2-2مفاهیم اعتباری و مفهومی ژئوپولیتیک……………. 16

 

2-3مفهوم ژئوپولیتیک در روند تاریخی……………… 17

 

2-4 ریشه یابی تفکرات ژئوپولیتیک قرن بیستم……….. 17

 

2- 5 ژئوپولیتیک و قدرت جهانی…………………… 19

 

2-5-1 مکتب ژئوپولیتیک آلمان ( مکتب فضایی )………. 22

 

2-5-2عقاید ژئواستراتژیکی ماهان…………………. 22

 

2-5-3عقاید تزهارتلند مکیندر……………………. 26

 

2-6 ژئوپلیتیک چگونه مورد استفاده قرار میگیرد ؟….. 31

 

2-7قلمرو دریایی حقوق دریاها……………………. 32

 

2-7-1کلیات…………………………………… 32

 

2-7-2نحوه تحدید حدود مناطق دریایی………………. 38

 

فصل سوم معرفی خلیج فارس شامل جغرافیای انسانی مرزهای آبی ایران در جنوب

 

3-1خلیج فارس و نام آن…………………………. 65

 

3-2 موقعیت خلیج فارس………………………….. 66

 

3-3مشخصات فیزیكی و بیولوژیكی خلیج فارس………….. 69

 

3-3-1شوری……………………………………. 69

 

3-2-2دمای آب…………………………………. 71

 

3-3-3 تیرگی آب……………………………….. 73

 

3-4 جغرافیای سیاسی و اهمیت استراتژیکی منطقه خلیج فارس 76

 

3-5جزایر ایران در خلیج فارس……………………. 79

 

3-6تنگه­های بین المللی…………………………. 85

 

3-6-1 معرفی تنگۀ هرمز ( عرض، عمق و محل عبور کشتیها ): 91

 

3-6-2 نظام تنگه­ها در کنوانسیونهای حقوق دریاها……. 95

 

3- 7 جایگاه ژئوپولیتیکی ایران در نظریات ماهان….. 97

 

3- 8 شورای همکاری خلیج فارس و ژئوپلتیک سلطه…….. 98

 

فصل چهارم ایجاد جزایر مصنوعی و اثرات حقوقی و زیست محیطی آن و سابقه تاسیس جزایر و مرزهای آبی

 

4-1جزایر مصنوعی……………………………… 101

 

4-2مواد حقوقی مربوط به ساخت جزایر مصنوعی……….. 103

 

4-3پروژه‌های جدید…………………………….. 107

 

4-4جزایر مصنوعی و خلیج فارس…………………… 108

 

4-5 برخی از پروژه های موجود در خلیج فارس……….. 110

 

5-4-1 ساخت مجمع الجزایری مشتمل بر 300 جزیره کوچک به شكل نقشه جهان………………………………………. 110

 

4-5-2جزیره مروارید قطر……………………….. 114

 

4-5-3جزیره بحرین…………………………….. 117

 

4-6 دریا و قدرت……………………………… 118

 

4-7 مرزهای دریایی……………………………. 124

 

4-7-1پدیدهای جنجال برانگیز……………………. 124

 

4-7-2 اختلافات مرزی…………………………… 128

 

4-7-3 مرزهای آبی جنوب……………………….. 129

 

4-8 منابع آلودگی دریایی………………………. 136

 

فصل محیط زیست……………………………….. 143

 

4-9 شناسایی اثرات و خسارات زیست‌محیطی طرح‌های توسعه ساحلی 143

 

4-9-1 اثرات مرتبط با محیط آبی…………………. 144

 

4-9-2 اثرات مرتبط با محیط خشكی………………… 146

 

4-9-3 شناسایی محیط‌های آسیب‌پذیر……………….. 149

 

4-10ساخت جزایر مصنوعی و تاثیرات آن بر جنگلهای دریایی 150

 

4-11 بررسی ابعاد و آثار توسعه فعالیت های انسانی در خلیج فارس…………………………………………… 155

 

