1-1-3-2-3- روش محاسبه حکومت…………………………………………………………………………………………………. 21

 

1-1-3-2-4- شرایط وجوب حکومت……………………………………………………………………………………………….. 24

 

1-2- مشروعیت دیه و حکمت تشریع آن………………………………………………………………………………………………… 25

 

1-2-1- مشروعیت دیه………………………………………………………………………………………………………………………. 25

 

1-2-2- حکمت تشریع دیه………………………………………………………………………………………………………………… 29

 

1-3- پیشینه­ی تاریخی دیه………………………………………………………………………………………………………………………. 29

 

1-3-1- دیه در میان ملل مختلف………………………………………………………………………………………………………… 30

 

1-3-2- دیه در شریعت‌های الهی………………………………………………………………………………………………………… 33

 

1-3-3- دیه در اسلام…………………………………………………………………………………………………………………………. 34

 

1-4- مفهوم عضو داخلی…………………………………………………………………………………………………………………………. 34

 

1-4-1- مفهوم عضو…………………………………………………………………………………………………………………………… 36

 

1-4-1-1- معنای لغوی عضو…………………………………………………………………………………………………………………. 36

 

1-4-1-2- معنای اصطلاحی عضو………………………………………………………………………………………………………….. 37

 

1-4-2- مفهوم جوف و جائفه…………………………………………………………………………………………………………….. 37

 

1-4-2-1- معنای لغوی جوف و جائفه……………………………………………………………………………………………………. 38

 

1-4-2-2- معنای اصطلاحی جوف و جائفه…………………………………………………………………………………… 40

 

1-4-3- تعریف عضو داخلی………………………………………………………………………………………………………………. 43

 

 

 

فصل دوم (اسباب و علل وجوب دیه، ارش مقدر و حکومت)

 

2-1- اسباب وجوب دیه، ارش مقدر و حکومت (نفس – کمتر از نفس)……………………………………………………. 46

 

2-1-1- قتل……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

 

2-1-2- جنایت بر کمتر از نفس………………………………………………………………………………………………………….. 48

 

2-1-2-1- از بین بردن عین عضو……………………………………………………………………………………………………….. 49

 

2-1-2-2- از بین بردن منفعت عضو………………………………………………………………………………………………………. 63

 

2-1-2-3- شجاج………………………………………………………………………………………………………………………………. 71

 

2-1-2-4- جراح…………………………………………………………………………………………………………………………… 73

 

2-1-2-5- آنچه که جزو چهار قسم سابق به حساب نمی‌آید…………………………………………………………… 74

 

2-2- علت وجوب دیه، ارش مقدر و حکومت در جنایت بر کمتر از نفس………………………………………………… 75

 

2-2-1- علت وجوب دیه‌ی مقدر (دیه‌ی کامل و ارش مقدر)………………………………………………………………. 75

 

2-2-1-1- مذاهب اربعه………………………………………………………………………………………………………………… 75

 

2-2-1-2- امامیه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 84

 

2-2-2- علت وجوب دیه‌ی غیر مقدر (حکومت)……………………………………………………………………………….. 89

 

2-2-2-1- مذاهب اربعه………………………………………………………………………………………………………………… 89

 

2-2-2-2- امامیه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

 

 

 

فصل سوم (دیدگاه فقهاءو دلایل آن‌ها درباره‌ دیه‌ی ‌اعضای داخلی و رویه‌ی حقوقی موجود در کشورهای اسلامی)

 

3-1- دیدگاه مذاهب اربعه و سبب اختلاف آن‌ها……………………………………………………………………………………… 92

 

3-1-1- دیدگاه مذاهب اربعه……………………………………………………………………………………………………………… 92

 

3-1-2- اسباب اختلاف………………………………………………………………………………………………………………………. 93

 

3-1-2-1- قیاس در مقدّرات شرعی………………………………………………………………………………………………………. 94

 

 

3-1-2-1-1- معنای مقدّر…………………………………………………………………………………………………………………….. 94

 

3-1-2-1-2- معنای قیاس…………………………………………………………………………………………………………………… 94

 

3-1-2-1-3- حکم قیاس در مقدّرات شرعی……………………………………………………………………………… 95

 

3-1-2-1-3-1- مناقشه دلایل مانعین جریان قیاس در مقدرات………………………………………………………………… 97

 

3-1-2-2- دیه‌ی اعضایی که سالم بودن آن‌ها معلوم نیست و مشکوک است………………………………….. 99

 

3-2- دیدگاه امامیه و سبب اختلاف………………………………………………………………………………………………………. 100

 

3-2-1- دیدگاه امامیه………………………………………………………………………………………………………………………….. 100

 

3-2-2- سبب اختلاف………………………………………………………………………………………………………………………… 100

 

3-2-3- اقوال امامیه و دلایل آن‌ها…………………………………………………………………………………………………….. 101

 

3-3- جنایت بر جوف…………………………………………………………………………………………………………………………… 103

 

3-3-1- حکم جراحت جائفه در حالت عمد و خطا…………………………………………………………………………… 103

 

3-3-2- صدمه به اعضای داخلی بر اثر جراحت جائفه……………………………………………………………………… 104

 

3-4- دیه‌ی منافع مربوط به اعضای داخلی……………………………………………………………………………………………. 105

 

 

2-1- معنای لغوی تفسیر…………………………………………………………………………….…………………11

 

2-2- معنای اصطلاحی تفسیر…………………………………………………………………………………………..12

 

