2-2- پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………………… 26

 

2-2-1- پژوهش­ها پیرامون تولید علم ایران در سطح پژوهشگران………………………… 26

 

2-2-2- پژوهش­های پیرامون بهره­وری علمی………………………………………………………….. 29

 

2-2-2-1- با استفاده از شاخص­های بهره­وری علمی………………………………………………. 29

 

2-2-2-2- با استفاده از مدل­های بهره­وری علمی…………………………………………………… 32

 

2-2-3- جمع­بندی…………………………………………………………………………………………………….. 35

 

2-3- پرسش­های اساسی پژوهش………………………………………………………………………………….. 35

 

2-3- 1- پرسش­های فرعی پژوهش………………………………………………………………………….. 36

 

2-4- تعاریف مفهومی و عملیاتی پژوهش……………………………………………………………………… 36

 

2-4-1-تعاریف مفهومی………………………………………………………………………………………………. 36

 

2-4-2- تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………. 37

 

 

 

فصل سوم: روش­شناسی پژوهش

 

3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 40

 

3-2- روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………………. 40

 

3-3- جامعه پژوهش……………………………………………………………………………………………………….. 40

 

3-3-1- طول حیات علمی پژوهشگران ایرانی…………………………………………………………. 41

 

3-3-2- حوزه­های مورد بررسی…………………………………………………………………………………. 45

 

3-4- روش و ابزار گردآوری داده……………………………………………………………………………………. 46

 

3-5- جزئیات مراحل گردآوری داده‌ها…………………………………………………………………………… 46

 

3-5-1- شناسایی تولیدات علمی ایران…………………………………………………………………….. 46

 

3-5-2- شناسایی نویسندگان ایرانی…………………………………………………………………………. 46

 

3-5-3- رده­بندی موضوعی نویسندگان……………………………………………………………………. 48

 

3-6- روش آماری تجزیه و تحلیل داده­ها……………………………………………………………………… 49

 

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته­ها

 

4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 53

 

4-2- سرانه انتشار پژوهشگران ایرانی……………………………………………………………………………. 53

 

4-2-1- شمار انتشارات……………………………………………………………………………………………… 53

 

4-2-2- شمار پژوهشگران…………………………………………………………………………………………. 55

 

4-2-3- سرانه انتشار پژوهشگران ایرانی به طور کلی……………………………………………… 55

 

4-2-4- سرانه انتشار پژوهشگران ایرانی در رده­های موضوعی……………………………….. 56

 

4-2-4-1- مقایسه سرانه انتشار پژوهشگران ایرانی در رده­های موضوعی…………. 56

 

4-2-5- سرانه انتشار پژوهشگران ایرانی در گروه­های آموزشی……………………………… 59

 

4-2-5-1- مقایسه سرانه انتشار پژوهشگران ایرانی در گروه­های آموزشی………… 61

 

4-3- بررسی طول حیات علمی پژوهشگران ایرانی……………………………………………………… 62

 

4-3-1- مقایسه طول حیات علمی پژوهشگران ایرانی در رده­های موضوعی و گروه­های آموزشی        64

 

4-4- بررسی طول فعالیت علمی پژوهشگران ایرانی……………………………………………………. 68

 

4-4-1- مقایسه طول فعالیت علمی پژوهشگران ایرانی در رده­های موضوعی………. 69

 

4-4-2- مقایسه طول فعالیت علمی پژوهشگران ایرانی در گروه­های آموزشی……… 71

 

4-5- بررسی نرخ انتشار پژوهشگران ایرانی………………………………………………………………….. 73

 

4-5-1- مقایسه نرخ انتشار پژوهشگران ایرانی در رده­های موضوعی…………………….. 73

 

4-5-2- مقایسه نرخ انتشار پژوهشگران ایرانی در گروه­های آموزشی……………………. 75

 

4-6- بررسی نرخ انتشار بهنجارشده پژوهشگران ایرانی……………………………………………….. 77

 

4-6-1- مقایسه نرخ انتشار بهنجارشده در رده­های موضوعی…………………………………. 77

 

4-6-2- مقایسه نرخ انتشار بهنجار شده پژوهشگران ایرانی در گروه­های آموزشی.. 79

 

