فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق.. 8

 

2-1- مقدمه. 9

 

2-2- تعریف سیستم برنامه ریزی منابع سازمان. 9

 

2-3- تاریخچه سیستم برنامه ریزی منابع سازمان. 13

 

2-3-1- دوره اول: قبل از سال 1960 میلادی   13

 

2-3-2-دوره دوم: بین سالهای 1960 و 1970 میلادی   14

 

2-3-3-دوره سوم: بین سالهای 1970 و 1980 میلادی   15

 

2-3-4-دوره چهارم: بین سالهای 1980 و 1990 میلادی   15

 

2-3-5-دوره پنجم: بین سالهای 1990 و 2000 میلادی و پس از آن  16

 

2-4- ارتباط ERP  و سیستم های اطلاعاتی.. 17

 

2-4-1- سطح عملیاتی   18

 

2-4-1-1- سیستم های پردازش تراکنش…. 18

 

2-4-2- سطح دانش    18

 

2-4-2-1- سیستم های مدیریت دانش…. 18

 

2-4-3- سطح مدیریت    18

 

2-4-3-1- سیستم های اطلاعات مدیریت… 19

 

2-4-3-2- سیستم های پشتیبان تصمیم. 19

 

2-4-4- سطح استراتژیک    19

 

2-4-4-1-سیستم های اطلاعات اجرایی.. 19

 

2-5- معماریERP. 20

 

2-5-1- کاربر  21

 

2-5-2- مرورگر وب   21

 

2-5-3- سرویس دهنده 21

 

2-5-4- لایه پرس و جو / گزارشگیری   22

 

2-5-5- لایه برنامه های کاربردی   22

 

2-5-6- لایه دسترسی به پایگاه داده 22

 

2-6- چارچوب چرخه حیات سیستم ERP. 22

 

2-6-1- مراحل چرخه حیات سیستم ERP  23

 

2-6-1-1- مرحله اول- تصمیم گیری.. 23

 

2-6-1-2- مرحله دوم- انتخاب (فراگیری) 23

 

2-6-1-3- مرحله سوم -پیاده سازی.. 24

 

2-6-1-4- مرحله چهارم – كاربرد و نگهداری.. 24

 

2-6-1-5- مرحله پنجم- تكامل.. 24

 

2-6-1-6- مرحله ششم – بازنشستگی.. 24

 

2-6-2- ابعاد چرخه حیات سیستم ERP  24

 

2-6-2-1- بعد محصول. 25

 

2-6-2-2- بعد فرآیند. 25

 

2-6-2-3- بعد افراد. 25

 

2-6-2-4- بعد مدیریت تغییر. 25

 

2-7- مرحله پیاده سازی ERP. 26

 

2-8-  رویکردهای پیاده سازی ERP. 26

 

2-8-1- رویکردهای پیاده سازی ERP از منظر وسعت عملیات   26

 

2-8-1-1- رویکرد انفجاری.. 26

 

2-8-1-2- رویکرد پایلوت… 27

 

2-8-1-3- رویکرد فازی(مرحله ای) 27

 

2-8-2- رویکردهای پیاده سازی ERP از منظر حجم منابع و ماژول ها 28

 

2-8-2-1- رویکرد جامع.. 28

 

2-8-2-2- رویکرد میانه. 28

 

2-8-2-3- رویکرد وانیلا.. 28

 

2-9- مزایای پیاده‌سازی ERP. 29

 

2-10- معایب سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان. 29

 

2-11- چالش های پیاده سازی سیستم برنامه ریزی منابع سازمان. 30

 

2-12- مطالعات خارجی و داخلی.. 34

 

 

فصل سوم: روش تحقیق.. 48

 

3-1- مقدمه. 49

 

3-2- روش تحقیق.. 49

 

3-3- الگوریتم اجرای تحقیق.. 49

 

گام اول: شناسایی معیارها و شاخص‌های مدل  50

 

گام دوم: پالایش و غربال شاخص‌ها با تکنیک دلفی فازی   51

 

گام سوم:  دسته بندی و تعیین الگوی ارجحیت و اولویت متغیرها 53

 

گام چهارم: شناسایی الگوی روابط درونی متغیرها با تکنیک DEMATEL فازی   54

 

گام پنجم: رتبه بندی  نهایی متغیرها با تکنیک ANP فازی   58

 

3-4- جامعه و نمونه مورد بررسی.. 59

 

3-5- روش و ابزار گردآوری اطلاعات… 59

 

3-6- روایی و پایایی ابزار گردآوری داده‌ها 60

 

3-7- محاسبه نرخ ناسازگاری.. 60

 

3-8- نرم افزارهای تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها 62

 

فصل چهارم: محاسبات و یافته های تحقیق.. 63

 

4-1- مقدمه. 64

 

4-2- معرفی شرکت پلیمر آریاساسول. 64

 

4-3- شناسایی، پالایش و غربال شاخص‌ها با تکنیک دلفی فازی.. 65

 

4-4- دسته بندی و تعیین الگوی ارجحیت و اولویت معیارها و شاخص ها 70

 

4-4-1- تعیین ارجحیت  و اولویت معیارهای اصلی موفقیت پیاده سازی ERP براساس هدف   72

 

4-4-2- تعیین ارجحیت و اولویت شاخصهای موفقیت پیاده سازی ERP براساس معیار مربوطه  75

 

4-5- شناسایی و تعیین الگوی روابط درونی معیارهای اصلی موفقیت پیاده سازی ERP. 79

 

گام اول: محاسبه ماتریس ارتباط مستقیم  79

 

گام دوم: قطعی سازی ماتریس ارتباط مستقیم  81

 

گام سوم: محاسبه ماتریس ارتباط مستقیم نرمال  81

 

گام چهارم: محاسبه ماتریس ارتباط کامل   82

 

گام پنجم: رسم نقشه روابط شبکه  82

 

4-6- رتبه بندی  نهایی شاخص های موفقیت ERP با تکنیک ANP فازی.. 85

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات… 90

 

5-1- مقدمه. 91

 

5-2- تحلیل یافته های تحقیق و پیشنهادات… 91

 

5-3- پاسخ سوالات تحقیق.. 102

 

5-4- محدودیت های تحقیق.. 103

 

5-5- اقدامات آتی.. 104

 

پیوست… 105

 

پرسشنامه 1.. 106

 

پرسشنامه 2.. 107

 

پرسشنامه 3.. 111

 

منابع و مآخذ. 112

 

Abstract 119

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

جدول 2- 1 چارچوب عوامل حیاتی موفقیت 35

 

جدول 2- 2 عوامل شکست پروژه های ERP 38

 

جدول 2- 3 معیارهای انتخاب بسته نرم افزار  ERP  40

 

جدول 2- 4 موانع پیاده سازی سیستمهایERP 40

 

جدول 2- 5 عوامل موفقیت پیاده سازی ERP  45

 

جدول 3- 1 متغیرهای کلامی و اعداد فازی متناظر در تکنیک دلفی 52

 

جدول 3- 2 متغیرهای کلامی و اعداد فازی متناظر در تعیین ارجحیت 54

 

جدول 3- 3 متغیرهای کلامی و اعداد فازی متناظر در تکنیک دیمتل 55

 

جدول 3- 4 سوپرماتریس نهایی مدل تحقیق   58

 

جدول 3- 5 شاخص ناسازگاری تصادفی   62

 

جدول 4- 1 شاخص های موفقیت پیاده سازی ERP  66

 

جدول 4- 2 دیدگاه خبرگان برای هریک از شاخص های موفقیت ERP  67

 

جدول 4- 3 فازی سازی دیدگاه خبرگان برای هریک از شاخص های موفقیت ERP  68

 

جدول 4- 4 میانگین فازی و مقدار قطعی هریک از شاخص های موفقیت ERP  69

 