2-3- معنای لغوی و اصطلاحی قواعد ………………………………………………………………………………14

 

2-4- تعریف قواعد تفسیر…………………………………………………………………………………………………..15

 

2-5- انواع قواعد تفسیر……………………………………………………………………………………………………..17

 

فصل دوم: نگاهی به زندگی ملا فتح الله و تفسیر منهج الصادقین

 

 

• زیست نامه ملا فتح الله کاشانی…………………………………………………………………….19

   

  • ولادت و رشد…………………………………………………………………………………………………………19

   

  • استادان………………………………………………………………………………………………………………….21

   

  • شاگردان………………………………………………………………………………………………………………..22

   

  • آثار…………………………………………………………………………………………………………………………23

   

  • وفات………………………………………………………………………………………………………………………27

 

1-6-    نسبت زنده شدن پس از مرگ………………………………………………………………………………..28

 

2- نگاهی گذرا به تفسیر منهج الصادقین………………………………………………………………29

 

2-1- انگیزه نوشتن و وجه تسمیه تفسیر………………………………………………………………………….30

 

2-2- مباحث مقدماتی……………………………………………………………………………………………………….32

 

2-3- منابع تفسیری…………………………………………………………………………………………………………..34

 

2-4- شیوه طرح مباحث در منهج الصادقین…………………………………………………………………….42

 

         فصل سوم:توجه به قاعده در نظر گرفتن قرائت صحیح در منهج الصادقین

 

 

• معنای قرائت……………………………………………………………………………………………………………………………45

 

• لزوم در نظر گرفتن قرائت صحیح در تفسیر آیات………………………………………………………………….48

 

• علل ایجاد اختلاف قرائت و قراء سبعه…………………………………………………………………………………….49

 

3-1- اختلاف قرائت تا زمان جمع آوری مصحف امام…………………………………………………………….49

 

3-2- اختلاف قرائت بعد از مصحف امام و به وجود آمدن قراء سبعه…………………………………….51

 

 

• بی نقطه بودن حروف……………………………………………………………………………………………51

 

• نداشتن اعراب و حرکات……………………………………………………………………………………….52

 

• ننوشتن الف در وسط کلمات………………………………………………………………………………..52

 

• ابتدایی بودن خط………………………………………………………………………………………………….53

 

4- عدم تواتر قرائت های سبعه……………………………………………………………………………………………………..54

 

5- دلایل معتقدان به تواتر قرائات سبعه……………………………………………………………………………………….56

 

 

• اعتقاد به تواتر قرآن……………………………………………………………………………………………….56

 

نقد……………………………………………………………………………………………………………………………56

 

 

• اهتمام صحابه و تابعان به قرآن…………………………………………………………………………….58

 

نقد……………………………………………………………………………………………………………………………58

 

 

• ادعای اجماع………………………………………………………………………………………………………….58

 

نقد…………………………………………………………………………………………………………………………..59

 

 

• حدیث احرف سبعه……………………………………………………………………………………………….60

 

نقد……………………………………………………………………………………………………………………………60

 

6- معیار های تشخیص قرائت صحیح…………………………………………………………………………………………..62

 

7-معتبر بودن قرائت حفص از عاصم…………………………………………………………………………………………….65

 

8-روش ملا فتح الله از حیث توجه به قرائت صحیح……………………………………………………………………..65

 

9-نقد و بررسی روش ملا فتح الله از حیث توجه به قرائت صحیح……………………………………………….73

 

9-1- امتیازات………………………………………………………………………………………………………………………….73

 

9-2- کاستی ها……………………………………………………………………………………………………………………….74

 

           فصل چهارم: توجه به مفردات و تبیین آن ها در تفسیر منهج الصادقین

 

1- راه های شناخت معانی مفردات قرآن………………………………………………………………………………………77

 

 

• قرآن کریم……………………………………………………………………………………………………………..77

 

• روایات پیامبر9و امامان معصوم:…………………………………………………………………77

 

 

1-3-       فرهنگ عامه عصر نزول………………………………………………………………………………………….78

 

 

• سخنان صحابه …………………………………………………………………………………………………….80

 

1-5-        سخن لغت شناسان…………………………………………………………………………………………………80

 

2- توجه به معانی مختلف لفظ……………………………………………………………………………………………………..81

 

3- شناسایی معنای حقیقی و مجازی و فرق نهادن بین آن ها……………………………………………………82

 

4- روش ملا فتح الله در توجه به مفردات……………………………………………………………………………………..83

 

4-1- استناد به آیات دیگر……………………………………………………………………………………………………….83

 

4-2- استناد به روایات پیامبر9و امامان معصوم:………………………………………………………….85

 

4-3- توجه به فرهنگ عامه مردم عصر نزول………………………………………………………………………….87

 

4-4- استناد به سخنان صحابه و اهل لغت……………………………………………………………………………..89

 

4-5- اشاره به وجود معانی مختلف در لفظ………………………………………………………………………….. 90

 

4-6- شناسایی معنای حقیقی و مجازی و فرق نهادن میان آن ها………………………………………..91

 

5- نقد و بررسی روش ملا فتح الله در توجه به مفردات……………………………………………………………….92

 

5-1- امتیازات………………………………………………………………………………………………………………………….93

 

5-2- کاستی ها………………………………………………………………………………………………………………………..93

 

           فصل پنجم: توجه به قاعده در نظر گرفتن ادبیات عرب در فهم و تفسیر قرآن

 