4-7- رتبه­بندی پژوهشگران ایرانی به لحاظ نرخ انتشار………………………………………………. 81

 

4-8- رتبه­بندی پژوهشگران ایرانی به لحاظ نرخ انتشار بهنجارشده…………………………… 82

 

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری

 

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 85

 

5-2- وضعیت کلی رشته­ها…………………………………………………………………………………………….. 85

 

5-3- پرسش نخست پژوهش: سرانه انتشار پژوهشگران ایرانی در بازه زمانی 1991- 2011، در رشته­های مختلف چگونه است؟………………………………………………………………………………………………………………………………… 87

 

 

5-4- پرسش دوم پژوهش: آیا بین طول حیات علمی پژوهشگران ایرانی در بازه زمانی 1991 – 2011، در رشته­های مختلف اختلاف معناداری وجود دارد؟………………………………………………………………………………………… 91

 

5-5- پرسش سوم پژوهش: آیا بین طول فعالیت علمی پژوهشگران ایرانی در بازه زمانی 1991 – 2011، در رشته­های مختلف اختلاف معناداری وجود دارد؟…………………………………………………………………………… 94

 

5-6- پرسش چهارم پژوهش: آیا بین نرخ انتشار پژوهشگران ایرانی در بازه زمانی 1991 – 2011، در رشته­های مختلف اختلاف معناداری وجود دارد؟………………………………………………………………………………………… 97

 

5-7- پرسش پنجم پژوهش: آیا بین نرخ انتشار بهنجارشده پژوهشگران ایرانی در بازه زمانی 1991 – 2011، در رشته­های مختلف اختلاف معناداری وجود دارد؟…………………………………………………………………………… 99

 

5-8- پرسش فرعی پژوهش: رتبه­بندی پژوهشگران ایرانی بر اساس نرخ انتشار در بازه زمانی 1991 – 2012 چگونه است؟………………………………………………………………………………………………………………………………………… 101

 

5-9- پرسش فرعی پژوهش: رتبه­بندی پژوهشگران ایرانی بر اساس نرخ انتشار بهنجارشده در بازه زمانی 1991 – 2012 چگونه است؟………………………………………………………………………………………………………………….. 102

 

5-10- نتیجه­گیری……………………………………………………………………………………………………….. 103

 

5-11- پیشنهادهای کاربردی………………………………………………………………………………………. 104

 

5-12- پیشنهادهایی برای پژوهش­های آینده……………………………………………………………. 105

 

 

 

فهرست منابع

 

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………. 106

 

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………. 110

 

پیوست…………………………………………………………………………………………………. 114

 

 

 

فهرست جدول­ها

 

جدول 2-1- فراوانی نویسندگان و مقالات……………………………………………………………………………. 18

 

جدول 3-1- وضعیت تولید علم پژوهشگران در گروه­های با طول حیات علمی متفاوت…. 42

 

جدول3-2- نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین انتشارات و سال در میان پژوهشگران با طول حیات علمی متفاوت   43

 

جدول 4-1- توزیع انتشارات، پژوهشگران و سرانه انتشار در رده­های موضوعی……………….. 54

 

جدول 4-2- سرانه انتشار پژوهشگران ایرانی به طور کلی………………………………………………….. 56

 

جدول 4-3- آزمون کروسکال-والیس برای مقایسه سرانه انتشار پژوهشگران ایرانی در رده­های موضوعی مختلف        57

 

جدول 4-4- رده­های موضوعی دارای سرانه انتشار متفاوت معنادار در آزمون یو-مان-ویتنی 58

 

جدول 4-5- گروه­های آموزشی دارای بیشترین و کمترین سرانه انتشار…………………………… 60

 

جدول 4-6- آزمون ولش برای مقایسه سرانه انتشار پژوهشگران ایرانی در گروه­های آموزشی مختلف  61

 

جدول 4-7- گروه­های آموزشی دارای سرانه انتشار متفاوت معنادار در آزمون تعقیبی گیمز-هاول     62

 

جدول 4-8- آزمون کروسکال-والیس برای مقایسه طول حیات علمی پژوهشگران ایرانی در رده­های موضوعی مختلف  65

 

جدول 4-9- رده­های موضوعی دارای طول حیات علمی متفاوت معنادار در آزمون یو-مان- ویتنی     66

 

جدول 4-10- آزمون کروسکال-والیس برای مقایسه طول فعالیت علمی پژوهشگران ایرانی در رده­های موضوعی مختلف        69

 

جدول 4- 11- رده­های موضوعی دارای طول فعالیت علمی متفاوت معنادار در آزمون یو-مان-ویتنی  70

 

جدول 4-12- آزمون ولش برای مقایسه طول فعالیت علمی پژوهشگران ایرانی در گروه­های آموزشی مختلف  72

 

جدول 4-13- گروه­های آموزشی دارای طول فعالیت علمی متفاوت معنادار در آزمون تعقیبی گیمز-هاول     73

 

جدول 4-14- آزمون کروسکال-والیس برای مقایسه نرخ انتشار پژوهشگران ایرانی در رده­های موضوعی مختلف         74

 

جدول 4-15- رده­های موضوعی دارای نرخ انتشار متفاوت معنادار در آزمون یو-مان-ویتنی 75

 

جدول 4-16- آزمون ولش برای مقایسه نرخ انتشار پژوهشگران ایرانی در رشته­های مختلف 76

 

جدول 4-17- گروه­های آموزشی دارای نرخ انتشار متفاوت معنادار در آزمون تعقیبی گیمز-هاول      76

 

جدول 4-18- آزمون کروسکال-والیس برای مقایسه نرخ انتشار بهنجارشده پژوهشگران ایرانی در رده­های موضوعی مختلف     77

 

جدول 4-19- رده­های موضوعی دارای نرخ انتشار بهنجارشده متفاوت معنادار در آزمون یو-مان-ویتنی         78

 

جدول 4-20- آزمون ولش برای مقایسه نرخ انتشار بهنجارشده پژوهشگران ایرانی در گروه­های آموزشی مختلف        80

 

جدول 4-21- گروه­های آموزشی دارای نرخ انتشار بهنجارشده متفاوت معنادار در آزمون تعقیبی گیمز-هاول  80

 

جدول 4-22- پژوهشگران ایرانی دارای کمترین و بیشترین نرخ انتشار…………………………… 82

 

جدول 4-23- پژوهشگران ایرانی دارای کمترین و بیشترین نرخ انتشار بهنجارشده……….. 83

 

جدول 1- سرانه انتشار گروه­های آموزشی مختلف……………………………………………………………. 115

 

جدول 2- آزمون کولموگروف- اسمیرنوف جهت سنجش نرمال بودن توزیع داده­ها در هر رده موضوعی         117

 

جدول 3- آزمون کولموگروف- اسمیرنوف جهت سنجش نرمال بودن توزیع داده­ها در هر گروه آموزشی به لحاظ طول حیات علمی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 119

 

جدول 4- آزمون کروسکال-والیس برای مقایسه طول فعالیت علمی پژوهشگران ایرانی با طول حیات علمی 21 سال در رده­های موضوعی مختلف…………………………………………………………………………………………………………………… 120

 

جدول 5- رده­های موضوعی دارای طول فعالیت علمی متفاوت معنادار در آزمون  یو-مان-ویتنی       120

 

جدول 6-  آزمون ولش برای مقایسه طول فعالیت علمی پژوهشگران ایرانی با طول حیات علمی 21 سال در گروه­های آموزشی مختلف…………………………………………………………………………………………………………………………………… 122

 

جدول 7-  گروه­های آموزشی دارای طول فعالیت علمی متفاوت معنادار در آزمون تعقیبی گیمز-هاول         122

 

جدول 8- رتبه­بندی پژوهشگران ایرانی به لحاظ نرخ انتشار……………………………………………. 123

 

جدول 9- رتبه­بندی پژوهشگران ایرانی به لحاظ نرخ انتشار بهنجارشده………………………… 125

 

جدول 10- میانگین طول فعالیت علمی پژوهشگران ایرانی به تفکیک رده­های موضوعی 127

 

جدول 11- میانگین طول فعالیت علمی پژوهشگران ایرانی به تفکیک گروه­های آموزشی 128

 

جدول 12- میانگین طول حیات علمی پژوهشگران ایرانی به تفکیک رده­های موضوعی 130

 

جدول 13- فراوانی و درصد پژوهشگران ایرانی به تفکیک طول حیات علمی……………….. 130

 

جدول 14- فراوانی پژوهشگران ایرانی با طول حیات علمی 21 سال به تفکیک گروه­های آموزشی     131

 

 

 

فهرست نمودارها

 

نمودار 2-1- مدل لوتکا برای فراوانی نویسندگان و مقالات برای جدول 2-1. 19

 

نمودار 2-2- توزیع تجمعی لگاریتمی شمار تولیدات بر حسب شمار پژوهشگران……………  23

 

نمودار 3-1- تحلیل رگرسیون تعداد انتشارات بر حسب سال در پژوهشگران با طول حیات علمی 8- 14 سال 44

 

نمودار 3-2- تحلیل رگرسیون تعداد انتشارات بر حسب سال در پژوهشگران با طول حیات علمی 15- 21 سال  44

 

نمودار 4-1- فراوانی تولید علم پژوهشگران با طول حیات علمی 15-21 سال…………………. 63

 

نمودار 4-2- فراوانی تولید علم پژوهشگران با طول حیات علمی 21 سال………………………… 64

 

نمودار 4-3- طول فعالیت علمی پژوهشگران با طول حیات علمی 15-21 سال   68

 

چکیده

 

هدف از پژوهش حاضر مقایسه بهره­وری علمی پژوهشگران ایرانی در رشته­های مختلف در بازه زمانی 1991-2011 بر اساس شاخص­های سرانه انتشار و نرخ انتشار است. روش پژوهش، پیمایشی با رویکرد علم­سنجی است. نمونه پژوهش را آن دسته از نویسندگان مسؤول ایرانی تشکیل می­دهند که انتشارات آنان در سال­ 1991 در نمایه­نامه استنادی علوم واقع بر پایگاه وب­آو­ساینس نمایه شده­اند و دست کم در یک سال از سال­های پس از آن (تا سال 2011) حداقل یک اثر دیگر در پایگاه­های مذکور داشته باشند.

 

95 پژوهشگر ایرانی فعال در عرصه تولید علم در سال 1991 شناسایی شدند. با حذف 14 تن که به دلیل رکود در تولید علم یا پایان حیات علمی، به زودی از چرخه فعالیت خارج شده­اند شمار پژوهشگران فعال در سال 1991 به 81 تن رسید. سرانه انتشار پژوهشگران ایرانی در طول بازه زمانی 21 ساله به طور کلی 07/51 است. نتایج آزمون­ها نشان داد که میان سرانه انتشار رده­های موضوعی و گروه­های آموزشی مختلف اختلاف معناداری وجود دارد. همچنین میان طول حیات علمی پژوهشگران رده­های موضوعی مختلف اختلاف معناداری وجود دارد اما میان طول حیات علمی پژوهشگران گروه­های آموزشی مختلف اختلاف معناداری وجود ندارد. همچنین، پژوهش حاضر، برای نخستین بار «نرخ انتشار بهنجار شده بر اساس طول فعالیت علمی پژوهشگران» را به عنوان شاخصی برای سنجش عملکرد پژوهشگران در طول زمان به کار گرفت. میان رده­­های موضوعی و گروه­های آموزشی مختلف به لحاظ طول فعالیت علمی اختلاف معناداری وجود دارد. میان نرخ انتشار پژوهشگران ایرانی در رده­های موضوعی و گروه­های آموزشی مختلف نیز اختلاف معناداری وجود دارد و این اختلاف تنها به اختلاف دو رده موضوعی شیمی و علوم کشاورزی با برخی دیگر از رده­ها؛ و گروه­ آموزشی شیمی باز می­گردد. علاوه بر آن، میان نرخ انتشار بهنجارشده پژوهشگران ایرانی در رده­های موضوعی و گروه­های آموزشی مختلف اختلاف معناداری وجود دارد.