4-1-5- ریشه شناسی یا وجه اشتقاقی………………………………………………………………….. 30

 

4-1-6- انواع ریشه شناسی عامیانه………………………………………………………………………… 31

 

4-1-7- معرفی شفافیت و تیرگی معنایی…………………………………………………………….. 34

 

4-1-8- واژه مشتق و واژه مرکب……………………………………………………………………………. 41

 

4-1-9- واژه های غیر بسیط……………………………………………………………………………………. 50

 

4-1-10- اصطلاحات…………………………………………………………………………………………….. 54

 

4-1-11- ارتباط معنایی بین اجزای واژه مرکب……………………………………………………. 58

 

بخش دوم : موضوع اصلی شعر کودک و نوجوان (خداوند)…………………………………………….. 73

 

4-2-1-ریشه های شعر کودک در ایران :………………………………………………………………. 75

 

4-2-2- دوره مشروطه :……………………………………………………………………………………… 76

 

4-2-3- دوره پس از مشروطه :……………………………………………………………………………….. 76

 

4-2-4- بنیانگذاران شعر کودک درایران………………………………………………………………… 76

 

4-2-5- دوره های سه گانه شعر کودک در ایران……………………………………………………. 77

 

4-2-6-جمع آوری اطلاعات در اشعار کودک و نوجوان :…………………………………………. 77

 

4-2-7-ترکیبات وصفی و اضافی:………………………………………………………………………………. 77

 

4-2-8-تشبیهات :………………………………………………………………………………………………………. 80

 

4-2-9-برشمردن نعمت ها :……………………………………………………………………………………….. 81

 

4-2-10-دعا ها و درخواستها :…………………………………………………………………………………….. 86

 

4-2-11-جایگاه خدا :………………………………………………………………………………………………… 87

 

4-2-12-عبادت  و ارتباط با خدا :……………………………………………………………………………… 89

 

بخش سوم : کلمات تیره و شفاف در شعر شاعران کودک…………………………………………….. 91

 

4-3-1- محمود کیانوش پدر شعر کودک…………………………………………………………………. 91

 

4-3-2- مصطفی رحمان دوست………………………………………………………………………………….. 96

 

4-3-3- اسدالله شعبانی…………………………………………………………………………………………….. 102

 

4-3-4- پروین دولت آبادی…………………………………………………………………………………….. 105

 

4-3-5- جعفر ابراهیمی…………………………………………………………………………………………… 110

 

4-3-6- افسانه شعبان نژاد………………………………………………………………………………………… 113

 

4-3-7- عباس یمینی شریف…………………………………………………………………………….. 115

 

4-3-8- احمد شاملو…………………………………………………………………………………….. 117

 

4-3-9- بیوک ملکی…………………………………………………………………………………… 120

 

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………. 124

 

5-1- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………… 125

 

5-2- پیشنهادات…………………………………………………………………………………….. 126

 

منابع و ماخذ:………………………………………………………………………………………… 127

 

چکیده:

 

شعر کودک و نوجوان در ایران در آغاز دهه شصت از رشد نسبتا خوبی برخوردار شده است. این گونه ی شعری چنان در حیطه زبانی، تخیل و موسیقی منحصر به فرد شده است که به جرأت می توان آن را موج پنجم شعر ایران نامید در این رساله ابتدا به بررسی شفافیت و تیرگی معنایی در زبان فارسی و هم چنین در واژگان مرکب اشاره شده و در بخش چهارم به نقد و بررسی این واژگان و طبقه بندی اطلاعات در سه سطح 1-واژگان غیر بسیط 2-اصطلاحات 3-جملات پرداخته شده و مدلی برای بررسی درجه شفافیت و تیرگی معنایی  ارائه شده و فصل مشترک «صرف» و «معنی شناسی» را باز نموده است و به روش سندکاوی و کتابخانه ای و توصیفی و تحلیلی به نگارش درآمده در آخر نیز از اطلاعات بدست آمده نتیجه گیری به عمل آمده است.

 

شعر کودک و نوجوان شعری است که با زبان و تخیل و درک و هیجان کودک و نوجوانان تناسب داشته باشد در یک جمله این که قابل فهم برای این گروه های سنی باشد با این تعریف حیطه شعر کودک نسبت به شعر بزرگسال محدود تر می شود اماعده ای معتقدند که شعر کودک شعری است که کودکان آنرا می فهمند و بزرگسالان نیز ازآن لذت می برند.

 

زبان دائما در حال تغییرات در نتیجه این تغییر ممکن است کلماتی که روزی شفاف بوده اند به کلمات تیره تبدیل شوند یعنی انگیزش خود را از دست بدهند این حالت ممکن است برای انگیزش آوایی، انگیزش ساختگی و انگیزش معنایی پیش بیاید.

 

در بحث تیره و شفاف بودن واژگان اگر قاعده مندی در ساخت واژه مطرح باشد شفافیت نیز امکان وقوع پیدا می کند و حاصل کار به لحاظ زبانی شفاف می گردد و از سوی دیگر هر چه بر تعداد قواعد افزوده گردد تا ساخت واژه توجیه شود احتمالا پیچیدگی بیشتر و شفافیت کمتری می شود و فرایند به سمت تیرگی پیش می رود به گونه ای که پذیرش ساخت های تیره از سوی جامعه زبانی بر حسب توافق عام خواهد بود زیرا یا فرایند تولید زبانی بی قاعده است یا اینکه به علت کثرت تعداد قواعد دنبال کردن تشخیص آنها مشکل خواهد شد.