1- ادله اهمیت توجه به ادبیات عرب در تفسیر قرآن…………………………………………………………………..98

 

1-1- آیات قرآن……………………………………………………………………………………………………………………..99

 

1-2- روایات معصومین:………………………………………………………………………………………………….101

 

1-3- سخنان مفسران و دانشمندان علوم قرآنی………………………………………………………………….104

 

1-4- بنای عقلاء……………………………………………………………………………………………………………………105

 

2- روش ملا فتح الله در توجه به ادبیات عرب……………………………………………………………………………105

 

3- نقد و بررسی روش ملا فتح الله در توجه به ادبیات عرب……………………………………………………..110

 

3-1- امتیازات……………………………………………………………………………………………………………………….110

 

3-2- کاستی ها…………………………………………………………………………………………………………………….110

 

           فصل ششم:توجه به قراین تفسیر در منهج الصادقین

 

1- تعریف و اقسام قراین……………………………………………………………………………………………………………..114

 

2- دلیل لزوم توجه به قراین………………………………………………………………………………………………………115

 

3- سیاق………………………………………………………………………………………………………………………………………115

 

3-1- اهمیت توجه به سیاق در تفسیر…………………………………………………………………………………117

 

3-2- انواع سیاق……………………………………………………………………………………………………………………119

 

3-2-1- سیاق کلمات……………………………………………………………………………………………………..119

 

3-2-2- سیاق جمله ها…………………………………………………………………………………………………..121

 

3-2-3- سیاق آیات…………………………………………………………………………………………………………122

 

3-2-4- سیاق سوره ها……………………………………………………………………………………………………122

 

3-3- روش ملا فتح الله در بهره گیری از سیاق……………………………………………………………………123

 

4- سبب نزول……………………………………………………………………………………………………………………………..127

 

4-1- اهمیت توجه به سبب نزول…………………………………………………………………………………………128

 

4-2- روش ملا فتح الله در توجه به سبب نزول…………………………………………………………………..129

 

5- شان نزول……………………………………………………………………………………………………………………………….133

 

5-1- روش ملا فتح الله در توجه به شان نزول…………………………………………………………………….135

 

6- توجه به فرهنگ زمان نزول…………………………………………………………………………………………………..137

 

7- زمان و مکان نزول آیات…………………………………………………………………………………………………………139

 

8- استفاده از آیات دیگر به عنوان قرینه……………………………………………………………………………………141

 

9- استفاده از روایات به عنوان قرینه………………………………………………………………………………………….147

 

9-1- ادله اهمیت توجه به روایات به عنوان قرینه در تفسیر……………………………………………….148

 

9-1-1- دلیل عقلی…………………………………………………………………………………………………………148

 

9-1-2- آیات قرآن………………………………………………………………………………………………………….149

 

9-1-3- روایات………………………………………………………………………………………………………………..150

 

9-2- روش ملا فتح الله در استفاده از روایات به عنوان قرینه……………………………………………..151

 

10- نقد و بررسی روش ملا فتح الله در توجه به قراین……………………………………………………………..153

 

10-1- امتیازات…………………………………………………………………………………………………………………….153

 

10-2- کاستی ها…………………………………………………………………………………………………………………..156

 

            فصل هفتم: در نظر گرفتن انواع دلالت ها در تفسیر منهج الصادقین

 

1- تعریف دلالت و اقسام آن…………………………………………………………………………………………….161

 

1-1- دلالت اقتضاء……………………………………………………………………………………………………..162

 

1-2- دلالت تنبیه……………………………………………………………………………………………………….164

 

1-3- دلالت اشاره……………………………………………………………………………………………………….164

 

1-4- دلالت مفهومی کلام…………………………………………………………………………………………..166

 

2- روش ملا فتح الله در توجه به انواع دلالت ها……………………………………………………………..169

 

3- نقد و بررسی روش ملا فتح الله در توجه به انواع دلالت ها……………………………………….173

 

3-1- امتیازات……………………………………………………………………………………………………………..173

 

3-2- کاستی ها…………………………………………………………………………………………………………..173

 

نتایج ……………………………………………………………………………………………………….175

 

پیشنهادات………………………………………………………………………………………………..180

 

فهرست منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………181

 

 

 

چکیده

 

بر هر مفسری لازم است قبل از پرداختن به تفسیر قرآن، قواعد و اصولی را در نظر بگیرد تا براساس آن ها به تفسیر قرآن بیردازد و مراد و مقصود آیات را بدست آورد. این قواعد که به قواعد تفسیر معروف هستند عبارت از دستور العمل های کلی مبتنی بر مبانی متقن عقلی، نقلی و عقلایی اند که رعایت آن ها توسط مفسر سبب دوری وی از خطا و اشتباه و ارائه تفسیری ضابطه مند می شود.

 

ما در این پژوهش بر آن شدیم تا تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین اثر ملا فتح الله کاشانی از مفسران شیعی قرن دهم را از حیث رعایت و توجه به این قواعد بررسی کنیم، بدین جهت پنج قاعده اساسی در تفسیر یعنی توجه به قرائت صحیح ، توجه به ادبیات عرب، تبیین مفردات، در نظر گرفتن قراین، در نظر گرفتن انواع دلالت ها را در این تفسیر مورد بررسی قرار دادیم.

