کنوانسیون چارچوب ملل متحد در مورد تغییرات آب و هوایی

هدف از این کنوانسیون بررسی تاثیرات نامطلوب تغییرات آب و هوایی است. اما هدف خاصی که کنوانسیون در راستای بررسی کلی تاثیرات تغییرات آب و هوایی دنبال می کرد، ثبات تراکم گازهای گلخانه ای در سطح که اجازه سازگاری طبیعی با تغییرات آب و هوایی را به اکوسیستم ها دهد. در خصوص این هدف، اصول مطرح شده در اعلامیه ریو در مورد توسعه و محیط زیست و دستور کار 21 به عنوان راهنمای اعضای کنوانسیون مطرح بود که نشان دهنده عدالت درون نسلی، رویکرد احتیاطی، حق به توسعه پایدار و اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت خواهد بود. کنوانسیون تغییرات آب و هوایی مقرر می کند که همه اعضا دارای تعهداتی در ارتباط موارد زیر هستند:

• • ایجاد فهرستهای ملی از انتشار انواع گازهای گلخانه ای و تقلیل دهنده ها
  • ارتقای همکاری علمی و فنی
  • مدیریت پایدار جنگل ها، اقیانوس ها و اکوسیستم ها
  • ادغام ملاحظات تغییرات آب و هوایی در سیاستهای محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی در سطح ملی

تعداد مشخصی از اعضای کنوانسیون بر اساس طبقه بندی که در ضمایم این کنوانسیون صورت گرفته است، تعهدات اضافی نسبت به دیگر کشورها عهده دار هستند. کشورهای عضو شامل کشورهای صنعتی هستند. این کشورها متعهد شده اند تا سال 2000 میزان انتشار گازهای گلخانه ای خود را تا میزان تعیین شده انتشار گاز در سطوح سال 1990 کاهش دهند. به منظور این هدف، کشورها ملزم به تصویب سیاستها و تدابیری برای کاهش تاثیرات منفی تغییرات آب و هوایی هستند. این تدابیر از طریق کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و حفاظت از تقلیل دهنده های گازهای گلخانه ای صورت می گیرد. با این وجود، نحوه بیان کنوانسیون 1992 به نحوی مبهم ارزیابی شده است، بطوری که یک تعهد الزام آور بیان شده در کنوانسیون، همچنان مورد سوال و انتقاد بوده است.

کشورهای عضو کنوانسیون در انجام تعهدات خود نسبت به کنوانسیون می توانند بر اساس دیدگاه ها، منابع، اقتصاد و دیگر شرایط که مختص به هر یک است و با دیگران متفاوت است، عمل کنند و اعضا می توانند به طور مشترک سیاستها و تدابیری را برای اجرای کنوانسیون اتخاذ کنند. این مقررات منجر به انجام مذاکرات بیشتر در مورد تعیین میزان خاص کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در پروتکل کیوتو 1997 شد. کنفرانس اعضای کنوانسیون به عنوان نهاد اصلی نظارتی کنوانسیون عمل می کند و به طور منظم به منظور بررسی تناسب، اجرا و تاثیرگذاری این کنوانسیون و پروتکل کیوتو نشست برگزار می کند. کنفرانس اعضاء توصیه هایی از بخش فرعی مشاوره فنی و عملی دریافت می کند. بخش تکمیلی اجرای کنوانسیون نیز توصیه هایی در مورد موضوعات اجرایی و خط مشی ها ارائه می دهد. دبیرخانه تامین کننده اطلاعات معتبر در مورد اجرای این کنوانسیون است. اکنون که پروتکل کیوتو لازم الاجرا شده است، کنفرانس اعضا نیز می تواند نشست رسمی اعضا برای پروتکل را برگزار کند که به عنوان (نشست مشترک) کنفرانس اعضا/ نشست اعضا نامیده می شود. نشست نخست اعضا به همراه یازدهمین کنفرانس اعضای کنوانسیون در نوامبر- دسامبر 2005 برگزار شد. این کنوانسیون در ایران در سال 1375 توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.