جدول 4- 5 دسته بندی شاخص های به درون معیارهای اصلی موفقیت ERP  71

 

جدول 4- 6 اولویت معیارهای اصلی از دیدگاه خبرگان  72

 

جدول 4- 7 میانگین فازی اولویت معیارهای موفقیت پیاده سازی ERP  73

 

جدول 4- 8 فازی زدایی و بردار ویژه اولویت معیارهای اصلی موفقیت ERP  75

 

جدول 4- 9 اولویت شاخص های هر معیار از دیدگاه خبرگان  76

 

جدول 4- 10 میانگین فازی اولویت شاخص های C1  77

 

جدول 4- 11 فازی زدایی و بردار ویژه اولویت شاخص های هر معیار اصلی   78

 

جدول 4- 12 روابط درونی معیارهای اصلی از دیدگاه خبرگان  79

 

جدول 4- 13 ماتریس ارتباط مستقیم معیارهای موفقیت پیاده سازی ERP  80

 

جدول 4- 14 ماتریس ارتباط مستقیم معیارهای اصلی با مقادیر قطعی   81

 

جدول 4- 15 ماتریس ارتباط مستقیم نرمال معیارهای اصلی   81

 

جدول 4- 16 ماتریس ارتباط کامل معیارهای اصلی   82

 

جدول 4- 17 الگوی روابط معنی دار معیارهای اصلی موفقیت ERP  83

 

جدول 4- 18 الگوی روابط علی معیارهای اصلی موفقیت ERP  84

 

جدول 4- 19 رتبه بندی نهایی شاخص های موفقیت پیاده سازی ERP  88

 

 

 

 

 

 

 

فهرست تصاویر و نمودارها

 

شکل 2- 1 مفهوم شماتیک ERP  11

 

شکل 2- 2 انواع سیستم ها و سطوح مختلف اطلاعاتی   17

 

شکل 2- 3 معماری ERP  20

 

شکل 2- 4 چارچوب چرخه حیات ERP 23

 

شکل 2- 5 ساختار سلسله مراتبی ریسک های فرآیند نگهداری ERP 36

 

شکل 2- 6 مدل عوامل حیاتی موفقیت پیاده سازی ERP 37

 

شکل 2- 7 ساختار شکست ریسک پروژه ERP  39

 

شکل 2- 8 چارچوب ANP ارزیابی آمادگی سازمان در ERP  42

 

شکل 3- 1 الگوریتم اجرای تحقیق   50

 

شکل 3- 2 عدد فازی مثلثی   52

 

شکل 3- 3 اعداد فازی مثلثی در تکنیک دلفی   52

 

شکل 3- 4 اعداد فازی مثلثی در تعیین ارجحیت    54

 

شکل 3- 5  اعداد فازی مثلثی در تکنیک دیمتل   55

 

شکل 3- 6 مدل ANP عوامل پیاده سازی موفقیت آمیز ERP  58

 

1-1-3.  معنای عهد…………………………….. 10

 

1-1-3-1.  معنای لغوی عهد…………………………….. 10

 

1-1-3-2. معنای اصطلاحی عهد…………………………….. 11

 

1-2. معنا و مفهوم اخلاق……………………………… 13

 

1-2-1. معنای لغوی اخلاق……………………………… 13

 

1-2-2. معنای اصطلاحی اخلاق……………………………… 14

 

1-3. علم اخلاق……………………………… 17

 

1-4. معنا و مفهوم سیره…………………………….. 18

 

1-4-1. معنای لغوی سیره…………………………….. 18

 

1-4-2. معنای اصطلاحی سیره…………………………….. 19

 

1-4-3. تفاوت سیره با آموزه…………………………….. 19

 

1- 5. واژه‌های مرادف و مخالف وفای به عهد………………………. 20

 

1- 5-1. واژه‌های مرادف وفای به عهد…………………………….. 20

 

1- 5-1-1. میثاق……………………………… 20

 

1- 5-1-2. وعد…………………………….. 21

 

1- 5-1-3. عقد…………………………….. 23

 

1-5-1-4. إصر…………………………….. 23

 

1-5-1-5. حلف………………………………. 24

 

1-5-1-6. نحب………………………………. 25

 

1-5-2. واژه‌های مخالف وفای به عهد…………………………….. 25

 

1- 5-2-1. نقض عهد…………………………….. 25

 

1- 5-2-2. نَکث عهد…………………………….. 27

 

1-5-2-3. نَبذ عهد…………………………….. 27

 

1- 5-2-4. غدر…………………………….. 28

 

1-4-2-5.  غَزْل عهد…………………………….. 28

 

1- 5-2-6. خلف وعده…………………………….. 29

 

1-6. اهمیت وفای به عهد و ارزش وفاداری در اسلام……………. 29

 

فصل دوم: اقسام وفای به عهد……………………………. 35

 

2-1. عناصر عهد……………………………… 36

 

2-1-1. عهد بما هو عهد…………………………….. 36

 

2-1-1-1. به صورت کتبی……………………………… 36

 

2-1-1-2. به صورت شفاهی……………………………… 37

 

2-1-2. متعلق عهد…………………………….. 37

 

2-1-2-1. به صورت قول…………………………….. 37

 

2-1-2-2. به صورت فعل……………………………… 37

 

2-1-3. متعهِّد و متعهَّد…………………………….. 38

 

2-2. اقسام عهد……………………………… 38

 

2-2-1. عهد خداوند با انسان…………………………….. 38

 

2-2-1-1. عهد خداوند با انسان­های عادی(عموم انسان­ها)…………… 40

 

2-2-1-2. عهد خداوند با انبیاء و اولیاء…………………………….. 42

 

2-2-2. عهد انسان…………………………….. 44

 

2-2-2-1. عهد انسان با خدا……………………………. 44

 

الف) قسم……………………………… 46

 

ب) نذر…………………………….. 47

 

2-2-2-2.  عهد انسان با انسان…………………………….. 48

 

2-2-2-2-1. پیمان­های اقتصادی……………………………… 49

 

2-2-2-2-2. پیمان­های سیاسی……………………………… 49

 

2-2-2-2-3. پیمان‌های نظامی……………………………… 51

 

2-2-2-2-4. پیمان­های اجتماعی……………………………… 52

 

2-2-2-3.  عهد انسان با خود…………………………….. 55

 

2-3. مراتب وفا……………………………. 56

 

فصل سوم: وفای به عهد در اخلاق………………………… 36

 

3-1. تعریف فضیلت……………………………….. 60

 

 

3-2. اقسام فضایل……………………………… 62

 

3-2-1. فضایل عقلانی……………………………… 62

 

3-2-2. فضایل اخلاقی……………………………… 63

 

3-3. رابطه­ی وفای به عهد با فضایل………………………….. 64

 

3-3-1. رابطه‌ی وفای به عهد با حکمت……………………….. 66

 

3-3-1-1. رابطه­ی وفای به عهد با حکمت در قرآن…………………. 66

 

3-3-1-2. رابطه­ی وفای به عهد با حکمت در نظر فیلسوفان و علمای اخلاق…….. 66

 

3-3-2. رابطه­ی وفای به عهد و عدالت………………………………. 68

 

3-3-2-1. رابطه­ی وفای به عهد و عدالت در قرآن……………….. 69

 

3-3-2-2. رابطه­ی  وفای به عهد و عدالت در آموزه­ ها و سیره­ی نبوی…………. 70

 

3-3-2-3. رابطه­ی وفای به عهد و عدالت از منظر فیلسوفان و علمای اخلاق…….. 71

 

3-3-3. رابطه­ی وفای به عهد و صداقت………………………………. 74

 

3-3-3-1. رابطه­ی وفای به عهد و صداقت در قرآن……………….. 75

 

