11-2- خلاصه……………………………………………………………………………………………………………………………… 40

 

 

 

فصل سوم: روش پژوهش

 

1- 3- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………… 45

 

2-3-طرح پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………. 45

 

3-3- جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………….. 45

 

4-3- حجم نمونه و روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………….. 46

 

5-3- ابزارهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………… 46

 

1- 5-3- پرسشنامة ویژگیهای جمعیت شناختی………………………………………………………………………………. 46

 

2-5-3- آزمون حافظه وکسلر ( فرم الف) ……………………………………………………………………………………… 47

 

3-5-3- آزمون توجه ( آزمون برو/ نرو)……………………………………………………………………………………………. 47

 

4-5-3-آزمون یادداری – دیداری بنتون…………………………………………………………… 48

 

5-5-3-آزمون هوش کلامی وکسلر…………………………………………………………………… 49

 

6-5-3- چک لیست استاندارد شده مصاحبه روانپزشکی بر اساسDSM-IV…………………………………….. 49

 

6-3- روش اجرا و گردآوری داده ها…………………………………………………………………………………………………. 50

 

1-6-3- آزمون حافظه کاری………………………………………………………………………………………………………….. 50

 

2- 6-3- آزمون حافظه کلامی……………………………………………………………………………………………………….. 51

 

3- 6- 3- آزمون حافظه دیداری…………………………………………………………………………………………………….. 51

 

4-6-3-آزمون توجه………………………………………………………………………………………………………………………. 52

 

7- 3- روش تجزیه تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………… 53

 

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

 

4- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………… 55

 

1-4-یافته های توصیفی………………………………………………………………………………………………………………… 55

 

2-4- یافته های استنباطی…………………………………………………………………………………………………………….. 57

 

3-4- خلاصه………………………………………………………………………………………………………………………………… 64

 

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

 

1-5- تبیین یافته های پژوهش………………………………………………………………………………………………………. 66

 

2-5- محدودیت های پژوهش………………………………………………………………………………………………………… 72

 

3-5- پیشنهادهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….. 73

 

منابع

 

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

 

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

 

فهرست جدول ها

 

1-4 توزیع فراوانی وضعیت تحصیلی افراد نمونه به تفکیک گروهها………………………………………………………….. 56

 

2-4- فراوانی افراد سوءمصرف کننده مواد به تفکیک نوع آخرین ماده مصرفی درگروههای درمان………………… 57

 

3-4- آماره های سن،هوشبهر کلامی، سابقه سوءمصرف و دفعات عود دو گروه…………………………………………… 57

 

4-4- جدول میانگین و انحراف استاندارد گروههای درمان متادون و بوپرنورفین بر حسب دوز…………………….. 59

 

5-4- اثرات بین آزمودنی ها در مبحث تفاوت گروههای درمان…………………………………………………………………. 6

 

 

 

بخش دوم: سلامت روان                                                                                  29

 

تعریف سلامت روان                                                                                                30

 

جایگاه سلامت روان در جامعه                                                                           31

 

ویژگی های سلامت روان                                                                                 33

 

دیدگاههای مربوط به سلامت روان                                                                      33

 

دیدگاه مزلو                                                                                                 33

 

دیدگاه روانی – اجتماعی و زیستی –روانی                                                             34

 

دیدگاه اریک اریکسون                                                                                    34

 

دیدگاه اریک برن                                                                                          35

 

دیدگاه اریک فروم                                                                                         37

 

دیدگاه لورنز                                                                                                38

 

دیدگاه اسکینر                                                                                              39

 

رویکرد روانکاوی                                                                                         39

 

دیدگاه یونگ                                                                                               40

 

دیدگاه موری                                                                                               41

 

دیدگاه انسانگرایانه                                                                                         42

 

بخش سوم: طرحواره درمانی                                                                              43

 

مفا هیم طرحواره                                                                                           43

 

منشأ طرح‌واره‌ها                                                                                            45

 

طرحواره درمانی یانگ                                                                                     46

 

حیطه‌های طرحواره‌ها                                                                                      47

 

حیطه‌ی یک: بریدگی و طرد                                                                              47

 

رها شدگی ـ بی‌ثباتی                                                                                                48

 

محرومیت هیجانی                                                                                         48

 

بی‌اعتمادی ـ بد رفتاری                                                                                   48

 

نقص ـ شرم                                                                                                          48

 

انزوای اجتماعی ـ بیگانگی                                                                                49

 

حیطه دو: خودگردانی و عملکرد مختل                                                                  49

 

وابستگی ـ بی‌کفایتی                                                                                                49

 

آسیب‌پذیری نسبت به صدمه یا بیماری                                                                  49

 

گرفتار ـ خودتحول نایافته                                                                                49

 

شکست                                                                                                     50

 

حیطه‌ی سه: حد و مرزهای مختل                                                                        50

 

استحقاق ـ بزرگ منشی                                                                                   50

 

خودکنترلی بی‌کفایت ـ خود قانون‌مندی ناکارآمد                                                       50

 

حیطه‌ی چهار: هدایت شدن توسط دیگران                                                              50

 

اطاعت                                                                                                      51

 

ایثار                                                                                                         51

 

پذیرش جویی ـ جلب توجه                                                                              51

 

حیطه‌پنج: گوش به زنگی بیش از حد و بازداری                                                        51

 

منفی گرایی ـ بدبینی                                                                                                52

 

بازداری هیجانی                                                                                            52

 

معیارهای سرسختانه/ عیب‌جوبی افراطی                                                                 52

 

تنبیه                                                                                                         52

 

سبکهای طرحواره                                                                                          52

 

 

انواع سبکهای طرحواره ای                                                                                53