2-2-2-23- کنوانسیون مبارزه با بیابان زایی سازمان ملل در کشورهایی که به طور جدی با خشکسالی یا بیابان زایی مواجه هستند (بویژه آفریقا)

کنوانسیون 1994 مقابله با بیابان زایی مشتمل بر تعهدات ویژه ای برای دول عضو متاثر از بیابان زایی است و مسئولیت های اضافی را برای دول عضو بیان کرده است. سازمان ملل متحد نخستین معاهده بین المللی راجع به یکی از جنبه های حفاظت از خاک یعنی بیابان زایی در سال 1994 تصویب کرد. بیابان زایی به عنوان تخریب زمین در مناطق خشک، نیمه خشک که در اثر عوامل متعددی مانند تغییرات آب و هوایی و فعالیتهای انسانی بوجود می آید. کنوانسیون برای مبارزه با بیابان زایی و کاهش اثرات خشکسالی در کشور متاثر از این پدیده، از تنظیم و اجرای برنامه های موثر پشتیبانی می کند. این برنامه ها عبارتند از: راهبردهای بلندمدتی که بر حاصلخیزی زمین و احیای آن، حفاظت و مدیریت پایدار زمین و منابع آب تمرکز می کنند. این کنوانسیون الحاقیه اجرایی منطقه ای برای شمال مدیترانه در 10 ماده دارد. همچنین الحاقیه اجرایی منطقه ای برای آسیا، آمریکای لاتین و کارائیب دارد که مهمترین این الحاقیه ها مربوط به آفریقاست. این کنوانسیون مشتمل بر یک مقدمه و چهل ماده و چهار الحاقیه است. ایران در سال 1375 این کنوانسیون را در مجلس شورای اسلامی تصویب نمود.

. United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC), Newyork-1992

. “Status of Ratification of the Convention”. United Nations Framework Convention on Climate Change. Retrieved 2013-06-25.

1. برای مطالعه بیشتر به منبع زیر رجوع شود: http://www.civilica.com/Paper-IAUNAAU01-IAUNAAU01_066.html

. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/92783

کنوانسیون مربوط به مدیریت ذخایر ماهیان مهاجر و دوکاشانه ای(کنوانسیون ملل متحد در زمینه حقوق دریاها مصوب 19 آذر 1361 راجع به حفظ و مدیریت ذخایر ماهیان مهاجر و دو کاشانه ای)

این کنوانسیون مشتمل بر یک مقدمه و 50 ماده و 2 ضمیمه است. ماهی در این کنوانسیون شامل نرم تنان و سخت پوستان به استثنای گونه هایی است که به خانواده غیرمهاجر تعلق دارند. هدف این موافقتنامه، ضمانت حفظ درازمدت و بهره برداری پایدار از ذخایر ماهیان مهاجر و دوکاشانه ای از طریق اجرای موثر مفاد مربوط به کنوانسیون است. اهداف این کنوانسیون عبارتند از: 1- حفاظت، مدیریت و توسعه ذخایر آبزی زنده دریایی، 2- حمایت از منافع خاص دولتها (در منطقه یا خارج از آن)، 3- تهیه چارچوبی برای جمع آوری و ارزیابی آمار داده ها، 4- تخصیص سهمیه ای صید، 5- دستیابی به دانش علمی و فنی بهتر در مورد ذخایر آبزی و ابزار صید و 6- ارائه شکل رسمی و مشخص از ساز و کارهای حل و فصل اختلافات. این کنوانسیون در سال 1376 توسط مجلس شورای اسلامی  در ایران تصویب شد.

2-2-2-25- کنوانسیون منطقه ای کویت در مورد کنترل جابجایی فرامرزی دریایی و دفع زباله های خطرناک و دیگر زباله ها (تهران)

به دنبال تصویب کنوانسیون کویت، چندین پروتکل تصویب شد که یکی از اینها در مورد جابجایی فرامرزی دریایی و دفع زباله های خطرناک و دیگر زباله ها است. این پروتکل در سال 1998 تصویب شد و در سال 2001 لازم الاجرا شد. این کنوانسیون یک ماده واحده منضم به متن پروتکل که شامل شانزده ماده و پنج ضمیمه است و به صورت خاص به دنبال وضع مقرراتی برای مدیریت مناسب و کنترل جابجایی فرامرزی زباله های خطرناک و دیگر زباله در این منطقه است که خطراتی را برای سلامتی بشر و محیط زیست وارد می کند. مقررات این پروتکل شامل موارد زیر نمی گردد: الف) زباله های رادیواکتیوی تحت مقررات سند دیگر، ب) زباله های ناشی از تاسیسات نفتی نزدیک ساحل که پروتکل 1998 کویت ناظر بر آلودگی دریایی ناشی از اکتشاف و بهره برداری از فلات قاره که در مورد آنها مقررات وضع نمی شود، ج) جابجایی فرامرزی زباله ها از راه خشکی یا از طریق هوا و د) زباله هایی که جابجایی و دفع آنها بر محیط زیست دریایی در سازمان منطقه ای راپمی مزاحمت ایجاد نکند. این پروتکل در سال 1380 توسط مجلس شورای اسلامی ایران تصویب شد.