3-3-3-2. رابطه­ی وفای به عهد و صداقت در آموزه‌ها و سیره نبوی……….. 77

 

3-3-3-3. رابطه­ی وفای به عهد و صداقت از منظر فیلسوفان و علمای اخلاق……. 79

 

3-3-4. رابطه­ی وفای به عهد با امانت‌داری……………………………… 82

 

3-3-4-1. رابطه­ی وفای  به عهد و امانت‌داری در قرآن……………….. 83

 

3-3-4-2. رابطه­ی وفای به عهد و امانت‌داری در آموزه و سیره……. 84

 

3-4-5. رابطه­ی وفای به عهد با دیگر فضایل…………………………. 85

 

فصل چهارم: شرایط و احکام وفای به عهد…………………………. 87

 

4-1. شرایط وفای به عهد……………………………… 88

 

4-1-1.  شرایط وفای به عهد در کتب فقهی………………………….. 88

 

4-1-1-1. انشاء صیغه…………………………….. 89

 

4-1-1-2. عاقل بودن……………………………..90

 

4-1-1-3. بالغ بودن…………………………….. 90

 

4-1-1-4. مختار بودن…………………………….. 90

 

4-1-1-5. قصد جدی داشتن……………………………… 91

 

4-1-1-6. حلال و مباح بودن معهود………………………92

 

4-1-1-7. عمل به عین نیت……………………………… 92

 

4-1-1-8. محال نبودن…………………………….. 92

 

4-1-1-9. قدرت و توانایی…………………………….. 93

 

4-1-2. شرایط وفای به عهد در کتب حقوقی…………….. 93

 

4-1-2-1. عدم مخالفت با کتاب و سنت…………………….. 93

 

4-1-3. شرایط فعل اخلاقی در کتب علمای اخلاق و فیلسوفان مسلمان…… 94

 

4-1-3-1. عزم و اراده…………………………….. 95

 

4-1-3-2. نیت (حُسن فاعلی) …………………………….96

 

4-1-3-2-1. صدق و راستی……………………………… 98

 

4-1-3-2-2. عدم خیانت……………………………… 99

 

4-1-3-2-3. عدم زیان به افراد…………………………….. 100

 

4-1-3-3. مطلوبیت فعل (حُسن عمل)……………………………. 100

 

4-1-3-4. ملکه نفسانی……………………………… 102

 

‌4-1-3-5. نتیجه­ی عمل……………………………… 102

 

4-2.  احکام وفای به عهد……………………………… 104

 

4-2-1. احکام وفای به عهد  در کتب فقهی و حقوقی……………. 104

 

4-2-2.  احکام اخلاقی وفای به عهد…………………………….. 109

 

4-2-2-1. تعارض اخلاقی……………………………… 112

 

4-2-2-1-1. تعریف تعارض اخلاقی……………………………… 113

 

4-2-2-1-2. انواع تعارض اخلاقی……………………………… 114

 

4-3. افراد واجد شرایط برای عهد بستن…………………………. 116

 

4-4. حق وفای به عهد با دشمن………………………………. 117

 

4- 5. استثنائات در وفای به عهد……………………………… 122

 

4-6. شرایط درست بودن نقض عهد…………………………….. 123

 

4-7. ثمرات وفای به عهد و زیان‌های عهدشکنی………………. 125

 

4-7 – 1. ثمرات وفای به عهد…………………………….. 125

 

4-7-1 – 1. نظم اجتماعی و ثبات جامعه………………………… 125

 

4-7-1 – 2. جلب اعتماد دیگران…………………………….. 125

 

4-7-1 – 3. حب الهی……………………………… 126

 

4-7-1-4. لطف الهی……………………………… 127

 

4-7- 1 – 5.  برخورداری از برکات و پاداش الهی……………… 127

 

4-7 – 2. زیان­های عهدشکنی……………………………… 128

 

4-7-2 – 1. رواج بی‌اعتمادی در جامعه و از هم گسیختگی آن……… 128

 

4-7- 2 – 2. تسلط دشمنان…………………………….. 129

 

4- 7-2-3. عهدشکنی و عقوبت سریع…………………………….. 130

 

4-7-2- 4. خشم خدا و عذاب الهی……………………………… 131

 

4-7 – 2- 5.  محرومیت از الطاف الهی……………………………… 132

 

4-8. دلایل وفا و عدم وفای به عهد……………………………… 132

 

4-8-1. دلایل وفای به عهد…………………………….. 133

 

4 – 8 – 2. دلایل عدم وفای به عهد…………………………….. 133

 

4-9. طرق درمان عدم وفای به عهد……………………………… 135

 

نتیجه­گیری………………………………. 138

 

پیشنهادات………………………………. 140

 

فهرست منابع و مآخذ……………………………… 141

 

چکیده:

 

وفای به عهد یکی از ارزش­های مطرح‌شده در نظام اخلاقی اسلام دارای جایگاه والایی در روابط اجتماعی است، در این تحقیق با عنوان «وفای به عهد در اخلاق اسلامی با تاکید بر آموزه­ها و سیره­­ی نبوی» تلاش شده تا معنا و جایگاه وفای به عهد در اخلاق اسلامی به ویژه در آموزه­ها و سیره­ی نبوی بیان شود. در این راستا ثمرات وفای به عهد، زیان­های عدم آن، اقسام و جایگاه وفای به عهد به عنوان یک فضیلت اخلاقی و رابطه­ی آن با دیگر فضایل اخلاقی از جمله حکمت، عدالت، صداقت و امانت­داری مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین علاوه بر بیان شرایط و احکام وفای به عهد در سه حوزه­ی اخلاقی، فقهی و حقوقی، به تعارض وفای به عهد با برخی از ارزش‌های اخلاقی اشاره شد و مشخص گردید در شرایطی که وفای به عهد در مقام عمل با دیگر ارزش­ها در تعارض باشد می­توان نقض عهد کرد. ایمان راستین و بهره­مندی از عقل از جمله عوامل وفای به عهد و در مقابل ضعف ایمان و خود­خواهی و عدم آگاهی از وجوب وفای به عهد از جمله عوامل عدم وفای به عهد می­باشند که در بخش پایانی پایان‌نامه به آن پرداخته شده است. از مهم­ترین یافته­های این پژوهش، اثبات لزوم وفای به عهد به عنوان یک فضیلت اخلاقی و یکی از احکام اساسی اسلام در عهدهای الهی و عهدهایی است که با مردم بسته می­شود؛ خواه طرف عهد دوست باشد یا دشمن و خواه مسلمان باشد یا کافر.

 

مقدمه:

 

1- بیان مسأله

 

حمد و سپاس خدای را که نعمت‌های بیکرانش را بر ما ارزانی نمود و قرآن را برای هدایت بشر نازل فرمود و درود فراوان بر اشرف پیامبران، نبی گرامی اسلام (ص) و خاندان پاکش (ع) و یاران و پیروان آن حضرت باد.