 

معنای لغوی حریم: 12

 

تعریف اصطلاحی حریم: 13

 

گفتار چهارم: حریم خصوصی.. 14

 

گفتار پنجم: شخص حقیقی.. 15

 

گفتار ششم: اذن. 16

 

معنای اصطلاحی اذن. 17

 

تفاوت اذن و رضایت: 18

 

تفاوت اذن و اجازه: 19

 

گفتار هفتم: حق.. 19

 

معنای لغوی: 19

 

تعریف اصطلاحی حق: 20

 

مبحث دوم: مبانی.. 22

 

گفتار اول: آزادی.. 22

 

الف) مفهوم آزادی: 22

 

ب) آزادی در اسلام: 23

 

تعریف و مفهوم آزادی تن: 24

 

ج) حمایت از آزادی در اسناد بین المللی: 25

 

د) حمایت از آزادی در قانون اساسی: 26

 

حدود آزادی تن: 27

 

گفتار دوم:  امنیت… 27

 

الف) مفهوم امنیت: 29

 

ب) امنیت در اسلام: 29

 

ج) امنیت در قانون اساسی: 31

 

1- امنیت حیثیت: 31

 

2- امنیت جان: 31

 

3- امنیت مال: 32

 

4- امنیت مسكن: 33

 

د) امنیت و اصول قضایی: 35

 

گفتار سوم:  شأن و كرامت انسانی.. 36

 

الف) انواع كرامات الهی: 37

 

1- خلقت انسان: 37

 

2- داشتن روحی خدایی: 37

 

3- مسخّر قرار دادن موجودات دیگر برای انسان: 38

 

4- فراهم كردن اسباب هدایت انسان: 38

 

5- برتری دادن انسان بر سایر مخلوقات… 38

 

ب) كرامت انسانی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و پیامدهای آن: 39

 

ج) كرامت انسانی در اسناد بین المللی: 40

 

فصل دوم: حوزه­های حریم خصوصی و حمایتهای شرعی و قانونی از حریم خصوصی در برابر تعدّی.. 42

 

مبحث اوّل: حوزه‌های حریم خصوصی.. 43

 

گفتار اوّل: حریم منزل و خلوت افراد: 43

 

الف) مبانی فقهی و شرعی حرمت مسكن افراد: 43

 

1- آیات… 44

 

2- روایات: 46

 

3- قاعدة فقهی لاضرر: 49

 

ب) حمایت از مسكن در قوانین ایران. 50

 

1) قانون اساسی: 50

 

2) قانون مجازات اسلامی: 50

 

3) قانون آئین دادرسی كیفری: 51

 

ج) حمایت از مسكن در اسناد بین المللی و فرمان هشت‌ماده‌ای امام خمینی: 52

 

1) میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی: 52

 

2) اعلامیه جهانی حقوق بشر. 52

 

3) حمایت از مسکن در فرمان هشت‌ماده‌ای امام خمینی.. 52

 

گفتار دوّم: حریم خصوصی اموال.. 53

 

الف) تعریف مال: 53

 

1) تعریف مال در اصطلاح فقهی و حقوقی: 54

 

ب) حرمت مال در آیات قرآن: 56

 

خلاصة بحث‌ها: 59

 

ج) حرمت مال در روایات: 61

 

1- قاعدة فقهی تسلیط: 63

 

2- قاعدة فقهی احترام مال مسلمان: 64

 

د) حمایت از مال در قوانین ایران. 64

 

1- قانون مدنی: 65

 

2- قانون اساسی: 65

 

ه‍‌) حمایت از مال در اعلامیه جهانی حقوق بشر. 65

 

و‍‌) حمایت از مال در فرمان هشت ماده ای امام خمینی(ره) 65

 

 

 

گفتار سوّم: حریم و امنیت جان: 66

 

الف) آیات… 66

 

ب) حمایت از جان در قوانین ایران و اسناد بین المللی: 66

 

1- قانون اساسی: 66

 

2- اعلامیه جهانی حقوق بشر: 67

 

3- میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی: 67

 

4- قانون مسئولیت مدنی: 67

 

گفتار چهارم: حمایت از حریم حیثیتی اشخاص….. 68

 

الف: ممنوعیت تجسّس و تحسّس و تفتیش: 68

 

1- آیات: 68

 

2- روایات: 69

 

ب) مموعیت سوء ظن: 71

 

1) آیات… 71

 

2) روایات: 71

 

ج) ممنوعیت نمیمه و غیبت: 74

 

1- آیات: 74

 

2- روایات: 74

 

د) ممنوعیت اشاعة فحشا و هتك ستر: 75

 

1- روایات: 76

 

ه‍‌) ممنوعیت سَبّ و هجو و قذف: 77

 

1- معنای لغوی سَبّ: 77

 

2- معنای فقهی سبّ: 78

 

3- معنای لغوی هجو: 78

 

4- معنای فقهی هجو: 79

 

5- مستندات فقهی سَبّ: 80

 

1-5) آیات: 80

 

2-5) روایات: 81

 

3-5) اجماع: 82

 

4-5) عقل: 82

 

6- مستندات فقهی هجو: 82

 

1-6) آیات: 82

 

2-6) روایات: 83

 

3-6) اجماع: 84

 

4-6) عقل: 84

 

گفتار پنجم: مصونیت مكاتبات، مخابرات و ارتباطات خصوصی افراد: 84

 

الف) حمایت از مكاتبات افراد در روایات: 84

 

ب) حمایت از مكاتبات و مراسلات افراد در قوانین ایران: 85

 