2-2-2-26- کنوانسیون بین المللی جلوگیری از آلودگی دریا ناشی از کشتی ها (مارپول)

تلاشهای سازمان بین المللی دریانوردی برای توسعه تدابیر جامع تر برای بررسی آلودگی دریایی که فقط در مورد نفت بود، منجر به تصویب «کنوانسیون بین المللی پیشگیری آلودگی ناشی از کشتی ها موسوم به مارپل» شد. این کنوانسیون در سال 1983 لازم الاجرا گردید و جایگزین کنوانسیون بین المللی پیشگیری از آلودگی ناشی از نفت گردید. کنوانسیون ۱۹۷۳ مارپول در پی آن بود که از تمام آلودگی‌های ناشی از کشتی‌ها جلوگیری نماید [15]. کنوانسیون مارپل نسبت به کشتی های با پرچم کشورهای عضو کنوانسیون اعمال می گردد. این کنوانسیون به کشتی هایی که حق حمل پرچم کشورهای عضو کنوانسیون را دارند یا کشتی هایی که تحت صلاحیت یک عضو کنوانسیون فعالیت می کنند، نیز اعمال می گردد. البته کشتی های جنگی، ناوهای امدادی و یا کشتی های متعلق به دولت یا زیر نظر دولت و کشتی های فعال در خدمات غیر بازرگانی دولتی از صلاحیت این کنوانسیون خارج است. کنوانسیون مارپل 136 عضو دارد. هسته اصلی کنوانسیون مارپل به ضمایم این کنوانسیون بر می گردد که مرتبط با انواع آلودگی ها بجز آلودگی های مرتبط با تخلیه نفتی کشتی ها است. ضمایم 6 گانه کنوانسیون مارپل به موضوعات زیر می پردازد:

• آلودگی ناشی از نفت
• آلودگی از طریق مواد مایع سمی به صورت کلی و فله ای
• آلودگی بوسیله مواد خطرناک حمل شده در شکل بسته بندی شده
• فاضلاب کشتی ها
• آشغال (زباله) کشتی ها
• آلودگی هوا

ایران به سه ضمیمه 1 و 2و 5 آن ملحق گردیده و بر اساس ضمائم کنوانسیون مارپل، بنادر باید به تسهیلاتی در جهت دریافت مواد زائد از کشتیها مجهز شوند و مواد زائد مربوط به مواد نفتی و ضایعات نفتی، روغن سوخته و اسلاج، آب خن و زباله ها را از شناورها دریافت کنند. به موجب کنوانسیون مارپل مناطق خاصی ایجاد می شوند که در آنها باید قواعد سخت و خاصی اعمال شود و قواعد ویژه ای پیش بینی گردد که به ساخت تانکرهای نفتی، ساخت تاسیسات بارگیری و تخلیه نفت و نگهداری نفت در عرشه کشتی ها بیانجامد. هرگونه تخلف از الزامات کنوانسیون باید ممنوع شود و توسط قانون دولت صاحب پرچم مجازات شود. این صلاحیت در دریاهای آزاد در انحصار دولت صاحب پرچم است، در سایر مناطق هم دولت صاحب پرچم و هم دولت ساحلی می توانند اعمال صلاحیت کنند. در کلیه موارد مجازات های تعیین شده توسط قانون داخلی باید به اندازه کافی شدید باشند تا نقض های کنوانسیون را جبران کنند. شدت این مجازات ها باید صرفنظر از محل ارتکاب تخلفات از شدت برخوردار باشند. طبق کنوانسیون مارپل، مقامات کشور عضو می توانند اقدام به بازرسی از کشتی ها را بنمایند. این بازرسی نه تنها به جهت بررسی مدارک بلکه برای احراز اینکه آیا کشتی با تخلف از کنوانسیون مواد زیانبار تخلیه نموده است یا خیر، قابل انجام است [33]. این کنوانسیون در سال 1380 توسط مجلس شورای اسلامی ایران تصویب گردید. ایران در سال 1391 ضمائم 3و 4و 6 کنوانسیون مارپل را تصویب نموده است.

. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/92979

. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/93504

3. International Convention for the Prevention of Pollution from Ships (MARPOL 1973) as modified by the Protocol 1978 relating thereto (MARPOL 73/78)

کنوانسیون ایمنی زیستی (کارتاهنا)

پروتکل ایمنی زیستی که در 29 ژانویه سال 2000 در اولین جلسه فوق العاده متعهدین به کنوانسیون تنوع زیستی در مونترال کانادا تصویب شد، در تاریخ 24 می همان سال در پنجمین کنفرانس سران کشورهای متعهد به کنوانسیون در نایروبی برای امضا در دسترس کشورها قرار گرفت. تا به امروز بالغ بر 160 کشور به این کنوانسیون ملحق شده اند. پروتکل ایمنی زیستی شامل 40 ماده و 3 ضمیمه می باشد. این پروتکل فقط بخشی از یک نظام بین الملل وسیع تر در زمینه ایمنی زیستی می باشد.

تعداد دیگری توافقنامه ها و ترتیبات بین المللی نیز وجود دارد که ابعاد مختلف مساله ایمنی زیستی را مورد بررسی قرار می دهد. به منظور تنظیم و کنترل جابجایی بین المللی ارگانیسم های اصلاح شده موجود، طبق پروتکل ایمنی زیستی، کشورها باید در صدور محصولات ترانسژنیک به محیط وارد کننده، در جلوگیری و یا کاهش خطر زیست محیطی تلاش نمایند. بخش اداره کننده پروتکل همان کنفرانس اعضای کنوانسیون تنوع زیستی می باشد که به عنوان نشست اعضا در خصوص پروتکل عمل می کند. فقط اعضا می توانند بر اساس مقررات پروتکل تصمیم گیری کنند. اعضای کنوانسیون که عضو پروتکل نیستند فقط می توانند به عنوان ناظر در جلسات بررسی کنفرانس نشست اعضا شرکت کنند. بهره برداری از فناوری زیستی به صورت مطمئن و بدون خطر برای تنوع زیستی و محیط زیست از خصوصیات بسیار مهم کنوانسیون تنوع زیستی می باشد. هدف این پروتکل کمک و همیاری در جهت تضمین سطح مناسب حفاظت در زمینه انتقال، جابجایی و استفاده ایمن از موجودات زنده تغییر شکل یافته است که حاصل فناوری زیستی جدید هستند که مخاطرات آنها برای سلامت انسان بویژه موارد مربوط به نقل و انتقالات برون مرزی و احتمال اثرات زیان آوری آنها بر حفظ و استفاده پایدار از تنوع زیستی را مد نظر قرار می دهد[34]. این کنوانسیون در سال 1382 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است.

2-2-2-28- کنوانسیون روتردام درباره تشریفات دریافت رضایت قبلی مربوط به مواد شیمیایی خطرناک و آفت کشها در تجارت بین الملل

رشد تجارت بین الملل مواد شیمیایی در دهه های 1960 و 1970 باعث افزایش نگرانی ها درباره آثار مضر بالقوه این تجارت شد. کشورهای در حال توسعه به علت نداشتن زیر ساختهای لازم برای نظارت بر استفاده مواد شیمیایی سمی به شدت آسیب پذیر بودند. در سال 1989 دستورالعمل بین المللی فائو و رهنمودهای لندن در یونیپ به منظور معرفی تشریفات داوطلبانه دریافت رضایت قبلی مورد بازنگری و اصلاح قرار گرفت. این اسناد همگی کمک کردند تا اطمینان حاصل شود، دولتها اطلاعات لازم را به منظور ارزیابی خطرات مواد شیمیای خطرناک و اتخاذ تصمیمات اطلاع داده شده درباره واردات خود در آینده و نیز مدیریت این مساله را دارند. پس از آنکه دستور کار 21 به این نتیجه رسید که نیاز به کنترل اجباری وجود دارد، خواستار ایجاد سند الزام آور حقوقی درباره این تشریفات تا سال 2000 شدند. مذاکراتی در این خصوص از ماه مارس 1996 آغاز شد و فوراً طی دو سال کامل شد که نتیجه آن تصویب کنوانسیون روتردام در 10 سپتامبر 1998 بود و در سال 2004 به اجرا درآمد.