 

مسئله­ی وفای به عهد یکی از کاربردی­ترین آموزه­های دین مبین اسلام بوده و از مهم­ترین واجبات الهی به شمار می­رود. پایبندی به عهد و پیمان یک اصل جهانی بوده و از امهات فضایل به شمار می­رود و همه­ی مردم جهان از هر قاره و اقلیمی با تمام اختلافاتی كه در افكار و تمایلات دارند در این اصل ریشه­دار و عمیق وفای به عهد اتفاق نظر دارند و عهدشکنی را خیانت و رعایت عهد و پیمان را فضیلت می­شمارند. از آنجا که زندگی در اجتماع و جامعه جزء لاینفك حیات بشری است و برای آنكه از قوام و دوام برخوردار باشد نیازمند مجموعه­ای از قوانین و اصول است كه برخی از آن­ها در قالب قوانین مصوب و مكتوب جای می­گیرند و برخی دیگر اگر چه در قانون مدون و مصوبی ثبت و ضبط نشده­اند ولی قوانین فطری­ای هستند كه در نهاد آدمی قرار داشته و آدمی بالفطره خود را ملزم به رعایت آن­ها دانسته و تجاوز از آن­ها را برای خود جایز نمی­داند زیرا می­داند كه هرگونه تخطی از این قوانین فطری می­تواند حیات توأم با آرامش او را در دنیا به مخاطره انداخته و با نابودی مواجه سازد. قوانینی همچون راستگویی، ادای امانت، احترام به حقوق دیگران و غیره. از جمله این قوانین فطری یكی هم قانون «وفاء به عهد» است. قانونی الهی و انسانی كه همه­ی انسان­ها فارغ از هر دین و آیینی خود را ملزم به رعایت آن می­دانند تا جایی كه بنا به فرموده بزرگان دین حتی مشركان جاهلی نیز خود را ملزم به رعایت آن دانسته و تجاوز از آن را برای خود گناهی نابخشودنی می­دانستند. دین اسلام که کامل­ترین دین آسمانی است، تمام جوانب زندگی بشر در دنیا و آخرت را مورد توجه قرار داده و مسیر صحیح تکامل را فرا روی بشر قرار داده است. از این روست که دین اسلام به عنوان اکمال و اتمام اخلاق بشر معرفی شده است. منابع دین اسلام (قرآن، آموزه­ها  و سیره و کتب علمای اخلاق و فیلسوفان مسلمان) منبع عظیم مسائل اخلاقی است و سرچشمه اصلی احکام و مسائل اخلاقی در میان مسلمانان  محسوب می­شود و دلیل اینکه در این پژوهش به آموزه­ها و سیره نبوی استناد شده است این است که آموزه‌ها و سیره­ی نبوی  به عنوان  یکی از منابع اصلی اخلاق اسلامی مطرح است.

 

 یکی از مسائل مهمی که در  اخلاق اسلامی مطرح است، مسئله­ی وفای به عهد است که در منابع دینی ما نمونه­های فراوانی از آن وجود داشته و همواره مورد تاکید دین اسلام بوده است. لذا این تحقیق بر آن شده است تا  مسئله­ی وفای به عهد و جایگاه آن در اخلاق اسلامی از حیث اقسام و جایگاه آن در قرآن و آموزه­ها و همچنین در  فیلسوفان مسلمان بررسی کند و به  شرایط و احکام وفای به عهد و دلایل وفاداری و عهدشکنی و ثمرات و زیان­های آن بپردازد.

 

گفتنی است پرداختن به وفای به عهد در اخلاق اسلامی، فراتر از تحقیق حاضر بوده و نیازمند تحقیقات گسترده­تری است. بنابراین پایان‌نامه حاضر را باید تنها به عنوان درآمدی بر این موضوع دانست.

 

2- سوالات تحقیق

 

آنچه در این پایان‌نامه در صدد آن هستیم جواب دادن به سوال­های زیر است.

 

سوال اصلی:

 

1- وفای به عهد در اخلاق اسلامی با تأکید بر آموزها و سیره‌ی نبوی چیست؟

 

سوال­های فرعی:

 

1- معانی مرادف و مخالف عهد کدام­اند؟ 

 

2- آیا وفای به عهد اقسامی دارد؟ چه نوع اقسامی دارد؟

 

3- آیا وفای به عهد یک فضیلت است؟ چه نوع فضیلتی است؟ با کدام یک از فضایل ارتباط بیشتری دارد؟ 

 

4- وفای به عهد در جنبه­ های مختلف اخلاقی و فقهی و حقوقی چه حکمی دارد و  اگر در مقام عمل با دیگر ارزش­ها تعارض داشته باشد چه باید کرد؟

 

3- فرضیات تحقیق

 

در مقام پاسخ­گویی به پرسش­های فوق، می­توان پاسخ زیر را مطرح کرد:

 

1- وفای به عهد دارای یک معنای عام است و شامل مجموعه گسترده­ای از واژه­های دیگری مثل میثاق و پیمان و وعده می­شود.

 

2- عهد در رابطه خدا و انسان­ها و حتی با خود نیز  بسته به اهداف عهد دارای اقسامی است وبه تبع وفای به عهد نیز اقسام مختلفی پیدا می­کند.

 

3- وفای به عهد از فضایلی است که با دیگر فضایل اخلاقی همچون عدالت، صداقت و امانت­داری ارتباط دارد.

 

4-  وفای به عهد در همه جنبه ­ها حکم وجوبی دارد و با بعضی از ارزش‌ها در مقام عمل تعارض دارد لذا باید با اولویت­بندی مسائل بر مبنای قرآن کریم و آموزه ­های نبوی، این تعارض را برطرف کرد.

 

4- پیشینه تحقیق

 

 امروزه در زمینه «وفای به عهد» کتاب­ها، پایان‌نامه‌ها و مقالات متعددی به نگارش در آمده است که حاکی از توجه محقّقان به این امر است. با این وجود، تحقیق و پژوهش درباره­ی «وفای به عهد در اخلاق اسلامی» و حتّی مرتبه­ای کلی‌تر، در «بعد اخلاقی وفای به عهد» سابقه چندانی ندارد و بیشتر به جنبه دینی و حقوقی این موضوع در جامعه پرداخته شده است.

 

در حال حاضر، با توجّه به بررسی­های انجام‌شده کتاب یا پایان­نامه و یا حتی مقاله­ای مستقل تحت عنوان «وفای به عهد در اخلاق اسلامی با تكیه بر آموزه­ها و سیره­ی نبوی» یافت نشد. با این حال تحقیقاتی چند در ارتباط با این موضوع صورت گرفته است که به صورت پراکنده مطالبی نقل نموده­اند و با موضوع بی‌ارتباط نیست. از جمله آن­ها می­توان به کتاب­هایی نظیر معراج السعاده از ملا احمد نراقی ، گناهان کبیره از آیت الله دستغیب و نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی از مهدوی کنی  و غیره اشاره کرد که صفحاتی را به توضیح این موضوع مهم اختصاص داده­اند و پایان­ نامه ­ها و مقالاتی در این مورد البته نه به این صورت که مورد بحث ما است، به نگارش در آمده است از جمله:

 

7-3 تعیین اعتبار علمی ابزار……………………………………………………………………………………………………………..41

 

8-3 تعیین اعتماد علمی ابزار……………………………………………………………………………………………………………..41

 

9-3 روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………..43

 

10-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………………43

 

11-3 ملاحظات اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………………44

 

فصل چهارم: (نتایج تحقیق)

 

1-4 یافته های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………..46

 

2-4 جداول……………………………………………………………………………………………………………………………………..47

 

فصل پنجم: (بحث و بررسی یافته ها)

 

1-5 بحث و بررسی یافته ها………………………………………………………………………………………………………………84

 

2-5 نتیجه گیری نهایی………………………………………………………………………………………………………………………95

 

3-5 کاربرد یافته ها در پرستاری…………………………………………………………………………………………………………97

 

4-5 سایر پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………98

 

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………..99

 

پیوست ها………………………………………………………………………………………………………………………………………..104

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول:

 

جدول شماره (1) : توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات دموگرافیک…………………………………………………….47

 

جدول  شماره (2) : توزیع فراوانی وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک سوالات درحیطه ارزشگذاری وشناخت ازحرفه………………………………………………………………………………………………………………………………..50

 

جدول شماره (3): توزیع فراوانی وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک سوالات درحیطه مهارت های حرفه ای………………………………………………………………………………………………………………………………………………………51

 

جدول شماره  (4) : توزیع فراوانی وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک سوالات درحیطه مدیریت وسیاست های سازمانی…………………………………………………………………………………………………………………………….54