 

مقدمه:

 

شعر فارسی با قدمت هزار ساله اش در حوزه شعر کودک و نوجوان هنوز نوپاست.عمر آن هم به زحمت به هفتاد سال می رسد اوایل دهه بیست را میتوان آغاز شعر کودک در ایران دانست این به آن معنا نیست که قبل از این تاریخ کودکان شعر نمی خوانده اند واز شعر محروم بوده اند. بر عکس کودکان آن روزها شاید بیش از زمان ما با شعر مانوس بودند. لالایی های مادران اولین زمزمه های شاعرانه ای بود که شعر را در جان و روح نوباوگان می نشاند. پس از ورود به جامعه هم کودکان با گنجنیه عظیمی از فرهنگ شفاهی عامه روبرو می شدند که غالبا منظوم و ا زجوهره شعر برخوردار بود. اشعار، آوازها، تعزیه ها، مناجاتها، شاهنامه خوانیها و ..درمناسبتهای مختلف از قبیل عروسی، عزا، نوروز ،ایام ماه محرم، ماه رمضان و .. در بین مردم رایج بود بسیاری از مفاهیم اخلاقی و مذهبی هم با همین زبان شعر، سینه به سینه به کودکان و نسل بعد منتقل می شد.

 

همزمان با انقلاب مشروطه وتغییراتی که در عرصه ادبیات پدید آمد اندک اندک ادبیات کودکان نیز مورد توجه قرار گرفت در تاریخ هزار ساله شعرفارسی اشعاری را میتوان یافت که خطاب به کودکان و نوجوانان وبرای استفاده ایشان سرود شده اند اما جریان عمومی و مستقل شعر کودک در سالهای پس از مشروطه در ایران شکل گرفت. (تاریخ ادبیات دینی کودک و نوجوان، کاشفی خوانساری : 135

 

اگر چه امروزه زبان شناسی به مثابه ی علم مطالعه ی زبان در پنج حوزه ی آواشناسی، واج شناسی، صرف، نحو، معنی شناسی و کاربرد شناسی معرفی می شود و صرف دیگر هیاتی مستقل یافته است با این وجود ترسیم مرز قاطع میان صرف و نحو درهمه ی موارد به آسانی صورت نمی گیرد. درواقع قائل شدن مرزهای قاطع میان این پنج حوزه عملا غیر ممکن است.

 

دراین جا به ذکر این نکته اکتفا می شود که فرایند دخیل در حذف عناصر از این جمله های زیربنایی و انتقال معنی حذف شده به واحدهای باقی مانده فرایند معنایی فعالی محسوب می شود که افزایش وکاهش معنایی نامیده می شود.

 

شفافیت و تیرگی معنایی، مقصود از واژه های شفاف آن دسته از کلمه هاست که از روی صدا یا ساخت آنها میتوان به معنی شان پی برد یا معنی آنها را حدس زد و به عبارتی بین صدا یا ساخت آنها با معنی شان رابطه ای وجود داشته باشد مانند «چک چک» و  «خود نویس » واژه های تیره آنهایی است که معنی آنها از ظاهرشان پیدا نیست مانند کاغذ، صندلی، تعاریف مختلفی از زبان شناسان پیرامون شفافیت و تیرگی معنایی مطرح شده است که در بخش پیشینه به آنها خواهیم پرداخت.

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

1-1- بیان مسأله

 

دراین رساله سعی شد اطلاعات جامع و مستندی در مورد واژگان تیره و شفاف شعر کودک و نوجوان گردآوری شود بنابراین تصمیم بر آن شد با مطالعه سایت های مختلف اینترنتی و بررسی گسترده در متون ادبی رساله ای جامع و کامل دراین زمینه به نگارش درآید تا بتوان با این اقدام که گام نخست در جستجوی واژگان تیره و شفاف در اشعار کودک و نوجوان می باشد دین خود را به ادبیات کشور ادا کرده و بدانیم که شعر کودک می تواند از ترانه های عامیانه و یا اصول شعری و یا اصول زبانی بهره مند باشد که این ویژگیها در قالب شعر کودک منعکس
می شود.

 

2-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

 

هدف از نگارش این رساله این بود که بتوان رساله ای جامع و کامل در زمینه واژگان تیره و شفاف در شعر کودک و نوجوان به نگارش درآورد بنابراین ضرورت داشت که به گردآوری رساله ای دست زد که هدف آن ایجاد ارتباط با کودک است بر خلاف ادبیات که درمعنای خود که گاه ادعا می شود بدون توجه به مخاطب خلق گردد ادبیات کودک لزوما قید به مخاطب است.

 

دراین رساله سعی شد تحولات شعر کودک و نوجوان درایران گروه های سنی، دوره های سه گانه شعر کودک در ایران، بررسی واژه های شفاف و تیره در شعر کودک و نوجوان به همراه استفاده از سبکهای شاعران مطرح در این زمینه را مورد بحث و بررسی قرار داده و درآخر نیز نمونه ای از اشعار شاعران و آثار نویسندگان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.