومبارزه با عوامل فساد و گناه قائل شده است.
اهمیت فریضه امر به معروف و نهی ازمنكر تا بدانجاست كه سایر فرایض و دستورهای اسلامی در پرتو اجرای آن، بر پا داشته می‏شود و جامعه اسلامی محقق می‏گردد؛ از این رو هرگاه در جامعه‏ای این فریضه مهم به اجرا گذاشته نشود و افراد در قبال پیاده شدن این امر خطیر احساس مسئولیت نكنند اضمحلال آن جامعه حتمی خواهد بود.

 

ب: اهداف تحقیق

 

از آیات وروایات بخوبی استفاده می شود كه امر به معروف ونهی از منكر از مهمترین و عظیم ترین واجبات الهی است و اجرای دقیق آن موجب تحقق عدالت اجتماعی، تنظیم روابط سیاسی، اجتماعی مسلمین، بقای نظام اسلامی، اصلاح امور اقتصادی، برقراری امنیت در كشور و غیره خواهد شد و این در صورتی محقق خواهد شدكه تمام افراد جامعه احساس مسئولیت نموده و وظیفه خودرا نسبت به این فریضه بخوبی به انجام رسانند .

 

هدف از این تحقیق، احیاء این فریضه واجب بصورت صحیح واصولی و ارائه راهكارهایی برای رسیدن به آثار مثبت ناشی از انجام آن بوی‍ژه پیشگیری ازوقوع جرم است، اهم راهكارهای ارائه شده عبارتنداز:

 

 

• مشخص نمودن حدود وضوابط فقهی وحقوقی امر به معروف ونهی از منكر

 

• تبیین مبانی سیاست جنایی مبتنی بر مشاركت مردم در فرآیند پیشگیری از وقوع جرم

 

• راهكارهای عملی جهت قانون مند كردن امر به معروف و نهی از منكر واحیای این سنت حسنه