این کنوانسیون تعهدات حقوقی الزام آوری را به منظور اجرای تشریفات دریافت رضایت قبلی ایجاد می کند. این تشریفات وسیله ای است برای اینکه تصمیمات کشورهای وارد کننده درباره اینکه آیا آنها با دریافت محموله مواد شمیایی خاص موافق هستند یا خیر، بطور رسمی دریافت و منتشر شود. این مساله باعث تسهیل تبادل اطلاعات درباره ویژگی های مواد شیمیایی می شود و به دستگاه های داخلی تصمیم گیرنده کشور وارد کننده درباره واردات و استفاده از این موارد اطلاع می دهد. البته این کنوانسیون تجارت بین المللی استفاده از مواد شیمیایی خاص را ممنوع نکرده است. هدف از کنوانسیون روتردام ارتقای مسئولیت مشترک و همکاری میان کشورهای دخیل در تجارت بین الملل برخی مواد شیمیایی مخاطره آمیز به منظور سلامت انسانها و محیط زیست در برابر مضرات بالقوه و کمک به استفاده سازگار با محیط زیست از این مواد است که این کار از طریق ایجاد نظام تصمیم گیری داخلی درباره واردات و صادرات و اعلام این تصمیمات به کشورهای دیگر امکان پذیر می باشد. تعیین دامنه این کنوانسیون از این نظر که شامل چه مواد شیمیایی می شوند، کار دشواری بود. در این کنوانسیون، ماده شیمیایی ماده ای است که به تنهایی یا بصورت مخلوط و یا در مرحله آماده سازی وجود دارد، یا اینکه ممکن است از طبیعت بدست آید، اما هیچ بخش زنده ای در آن وجود ندارد. این مواد شامل مواد شیمیایی صنعتی که به علل بهداشتی یا زیست محیطی ممنوع هستند و نیز آفت کش هایی که ترکیبات آنها بسیار مخاطره آمیز است و مشکلاتی را بسته به شرایط استفاده از آنها ایجاد می کنند. این کنوانسیون شامل چهل و یک ماده شیمیایی از جمله 24 آفت کش و حشره کش، 6 ترکیب بسیار خطرناک حشره کش و 11 ماده صنعتی می باشد. برخی از گروه های مواد شیمیایی از این کنوانسیون مستثنی هستند و بر اساس نظامهای دیگر بین المللی با آنها رفتار می شود. این مواد شامل مواد مخدر و داروهای روان درمان، مواد رادیواکتیو، زباله ها و ضایعات، تسلیحات شیمیایی و مواد شیمیایی که به عنوان افزودنی به غذاها استفاده می شود می گردد. مواد شیمیایی که به میزان کم تاثیر زیادی بر سلامت انسان یا محیط زیست نمی گذارد، از شمول این کنوانسیون خارج است. البته به شرطی که از آنها تنها برای تحقیقات، تجزیه و تحلیل یا برای کاربرد شخصی استفاده شود. این کنوانسیون در ایران در سال 1382 توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شده است.

. The Cartagena Protocol on Biosafety

1. برای مطالعه بیشتر، به منبع زیر رجوع شود: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/136265

. The Rotterdam Convention on the international trade in hazardous chemicals

. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/94084

کنوانسیون استکهلم درباره آلاینده های آلی پایدار

گروهی از مواد شیمیایی موسوم به آلاینده های آلی پایدار، نگرانی های خاصی را برای محیط زیست و سلامت انسان ایجاد کرده است. بیشتر این مواد شامل آفت کش ها و حشره کش ها هستند. این مواد شیمیایی به گونه ای هستند که به طور گسترده در محیط، می توانند تا مدت طولانی موثر باشند و بخش هایی خاص از یک اکوسیستم را تحت تاثیر قرار دهند. مواد شیمیایی دیگر برای مقاصد صنعتی مختلف تولید می شوند. برخی مواد شیمیایی هم محصول ناخواسته احتراق مواد سوختی و فرآینده های صنعتی است. گرچه میزان خطرات این مواد با یکدیگر متفاوت است اما این چهار ویژگی در همه آنها مشترک است:

• مسمومیت بالا
• پایداری یعنی اینکه تجزیه مواد شیمیایی به مواد کم خطرتر سالها یا حتی چندین دهه ممکن است طول بکشد
• قابلیت جابجایی از طریق بخار یا جابجایی در مسافتهای طولانی از طریق هوا، تجمع این مواد در رده های بالای زنجیره غذایی و بافتهای چربی

این مواد بطور گسترده ای از طریق محیط زیست منتشر می شوند. این مواد را از طریق فرایند جهانی تبخیر و تقطیر و جریانهای اقیانوسی از مناطق حاره که عمدتاً در آنجا مورد استفاده هستند به مناطق سردتر در قطبهای کره زمین منتقل می شوند. از این رو ساکنان بومی مناطق قطب شمال بیشترین مواد شیمیایی را در بدن خود دارند، با توجه به اینکه کمترین نفع را از استفاده اولیه این مواد می برند.

در سال 1995 شورای حکام یونیپ روند ارزیابی را درباره فهرستی از دوازده آلاینده آلی پایدار آغاز کرد. در مقابل گروه کاری موقتی درباره این مواد تشکیل شد که برنامه کاری را برای ارزیابی اطلاعات موجود درباره ویژگی شیمیایی، منابع، میزان سمی بودن، پراکندگی محیط زیستی و آثار اجتماعی اقتصادی این مواد را تدوین کرد. این گروه کاری پیشنهاد کرد تا اقدامی سریع صورت گیرد و کمیته مذاکره کننده بین الدول تشکیل شود. این کمیته پیش نویسی از متن کنوانسیون استکهلم را تهیه کرد که برای امضاء در ماه می 2001 گشوده شد و در 17 می 2004 به اجرا گذاشته شد.

این کنوانسیون می خواهد انسان و محیط زیست را در برابر آلاینده های آلی پایدار محافظت کند (ماده1) و این کار را با حذف پرخطرترین مواد آلی و حمایت از گرایش به استفاده از مواد جایگزین سالم تر و پاکسازی انبارهای قدیمی و تجهیزات حاوی این مواد انجام می دهد. کنوانسیون استکهلم رسیدگی به مشکلات ناشی از آلاینده های آلی پایدار را با دوازده ماده خطرناکتر شروع کرد که اصطلاحاً به آنها «دوجین کثیف» گفته می شود. این مواد به سه گروه تفسیم می شوند:

• مواد شیمیایی که عمدتاً تولید می شوند
• موادی که به تنهایی تولید می شوند و محصول فرعی فرایند های شیمیایی هستند
• مواد انبار شده

کنوانسیون مربوط به آلاینده های پایدار، گروهی از مواد شیمیایی را در بر می گیرد که محصولات فرعی ناخواسته هستند. این دو خانواده عبارتند از پلی کربنات دی اکسید ها و فوران ها. این مواد بطور بالقوه سرطان زا هستند که معمولاً در نتیجه احتراق و فرآیندهای صنعتی تولید می شوند. هگزاکروبنزنها به عنوان ماده شیمیایی واسطه ای در صنعت و محصول فرعی ناخواسته تولید می شود [35]. این کنوانسیون در ایران در سال 1384 توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شده است.

2-2-2-30- کنوانسیون محیط زیست دریای خزر (کنوانسیون تهران)

کنوانسیون محیط زیست دریای خزر در تهران در سال 1382 پس از برگزاری نشست های متعدد کارشناسان محیط زیست کشورهای ساحلی با هدف همکاری مشترک نسبت به حفاظت و احیای محیط زیست دریای خزر، کنترل آلودگی آن، مدیریت سواحل و برداشت های پایدار از ذخایر خاویاری و غیره به امضا رسید که مورد تقدیر کوفی عنان دبیر کل سازمان ملل متحد قرار گرفت. پنج کشور ساحلی دریای خزر (جمهوری آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان) با آگاهی از تخریب محیط زیست دریای خزر در اثر آلودگی ناشی از منابع مختلف فعالیتهای انسانی از جمله تخلیه مواد مضر، خطرناک، مواد زاید و سایر آلودگی های ناشی از منابع دریایی و منابع مستقر در خشکی، با تصمیم راسخ در حفظ منابع زنده دریای خزر در خشکی برای محیط زیست دریای خزر، با توجه به خطرات ناشی از نوسانات سطح آب که محیط زیست دریای خزر و خصوصیات اکولوژیکی وآب نگاری منحصر به فرد آن را تهدید می کند، با تاکید بر اهمیت حفاظت از محیط زیست دریای خزر با تصدیق اهمیت همکاری میان دولتهای ساحلی خزر و با سازمان بین المللی مربوط و با هدف حفاظت و نگهداری محیط زیست دریای خزر، کنوانسیون تهران را امضا کردند[36]. با اراده پنج کشور حوزه خزر و بویژه ابتکار عمل و پیشگامی جمهوری اسلامی ایران پس از 8 سال تلاش، کنوانسیون محیط زیست دریای خزر موسوم به کنوانسیون تهران در سال 2003 در تهران منعقد شد. آذربایجان بعنوان پنجمین و آخرین کشور تصویب کننده به جمع متعاهدین پیوست که لازم الاجرا شدن کنوانسیون منوط به تصویب آن در مجلس کشورها و تودیع سند به کشور امین است. این کنوانسیون در ایران در سال 1384 توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد.

2-2-2-31- پروتکل کیوتو مربوط به کنوانسیون چهارچوب ملل متحد در مورد تغییرات آب و هوایی (پروتکل کیوتو 1997)

در اولین کنفرانس اعضای کنوانسیون تغییرات آب و هوایی که در سال 1995 در برلین برگزار شد، اعضای کنوانسیون این مساله را مورد شناسایی قرار دادند که در پرتو دلایل علمی بیشتر، تعهدات کنوانسیون برای دستیابی به اهداف آن مناسب نیست. نتیجه این کنفرانس اعضا، تهیه یک اختیار عمل سیاسی برای تقویت تعهدات کنوانسیون بود که منجر به تصویب متن اولین پروتکل به کنوانسیون در سومین کنفرانس اعضا در توکیو در دسامبر سال 1997 شد. هر چند که در مورد شرایط خاصی از پروتکل کیوتو به کنوانسیون چهارچوب ملل متحد در تغییرات آب و هوایی توافق حاصل شده بود، اما بسیاری از مسائل سیاسی و فنی بسیار مهم حل نشده، باقی مانده بودند. از جمله این موارد که می توان به مساله تجارت انتشار گازهای گلخانه ای و استفاده از تقلیل دهنده های این گازها اشاره کرد. بسیاری از کشورها احساس می کردند که آنها نمی توانند پروتکل کیوتو را تا زمانیکه این مسائل حل شود، تصویب کنند. بعد از انجام مذاکرات بیشتر، برنامه عمل بوئنس آیرس در سال 1998 در کنفرانس اعضای چهارم تصویب شد. این برنامه عمل، برنامه کاری را در مورد قواعد عملیاتی و اجرای کنوانسیون تغییرات آب و هوایی طرح ریزی کرد. قرار بود این برنامه کاری در سال 2000 نهایی شود. این موضوعات حل نشده ادامه داشت و بحث برانگیز بودن آن با شکست مذاکرات در کنفرانس اعضای ششم در لاهه ثابت گردید.

در سال 2001 رئیس جمهوری آمریکا- بوش- رسماً اعلام کرد که آمریکا بزرگترین منتشر کننده دی اکسید کربن، این پروتکل کیوتو را امضا نخواهد کرد. دلیل رئیس جمهور آمریکا این بود که امضای این پروتکل ضرر و زیان بسیاری به اقتصاد آن کشور وارد خواهد آورد. امریکا معتقد بود که این پروتکل حاوی تعهدات الزام آوری برای کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه ای برای کشورهای در حال توسعه نیست. علیرغم این مساله فرایند مذاکرات مجدداً از سر گرفته شد و در سال 2001 به نتیجه رسید. بر این اساس اجازه داده شد تا پیمان مراکش در اواخر سال 2001 تکمیل گردد. پیمان های مراکش در بردارنده مقررات مفصل و پیچیده ای برای کمک و راهنمایی در اجرای عملی پروتکل کیوتو است. پیمانهای مراکش موضوعات زیر نظر کنوانسیون مرتبط با ترتیبات بودجه گذاری و ظرفیت سازی برای کشورهای در حال توسعه را تحکیم بخشید[37]. این کنوانسیون در سال 1384 در مجلس شورای اسلامی ایران به تصویب رسید. حوزه های پیشنهادی مطرح شده در پروتکل کیوتو به شرح زیر می باشد:

• گسترش بهره وری انرژی
• گسترش انرژی تجدید ناپذیر
• حذف تدریجی یارانه هایی که مخالف با اهداف کنوانسیون است
• حمایت و افزایش تقلیل دهنده های انتشار گازهای گلخانه ای
• گسترش اشکال پایدار کشاورزی

. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/97750

. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/97758

. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/97764

کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب

    کنفرانس عمومی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) با تائید بر اهمیت میراث فرهنگی زیر آب، به عنوان بخش جدایی ناپذیر از میراث فرهنگی بشری و عاملی فوق العاده مهم در تاریخ آدمیان، ملتها و در روابطشان با یکدیگر در زمینه میراث مشترک خود با درک اهمیت حفظ و نگهداری میراث فرهنگی زیر آب و مسئولیتی که در این مورد بر عهده تمامی دولتهاست، سی و یکمین اجلاس خود را در سال 2001 در شهر پاریس برگزار کرد. با توجه به علاقه روزافزون جامعه به میراث فرهنگی زیر آب و با اعتقاد به اهمیت و نیز حق بهره وری و بهره مندی از اطلاعات آن و منافع آموزشی آن، با نگرانی عمیق در مورد بهره برداری تجاری روز افزون از میراث فرهنگی زیر آب و مخصوصاً نسبت به آن دسته از فعالیتهای معینی که با هدف فروش، دستیابی یا معامله پایاپای میراث فرهنگی زیر آب انجام می شود و با علم به وجود فناوری پیشرفته که می تواند کشف و دسترسی به میراث فرهنگی زیر آب را افزایش دهد، تدوین این کنوانسیون پراهمیت جلوه می نماید. این کنوانسیون شامل یک مقدمه و سی و پنج ماده و یک پیوست در سال 1387 به تصویب مجلس شورای اسلامی ایران رسید.