4-11-1بررسی ابعاد حقوقی احداث و تکمیل جزایر مصنوعی در حاشیه جنوبی خلیج فارس……………………………… 156

 

4-11-2 کنوانسیون منطقه­ای کویت برای همکاری در باره حمایت از محیط دریایی در برابر آلودگی سال 1978………………. 158

 

فصل پنجم: ارزیابی نهائی فرضیه‌ها، نتیجه گیری، پیشنهادات و راهکارها

 

5-1 نتیجه گیری………………………………. 162

 

5-2 نتیجه گیری موقعیت ژئوپلتییک خلیج فارس………. 162

 

5-3 راهکارها………………………………… 167

 

 

منابع و مآخـذ……………………………….. 169

 

چكیده انگلیسی……………………………….. 174

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                      صفحه

 

جدول 1: ویژگیهای جغرافیایی آبراههای بین­المللی خاورمیانه و شمال افریقا…………………………………. 86

 

جدول 2 : طور مرزهای ایران براساس نقشه­های پوششی… 135

 

جدول شماره 3 : مرز دریایی ایران با کشورهای همسایه درخلیج فارس، دریای عمان و خزر……………………………. 135

 

جدول شماره 4 : طول مرزهای ایران………………. 136
فهرست شكل ها و نقشه‌ها

 

عنوان                                                      صفحه

 

شکل 1:نقشه جهان از دیدگاه میکندر………………. 28

 

شکل 2:نحوه ترسیم خط مبدا در هریک ازعوارض ساحلی   ( Glassner_1993_482)…………………………………………… 42

 

شكل3 : موقعیت خلیج فارس در منطقه………………. 66

 

شكل 4: درون‌شارش، برون‌شارش و گردش كلی آب در خلیج فارس (اقتباس از رینولدز 1993)……………………………….. 70

 

شكل5 : تغییرات مكانی شوری سطحی آب در خلیج فارس (اقتباس از رینولدز 1993)……………………………….. 71

 

شكل6 : تغییرات سالانه دمای سطح آب اندازه‌گیری شده در سال 2004 در منطقه تمبك در خلیج فارس………………………. 73

 

شكل 7 : تغییرات سطحی تیرگی آب در خلیج فارس (Hisayuki Arakawa et al – 1998)…………………………………………… 75

 

شکل8 :جزایر ایران در خلیج فارس………………… 80

 

شکل 9 :تنگه های بین المللی…………………….. 85

 

شكل10: میزان تغییرات خط ساحلی در محدوده كشور امارات متحده عربی………………………………………….. 112

 

شكل 11: موقعیت جزایر جمیرا و جبل علی………….. 113

 

شكل12: میزات تغییرات خط ساحلی در كشورهای قطر و بحرین 116

 

شکل 13:مرزهای دریایی ایران…………………… 130

 

شكل 14 : عوارض زیست‌محیطی برخی از طرح‌های توسعه ساحلی 144

 

شكل15 : مناطق حساس دریایی ایران در سواحل خلیج فارس و دریای  150

 

نقشه 4-5. نقشه سیاسی دنیا با مرزهای خشكی و دریایی كشور 124

 

چکیده :

 

علم جغرافیای سیاسی یکی از مباحث وسیع علوم و بوجود آمده از یک واحد سازمان یافته سیاسی در یک قلمرو جغرافیایی خاص که دربر گیرنده حاکمیت دولت و فضای مشخص می باشد. این واحدهای سازمان یافته می توانداز هسته اولیه سیاسی،اجتماعی محدود تا سازمان های بین المللی متشکل از چند کشور را دربرگیرد.

 

در راس این واحدهای سیاسی حکومت با دولت مشخص در یک محدوده فضایی و ابعاد جغرافیایی خاص که بوسیله مرزهای سیاسی مشخص شده است. که این عامل بیانگر جدائی یک واحد متشکل سیاسی از واحد های دیگر است.خطوط مرزی،ضمن تعیین حدود یک مملکت، وسعت عملیات هیات حاکمه آن نیز می باشد. هر گونه اتفاق در مرزهای بین الملل بخصوص مرزهای دریایی کشور ها که حیطه دریایی دارند.بدون توافق طرفین دریا امکان پذیر نمی باشد.

 

حال با توجه به اتفاقات وجود قدرت های نوظهور در آینده،رشد صنعت و اقتصاد جهانی،تغییرات منطقه ای و توزیع ناهمگونی محیط و فضای جغرافیای طبیعی،نقش موثر دریا در قدرت و جامعه جهانی توسعه، عدم ضمانت اجرایی قوانین و مقررات دریایی وبا نگاهی به موقعیت ژئوپولیتیک خلیج فارس از لحاظ جغرافیای سیاسی و قدرتهایی جهانی، که چون مروارید زیبایی از دوران قدیم تاکنون ایران زمین را مزین نموده است. و گذشته از این مظهر، پیشینه دلاوران این سرزمین و بخشی از شناسنامه کشورمان به شمار میرود.

 

ساخت جزایر مصنوعی در سواحل کشور های مشرف به دریا بخصوص توسط کشورهای عربی همسایه جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس که بیشترین مالکیت جزایر آن به ایران تعلق دارد. می تواند چه تاثیری بر کشور های همسایه از لحاظ امنیت و منابع دریایی–اکوسیستم دریایی، زیست محیطی،توسعه پایدار ساحلی داشته باشد.

 

امروزه تمایل انسانها به ساخت جزایر مصنوعی و نوعی خشک کردن دریا امکان بهره گیری هر چه بیشتر در راستای اهداف بشر را فراهم می نماید.

 

خلیج فارس به عنوان گهواره آبی ایران و قلب تپنده خاور میانه یاد شده و دارای اکوسیستم منحصر به فرد در میان حوزه های آبی جهان می باشد. حال راهکارهای موثر در خصوص مقابله با تاثیرات و پیامد های   ساخت این گونه جزایر که حتی بتواند افکار جامعه جهانی را در این زمینه بسیج نموده تا پس از نشست های متعددو کارشناسی با حضور صاجب نظران این حوزه قوانین و مقررات تازه ای با توجه مقررات قبلی کنوانسیون های حقوق دریایی و توسعه پایدار ساحلی وضع گردد چیست.

 

ضمن آنکه محققان و صاحب نظران در این زمینه،بایستی نسبت به ارائه راهکارهای و ضوابط موثر در مورد ایجاداین جزایر که مورد اجماع جامعه بین الملل بوده و در آن حق و حقوق کشورهایی که حیطه دریا دارند رعایت گردیده باشد وضع و همگی ملزم به رعایت آن باشند اقدام نمایند.

 

واژه گان کلیدی : جزایر مصنوعی، خلیح فارس جغرافیای سیاسی، ژئوپولیتیک، دریا، مرز،محیط زیست

 

مقدمه

 

محیط جفرافیایی و جهان سیاست به گونه ای است که می تواند تمام طرز تفکرهاو سلیقه انسانها را به خود جلب کند.جغرافیدان ها به نحوه تاثیرگذاری سیاست نظم فضایی و نحوه تاثیر پذیری سیات از نظم فضایی می نگرند. در مراحل اول جفرافیای سیاسی دولت را به عنوان یک واحد سیاسی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. جغرافیای سیاسی نه تنها حوزه های کوچکتر مانند حوزه های محلی بلکه در بر گیرنده حوزه بزرگتر چون ملی، فراملی ،منطقه ای و جهانی می باشد. با توجه به مشخصات جامعه بین الملل و تفاوت آن با جوامع داخلی که جامعه جهانی تشکیل شده از کشورهای مستقل که با یکدیگر روابط گوناگون سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و در کنار هم زندگی می کنند.

 

این جامعه جهانی دارای ویژگی های خاص خود چندی شامل اهداف غیر متشکل، ناهمگون و غیر واحد می باشد. و هر کشور دارای منافع مختلف و هدف خاص با توجه امنیت خود در نظر دارد. و هیچ مرکز یا مراجع بین الملی الزام آور که مجری قوانین مقررات بین الملل باشد وجود ندارد.

 

در فضای محیط جغرافیای سیاسی دنیا تمام کشور برای حفظ حیات منافع و امنیت ملی و حفظ تمامیت ارضی با توجه به مرزهای سیاسی مشخص شده که جداکننده یک واحد سیاسی از واحد دیگر است. در جهت تامین منافع و فراهم نمودن رفاه اجتماعی و آرامش و دیگر امکانات برای ملت خود در تلاش هستند.کاربرد جغرافیای سیاسی در حوزه های مختلف باعث شده تا ذهن افراد عادی روشنفکران دانشجویان اساتید بخصوص جغرافیدان ها را در مطالعه رویدادهای از این دست همسو سازد.

 

با توجه به شرایط طبیعی و اقلیمی و عدم توازن توزیع محیط جغرافیایی و جنبه های پنهان مفروضات محیط و نیروهای اجتماعی تعیین کننده خارج ار حیطه حوزه سیاسی دولتها کسی نمی داند چه حوادثی درآینده در شرف وقوع و چه سرنوشتی آینده کشورها را رقم می زند. (بعنوان مثال تحولات اخیر خاورمیانه )

 

نگرش به مناطق مختلف جغرافیای بسته به شرایط کشورها واقع در جهان چون پیشینه تاریخی، آزادی های سیاسی مدنی، اهمیت منطقه واولویت های نیروهای فرهنگی،سیاسی، اجتماعی، احزاب اقلیت ها فرعی و دینی، موسسیات مذهبی، افکار عمومی و سابقه حضور در مجامع بین المللی دارد.

 

امروزه آنچه در جغرافیای سیاسی مورد توجه مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. موقعیت محیط جغرافیایی نقش حیاتی آن در معادلات فرهنگی، اقتصادی،سیاسی، امنیتی و نظامی و تاثیر آن در امنیت جهانی می­باشد. منطقه حساس و حیاتی خلیج فارس که با توجه موقعیت استراتژیکی و ژئوپولیتیکی آن دارای سواحل طولانی وبا وجود یکی از تنگه های مهم بین المللی به نام هرمز دامنه تاثیرات آن از سطح منطقه فراتر رفته و قدرت های جامعه بین الملل را در اعصار مختلف متاثر ساخته است.

 

عدم وجود اصل تساوی کشورها در روابط بین الملل و نبود موازنه قدرت و رقابت در بین حفظ مرزها به عنوان یک واحد سیاسی حتی اگر کشور فاقد هر گونه وحدت طبیعی باشد. به لحاظ حفظ استقلال، منافع و اهداف ملی برای جمعیت مستقر در قلمرو آن یک امری بدیهی است.یک کشور در مطالعات جغرافیای سیاسی جای دارد. و از پیوند سه اصل سرزمین، ملت و حکومت تشکیل می شود.

 

بنابراین همه موضوعات با این مفاهیم و با استفاده از منابع، موقعیت طبیعی، فضایی بایستی هر زمان مورد بررسی و تجریه و تحلیل اساتید نخبگان علمی و مدیران با تجربه اهل فن قرار گیرد. و با ارائه نقطه نظرات و راهکارهای مفید و موثر بتوان با جامعه جهانی به رقابت پرداخت.

 

بااین توجه و تدابیر مشخص شده و هدفدار ضمن تعامل سازنده در روابط بین الملل بخصوص با کشور های همسایه در واقع نوعی همگرایی می توان به حفظ موقعیت سرزمینی، امنیت و آرامش جامعه و ضرورت زندگی انسان که از شخص گرفته تا خانواده، قوم، محله، شهر، جامعه و در راس آن اهداف ملی مورد نظر دست یافت. در عین حال بایستی نقش انسان را در چگونگی استفاده از عوامل جغرافیای مورد تاکید وبه همه عوامل موثر در فضای محیطی به صورت یک کل نگاه کرد. تا بتوان تاثیر این دو را بر قدرت و سیاست مملکت مورد بررسی قرار داد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول :

 

کلیات تحقیق