1) قانون اساسی: 85

 

2) قانون مجازات اسلامی: 86

 

3- قانون آئین دادرسی كیفری: 87

 

4- قانون تأسیس شركت مخابرات ایران: 87

 

ج) حمایت از مكاتبات و ارتباطات افراد در مقررات بین المللی و فرمان هشت‌ماده‌ای امام خمینی: 88

 

1) میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی: 88

 

2) اعلامیه جهانی حقوق بشر: 88

 

3) فرمان هشت‌ماده‌ای امام خمینی: 88

 

گفتار ششم: مصونیت اندیشه و بیان. 89

 

الف) اهمیت تعقل، اندیشه و خردورزی در كتاب و سنت: 89

 

ب) تقابل بین رعایت حریم خصوصی و آزادی بیان: 91

 

1- آزادی بیان در قرآن: 91

 

دامنه وُسعت اِعمال حق آزادی بیان: 92

 

2- مرزها و محدوده‌های آزادی بیان: 92

 

1-2) مخالفت با اسلام: 93

 

2-2) مخالفت با مصالح مسلمین و جامعه اسلامی: 93

 

3-2) نشر و تبلیغ ادیان غیر اسلامی و افكار و عقاید ضالّه: 94

 

4-2) مخالفت با اخلاق و عفت عمومی: 94

 

گفتار هفتم: مصون بودن شغل افراد از تعرض….. 95

 

الف) محدوده‌های آزادی شغل: 96

 

ب) حمایت از شغل افراد در قانون اساسی: 98

 

گفتار هشتم: نقض حریم خصوصی بوسیلة تكنولوژی و ابزار جدید.. 98

 

مبحث دوّم: استثنائات وارد شدن به حریم خصوصی افراد. 101

 

گفتار اوّل: استثنائات وارد بر اصل مصونیت مسكن.. 101

 

گفتار دوّم: تحقیق و تفحّص در امر ازدواج.. 102

 

دلیل جواز: 102

 

گفتار سوّم: تفحّص و مراقبت از كودك، نوجوان و جوان. 103

 

دلیل جواز: 103

 

گفتار چهارم: تفحّص از احوال محرومان جامعه: 104

 

دلیل جواز: 104

 

گفتار پنجم: نقیب و عریف…. 105

 

گفتار ششّم: نظارت بر اعمال كارگزاران. 106

 

دلیل جواز نظارت در اعمال كارگزاران: 107

 

الف) قدرت عامل فساد و انحراف: 107

 

ب) امر به معروف و نهی از منكر: 107

 

فصل سوم: حکم تعدی و راهکارهای فقهی و حقوقی برای برخورد با فرد متعدی.. 109

 

مبحث اوّل: حكم تعدّی به حریم خصوصی اشخاص….. 110

 

گفتار اوّل: دلیل حرمت… 110

 

الف) دلیل عام: 110

 

1) دلیل عقلی: 110

 

1-1) ظلم بودن ورود به حریم خصوصی افراد. 110

 

2-1) اصل عدم ولایت: 111

 

ب) دلیل خاص (دلیل نقلی): 114

 

1- ظلم بودن ورود به حریم خصوصی افراد از نظر شرع: 114

 

2- حرمت مؤمن در قرآن و سنّت: 114

 

گفتار دوّم: دفاع در مقابل تجاوز به حریم خصوصی افراد. 117

 

الف) معنای لغوی دفاع مشروع: 117

 

ب) تعریف اصطلاحی دفاع مشروع: 115

 

ج) دفاع مشروع در اسلام: 118

 

د) بحث در وجوب دفاع مشروع و فرق آن با اقسام دفاع: 121

 

ه‍‌) موضوع دفاع مشروع در فقه اسلامی: 124

 

و) گسترة قلمرو دفاع مشروع: 124

 

1- دفاع فردی (دفاع از نفس): 124

 

1-1. آیات: 125

 

1-1-1. آیه اعتداء: 125

 

2-1-1. مفردات آیه اعتداء: 125

 

3-1-1. تفسیر عمومی آیه‌ی اعتداء: 128

 

4-1-1. تفسیر اختصاصی آیه اعتداء: 129

 

1-1-2. آیة معاقبه: 131

 

1-1-3. آیة جزا سیّئه: 132

 

2-1-3. مفردات آیه: 133

 

3-1-3. تفسیر عمومی آیه: 134

 

4-1-3. تفسیر اختصاصی: 135

 

1-2) روایات.. 136

 

1-1-2. روایات مربوط به دفاع از نفس: 136

 

2-1-2. روایات مربوط به دفاع از مال: 137

 

3-1-2. روایات مربوط به دفاع از عرض: 138

 

4-1-2. روایات در باب دفاع از مسكن: 139

 

دفاع از غیر: 140

 

1-2. دفاع از نفس غیر: 140

 

2-2. دفاع از مال غیر: 141

 

1-3. عقل: 141

 

1-4. اجماع: 142

 

1-3-1-2. دفاع از عرض و ناموس و مال در قانون مجازات اسلامی: 142

 

2- دفاع اجتماعی اسلام: 142

 

1-2. معنای لغوی معروف و منكر: 143

 

2-2. مراتب و مراحل امر به معروف و نهی از منكر: 144

 

1-2-2. مراتب تذكاری.. 144

 

1-1-2-2. انكار قلبی: 145

 

2-1-2-2. انكار زبانی: 145

 