 

جدول شماره  (5): توزیع فراوانی وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک سوالات درحیطه ارتباطات بین فردی………………………………………………………………………………………………………………………………………………55

 

جدول شماره  (6) : توزیع فراوانی سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها………………..56

 

جدول  شماره  (7) : بررسی سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش…………………………………………………….57

 

جدول شماره  (8) :مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب جنس…………………………………………………………………………………………………………………..58

 

جدول شماره  (9) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب وضعیت تاهل……………………………………………………………………………………………………….59

 

جدول شماره  (10) : ضریب همبستگی پیرسون سن و ترم تحصیلی با نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به طور کلی و به تفکیک حیطه ها……………………………………………………………………………………………………………..60

 

جدول شماره  (11) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب محل سکونت دانشجو……………………………………………………………………………………………61

 

جدول شماره  (12) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب محل سکونت خانواده…………………………………………………………………………………………….62

 

جدول شماره  (13) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب ساختارخانواده…………………………………………………………………………………………………….63

 

جدول شماره  (14) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب شغل پدر و مادر………………………………………………………………………………………………….64

 

جدول شماره  (15) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب سطح تحصیلات پدر و مادر…………………………………………………………………………………65

 

جدول شماره  (16) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب کاردانشجویی……………………………………………………………………………………………………..67

 

جدول شماره  (17) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب داشتن مدرکی بالاترازدیپلم متوسطه قبل از ورود به این رشته…………………………………….68

 

جدول شماره  (18) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب مناسب ترین الگوی حرفه ای………………………………………………………………………………..69

 

جدول شماره (19):   مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب داشتن اطلاعات راجع به حرفه پرستاری قبل از ورود به این رشته……………………………..71

 

جدول شماره  (20) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب تطابق واقعیت های موجود و تصویر ذهنی مرتبط با حرفه………………………………………..72

 

جدول شماره  (21) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب دلیل انتخاب رشته پرستاری به عنوان حرفه…………………………………………………………….73

 

جدول شماره  (22) : ضریب رگرسیون و شانس نسبی عوامل مرتبط با سطح اجتماعی شدن حرفه ای بیشتر از میانگین برحسب مدل رگرسیون لجستیک به روش Backward L-R……………………………………………………………………………………………..75

 

جدول شماره  (23) : ضریب همبستگی پیرسون بین حیطه های چهارگانه اجتماعی شدن حرفه ای ……………………..76

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

 

زمینه پژوهش:

 

اجتماعی شدن فرایندی است که در سرتاسر زندگی انسان ها جریان دارد(1)طی این فرایند که حاصل تعامل فرد، محیط و ارتباطات بین فردی است(2)افرادامکان می یابند؛ نقش ها، ارزش ها و موقعیت های لازم برای حضور در سازمان های اجتماعی را فرا گیرند.فرایند اجتماعی شدن با یادگیری هنجارها و نقش های خانواده و خرده فرهنگ های آن آغاز می گردد و طی این فرایند، فرد خود را درون اعضای یک گروه و با فرهنگ خاص آن گروه تطبیق می دهد(1).

 

ازجمله مفاهیم مطرح که دربسیاری از موارد به جای مفهوم اجتماعی شدن بکارگرفته می شود مفهوم اجتماعی شدن حرفه ای است(3).اجتماعی شدن حرفه ای فرایندی است که طی آن، افراد هویت شخصی خود را بدست می آورند و ارزش ها، هنجارها، رفتارها و مهارت های اجتماعی مناسب و مرتبط با یک حرفه را از طریق دانش، نگرش و مهارت ها کسب می نمایند و حس هویت و تعهد نسبت به یک رشته تخصصی را درونی می سازند (4).به بیانی دیگر اجتماعی شدن حرفه ای زمانی تحقق می یابد که هر فردی برای موفقیت در هر حرفه ای از دانش و مهارت کافی و موردنیاز آن حرفه برخوردار باشد(5).

 

چاو[1] باتوجه به  اهمیت و نقش  فرایند اجتماعی شدن حرفه ای؛ بر لزوم  برخورداری از یک  چهارچوب اولیه برای توسعه حیطه های مشخص این فرایند تاکید نموده و از حیطه های زیر به عنوان اضلاع اصلی این چهارچوب نام برده است: الف) حیطه ارزش گذاری و شناخت از حرفه: اجتماعی شدن حرفه ای در این حیطه به معنای درک قوانین و اصولی است که تمامیت سازمان را حفظ می کند. ب) حیطه مهارت های انجام کار : یعنی هر فرد وظایف مرتبط با شغل خود را یاد می گیرد. ج) حیطه ارتباطات بین فردی: بر نقش تعاملات و ارتباطات بین فردی در فرایند اجتماعی شدن حرفه ای تاکید دارد. د) حیطه مدیریت و سیاست های سازمانی: تاکید آن بر موفقیت فرد در  به دست آوردن اطلاعات مرتبط با ارتباطات رسمی و غیر رسمی شغلی و ساختار قدرت درون سازمانی است.تشخیص محتوی و مضمون اجتماعی شدن حرفه ای منجر به شفاف سازی ارتباط بین حیطه های اجتماعی شدن و نتایج حاصل از آن می گردد.بعنوان مثال افرادی که در حیطه مدیریت و سیاست های سازمانی به طورکامل اجتماعی شده اند، نسبت به افرادی که دراین حیطه به درستی اجتماعی نشده اند، شانس پیشرقت و ترقی بالاتری دارند.لذا اگر فردی در همه حیطه های اجتماعی شدن حرفه ای به جز در یکی، نمره بالایی کسب نماید، ممکن است با مشکل بزرگی روبرو گردد، بنابراین ممکن است فرد به درستی وظیفه خود را انجام دهد و با دیگران نیز به خوبی ارتباط برقرار نماید، اما نقص در یادگیری اهداف و ارزش های سازمانی، چالش بزرگی را در مسیر پیشرفت شغلی آن فرد قرار می دهد(6).

 

در نظام سلامت که نیروی انسانی پایه و اساس آن را به خود اختصاص می دهد، پرستاران بزرگترین گروه ارائه دهنده خدمات را تشکیل می دهند.از اینرو توانمندی حرفه ای آنها نقش مهمی در تحقق رسالت این نظام ایفا می کند.بدین لحاظ در عصر حاضر یکی از دغدغه های متولیان سلامت در کشورهای مختلف ، میزان توانمندی حرفه ای پرستاران می باشد(2).از آنجائیکه توانمندی حرفه ای فرایندی است که در جریان تعامل با دیگران و روابط کاری مشترک شکل می گیرد و مستلزم درک و شناخت نسبت به نقش ها، ارزش ها و رفتارهای مربوط به حرفه یا گروه اجتماعی جدیدی است که فرد از طریق یادگیری و درونی سازی آنها بدان دست می یابد(1).                                                                                                                                 لذا می توان اذعان داشت كه پدیده توانمندی حرفه ای/ حرفه ای شدن نه تنها از مفاهیم بنیادی پرستاری است(7)، بلکه بخشی از فرایند «اجتماعی شدن» حرفه نیز قلمداد می شود و باید در طول دوره تحصیل تقویت و تثبیت گردد(2).زیرا دانشجوی پرستاری با اجتماعی شدن حرفه ای می تواند تعهد لازم در این حرفه را به دست آورد و با مشکل گشایی و رعایت مقررات و تفکر انتقادی لازم، مانند یک پرستار عمل کند(2). بررسی های مرتبط با فرایند اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستاری بیانگر این است که، اولین و حساس ترین مرحله زمانی است كه فرد به عنوان دانشجوی پرستاری وارد محیط آموزشی و یا محیط كارآموزی خود می شود(7).