2-2-2-33- کنوانسیون بین المللی کنترل سامانه های مضر ضد خزه بر روی کشتی ها

سیستم ضد خزه به معنای پوشش، رنگ یا موارد مشابهی است که به منظور کنترل یا جلوگیری از چسبیدن موجودات زنده ناخواسته بر روی بدنه کشتی بکار برده می شود. وجود چنین موجوداتی بر روی حرکت و بهره برداری سیستم های کشتی تاثیر منفی ایجاد می کند. برای جلوگیری از چسبیدن چنین موجوداتی از پوشش یا رنگهایی بر روی بدنه کشتی استفاده می شود که به سیستم ضد خزه معروفند. اما استفاده از چنین سیستم هایی به دلیل استفاده از ترکیبات قلع مشکلاتی را برای محیط زیست، آبزیان و حتی انسان ایجاد می کند. در واقع اجرای این کنوانسیون باعث کاهش آلودگی ناشی از ترکیبات قلع به کار رفته در سیستم های ضد خزه، حفاظت از محیط زیست دریایی و سلامت انسانها در مقابل اثرات نامطلوب ترکیبات قلع، جلوگیری از تجمع موجودات زنده بر روی بدنه کشتی ها و جلوگیری از گسترش موجودات زنده و مضر دریایی می شود. این کنوانسیون به تولید رنگ منطبق با استانداردهای بین المللی در شرکتهای صنعتی کمک می کند. این کنوانسیون در سال 1389 به تصویب مجلس شورای اسلامی ایران رسید.

2-2-2-34- کنوانسیون بین المللی کنترل و مدیریت آب توازن و رسوبات کشتی ها

جدیدترین استانداردهای نفتکشها که بوسیله سازمان بین المللی دریانوردی توسعه یافته است، کنوانسیون بین المللی کنترل و مدیریت رسوبات و آب تعادل کشتی ها است که در سال 2004 تصویب شد. هدف این کنوانسیون تقلیل و حذف انتقال بین المللی سموم و پاتوژن ها است که در رسوبات و آب توازن کشتی قرار دارند. کشتی ها باید یک کتاب ثبت آب توازن و گواهینامه ای که نشان دهد آنها بطور مناسبی تجهیز هستند، داشته باشند. اعضا ملزم هستند تا تضمین کنند که امکانات و تاسیسات مناسبی در بنادر محل انجام عملیات پاکسازی و تعمیر مخازن آب توازن کشتیها وجود دارد و به گونه ای که اب تعادل و رسوبات می توانند در آنها تخلیه شود. تغییر در ساختار ژنی اکوسیستم های آبی از طریق انتقال عمدی یا غیر عمدی گونه های غیر بومی موجودات زنده در ردیف انواع دیگر آلودگیهای دریایی قرار گرفته است. تهاجم گونه های دریایی بوسیله روش های مختلفی شامل انتشار در محل قایق، ستونهای آب و حرکت خود گونه، تجارت آکواریوم، آب توازن کشتیها، آبزی پروری و تجارت غذای زنده، امکان پذیر می باشد. اصولاً هر چیزی که بقدری کوچک باشد که بتواند از پمپ برداشت آب توازن عبور کند، قابلیت جابجایی را دارد. این گونه ها شامل باکتریها، میکروبها، کیست ها، تخمها و لارو موجودات مختلف می باشد. البته به دلیل شرایط نامناسب و نبود غذا و نور کافی همه این موجودات نمی توانند در مخازن آب توازن دوام آورند. کنوانسیون از کشورهای عضو می خواهد تا کشتیهای مشمول کنوانسیون و کشتی هایی که محقق بر افراشتن پرچم آنها می باشند را موظف به تطبیق با مفاد و الزامات درج شده در آن بنمایند. این کنوانسیون در سال 1389 به تصویب مجلس شورای اسلامی ایران رسید.

. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/134820

. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/782418

. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/793292