2-2-2. مرتبة عملی (انكار به ید) 145

 

3) دفاع از كیان اسلام: 146

 

گفتار سوّم: تعدّی به مال دیگران: 147

 

الف) ضمان مدنی: قاعدة ضمان ید. 147

 

1- مستندات قاعده: 148

 

1-1. بنای عقلاء: 148

 

2-1. سیره 148

 

3-1. حدیث علی الید: 148

 

4-1. بیان مفاد حدیث: 148

 

ب) قاعدة اتلاف: 149

 

6-1. موارد تطبیق قاعدة اتلاف: 150

 

ج) قاعدة تسلیط: 150

 

گفتار چهارم: فرق عرض و ناموس…. 151

 

الف) قتل در فراش به عنوان یكی از مصادیق دفاع از ناموس: 151

 

ب) فقه و قتل در فراش: 152

 

ج) روایات و قتل در فراش: 154

 

1- فلسفة حكم موضوع مادة 630 در فقه اسلامی: 156

 

1-1. تحریك و تهییج روحی (اختلاف در قوة اراده و در نتیجه مخدوش شدن عنصر معنوی جرم) 157

 

2- 1. اجرای حدّ الهی: 158

 

3- 1. دفاع مشروع: 159

 

گفتار پنجم: چرا دفاع در برابر قوای انتظامی، دفاع مشروع نیست؟. 161

 

الف) موضوع تجاوز: 161

 

ب) ضرورت اثبات دفاع مشروع: 162

 

ج) دلایل ضرورت اثبات دفاع مشروع: 162

 

د) طریق اثبات دفاع مشروع: 163

 

1- مستندات قانونی دفاع مشروع: 164

 

1-1. قانون اساسی: 164

 

2-1. قانون مجازات اسلامی: 165

 

3-1. مادة 92 قانون تعزیرات: 166

 

4-1.مادة 93 قانون تعزیرات: 166

 

5-1. قانون مدنی: 167

 

گفتار ششم:  ضمانت اجرای تعدی به حقوق حیثیتی اشخاص: 167

 

الف) معنای لغوی و اصطلاحی تعزیر: 168

 

1- نظریه مشروعیت تعزیر مالی در فقه امامیه: 169

 

2- تعریر مالی كیفر خصوصی نسبت به آلام و دردهای جسمی.. 170

 

1-1-2-2 .  اقسام قواعد فقهی از نگاه اهل سنت.. 23

 

1-1-3-تاریخچه قواعد فقهی.. 24

 

1-1-3-1 .  سیر مراحل تاریخچه قواعد فقهی در فقه شیعه. 25

 

1-1-3-2. سیر تاریخچه قواعد فقهی درفقه اهل سنت.. 33

 

1-1-4منابع قواعد فقهی.. 36

 

1-1-4-1.منابع قواعد فقهی از دیدگاه شیعه. 36

 

1-1-4-2منابع قواعد فقهی از دیدگاه اهل سنت.. 38

 

1- 2-1. تعریف اصطلاحات… 44

 

1-2-1-1. عقد و واژه های نزدیک به آن . 44

 

1-2-1-2. تعریف عهد. 45

 

1-2-1-3. تفاوت معنای عقد و عهد. 46

 

1-2-1-4.معنای اصطلاحی عقد. 46

 

1-2-1-5. معنای اصطلاحی عهد. 48

 

1-2-1-6.  تعریف ایقاع. 48

 

1-2-1-7. ملا ک تمایز عقد و ایقاع. 48

 

1-2-2.تحقق عقد واعتبار قانونی آن.. 49

 

1-2-2-1 . ارکان عقد. 51

 

1-2-2- 2 . شروط قرارداد. 52

 

1-2-2-3.  شروط متعاقدین.. 54

 

1-2-2-4. شروط مورد معا مله. 57

 

1-2-2-5اقسام عقود. 60

 

1-2-3. معنای برخی از واژه گان.. 64

 

1-2-3-1. تابع. 64

 

1-2-3-2.  قصد. 64

 

1-2-3-3 . بنای عقلاء. 64

 

1-2-3-4. دلیل عقل.. 65

 

1-2-3-5.اقسام دلیل عقلی.. 65

 

2-1 .مفاد حقوقی قاعدة «العقود تابعة للقصود». 68

 

2-1-1. نقش قصد در عقد. 69

 

2-1-2. مراحل تکوین اراده 70

 

2-1-3. منظورازقصد، قصد ابراز شده است. 71

 

2-1-4 . تعلق قصد به لفظ ومعنا ومطابقت آن معنا با عقد مورد نظر. 74

 

2-1-5 . جمع بندی.. 77

 

2-2.ادله اثبات قاعده. 79

 

2-2-1. اجماع. 79

 

2-2-2.اصالت فساد. 79

 

2-2-3 . روایات.. 81

 

2-2-4 . تدبر در مفهوم انشاء. 83

 

2-2-5 . تدبردر مفهوم عقد. 83

 

2-2-6 . بنای عقلاء. 84

 

2-2-7 . دلیل عقل.. 84

 

2-3 .  گسترة شمول قاعده…….85

 

2-3-1 . مفهوم عقد. 85

 

2-3-2.مقتضای ذات عقد. 85

 

2-3-2 . مقتضای اطلاق عقد. 86

 

2-3-3 . موارد انصراف.. 86

 

2-3-4 . شرایط ضمن عقد. 86

 

2-3-5شرایط و موانع. 87

 