 

در این رابطه دین محمدی اظهار می دارد؛ اجتماعی شدن حرفه ای پیامد خواسته یا ناخواسته فرایند آموزشی و فرایند های محیط کار است(8).از اینرو جنبه حیاتی تکامل دانشجویان پرستاری را تشكیل می دهد.وی می افزاید این فرایند با ورود افراد به برنامه آموزش پرستاری آغاز می شود و با اتمام دوره آموزش پرستاری و ورود به محیط های کاری ادامه می یابد(1).بدین ترتیب شکل گیری پرستاری به عنوان یک حرفه از طریق اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستاری صورت می گیرد.بنابراین لازم است که فرایند اجتماعی شدن حرفه ای، در زمانی که فارغ التحصیلان جدید کار خود را به عنوان پرستار در یک مرکز مراقبت سلامتی شروع می کنند، مورد توجه قرار گیرد.زیرا این امر بر روی پایداری سازمان، تعهد، رضایت شغلی، ارتباط موثر، توافق با همکاران و علایق آنان تاثیر گذار خواهد بود(9).درهمین راستا دین محمدی مهم ترین پیامدهای مثبت اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستارای را کسب هویت حرفه ای، سازگاری با نقش های حرفه ای، تعهد حرفه ای و سازمانی و در نتیجه بهبود کیفیت مراقبت از مددجویان عنوان می کند(1).

 

شهیم در مطالعه خود عدم آگاهی دانشجویان پرستاری برای ورود به محیط بالین و ایفای نقش حرفه ای شان را  بعنوان یکی از علل بروز واکنش های نامطلوب در ابعاد جسمانی و روانی آنها عنوان می کند(2).حریریان نیز معتقد است : هرگونه کمبود و نارسایی در گروه فوق موجب تاثیرات ناخوشایند بر انگیزه حرفه ای آنان و افت کیفیت و کمیت مراقبت های پرستاری و درنهایت سلامت افراد جامعه خواهد شد(10).بنابراین برنامه های آموزش دانشجویان پرستاری باید به نحوی طراحی شوند تا زمینه های علمی و مهارت های بالایی را مطابق با نیازهای جامعه و حرفه در دانش آموختگان پرستاری ایجاد نمایند(2).

 

درهمین راستا لیگبرتو و تیلور[2] معتقدند که هرگونه کاستی در راستای اجتماعی شدن حرفه ای پرستاران با درخواست ترک کار یا جابجایی در بیمارستان همراه است.وعلاوه بر آن مدیریت ضعیف در اولین تجارب حرفه ای فارغ التحصیلان پرستاری نیز می تواند منجر به کاهش علاقه، سودمندی، تضعیف روحیه و کاهش مراقبت از بیماران شود(11و12).

 

همچنین رنجبر و میرفرهادی بر این اعتقادند که مدیریت غیر موثر و عدم رضایت پرستاران از جمله عوامل تاثیرگذار بر غیبت از کار آنان بوده و در بسیاری از موارد به ترک خدمت پرستاران منجر می شود که بالطبع این امر در کاهش کیفیت مراقبت های ارائه شده نقش عمده ای را ایفا می کند(13و14).

 

حریریان به نکته مهمی اشاره نموده و می نویسد : یکی از مشکلات مهم حرفه پرستاری میزان بالای ترک این رشته در حین تحصیل و بعد از فارغ التحصیلی است و آمارها نشان می دهند همه ساله حدود 15 تا 20 درصد دانشجویان پرستاری در سراسر جهان از ادامه تحصیل منصرف می شوند که این امر نه تنها به کمبود نیروی پرستار می انجامد بلکه تاثیر ناخوشایندی هم بر انگیزه حرفه ای سایر دانشجویان پرستاری دارد(10).جیل لوی[3] نیز با تاکید بر این نکته که برنامه های پرستاری یکی از گران ترین برنامه های آموزشی دانشگاه است، ترک تحصیل و یا ترک حرفه از سوی دانشجویان و شاغلین حرفه پرستاری را به عنوان یک مشکل جدی که سیستم بهداشت و درمان را با کمبود شدید پرسنل پرستاری و نیز تحمیل ضرر و زیان گزاف مالی مواجه می سازد؛ مطرح می کند(15).

 

 

 

• مطالعات داخلی…………………………………………………………………………………………………………….. 10

 

• مطالعات خارجی…………………………………………………………………………………………………………… 12

 

فصل سوم: مواد و روش کار………………………………………………………………………………………………………. 15

 

فصل چهارم: نتایج……………………………………………………………………………………………………………………. 20

 

فصل پنجم: بحث……………………………………………………………………………………………………………………… 66

 

فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………………………………….. 73

 

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

 

پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………………………….. 79

 

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………… 93

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول :

 

عنوان                                                                                                                  صفحه                        

 

 

1. جدول 4-1- فراوانی سلامت روانی بر حسب جنس در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 20

 

1. جدول 4-2- فروانی سلامت روانی بر حسب وضعیت تأهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 20

 

1. جدول 4-3- فراوانی سلامت روانی برحسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 21

 

1. جدول 4-4- فراوانی سلامت روانی بر حسب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 21

 

1. جدول 4=5- فراوانی سلامت روانی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 23

 

1. جدول4-6- فراوانی سلامت روانی بر حسب ترم تحصیلی در دانشچویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 24

 

1. جدول 4-7 مقایسه ی نتایج آزمون GHQ وSCL…………………………………………………….. 26

 

1. جدول 4-8- مقایسه ی نتایج آزمون های GHQ و خرده مقیاس های SCL……………………………………………………………………………………………………………………. 27

 

1. جدول 4-9- فراوانی علایم جسمانی برحسب جنسیت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 27

 

1. جدول 4-10- فراوانی اضطراب و بی خوابی بر حسب جنسیت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 28

 

1. جدول 4-11- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی بر حسب جنسیت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 28

 

1. جدول4-12- فراوانی افسردگی بر حسب جنسیت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 28

 

1. جدول 4-13- فراوانی علایم جسمانی بر حسب وضعیت تأهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 29

 

1. جدول 4-14- فراوانی اضطراب و بی خوابی بر حسب وضعیت تاهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 29

 

1. جدول 4-15- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی بر حسب وضعیت تاهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 30

 

1. جدول 4-16- فراوانی افسردگی بر حسب وضعیت تاهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 30

 

1. جدول 4-17- فراوانی علایم جسمانی بر حسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 30

 

1. جدول 4-18- فراوانی اضطراب وبی خوابی بر حسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 31

 

1. جدول 4-19- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی برحسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 31

 

1. جدول 4-20- فراوانی افسردگی برحسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 31

 

1. جدول 4-21- فراوانی علایم جسمانی بر حسب رشته تحصیلی در داشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 32

 

1. جدول 4-22- فراوانی اضطراب و بی خوابی برحسب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 33

 

1. جدول4-23- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی برحسب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 34

 

1. جدول4-24- فراوانی افسردگی برحسب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 36

 

1. جدول 4-25- فراوانی علایم جسمانی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 39

 

1. جدول 4-26- فراوانی اضطراب وبی خوابی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 40

 

1. جدول 4-27- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 40

 

1. جدول 4-28- فراوانی افسردگی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 42

 

1. جدول 4-29- فراوانی علایم جسمانی برحسب ترم تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 44

 

1. جدول 4-30- فراوانی اضطراب وبی خوابی بر حسب ترم تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 46

 

1. جدول 4-31- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی برحسب ترم تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 47

 

1. جدول 4-32- فراوانی افسردگی بر حسب ترم تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 48

 

1. جدول 4-33- فراوانی خرده مقیاس های مختلف آزمون SCL-90 دربین 100 نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………………… 50

 