 

کنش های طرحواره                                                                                        53

 

طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه                                                                               54

 

بخش چهارم: پیشینه پژوهش                                                                             55

 

فصل سوم : روش شناسی پژوهش

 

روش پژوهش                                                                                             62

 

جامعه آماری                                                                                               62

 

نمونه آماری و حجم نمونه                                                                                62

 

فرایند جلسات                                                                                             63

 

ابزار جمع آوری داده ها                                                                                  69

 

تجزیه و تحلیل داده ها                                                                                    71

 

فصل چهارم :تجزیه و تحلیل یافته ها

 

تحلیل توصیفی                                                                                             73

 

تحلیل استنباطی                                                                                            76

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

بحث و نتیجه گیری                                                                                       81

 

2-1-1-2-1- 1- ژنتیک…. 18

 

2-1-1-2-1-2- عصب زیست شناختی.. 19

 

2-1-1-2-2- عوامل سرشتی.. 19

 

2-1-1-2-2-1- بازداری رفتاری.. 19

 

2-1-1-2-3- عوامل محیطی.. 20

 

2-1-1-2-3-1- فرزندپروری.. 20

 

2-1-1-2-3-2- روابط دوستی با همسالان.. 21

 

2-1-1-2-3-4- سایر وقایع زندگی.. 22

 

2-1-1-2-4- رویکرد شناختی.. 23

 

2-1-1-2-4-1- مدل بک، امری و گرینبرگ (1985) 23

 

2-1-1-2-4-2- مدل کلارک و ولز (1995) 24

 

2-1-1-2-4-3- مدل رپی و هیمبرگ (1995) 27

 

2-1-1-2-5- مدل هافمن و بارلو (2002) 29

 

2-1-1-2-6- مدل رپی و اسپنس (2004) 31

 

2-1-2- سوگیری‌های فرآیند پردازش اطلاعات در اضطراب اجتماعی.. 34

 

2-1-2-1- سوگیری توجه در اضطراب اجتماعی.. 34

 

2-1-2-1-1- مؤلفه‌های سوگیری توجه. 35

 

2-1-2-1-2- مکانیزم سوگیری توجه. 36

 

2-1-2-1-2-1- مدل شناختی بک و کلارک (1997) 36

 

2-1-2-1-2-2- مدل ویلیامز، واتز، مک‌لئود و متیوز (1997) 37

 

2-1-2-1-2-3- مدل اهمن (1996) 38

 

2-1-2-1-2-4- مدل ولز و متیوز (1994) 38

 

2-1-2-1-2-5- مدل انگیزشی-شناختی موگ و بردلی (1998) 39

 

2-1-2-1-2-6- نظریه کنترل توجه آیزنک، درخشان، سانتوس و کالوور (2007) 40

 

2-1-2-1-2-7- مدل بار–هیم (2007) 40

 

2-1-2-2- سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی.. 41

 

2-2- پیشینه عملی.. 42

 

2-2-1- سوگیری توجه در اضطراب اجتماعی.. 42

 

2-2-2- سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی.. 45

 

2-2-3- برنامه تعدیل سوگیری شناختی.. 48

 

2-2-3-1- تعدیل سوگیری توجه در اضطراب اجتماعی.. 48

 

2-2-3-2- تعدیل سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی.. 50

 

2-2-4- تعامل سوگیری توجه و سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی.. 53

 

2-3- فرضیه‌ها و سوالات پژوهش…. 56

 

 

 

فصل سوم: روش پژوهش

 

3-1- طرح پژوهش…. 58

 

3-2- جامعه آماری.. 58

 

3-3- نمونه و روش نمونه‌گیری.. 59

 

3-4- ابزار پژوهش…. 59

 

3-4-1- پرسشنامه هراس اجتماعی (SPIN) 59

 

3-4-2- پرسشنامه اضطراب اجتماعی لیبوویتز (LSAS) 60

 

3-4-3- فرم کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی (FNES-B) 61

 

3-4-4- پرسشنامه افسردگی بک (BDI) 61

 

3-4-5- آزمایه پروب دات… 62

 

3-4-6- پارادایم ارتباط کلمه-جمله (WSAP) 64

 

3-5- روش اجرا 65

 

3-6- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 66

 

 

 

فصل چهارم: یافته‌های پژوهش

 

4-1- آماره‌های توصیفی.. 68

 

4-1-1- آماره‌های توصیفی متغیر سن.. 68

 

4-1-2- آماره‌های توصیفی متغیر علائم اضطراب اجتماعی.. 69

 

 

4-1-3- آماره‌های توصیفی متغیر سطح اضطراب اجتماعی.. 70

 

4-1-4- آماره‌های توصیفی متغیر ترس از ارزیابی منفی.. 71

 

4-1-5- آماره‌های توصیفی متغیر سوگیری توجه. 72

 

4-1-6- آماره‌های توصیفی متغیر سوگیری تفسیر. 73

 

4-2- آزمون فرضیه‌ها و سوالات… 76

 

4-2-1- فرضیه اول.. 76

 

4-2-2- فرضیه دوم. 78

 

4-2-3- فرضیه سوم. 79

 

4-2-4- فرضیه چهارم. 81

 

4-2-5- سوال اول.. 82

 

4-2-6- سوال دوم. 83

 

4-2-7- سوال سوم. 84

 

4-2-8- سوال چهارم. 85

 

4-2-9- سوال پنجم.. 86

 

4-2-10- سوال ششم.. 88

 

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

 

5-1- تبیین یافته‌ها 90

 

5-1-1- اثربخشی برنامه تعدیل سوگیری تفسیر بر سوگیری تفسیر. 90

 

5-1-2- اثربخشی برنامه تعدیل سوگیری تفسیر بر اضطراب اجتماعی
و ترس از ارزیابی منفی.. 93

 

5-1-3- اثربخشی برنامه اصلاح سوگیری توجه بر سوگیری توجه. 95

 

5-1-4- اثربخشی برنامه اصلاح سوگیری توجه بر اضطراب اجتماعی
و ترس از ارزیابی منفی.. 95

 

5-1-5- ارتباط مؤلفه‌های توجه و تفسیر برنامه تعدیل سوگیری شناختی.. 97

 

5-2- کاربردهای پژوهش…. 100

 

5-3- محدویت‌های پژوهش…. 101

 

5-4- پیشنهادات پژوهش…. 101

 

 

 

فهرست منابع

 

منابع فارسی.. 102

 

منابع انگلیسی.. 104

 

 

 

پیوست

 

برگه اطلاعات و رضایت‌نامه پژوهش…. 113

 

پرسشنامه هراس اجتماعی کانور (2000) 114

 

پرسشنامه اضطراب اجتماعی لیبوویتز (1987) 115

 

پرسشنامه ترس از ارزیابی منفی (1983) 116

 

پرسشنامه افسردگی بک…. 117

 

 

 

فهرست جدول‌ها

 

جدول 4-1- میانگین و انحراف معیار متغیر سن.. 68

 

جدول 4-2- میانگین و انحراف معیار متغیر علائم اضطراب اجتماعی.. 69

 

جدول 4-3- میانگین و انحراف معیار متغیر سطح اضطراب اجتماعی.. 70

 

جدول 4-4- میانگین و انحراف معیار متغیر ترس از ارزیابی منفی.. 71

 

جدول 4-5- تحلیل کوواریانس سوگیری تفسیر منفی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 76

 

جدول 4-6- تحلیل کوواریانس سوگیری تفسیر خنثی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 77

 

جدول 4-7- تحلیل کوواریانس سوگیری توجه در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 78

 

جدول 4-8- تحلیل کوواریانس علائم اضطراب اجتماعی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 80

 

جدول 4-9- تحلیل کوواریانس سطح اضطراب اجتماعی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 81

 

جدول 4-11- تحلیل کوواریانس سطح اضطراب اجتماعی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 83

 

جدول 4-12- تحلیل کوواریانس ترس از ارزیابی منفی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 84

 

جدول 4-13- تحلیل کوواریانس ترس از ارزیابی منفی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 85

 

جدول 4-14- تحلیل کوواریانس سوگیری تفسیر خنثی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 86

 

جدول 4-15- تحلیل کوواریانس سوگیری تفسیر منفی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 86

 

جدول 4-16- تحلیل کوواریانس سوگیری توجه در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 88

 

 

 

فهرست نمودارها

 

نمودار 4-1- میانگین متغیر سوگیری توجه گروه‌های چهار گانه. 72

 

نمودار 4-2- میانگین متغیر سوگیری تفسیر گروه آزمایش تعدیل تفسیر. 73

 

نمودار 4-4- میانگین متغیر سوگیری تفسیر گروه کنترل تعدیل تفسیر. 74

 

نمودار 4-5- میانگین متغیر سوگیری تفسیر گروه کنترل اصلاح توجه. 75

 

نمودار 4-6- میانگین تعدیل شده سوگیری ‌تفسیر منفی در شرایط تعدیل
‌سوگیری تفسیر. 77

 

نمودار 4-7- میانگین تعدیل شده سوگیری تفسیر خنثی در شرایط تعدیل
سوگیری تفسیر. 78

 

نمودار 4-8- میانگین تعدیل شده سوگیری توجه در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 79

 

نمودار 4-9- میانگین تعدیل شده علائم اضطراب اجتماعی در شرایط اصلاح
سوگیری توجه. 80

 

نمودار 4-10- میانگین تعدیل شده سطح اضطراب اجتماعی در شرایط اصلاح
سوگیری توجه. 81

 

جدول 4-11- تحلیل کوواریانس علائم اضطراب اجتماعی در شرایط تعدیل
سوگیری تفسیر. 82

 

نمودار 4-11- میانگین تعدیل شده علائم اضطراب اجتماعی در شرایط تعدیل
سوگیری تفسیر. 82

 

نمودار 4-12- میانگین تعدیل شده سطح اضطراب اجتماعی در شرایط تعدیل
سوگیری تفسیر. 83

 

نمودار 4-13- میانگین تعدیل شده ترس از ارزیابی منفی در شرایط تعدیل
سوگیری تفسیر. 84

 

نمودار 4-14- میانگین تعدیل شده ترس از ارزیابی منفی در شرایط اصلاح
سوگیری توجه. 85

 

نمودار 4-15- میانگین تعدیل شده سوگیری تفسیر خنثی در شرایط اصلاح
سوگیری توجه. 87

 

نمودار 4-16- میانگین تعدیل شده سوگیری تفسیر منفی در شرایط اصلاح
سوگیری توجه. 87

 

 

 

فهرست شکل‌ها

 

شکل 2-1- مدل کلارک و ولز (1995) 27

 

شکل 2-2- مدل رپی و هیمبرگ (1995) 28

 

شکل 2-3- مدل هافمن و بارلو (2004) 30

 

شکل 2-4- مدل رپی و اسپنس (2004) 33

 

چکیده

 

اختلال اضطراب اجتماعی با سوگیری‌های فرآیند پردازش اطلاعات مشخص می‌شود. افراد با اضطراب اجتماعی ترجیحاً به محرک‌های تهدیدکننده توجه می‌کنند و اطلاعات اجتماعی مبهم را منفی و تهدیدآمیز تفسیر می‌کنند. مطالعات اخیر تأیید نموده‌اند که سوگیری توجه و سوگیری تفسیر در ایجاد و تداوم اختلال اضطراب اجتماعی نقش دارند. با این وجود، ارتباط بین سوگیری توجه و سوگیری تفسیر مبهم باقی مانده است. به منظور تعدیل این سوگیری‌های شناختی و آسیب‌پذیری متعاقب آن نسبت به اضطراب اجتماعی، پارادایم تعدیل سوگیری شناختی طراحی شده است. بر این مبنا، پژوهش حاضر با هدف تعیین ارتباط سوگیری توجه و سوگیری تفسیر، اثربخشی برنامه تعدیل سوگیری شناختی- مؤلفه تفسیر بر سوگیری توجه و برنامه تعدیل سوگیری شناختی-­مؤلفه توجه بر سوگیری تفسیر در افراد با اضطراب اجتماعی را آزموده است. در نیل به این هدف، 80 فرد با اضطراب اجتماعی، به تصادف، در چهار گروه‌، گروه‌های تعدیل سوگیری (توجه یا تفسیر) و کنترل (توجه یا تفسیر) جای گرفتند. در برنامه تعدیل سوگیری توجه، شرکت‌کنندگان آزمایه پروب­ دات را تکمیل نمودند که پروب در مقایسه با چهره‌های انزجاری، همواره به دنبال چهره‌های خنثی ارائه می‌شد. شرکت‌کنندگان شرایط تعدیل تفسیر، پارادایم ارتباط کلمه-جمله را تکمیل نمودند که با انتخاب تفسیرهای خنثی بازخورد مثبت و با انتخاب تفسیرهای تهدیدآمیز بازخورد منفی دریافت می‌کردند. قبل و بعد از مداخله، سوگیری توجه، سوگیری تفسیر، علائم اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی منفی ارزیابی شد. نتایج، کاهش معنادار سوگیری توجه مرتبط با تهدید، سوگیری تفسیر، علائم اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی منفی را نشان داد. علاوه بر این، افراد گروه تعدیل توجه، تفسیرهای خنثای بیشتر و تفسیرهای منفی کمتری نسبت به پیش‌آزمون در مقایسه با گروه کنترل نشان دادند. در حالی که درگروه تعدیل تفسیر، نمره پس‌آزمون سوگیری توجه نسبت به پیش‌آزمون تفاوت معناداری نداشت.

 

مقدمه

 

اختلال اضطراب اجتماعی[1] که با ترس بارز و پایدار از تعاملات اجتماعی یا موقعیت‌های عملکردی توصیف می‌شود، به صورت معناداری با اختلال در کیفیت زندگی مرتبط است (باررا[2] و نورتون[3]، 2009). این ارتباط از این باور بنیادین دخیل در اضطراب اجتماعی نشات می‌گیرد که فرد معتقد است رفتارش از نظر اجتماعی پیامدهای مصیبت‌باری خواهد داشت و تحقیر یا شرمنده خواهد شد (هافمن[4] و لو[5]، 2006)؛ بنابراین وی تلاش می‌کند از موقعیت‌هایی که ممکن است مورد ارزیابی دیگران قرار گیرد و با بروز نشانه‌های اضطراب خجالت‌زده شود، اجتناب کند؛ اجتناب علاوه بر ایجاد آشفتگی‌هایی در کارکرد فرد، به سهم خود اختلال را تداوم می‌بخشد (ولز[6] و پاپاجورجیو[7]، 1998). بر مبنای این خصیصه، رویکردهای شناختی-رفتاری، اختلال اضطراب اجتماعی را پاسخ فرد به ارزیابی منفی دیگران مفهوم‌پردازی می‌کنند (رپی[8] و هیمبرگ[9]، 1997).

 

2-2-2-7 جنبه های هیجانی………………………… 25

 

2-2-3 هیجان لذت……………………………….. 25

 

2-2-3-1 ریشه های تحولی…………………………. 25

 

2-2-3-2 جنبه های فیزیولوژیک…………………….. 26

 

2-2-3-3 جنبه های غریزی…………………………. 26

 

2-2-3-4 جنبه های شناختی………………………… 26

 

2-2-3-5 جنبه های اجتماعی……………………….. 27

 

2-3 سلامت روان…………………………………. 28

 

2-3-1 تاریخچه ی سلامت روان………………………. 28

 

2-3-2 مولفه های سلامت روان………………………. 29

 

2-3-3 تأثیر استرس و مهارت های مقابله ای بر سلامت روان. 32

 

2-3-4 تأثیر روابط بین فردی بر سلامت روان………….. 33

 

2-3-5 مداخلات مبتنی بر سلامت روان…………………. 34

 

2-4 مذهب و معنویت……………………………… 35

 

2-4-1 تاریخچه ی روانشناسی مذهب و معنویت………….. 35

 

2-4-2 وجوه تشابه و افتراق مذهب و معنویت………….. 36

 

2-4-3 شکل های سالم و ناسالم مذهب و معنویت………… 37

 

2-4-4 تأثیر مذهب و معنویت بر سلامت روان…………… 38

 

2-4-4-1معنادهی و مقابله با استرس………………… 38

 

2-4-4-2 روابط بین فردی…………………………. 39

 

2-4-5 تأثیر مذهب و معنویت بر هیجانات مثبت………… 39

 

2-4-6 یکپارچه سازی مذهب و معنویت در مداخلات سلامت روان     40

 

2-5 روان نمایشگری……………………………… 41

 

2-5-1 تاریخچه ی روان نمایشگری…………………… 41

 

2-5-2 ارکان روان نمایشگری………………………. 43

 

2-5-2-1 کارگردان………………………………. 43

 

2-5-2-2 شخص اول……………………………….. 44

 

2-5-2-3 یاور …………………………………. 44

 

2-5-2-4- حضار…………………………………. 44

 

2-5-3 صحنه ی اجرای روان نمایشگری………………… 44

 

2-5-4 مراحل روان نمایشگری………………………. 45

 

2-5-4-1 گرم کردن………………………………. 45

 

2-5-4-2 اجرا………………………………….. 45

 

2-5-4-3 مشارکت……………………………….. 47

 

2-5-5 عطش اجرا………………………………… 47

 

2-5-6 خودجوشی و خلاقیت………………………….. 48

 

2-5-7 کاردبردهای روان نمایشگری………………….. 49

 

2-5-8 انواع شکل های اجرای جلسات روان نمایشگری…….. 49

 

2-5-9 تکنیک های روان نمایشگری…………………… 50

 

2-5-9-1 تکنیک های مرحله ی گرم کردن………………. 50

 

2-5-9-2 تکنیک های مرحله ی اجرا………………….. 51

 

2-5-10 ظرفیت روان نمایشگری برای یکپارچه سازی با تجارب معنوی   52

 

2-6 پیشینه ی پژوهشی……………………………. 53

 

2-6-1 پژوهش های انجام شده در خارج از کشور………… 53

 

2-6-1-1 ارتباط بین متغیرهای مذهب/معنویت، شادی، لذت و سلامت روان 53

 

2-6-1-2 اثربخشی مداخلات روانشناختی یکپارچه شده با مذهب و معنویت 55

 

2-6-1-3 اثربخشی مداخلات مبتنی بر روان نمایشگری…….. 56

 

2-6-2 پژوهش های انجام شده در داخل کشور…………… 57

 

2-6-2-1 ارتباط بین متغیرهای مذهب/معنویت، شادی، لذت و سلامت روان 57

 

2-6-2-2 اثربخشی مداخلات روانشناختی یکپارچه شده با مذهب و معنویت 58

 

2-6-2-3 اثربخشی مداخلات مبتنی بر روان نمایشگری…….. 58

 

2-7 خلاصه و جمع بندی……………………………. 59

 

2-7-1 خلاصه ی پیشینه ی خارجی…………………….. 59

 

 

2-7-2 خلاصه ی پیشینه ی داخلی…………………….. 60

 

2-7-3 جمع بندی………………………………… 61

 

فصل سوم: روش پژوهش

 

3-1 مقدمه…………………………………….. 62

 

3-2 طرح کلی پژوهش……………………………… 62

 

3-3 متغیرهای پژوهش…………………………….. 63

 

3-4 جامعه ی آماری……………………………… 64

 

3-5 حجم نمونه و روش نمونه گیری………………….. 64

 

3-6 ابزارهای پژوهش…………………………….. 64

 

3-6-1 پرسشنامه ی نگرش سنج مذهب………………….. 65

 

3-6-2 پرسشنامه ی شادکامی آکسفورد (OHQ)………….. 65

 

3-6-3 مقیاس لذت اسنیت- همیلتون (SHAPS)…………… 66

 

3-6-4 پرسشنامه ی سلامت عمومی 28 سوالی (GHQ-28) ……. 67

 

3-7 شیوه ی اجرای پژوهش…………………………. 67

 

3-8 برنامه ی مداخله……………………………. 68

 

3-9 روش تجزیه و تحلیل داده های پژوهش…………….. 70

 

 

 

فصل چهارم: نتایج پژوهش

 

4-1 مقدمه…………………………………….. 71

 

4-2- بررسی توصیفی داده­ها……………………….. 71

 

4-3 بررسی استنباطی داده­ها………………………. 77

 

4-3-1 تعیین متغیرهای همگام……………………… 78

 

4-3-2 پیش فرض نرمال بودن توزیع نمرات…………….. 78

 

4-3-3 پیش فرض های تساوی کواریانس ها و تساوی واریانس­ها 79

 

4-3-4 بررسی فرضیه­های پژوهش……………………… 80

 

4-3-4-1 فرضیه ی 1……………………………… 80

 

4-3-4-2 فرضیه ی 2……………………………… 83

 

4-3-4-3 فرضیه ی 3……………………………… 84

 

4-3-4-4 فرضیه ی 4……………………………… 84

 

4-3-4-5 فرضیه ی 5……………………………… 85

 

4-3-4-6 فرضیه ی 6……………………………… 85

 

4-3-4-7 فرضیه ی 7……………………………… 86

 

4-3-4-8 فرضیه ی 8……………………………… 86

 

4-3-4-9 فرضیه ی 9……………………………… 86

 

4-3-4-10 فرضیه ی 10……………………………. 86

 

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

5-1 مقدمه…………………………………….. 90

 

5-2 بحث در مورد یافته­های پژوهش …………………. 90

 

5-3 جمع بندی و نتیجه گیری………………………. 96

 

5-4 محدودیت های پژوهش………………………….. 96

 

5-5 پیشنهادها…………………………………. 97

 

5-5-1 پیشنهادهای پژوهشی………………………… 97

 

5-5-2 پیشنهادهای کاربردی……………………….. 97

 

پیوست­ها………………………………………. 99

 

پیوست­1: شرح جلسات مداخله ی روان نمایشگری با محتوای معنوی  99

 

پیوست­2: پرسشنامه ی شادکامی آکسفورد………………. 120

 

پیوست­3: مقیاس لذت اسنیت-همیلتون…………………. 122

 

پیوست­4: پرسشنامه ی سلامت عمومی 28 سوالی…………… 125

 

پیوست­5: پرسشنامه ی نگرش سنج مذهب………………… 128

 

منابع و مآخذ………………………………….. 130
فهرست شكل‌ها

 

شکل 1-1: مدل ساختاری مفروض رابطه ی بین نگرش مذهبی، شادی،‌ لذت و سلامت روان ……………………………………………… 9

 

شکل 4-1: مقایسه ی میانگین نمرات شادی دو گروه آزمایش و کنترل در مراحل پیش آزمون، پس آزمون و

 

پیگیری……………………………………….. 74

 

شکل 4-2: مقایسه ی میانگین نمرات لذت دو گروه آزمایش و کنترل در مراحل پیش آزمون، پس آزمون و

 

پیگیری……………………………………….. 75

 

شکل 4-3: مقایسه ی میانگین نمرات سلامت روان دو گروه آزمایش و کنترل در مراحل پیش آزمون،

 

پس آزمون و پیگیری………………………………. 77

 

شکل 4-4: مدل ساختاری مفروض رابطه ی بین نگرش مذهبی، شادی، لذت و سلامت روان……………………………………………… 87

 

شکل 4-5: مدل ساختاری اصلاح شده ی رابطه ی بین نگرش مذهبی، شادی، لذت و سلامت روان………………………………………….. 88

 

فهرست جدول ها
جدول 2-1: مولفه های13گانه ی سلامت روان، براساس طبقه بندی ارائه شده توسط کیس (2007)………………………………………. 31

 

جدول 3-1: سیمای کلی طرح پژوهش………………….. 63

 

جدول 3-2: خلاصه ی موضوعات و تکنیک های به کاررفته در هریک از جلسات روان نمایشگری…………………………………….. 70

 

جدول 4-1: میانگین و انحراف استاندارد نمرات نمونه ی اولیه ی پژوهش، به تفکیک جنسیت و وضعیت

 

تأهل……………………………………….. 72

 

جدول 4-2: میانگین و انحراف استاندارد نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری شادی، در دو گروه

 

آزمایش و کنترل……………………………….. 73

 

جدول 4-3: میانگین و انحراف استاندارد نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری لذت، در دو گروه

 

آزمایش و کنترل……………………………….. 74

 

جدول 4-4: میانگین و انحراف استاندارد نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری سلامت روان، در دو

 

گروه آزمایش و کنترل………………… 76

 

جدول 4-5: نتایج ضریب همبستگی دو رشته ای نقطه ای، بین متغیرهای جمعیت شناختی با نگرش

 

مذهبی، شادی، لذت و سلامت روان…………………… 78

 

جدول 4-6: نتایج آزمون شاپیرو- ویلک در مورد پیش فرض نرمال بودن توزیع نمرات شادی، لذت و

 

سلامت روان، در دو گروه آزمایش و کنترل……………. 79

 

جدول 4-7: نتایج آزمون باکس در مورد پیش فرض تساوی کواریانس ها در مراحل پس آزمون و

 

پیگیری………………………………………. 79

 

جدول4-8: نتایج آزمون لوین در مورد پیش فرض تساوی واریانس ها در مراحل پس آزمون و پیگیری……………………………….. 80

 

جدول4-9: نتایج آزمون لامبدای ویلکس نمرات پس آزمون شادی، لذت و سلامت روان با کنترل نمرات

 

پیش آزمون شادی، لذت و سلامت روان………………… 81

 

جدول 4-10: نتایج آزمون لامبدای ویلکس نمرات پیگیری شادی، لذت و سلامت روان با کنترل نمرات

 

پیش آزمون شادی، لذت و سلامت روان……………….. 82

 

جدول 4-11: نتایج تحلیل کواریانس چندمتغیره به تفکیک هریک از متغیرهای شادی،‌ لذت و سلامت

 

روان، در مرحله ی پس آزمون……………………… 82

 

 

 

 

 

جدول 4-12: نتایج تحلیل کواریانس چندمتغیره به تفکیک هریک از متغیرهای شادی،‌ لذت و سلامت

 

روان، در مرحله ی پیگیری………………………. 83

 

جدول 4-13: اوزان رگرسیونی استاندارد مسیرهای مفروض بین متغیرهای نگرش مذهبی،‌شادی، لذت و

 

سلامت روان…………………………………… 85

 

جدول 4-14: نتایج تحلیل مسیر برای بررسی برازش مدل مفروض پژوهش در شاخص های برازش……………………………………….. 86

 

جدول 4-15: نتایج تحلیل مسیر برای بررسی برازش مدل اصلاح شده ی پژوهش در شاخص های

 

برازش……………………………………….. 88

 

جدول 4-16: نتایج مقایسه ی مدل ساختاری مفروض و مدل ساختاری اصلاح شده ی پژوهش……………………………………………. 89

 

جدول 4-17: نتایج تحلیل میانجی برای بررسی نقش میانجی گرانه ی لذت در رابطه ی بین نگرش مذهبی و شادی………………….. 90

 

2-5-1. تعریف شادکامی……………………………………………………………………………………………………….. 34

 

2-5-2. شادکامی و سلامت……………………………………………………………………………………………………. 34

 

2-5-3. شادکامی و اعتقادات مذهبی………………………………………………………………………………………. 34

 

2-5-4. سایر عوامل مؤثر بر شادکامی……………………………………………………………………………………… 35

 

2-6. سبک­های دل­ بستگی………………………………………………………………………………………………………….. 38

 

2-6-1. تعریف دل­بستگی………………………………………………………………………………………………………. 38

 

2-6-2. نظریه دل­بستگی بالبی………………………………………………………………………………………………. 38

 

2-6-3. طبقه­بندی کیفیت دل­بستگی نوزاد……………………………………………………………………………… 39

 

2-6-4. سبک­های دل­بستگی در بزرگسالان…………………………………………………………………………….. 41

 

2-7. منبع کنترل……………………………………………………………………………………………………………………….. 43

 

2-7-1. تعریف منبع کنترل…………………………………………………………………………………………………… 43

 

2-7-2. منبع کنترل درونی……………………………………………………………………………………………………. 43

 

2-7-3. منبع کنترل بیرونی…………………………………………………………………………………………………… 44

 

2-7-4. ویژگی­های افراد با منبع کنترل درونی…………………………………………………………………………. 44

 

2-7-5. ویژگی­های افراد با منبع کنترل بیرونی………………………………………………………………………… 45

 

2-8. پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………. 46

 

2-8-1. سلامت روان و ایمان………………………………………………………………………………………………….. 46

 

2-8-2. ارتباط سلامت روان با شادکامی، سبک­های دل­بستگی و منبع کنترل……………………………… 48

 

2-8-3. ارتباط ایمان با شادکامی، سبک­های دل­بستگی و منبع کنترل……………………………………….. 49

 

2-8-4. تحقیقات ترکیبی………………………………………………………………………………………………………. 51

 

2-8-5. فرضیه­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 53

 

 

 

فصل سوم: روش تحقیق

 

3-1.مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………. 55

 

3-2. طرح پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………. 55

 

3-3. جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه‌گیری پژوهش…………………………………………………………….. 56

 

3-4. ابزارهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….. 56

 

3-4-1. ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ (GHQ-28)………………………………………………………………………… 56

 

3-4-2. پرسشنامه ایمان مذهبی…………………………………………………………………………………………….. 58

 

3-4-3. پرسشنامه شادکامی آکسفورد……………………………………………………………………………………… 58

 

3-4-4. پرسشنامه دل‌بستگی کولینز و رید……………………………………………………………………………… 59

 

3-4-5. مقیاس منبع کنترل راتر…………………………………………………………………………………………….. 60

 

3-5. روش تحلیل دادها……………………………………………………………………………………………………………….. 61

 

 

 

فصل چهارم: یافته‌های پژوهش

 

4-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………… 63

 

4-2. ویژگی­جمعیت شناختی نمونه­ی پژوهش……………………………………………………………………………….. 63

 

4-3. یافته­های توصیفی……………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

4-4. یافته­های مربوط به فرضیه­های مستقیم پژوهش براساس رگرسیون گام به گام…………………………… 67

 

4-5. یافته­های مربوط به آزمون مدل پیشنهادی……………………………………………………………………………. 74

 

4-6. بررسی روابط غیرمستقیم با استفاده از رویکرد گام‌های علّی……………………………………………………… 78

 

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

5-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………… 86

 

5-2. بررسی برازش مدل پیشنهادی……………………………………………………………………………………………… 86

 

5-3. بررسی یافته­های مربوط به فرضیه­های پژوهش………………………………………………………………………. 87

 

5-4. محدودیت­های پژوهش………………………………………………………………………………………………………… 93

 

5-5. پیشنهاد­ات پژوهشی……………………………………………………………………………………………………………. 94

 

5-5. دلالت های ضمنی پژوهشی…………………………………………………………………………………………………. 94

 

 

 

فهرست منابع و مآخذ

 

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 96

 

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………. 101

 

 

 

 

فهرست جداول

 

جدول 4-1 فراوانی و درصد فراوانی دانشجویان به تفکیک جنسیت………………………………………………………… 63

 

جدول 4-2 فراوانی و درصد فراوانی دانشجویان به تفکیک جنسیت برحسب وضعیت تأهل……………………….. 64

 

جدول 4-3. شاخص‌های توصیفی سلامت عمومی به تفکیک جنسیت…………………………………………………….. 64

 

جدول 4-4. شاخص‌های توصیفی شادکامی به تفکیک جنسیت……………………………………………………………… 65

 

جدول 4-5. شاخص‌های توصیفی سبک‌های دل‌بستگی و سه زیر مقیاس آن به تفکیک جنسیت………………. 65

 

جدول 4-6. شاخص‌های توصیفی کانون کنترل به تفکیک جنسیت………………………………………………………… 66

 

جدول 4-7. شاخص‌های توصیفی ایمان مذهبی به تفکیک جنسیت……………………………………………………….. 66

 

جدول 4-8. پیش‌بینی سلامت روانی بر‌اساس ایمان مذهبی با استفاده از رگرسیون گام به گام………………….. 67

 

جدول 4-9. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی سلامت روان بر اساس ایمان مذهبی………………………………………… 67

 

جدول‌ 4-10. پیش‌بینی سلامت‌روانی بر‌اساس شادکامی با استفاده از روش رگرسیون گام‌به‌گام…………………. 68

 

جدول 4-11. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی سلامت روان بر اساس شادکامی……………………………………………. 68

 

جدول 4-12 پیش بینی سلامت روانی بر اساس سبک دلبستگی دوسوگرا با استفاده از روش رگرسیون گام ب69ه گام 69

 

جدول 4-13. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی سلامت روان بر اساس دل‌بستگی دوسوگرا……………………………… 69

 

جدول 4-14. پیش بینی شادکامی بر اساس ایمان مذهبی با استفاده از روش رگرسیون گام به گام…………. 70

 

جدول 4-15. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی شادکامی بر اساس ایمان مذهبی………………………………………….. 70

 

جدول 4-16. مدل رگرسیون، تحلیل واریانس، شاخص‌های آماری…………………………………………………………. 71

 

جدول 4-17. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی دل‌بستگی دوسوگرا بر اساس ایمان مذهبی………………………….. 71

 

جدول 4-18. مدل رگرسیون، تحلیل واریانس، شاخص‌های آماری…………………………………………………………. 72

 

جدول 4-19. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی سلامت روان بر اساس منبع کنترل……………………………………….. 72

 

جدول 4-20. مدل رگرسیون، تحلیل واریانس، شاخص‌های آماری…………………………………………………………. 73

 

جدول 4-21. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی منبع کنترل بر اساس ایمان مذهبی……………………………………… 73

 

جدول 4-22. پارامترهای اندازه‌گیری روابط مستقیم در مدل پیشنهادی…………………………………………………. 75

 

جدول 4-23. پارامترهای اندازه‌گیری روابط مستقیم در مدل اصلاح شده………………………………………………… 76

 

جدول 4-24. ویژگی‌های نیکویی برازش مدل اصلاح شده…………………………………………………………………….. 77

 

جدول 4-25. ضرایب همبستگی ساده بین سه ایمان مذهبی، شادکامی و سلامت روان……………………………. 78

 

جدول 4-26. مدل رگرسیون، تحلیل واریانس ایمان مذهبی از طریق شادکامی برسلامت روان…………………. 79

 

جدول 4-27. ضرایب رگرسیون،ایمان مذهبی بر سلامت روان از طریق شادکامی…………………………………….. 79

 

جدول 4-28. ضرایب همبستگی ساده بین سه متغیر ایمان مذهبی، منبع کنترل و سلامت روان………………. 80

 

جدول 4-29. ضرایب همبستگی ساده بین سه متغیر ایمان مذهبی، دل‌بستگی دوسوگرا و سلامت روان……. 81

 

جدول 4-30. مدل رگرسیون، تحلیل واریانس ایمان مذهبی از طریق دل‌بستگی دوسوگرا بر سلامت روان…. 82

 

جدول 4-31. ضرایب رگرسیون، ایمان مذهبی بر سلامت روان از طریق دل‌بستگی دوسوگرا…………………….. 82

 

جدول 4-32. ضرایب همبستگی ساده بین پنج متغیر ایمان مذهبی، دل‌بستگی دوسوگرا، منبع کنترل، شادکامی و سلامت روان   83

 

جدول 4-33. مدل رگرسیون، تحلیل واریانس، ایمان مذهبی، از طریق دل‌بستگی دوسوگرا، منبع کنترل، شادکامی و سلامت روان             84

 

جدول 4-34. ضرایب رگرسیون، تأثیر ایمان مذهبی، از طریق دل‌بستگی دوسوگرا، منبع کنترل، شادکامی بر سلامت روان           84

 

 

 

فهرست نمودارها

 

نمودار 4-1. ضرایب استاندارد مدل پیشنهادی……………………………………………………………………………………… 74

 

نمودار 4-2. ضرایب استاندارد مدل اصلاح شده، تأثیرگذاری ایمان مذهبی بر سلامت روان با میانجی‌گری دل‌بستگی دوسوگرا و شادکامی در دانشجویان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

 

نمودار 4-3 رابطه‌ی میانجی ایمان مذهبی و سلامت روان از طریق شادکامی…………………………………………… 78

 

نمودار 4-4 رابطه‌ی میانجی ایمان مذهبی و سلامت روان از طریق منبع کنترل…………………………………….. 80

 

نمودار 4-5 رابطه‌ی میانجی ایمان مذهبی و سلامت روان از طریق دل‌بستگی دوسوگرا……………………………. 81

 

نمودار 4-6 رابطه‌ی میانجی ایمان مذهبی با سلامت روانی از طریق شادکامی، دل‌بستگی دوسوگرا و منبع کنترل         83

 

 

 

چكیده

 

هدف پژوهش حاضر، طراحی و آزمودن مدل پیش‌بینی سلامت روان دانشجویان بر اساس ایمان مذهبی، با میانجی‌گری شادکامی، سبک دل­بستگی دوسوگرا و منبع کنترل می­باشد. روش پژوهش، از نوع همبستگی است. جامعه پژوهش، تمامی دانشجویان دانشگاه شیراز می‌باشند که در سال 93-92 مشغول به تحصیل بودند. برای انجام این پژوهش، 240 دانشجو از جامعه‌ی پژوهش به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب گردیدند و ابزارهای پژوهشی بر روی آن­ها اجرا شد. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه‌های سلامت عمومی (GHQ-28)، ایمان مذهبی، شادکامی آکسفورد، دل‌بستگی کولینز و رید و مقیاس منبع کنترل راتر بود. به منظور ارزیابی متغیرهای اندازه‌گیری شده در مدل مفهومی مفروض، از رگرسیون چندگانه، روش تحلیل مسیر و مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته­ها نشان داد ایمان مذهبی و سبک دل­بستگی دوسوگرا با سلامت روان در ارتباطند. با وجود این، این تأثیرگذاری در سطح مدل آشکار نگردید. از سوی دیگر، ایمان مذهبی با سبک دل­بستگی دوسوگرا همبستگی معکوس داشت. متغیر شادکامی ارتباط معناداری با دو متغیر ایمان مذهبی و سلامت روانی داشت. نتایج نهایی منجر به اصلاح مدل فرضی گردید و در مدل اصلاح شده واسطه‌گری متغیر شادکامی در رابطه بین ایمان مذهبی و سلامت روانی مورد تأیید قرار گرفت. نتایج نشان داد که ایمان مذهبی از طریق متغیر شادکامی تأثیر بیشتری بر سلامت روانی می‌گذارد. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که مؤلفه‌هایی از ایمان که فرد را به سمت شادکامی بیشتر سوق می‌دهند می‌توانند در سلامت روانی فرد مؤثرتر باشند.