5-3- بررسی محتوای پرسش­ها………………………………………………………………………………. 69

6-3- تدوین پرسش­نامه …………… ……………………………………………………………………………76

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

1-4- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………… 80

2-4- جمع بندی و توصیف داده ها ……………………………………………………………………… 80

3-4- بررسی سئوال های تحقیق …………………………………………………………………………….86

4-4- بررسی پرسش باز ……………………………………………………………………………………… 109

5-4- آزمون پایایی ………………………………………………………………………………………………113

6-4- بررسی تاثیر گروه­های مختلف بر پرسش­ها………………………………………………………114

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

1-5- مقدمه……… …………………………………………………………………………………………….. 119

2-5- محدودیت های تحقیق …………………………………………………………………………….. 119

3-5- نتایج حاصله از یافته ها و مقایسه آنها با پیشینه تحقیق ………………………………… 120

4-5- جمع بندی پیشنهادات برای بانک ملی ایران ………………………………………………… 129

5-5- جمع بندی کلی و ارائه پیشنهاد برای سازمانهای اداری……………………………………130

منابع و ماخذ …………………………………………………………………………………………………….133

ضمائم و پیوست ها:

پیوست 7-1 – پرسشنامه تحقیق …………………………………………………………………………. 140

چکیده:

هدف این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر کاهش فساد اداری از طریق بهبود ساختار سازمانی در سازمان­های دولتی می­باشد و در ادامه سعی بر ارائه راهکارهایی مناسب جهت کاهش             فساد اداری در بانک ملی ایران دارد. پژوهش حاضر این پرسش را بررسی می­کند که آیا رسمیت، پیچیدگی و تمرکز بر میزان فساد اداری موثر است.

پس از مطالعه تحقیقات انجام شده در زمینه فساد و ساختار سازمانی در داخل و خارج از کشور و همچنین مذاکره با خبرگان و مدیران بانک ملی ایران، عوامل موثر بر فساد اداری شناسایی و به هفت گروه مفهومی دسته بندی شده­اند. در مرحله بعد با تحقیقات پیمایشی عوامل ساختاری مؤثر بر ساختار سازمانی مورد ارزیابی قرار گرفت. جامعه آماری در این تحقیق را كاركنان بانک ملی ایران در سطح ستاد و شعب شهر تهران تشكیل می‌دهند. روش نمونه‌گیری تحقیق، تصادفی ساده و حجم نمونه آن 246 نفر از كاركنان می‌باشد.به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها، از آزمون‏های مختلف آماری شامل: آزمون میانگین، تحلیل واریانس یکطرفه و پایایی استفاده شده است.

یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد كه عوامل بالا بودن رسمیت، پیچیدگی عمودی وتمرکز زیاد و محیط بیرونی بی ثبات سازمان زمینه ساز بروز فساد اداری می گردد و استفاده مؤثر از تکنولوژی روز، بالابودن فرهنگ سازمانی و بالابودن فرهنگ سازمان و توجه به منابع انسانی در كاهش فساد كاركنان شاغل در بانک ملی ایران مؤثر است.

مقدمه:

به اعتقاد اكثر متفكران ، فساد یك بیماری انكارناپذیر در همه حكومت هاست و آغاز اقدامات فسادآمیز مربوط به زمان حال نیست بلكه تاریخ آن به قدمت جهان است. از این رو قدمت فساد به اندازه قدمت مفهوم دولت است. (ربیعی، 1383، 15) مطالعه تاریخ تمدن‌های باستان نیز بیانگر این است که فساد در جوامع بشری قدمتی به اندازه تمدن داشته و اکنون نیز یکی از مسائل مبتلا به کشورهای جهان می‌باشد. فسادنابسامانی‌های بسیاری برای جوامع بشری به دنبال داشته و جنگ‌های پی‌در پی، خشونتهاو قیام علیه تمدن‌های حاکم، از بین رفتن سازمان‌ها و در هم ریختن جوامع همیشه ناشی از فساد بوده است. در مجموع، فساد در کنار بقیه عوامل، از عوامل مهم فروپاشی تمدن‌ها بوده است. در طی قرون و اعصار، همواره رابطه معکوسی بین استفاده درست و بجااز قدرت و قلمرو گسترش فساد وجود داشته است و زمانی که از قدرت به طور مطلوب استفاده می‌شد، میزان فساد کاهش می‌یافته است. امروزه تأکید کشورهای مختلف برای پیشگیری از فساد، بر سه رکن اصلی آموزش کارکنان، انتخاب افراد بر اساس شایستگی وبالاخره اصلاح نظام‌های عملیاتی و مکانیزه کردن آن، باعث شده است که مبارزه بافساد، شکل اصولی و علمی خود را طی نماید. بررسى هاى بین المللى نشان مى دهد كه هر اندازه كشورى فاسدتر باشد، كسب و كار در آن دشوارتر است و فعالان اقتصادى با موانع بیشترى روبرو هستند. در این راستا، بررسی جنبه‌های گوناگون فساد اداری می‌تواند ضمن کمک به شناخت این موضوع و ارائه دید جدیدی نسبت به معضل فساد اداری در سازمان‌ها، به روابط درون و برون سازمانی کارکنان کمک شایان توجهی داشته باشد. این تحقیق به دنبال پاسخ به این سؤال که ساختار سازمانی مناسب در جهت کاهش فساد اداری کدام است، سامان خواهد یافت.

با توجه به طبقه بندی تحقیقات، این تحقیق بر اساس هدف، از نوع اکتشافی و توسعه­ای، بر اساس نحوه گردآوری داده ها (روش تحقیق) تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی و براساس مکان مطالعه از نوع میدانی است که در جامعه مدیران ارشد و کارشناسان بانك ملی ایران به گردآوری اطلاعات پرداخته است.

یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد كه عوامل بالا بودن رسمیت، پیچیدگی عمودی وتمرکز زیاد و محیط بیرونی بی ثبات سازمان زمینه ساز بروز فساد اداری می گردد و استفاده مؤثر از تکنولوژی روز، بالابودن فرهنگ سازمانی و بالابودن فرهنگ سازمان و توجه به منابع انسانی در كاهش فساد كاركنان شاغل در بانک ملی ایران مؤثر است.

فصل اول: ضرورت و کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

رویکرد اصلی این تحقیق با توجه به تاثیر متقابل ابعاد مختلف ساختار سازمانی و فساد بر آن توجه دارد که بهبود و اصلاح ساختار سازمانها در جهت کاهش فساد اداری در سازمانهای کنونی ضروری می باشد. تجربیات به دست آمده از کشورهای مختلف نشانگر آن است که فساد امری پیچیده، پنهان و متنوع است. از این رو مبارزه با آن نیز باید امری مستمر، طولانی و پیچیده باشد. اصطلاح فساد اداری که آن را در برابر سلامت اداری به کار می برند مدت زیادی است که مورد توجه اندیشمندان و صاحبنظران مختلف قرار گرفته است که وجه اشتراک اغلب تعاریف ارائه شده درباره فساد دستگاههای دولتی را می توان رشوه و سوءاستفاده از موقعیتهای شغلی برای نفع شخصی دانست. (کیا- 2)

از آنجائیکه فساد اداری می تواند تاثیر زیادی روی حرکت توسعه سازمانها بگذارد و بنا بر اهمیتی که ساختار سازمانی مناسب به عنوان یکی از مهمترین عوامل پیشگیری کننده از بروز فساد اداری دارد ولی تاکنون به طور جدی به آن پرداخته نشده است، این مطالعه تلاش دارد تا با برجسته نمودن نقش ساختار سازمانی مناسب، زمینه سازی برای افزایش شناخت مدیران سازمانها و شرکتها در جهت پیشگیری از بروز پدیده ای نامطلوب به نام فساد اداری به وجود آورد.

در این فصل، جهت آشنایی کلی خواننده، موضوع تحقیق، مسأله اصلی تحقیق، روش تحقیق، ضرورت و اهمیت تحقیق، جمع آوری داده ها و شمای کلی و طرح تحقیق به طور کلی و خلاصه بیان می شود.

1-2- بیان مساله پژوهش

اغلب كشورها برای مقابله با فساد تدوین استراتژی انجام می دهند .موضوع فساد برای دولت و نظام جمهوری نیز مانند سایر كشورها از اهمیت بالائی برخوردار است. مطالعات نشان می دهد كه عوامل مؤثری بركاهش فساد اثرگذارند مثل: فرهنگ، تكنولوژی ،‌ساختار سازمانی و …

در این پژوهش به بررسی رابطه بین ساختار سازمانی و فساد اداری پرداخته می­شود ودر نهایت بهترین ساختار سازمانی مناسب در جهت كاهش فساد اداری را پیشنهاد داده می­شود. مطالعات پیشین بیشتر عوامل بیرونی و فردی و رابطه آن با فساد را مورد بررسی قرار داده اند و در زمینه عوامل سازمانی مطالعات کمی صورت گرفته است. مطالعات ما نشان دادند که عوامل فرهنگی و فن آوری اطلاعات از عوامل سازمانی در چند مورد مطالعه صورت گرفته است. این تحقیق وجهی دیگر از عوامل سازمانی تحت عنوان ساختار را مورد بررسی قرار داده که تحقیقی در این زمینه مشاهده نگردید.ساختار سازمانی تصریح می‌كند وظایف چگونه تخصیص داده شوند، چه كسی به چه كسی گزارش بدهد و ساز و كارهای هماهنگی رسمی و همچنین الگوهای تعاملی كه باید رعایت شوند كدامند. ساختار[1] را به عنوان یكی از اجزاء سازمان كه از عنصر پیچیدگی[2]، رسمیت[3] و تمركز[4] تشكیل شده، تعریف می‌كنیم.«پیچیدگی» حدود تفكیك درون سازمان را نشان می‌دهد. همچنین به میزان تخصص‌گرائی، تقسیم كار و تعداد سطوح در سلسله مراتب سازمان اشاره کرده و حد و حدودی كه واحدهای سازمانی از لحاظ جغرافیایی پراكنده شده‌اند را نیز تصریح می‌كند. البته پیچیدگی یك اصطلاح نسبی است. حدی كه یك سازمان برای جهت‌دهی رفتار كاركنانش، به قوانین و مقررات و رویه‌ها متكی است “رسمیت” نام دارد.تمركز به جایی كه اختیار تصمیم‌گیری در آنجا متمركز است، اشاره دارد. در برخی سازمان‌ها تصمیم‌گیری به شدت متمركز است. مسائل و مشكلات به بالای هرم سازمانی منتقل شده و مدیران ارشد اجرائی، اقدام مناسب برای حل آنها برمی‌گزینند. طبق تعریف بانك جهانی و سازمان شفافیت بین الملل، فساد سوء استفاده از اختیارات دولتی (قدرت عمومی) برای كسب منافع شخصی (خصوصی) است. این تعریف مورد توافق عمومی در جهان است و بطور ضمنی فرض شده است كه مجموعه­ای از قوانین و ضوابط مدون اداری وجود دارد چارچوب فعالیت های مجاز اداری را تعیین می كند. هرگونه رفتار اداری كه مغایر با این قوانین باشد و در آن انتفاع شخصی مطرح باشد فساد اداری تلقی می‌شود. فساد در جامعه نسبی است و با نظام ارزشی هر جامعه تعریف می شود. در این تحقیق سعی بر این است كه به بهترین استراتژی برای طراحی ساختار سازمانی مناسب جهت كاهش فساد اداری در سازمانهای ایران برسیم.

– سوال اصلی تحقیق:

ساختار سازمانی مناسب كه منجربه كاهش فساد اداری می شوند كدامند؟