1. جدول 4-34- فراوانی افسردگی درآزمون SCL-90 بر حسب مقطع تحصیلی در 100 نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 51

 

1. جدول 4-35- فراوانی اضطراب در آزمون SCL-90 بر حسب مقطع تحصیلی در 100 نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 52

 

 

1. جدول 4-36- فراوانی خصومت در آزمون SCL-90 بر حسب مقطع تحصیلی در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 53

 

1. جدول 4-37- مقایسه فراوانی GHQ-28 وscl-90 در 100نمونه مورد بررسی…………….. 54

 

1. جدول 4-38- فراوانی سوماتیزاسیون در آزمونSCL-90 بر حسب GHQ-28 در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 56

 

1. جدول4-39- فراوانی وسواس در آزمون SCL-90 بر حسب GHQ-28 در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 57

 

1. جدول 4-40- فراوانی حساسیت درآزمون SCL-90 بر حسب GHQ -28 در100 نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 58

 

1. جدول 4-41- فراوانی افسردگی در آزمون SCL-90 برحسب GHQ-28 در آزمون در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………….. 58

 

1. جدول 4-42- فراوانی اضطراب در آزمون SCL-90 برحسب 28 GHQ-در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 58

 

1. جدول 4-43- فراوانی خصومت در آزمون SCL-90 برحسب GHQ-28 در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 59

 

1. جدول4-44- فراوانی اضطراب فوبیک در آزمون SCL-90 برحسب GHQ-28 در 100 نمونه مورد بررسی………………………………………………………………………………………………….. 59

 

1. جدول 4-45- فراوانی افکار پارانوئید در آزمون SCL-90 بر حسب GHQ-28 در 100 نمونه مورد بررسی………………………………………………………………………………………………….. 59

 

1. جدول 4-46- فراوانی حالات سایکوتیک در آزمون SCL-90 بر حسب GHQ-28 در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………….. 60

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها :

 

عنوان                                                                                                                 صفحه

 

 

1. نمودار 4-1 رابطه ی آزمون GHQ با رشته ی تحصیلی…………………………………………………….. 22

 

1. نمودار 4-2 : مقایسه ی میانگین نمرات آزمون GHQ در رشته های تحصیلی مختلف………….. 23

 

1. نمودار 4-3 : رابطه ی آزمون GHQ با ترم تحصیلی…………………………………………………………. 25

 

1. نمودار 4-4 : مقایسه ی میانگین نمرات آزمون GHQ در ترم های تحصیلی مختلف ……………. 26

 

1. نمودار 4-5 رابطه بین اختلال کارکرد اجتماعی با رشته تحصیلی…………………………………………. 35

 

1. نمودار 4-6 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس اختلال کارکرد اجتماعی در رشته های تحصیلی مختلف…………………………………………………………………………………………………………… 36

 

1. نمودار 4-7 : رابطه بین افسردگی با رشته تحصیلی……………………………………………………………. 38

 

1. نمودار 4-8 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس افسردگی در رشته های تحصیلی مختلف………………………………………………………………………………………………………………………… 39

 

1. نمودار 4-9 : رابطه بین اختلال کارکرد اجتماعی با مقطع تحصیلی………………………………………. 41

 

1. نمودار 4-10 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس اختلال کارکرد اجتماعی در مقاطع تحصیلی مختلف………………………………………………………………………………………………………………………… 42

 

1. نمودار 4-11 رابطه بین افسردگی با مقطع تحصیلی…………………………………………………………… 43

 

1. نمودار 4-12 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس افسردگی در مقاطع تحصیلی مختلف….. 44

 

1. نمودار 4-13 : رابطه ی بین علایم جسمانی با ترم تحصیلی……………………………………………….. 45

 

1. نمودار 4-14 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس علایم جسمانی در ترم های تحصیلی مختلف………………………………………………………………………………………………………………………… 46

 

1. نمودار 4-15 : رابطه ی بین افسردگی با ترم تحصیلی………………………………………………………… 49

 

1. نمودار 4-16 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس افسردگی در ترم های تحصیلی مختلف…50

 

1. نمودار 4-17 : رابطه افسردگی در آزمون SCL-90 با مقطع تحصیلی……………………………….. 52

 

1. نمودار 4-18 رابطه اضطراب در آزمون SCL-90 با مقطع تحصیلی……………………………………. 53

 

1. نمودار4-19 : رابطه خصومت درآزمون SCL-90 با مقطع تحصیلی………………………………….. 54

 

1. نمودار 4-20 : رابطه نمرات GHQ-28 با SCL-90……………………………………………………….. 55

 

1. نمودار 4-21 : مقایسه ی میانگین نمرات آزمون GHQ-28 با SCL-90…………………………… 56

 

 

 

 

 

فهرست پیوست ها :

 

 

 

عنوان                                                                                                                  صفحه

 

 

1. پرسشنامه طرح تحقیقاتی بررسی سلامت روانی و عوامل موثر بر آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم در رشته­ها و مقاطع تحصیلی مختلف (سال تحصیلی90-1389)……………. 75

 

1. پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ -28)…………………………………………………………………… 76

 

1. آزمون SCL- 90…………………………………………………………………………………………………… 80

 

 

 

 

 

    

 

فصل اول

 

معرفی پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

 

• مقدمه (بیان مسئله):

 

یکی از محورهای سلامتی جوامع مختلف بهداشت روانی آن جامعه است. سلامت روانی نقش مهمی در تضمین پویایی هر جامعه ایفا می کند(1) .

 

سازمان بهداشت جهانی سلامت را عبارت از رفاه کامل جسمی، روانی واجتماعی می داند. هنگامی انسان در وضعیت سلامت کامل است که بهداشت در هر سه بعد وجودی آدمی تامین شده باشد(2) .

 

مفهوم سلامت روانی در واقع جنبه ای از مفهوم کلی سلامتی است کارشناسان سازمان بهداشت جهانی سلامت فکر وروان را این طور تعریف می کنند: (سلامت فکر عبارت است از قابلیت ارتباط موزون وهماهنگ با دیگران،تغییر واصلاح محیط فردی واجتماعی وحل تضاد ها و تمایلات شخصی به طور منطقی ، عادلانه ومناسب) با وجود اینکه سلامت روان مفهومی است که خیلی وسیع از آن استفاده می شود، اما هنوز یک تعریف کلی که مورد قبول همه باشد از آن بدست نیامده است. هر فرد یا گروه  یک تصور خاص از سلامت روانی دارد.در صورتی که در مورد سلامت فیزیکی وجسمی چنین وضعی وجود ندارد(3) . برای مثال کامئو معتقد است هر فرد دارای سلامت روانی فردی است که از هرگونه اضطراب وعلائم ناتوانی مبراست و هنگامی سلامت عاطفی، اجتماعی وجسمی فرد کامل می شود که توانایی برقراری ارتباط با دیگران وهمچنین ظرفیت مقابله با مشکلات زندگی را داشته باشد واز این رو، وی سلامت روانی را به جنبه های زیر تقسیم کرده است:

 

مطالعات خارجی…………………………………………………………………………………………………………….42

 

 

 

فصل سوم : مواد و روش کار……………………………………………………………………………………………..45

 

 

 

فصل چهارم : نتایج……………………………………………………………………………………………………………48

 

فصل پنجم : بحث……………………………………………………………………………………………………………..64

 

فصل ششم : نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………………………..68

 

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………….70

 

چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………..88

 

 

 

 

 

فهرست جداول و نمودارها:

 

 

 

جدول 1-3 : متغیر های مورد بررسی در مطالعه و ویژگی های آنها……………………………………………47

 

جدول 1-4 خصوصیات دموگرافیک در افراد مورد بررسی ………………………………………………………49

 

جدول 2-4 : بررسی ارتباط  و همراهی بیماری ریفلاکس با سوابق پزشکی فرد………………………….56

 