2-3-6 . ضمان بایع نسبت به مبیع تلف شده پیش از قبض…. 87

 

2-3-7 . ضمان تلف در زمان خیار. 88

 

2-3-8.آثار و احکام منشأ 89

 

2-3-9 . جمع بندی.. 89

 

2-4 .  آیا قاعدة «العقود تابعة للقصود» شامل ایقاع هم می شود؟. 90

 

 

3-1. نقض های وارد شده به قاعده و توجیه آن ها. 93

 

3-1-1 . صحت بیعی که غاصب برای خودش انجام می دهد. 93

 

3-1-2 .  صحت عقد مکرَه بعد از رضایت او، وصحت عقد فضولی بعد از اجازه مالک… 94

 

3-1-3 و4 . تبدیل عقد متعه ای که درآن مدت ذکرنشود به عقد دائم. 95

 

3-1-5 و 6 . صحت عقد با تخلفِ وصف یا شرط.. 96

 

3-1-7و8 . بیع آن چه که ملکیت پذیرنیست همراه آن چه که به ملکیت درمی آید ،و بیع آن چه که ملاک آن است به ضمیمة آن چه ملاک آن نیست. 97

 

3-1-9 . ضمان تلف مبیع قبل از قبض آن توسط مشتری.. 98

 

3-1-10 . صحت معاطات بنابر قول به اباحه. 99

 

4-1 . جریان قاعده در عقود مستحدث و قراردادهای بی نام…………..……………………………103

 

4-1-1. بررسی دو نظریة توقیفی بودن یا توقیفی نبودن عقود. 58

 

4-1-2. دلیل بر صحت عقود مستحدث(اصل آزادی قراردادها) 105

 

4-1-3 . نیازعرفی.. 106

 

4-1-3 . تطابق سیرۀ عرفی و سیرۀ عملی مسلمانان در معاملات.. 107

 

4-1-5 . دلیل های لفظی.. 107

 

2-3)شیوه راه رفتن ازمظاهركرامت انسان… 18

 

3-3)گوناگون بودن مظاهركرامت انسانی…….. 18

 

4-3)چهره زیبا ازمظاهركرامت انسان………… 19

 

5-3)شروط برتری انسان برملائكه………………… 19

 

فصل دوم:علا ئم ودلایل حرمت خون مسلمان…………………………………..22

 

بخش اول:علت اهمیت حرمت خون مسلمان………. 23

 

1)علائم حرمت خون مسلمان…………………………………………………….24

 

1-1) عدم تضییع خون مسلمان……………………… 24

 

1-1-1)قصاص…………………………………………………… 24

 

2-1-1)حدود…………………………………………………… 26

 

3-1-1)دیات…………………………………………………… 27

 

4-1-1)كفاره……………………………………………………………………….29

 

2)ارزش برابرخون…………………………………………. 32

 

3)برتری خون مسلمان برغیرمسلمان……………. 35

 

بخش دوم:دلایل حرمت خون مسلمان درآیات وروایات………. 37

 

آیه اول:……………………………………………………………………………..37

 

1)تعدّی به حرمت خون مسلمان درقتل عمد….. 37

 

1-1)شناخت قتل عمد دربی حرمتی به خون مسلمان…………. 38

 

2-1)اختلاف درتوصیف تعدّی به خون مسلمان… 38

 

3-1)انواع بی حرمتی به خون مسلمان درقتل عمد…………. 39

 

مباشرت وتسبیب برای تعدّی به خون مسلمان درقتل عمد.. 39

 

4-1)بازدارندگی مجازات اخروی ازارتكاب قتل عمدوحفظ حرمت خون مسلمان  ..……………………………………………………………………………………..43

 

5-1)نهی ازكشتن انسان محقون الدم………….. 44

 

6-1)حرمت نداشتن خون قاتل مسلمان ………… 46

 

7-1)استیفای حق قصاص،جبران خون مسلمان… 47

 

8-1)ممنوعیت زیاده روی درقتل متعدّیان….. 48

 

2)تعدّی به خون مسلمان وشیوه جبران خون درروایات قتل عمد:          50

 

1-2)ابزارها وشیوهای تعدّی به خون مسلمان درقتل عمد. 50

 

2-2)شدیدبودن عذاب آخرت  قاتل دربی حرمتی به خون مسلمان 52

 

3-2)ممنوعیت زیاده روی استیفای قصاص درروایات جبران خون مسلمان      53

 

آیه دوم:……………………………………………………………………………56

 

1)جبران خون مسلمان بابرابری قصاص نفس درحریت ورقیت،مونث ومذكربودن56

 

1-1)عدم منافات دیه درعفو باحرمت خون مسلمان……………………….58

 

2)حفظ حرمت خون مسلمان درروایات مساوات قصاص وعفو…………………61

 

1-2)حفظ حرمت خون مسلمان بامساوات درقصاص نفس………………………..61

 

2-2)جایگزین كردن عفو بادیه به جای قصاص درحفظ حرمت خون مسلمان……62

 

3-2)عفو قاتل مسلمان نشانگر برتری احكام اسلام برسایر ادیان………………….63

 

آیه سوم:………………………………………………………………………………...65

 

1)حفظ حرمت خون بابرابری درانواع قصاص………………………………………..65

 

1-1)عفو,كفاره گناهان بخشنده علاوه برجبران خون مسلمان……………………71

 

2)قصاص ومساوات  دراجرای آن عامل جبران خون درروایات…………………..73

 

1-2)حق قصاص برای ولی دم عامل جبران خون مسلمان………………………..73

 

2-2)مساوات درروایات قصاص جبران خون………………………………………..74

 

آیه چهارم:………………………………………………………………………………77

 

1)جوازجنگ ومقابله به مثل درصورت حرمت شكنی دشمنان برحریم مسلمانان….77

 

2)حفظ حرمت خون مسلمان درروایات رعایت حرمت ها………………………..83

 

1-2)چگونگی حفظ حرمت خون مسلمان درتزاحم باحرمت ها. .….83

 

2-2)مقدم بودن برخی حرمت هابرمجازات متعدّیان به خون مسلمان…………….85

 

3-2)نهی ازمثله دراحیای خون مسلمان………. …..87

 

آیه پنجم :………………………………………………………………………………88

 

1)بی حرمتی به خون مسلمان درقتل غیرعمد. …..89

 

1-1)شناخت بی حرمتی به خون مسلمان درقتل غیرعمد…… ..…90

 

2-1)عدم جوازبی حرمتی به خون مسلمان درقتل خطایی…. .….90

 

 

3-1)دیه قتل خطایی حافظ تضییع خون مسلمان…. .….92

 

4-1)تشریع دیه برای حمل مسلمان………………. ……95

 

2)دیه ،كفاره وسكونت دردارالإسلام حافظ حرمت خون مسلمان درروایات………97

 

1-2)خطای درفعل وقصدو بی حرمتی به خون مسلمان………………………           ..…97

 

2-2)حفاظت خون  انسان بااسلام وسكونت دردارالإسلام…… ……99

 

3-2) پرداخت كفاره قتل خطایی حاكی ازتوجه شارع به خون مسلمان  .…100

 

4-2)دیه حمل مسلمان نشانه توجه دقیق شارع به حیات مسلمانان     ….101

 

آیه ششم:………………………………………………………………………………103

 

1)به خطرافتادن خون مسلمان ازطریق محاربه…. ….103

 

1-1)شناخت شروط محاربه سبب آگاهی ازشیوه بی حرمتی به خون مسلمان  ….104

 

2-1)مجازات شدید محارب عامل بازدارنده ازبی حرمتی به خون مسلمان  …107

 

2)مجازات محارب عامل حفظ حرمت خون مسلمان درروایات. …112

 

1-2)توجه به حرمت خون مسلمان درشأن نزول آیه محاربه            111

 

2-2)امنیت خون باتناسب بین جرم ومجازات …… 113

 

آیه هفتم:……………………...116

 

1)اهمیت حفظ حرمت خون هادرفلسفه مجازات قصاص…………. 116

 

1-1)حفاظت ازخون مسلمان به سبب حیات درقصاص 117

 

2-1)مساوات بی حرمتی به خون یك مسلمان بابی حرمتی به خون تمام مسلمین…………………………………120

 

3-1)تأثیراحترام خون وإحیای آن………………. 120

 

2)بازدارندگی مجازات متعدی  به خون مسلمان واهمیت حرمت خون اودرروایات…………………………………………………………………………………………..122

 

1-2)ترس ازقصاص عامل بازدارنده ازتعرّض به خون مسلمین…………….…122

 

2-2)مجازات قصاص عامل حفظ حرمت خون مسلمان.. .123

 

3-2)بازدارندگی مجازات اخروی قاتل، ازبی حرمتی به خون مسلمان  .124

 

4-2)اهمیت حرمت خون مسلمان……………………… 126

 

5-2) مجازات اخروی تعرّض به خون یك مسلمان برابر بامجازات تعرّض به خون همه مسلمانان…………….. .128

 

6-2)عمومیت داشتن احترام خون انسانها….. .130

 

فصل سوم:استثنائات حرمت خون مسلمان………. 132

 

عوامل حرمت نداشتن خون مسلمان………………… 133

 

بخش اول :حرمت نداشتن خون مسلمان درتتّرس…… 133

 

1)انواع تتّرس……………………………………………….. 137

 

1-1)تتّرس كفاربه مسلمین وحكم آن……………. 138

 

2)حفظ حرمت خون مسلمان درروایات تترس….. 143

 

1-2)حفظ حرمت خون مسلمان با اصول پسندیده جنگ دراسلام         141

 

2-2)جنگ باكفاربالغ برای حفظ حرمت خون مسلمانان…… 144

 

3-2)تقدّم اهمیت غلبه بردشمن، برحرمت خون مسلمانان.. 145

 

بخش دوم:حرمت نداشتن خون مسلمان مهاجم دردفاع مشروع            146

 

1)اقسام دفاع……………………………………………….. 147

 

1-1)دفاع فردی……………………………………………… 147

 

2-1)دفاع اجتماعی……………………………………….. 148

 

3-1)دفاع ازكیان اسلام……………………………….. 148

 

2)شرایط حمله……………………………………………….. 150

 

3)شرایط دفاع……………………………………………….. 150

 

4)عدم احترام خون متعدی به جان مسلمان درروایات دفاع مشروع     152

 

1-4)جواز ریختن خون دزددردفاع ازجان ومال…. 152

 

2-4)عدم احترام خون متجاوزبرجان وناموس مسلمان…….. 155

 

3-4)برتری دفاع ازجان دردفاع ازمال………. 156

 

4-4)قدرت مدافع ،شرط دفاع ازخون……………. 156