جدول 3-4 : بررسی عادات فردی در بیماران …………………………………………………………………………..60

 

جدول 4-4 : بررسی همراهی یکسری علایم با بیماری ریفلاکی……………………………………………………..63

 

جدول 5-4 : بررسی ارتباط سوزش سر دل  و برگشت اسید معده با نوع غذای مصرفی  از طریق مدل رگرسیونی لجستیک…………………………………………………………………………………………………………………….63

 

 

 

نمودار 1-4 : نمودار مقایسه فراوانی افراد مورد بررسی از نظر بیماری ریفلاکس معده به مری…………………………………………………………………………………………………………………………………………..49

 

نمودار 2-4 :نمودار مقایسه فراوانی افراد مورد بررسی با بیمار ان دارای ریفلاکس معده به مری از لحاظ سن…………………………………………………………………………………………………………………………………………50

 

نمودار3-4  : نمودار مقایسه فراوانی افراد مورد بررسی با بیمار ان دارای ریفلاکس معده به مری از لحاظ جنس ……………………………………………………………………………………………………………………………………..50

 

نمودار 4-4 :نمودار مقایسه افراد مورد بررسی با بیمار ان دارای ریفلاکس معده به مری از لحاظ وزن…51

 

نمودار 5-4 : تعیین شیوع رفلاکس معده به مری در شهر قم بر اساس BMI………………………………………51

 

نمودار 6-4 : تعیین شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم براساس وضعیت تاهل……………………………52

 

نمودار 7-4 : تعیین و مقایسه شیوع آسم در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم………………………….53

 

نمودار 8-4 : تعیین و مقایسه شیوع سینوزیت در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم……53

 

نمودار 9-4 : تعیین و مقایسه شیوع گلو درد مداوم  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم……………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

 

نمودار 10-4 : تعیین و مقایسه شیوع پوسیدگی دندان در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم……………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

 

نمودار 11-4 : تعیین و مقایسه شیوع افسردگی  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم…………………………………………………………………………………………………………………………….55

 

نمودار 12-4 : تعیین و مقایسه شیوع اضطراب  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم…………………………………………………………………………………………………………………………….55

 

نمودار 13-4 : تعیین و مقایسه میزان مصرف داروهای NSAID در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم ……………………………………………………………………………………………………………………….56

 

نمودار 14-4 : تعیین و مقایسه میزان فعالیت بدنی در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم………………………………………………………………………………………………………………………………….57

 

نمودار 15-4 : تعیین و مقایسه عادات غذایی  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم…………………………………………………………………………………………………………………………………………….57

 

نمودار 16-4 :تعیین فراوانی ریفلاکس معده به مری بر حسب زمان مصرف غذا…………………………..58

 

نمودار 17-4 : تعیین و مقایسه مصرف سیگار  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم….58

 

نمودار 18-4 : تعیین و مقایسه مصرف چای  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم…….59

 

نمودار19 – 4 : تعیین و مقایسه مصرف قهوه  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم……………………………………………………………………………………………………………………………………………59

 

نمودار 20- 4 : تعیین شیوع دشواری در بلع در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم………….60

 

نمودار 21-4 : تعیین شیوع احساس وجود توده در گلو در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم…………………………………………………………………………………………………………………………………………61

 

نمودار 22- 4 : تعیین شیوع ترشح فراوان بزاق دهان در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم……………………………………………………………………………………………………………………………………61

 

نمودار 23-4 : تعیین شیوع سرفه مزمندر مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم…………………………………………………………………………………………………………………………………………..62

 

نمودار 24-4 : تعیین شیوع درد قفسه سینه بدون سابقه بیماری قلبی در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم……………………………………………………………………………………………………………………………….62

 

 

 

 

 

 

 

فهرست پیوست ها

 

پرسشنامه مورد استفاده در مطالعه………………………………………………………………………………………71

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول :

 

 

معرفی پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

بیان مسئله :

 

ریفلاکس معده به مری یكی از شایع ترین بیماری های دستگاه گوارش می باشد. مطالعات اپیدمیولوژیك نشان می دهد شیوع این بیماری در ایران بسیار بالامی باشد. در مطالعات گذشته شیوع آن در دانشجویان دانشگاه تهران 9% (1) و در اهداكنندگان خون در پایگاه انتقال خون تهران 3/11% (2) و در مطالعه گنبد كاووس 3/12% برآورد شده است(3). در مطالعات اپیدمیولوژیك، شیوع رفلاکس در كشورهای آسیایی 5% و در كشورهای غربی 10 تا 20 درصد گزارش شده است (4). در بعضی از مطالعات منتشر شده شیوع این بیماری در كشورهای غربی تا 40 % نیز گزارش شده است (5).این بیماریبار مالی سنگینی را بر سیستم های بهداشتی كشورها تحمیل می كند . درایالات متحده آمریكا تقریبا شش بیلیون دلار در سال هزینه مصرفداروهای آنتی اسید می باشد و 10 بیلیون دلار هزینه های مستقیم و غیرمستقیم این بیماری می باشد (6).

 

از عوارض این بیماری میتوان به تنگی پپتیک مری اشاره نمود. تنگی در 7 تا 23 درصد بیماران با ازوفاژیت درمان نشده، به‌خصوص  در مورد مردان مسن اتفاق می‌افتد.^{(7) .}

 

مری بارت یكی از عوارض ریفلاكس مزمن می‌باشد. این بیماران اغلب ریفلاكس شدید با علایم مزمن به مدت بیش از 10 سال داشته‌اند.^{( 8)}

 

خونریزی شدید و پارگی مری از عوارض نادر ازوفاژیت ناشی از ریفلاكس می‌باشد و در مواردی كه زخم‌ها عمیق یا ازوفاژیت شدید باشد ممكن است رخ دهد.^{( 9)} خونریزی در 7 درصد تا 18 درصد بیماران گزارش شده است⁽¹⁰⁾

 

 

 

این بیماری با عارضه خطرناكی همانند آدنوكارسینوم مری كه رو به تزاید می باشدارتباط دارد كه لازم است عوامل خطر آن به طور دقیق بررسی گردد . درمورد عوامل خطر این بیماری توافق همگانی وجود ندارد و مطالعاتمختلف نتایج متناقضی داشته اند. مطالعات صورت گرفته در مورد عوامل خطر این بیماری در ایران بسیار اندك است(3). هدف از این مطالعه بررسی شیوع این بیماری و ریسک فاکتورهایآن در شهر قم می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اهداف پژوهش :

 

 

• تعیین شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم براساس سن

 

• تعیین شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم براساس جنس

 

• تعیین شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم براساس وزن

 

• تعیین شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم براساس BMI

 

• تعیین شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم براساس وضعیت تاهل

 

• تعیین و مقایسه شیوع آسم در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم

 

• تعیین و مقایسه شیوع سینوزیت در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم

 

• تعیین و مقایسه شیوع گلو درد مداوم در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم

 

• تعیین و مقایسه شیوع پوسیدگی دندان در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم

 

• تعیین و مقایسه شیوع اضطراب تشخیص داده شده در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم

 

• تعیین و مقایسه شیوع افسردگی تشخیص داده شده در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم

 

• تعیین و مقایسه میزان مصرف داروهای NSAID در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم

 

• تعیین و مقایسه میزان فعالیت بدنی در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم

 

• تعیین و مقایسه عادات غذایی در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم

 

• تعیین و مقایسه مصرف سیگار در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم

 

• تعیین و مقایسه مصرف چای در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم

 

• تعیین و مقایسه مصرف قهوه در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم

 

• تعیین و مقایسه مصرف الکل در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم

 

• تعیین شیوع دشواری در بلع در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم

 

• تعیین شیوع احساس وجود توده در گلو در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم