انتخاب شغل و عوامل مؤثر بر آن …………………………………………………………………………………………….24

 

وضعیت جسمانی ………………………………………………………………………………………………………………………………….25

 

استعداد …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..25

 

امکانات فردی و اجتماعی ……………………………………………………………………………………………………………………..25

 

خودپنداره ……………………………………………………………………………………………………………………………26

 

خانواده ……………………………………………………………………….26

 

انتخاب شغل و مشکلات مربوط به آن ………………………………………………………………………………………………………………………………30

 

نظریه های مربوط به انتخاب شغل و حرفه ………………………………………………………………………………………………………………………31

 

الگوی رشدی گینزبرگ………………………………………………………………………………………………………………………………….31

 

نظریه کسب منزلت (بلو و دانکن) ……………………………………………………………………………………………………………………………………..31

 

نظریه رو ………………………………………………………………………………………………………………………………………..32

 

دیدگاه بوردین، نیچمن، سیگل ……………………………………………………………………………………………………………..33

 

دیدگاه روانکاوی………………………………………………………………………………………………………………………………………34

 

نظریه بلا و سایرین ……………………………………………………………………………………………………………………………………34

 

الگوی چند محوری شفیع آبادی………………………………………………………………………………………………………………………………………..34

 

تحقیقات انجام شده در ایران ……………………………………………………………………………………………………………..35

 

تحقیقات انجام شده در خارج از کشور ……………………………………………………………………………………………………………………………..38

 

فصل سوم : روش تحقیق

 

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….43

 

جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………………………………………………43

 

نمونه و روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………………………….43

 

ابزار جمع آوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………………………….44

 

روش اجرای تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………..44

 

روش تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………………………………………………………………45

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

 

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..46

 

یافته ها ……………………………………………………………………………………………………………………………………46

 

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

 

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………78

 

جمع بندی و نتیجه گیری نهایی ………………………………………………………………………………………………………………………………………89

 

محدودیت های پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………..90

 

پیشنهادها ……………………………………………………………………………………………………………………….90

 

پیشنهادهای پژوهشی ……………………………………………………………………………………………………………………….90 پیشنهادهای کاربردی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..90

 

منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………………….92

 

منابع لاتین …………………………………………………………………………………………………………………97

 

پیوست ……………………………………………………………………………………………………………………………………………100

 

فهرست جداول

 

جدول1-4 ویژگیهای جمعیت شناختی گروه نمونه (دانش آموزان) ………………………………………………………………………………46

 

جدول 2-4 ویژگیهای جمعیت شناختی گروه نمونه (مادران) …………………………………………………………………………………………47

 

جدول 3-4 میزان شناخت دانش آموزان از رشته های تحصیلی در دبیرستان ودانشگاه ………………………………………………..48

 

جدول 4-4 نظر دانش آموزان در مورد رشته ادبیات و علوم انسانی ……………………………………………………………………………….49

 

جدول 5-4 نظر دانش آموزان در مورد رشته ریاضی فیزیک …………………………………………………………………………………………..50

 

جدول 6-4 نظر دانش آموزان در مورد رشته علوم تجربی ………………………………………………………………………………………………51

 

جدول 7-4 نظر دانش آموزان در مورد رشته فنی و حرفه ای و نظری …………………………………………………………………………..52

 

جدول 8-4 رشته های تحصیلی منتخب دانش آموزان در دبیرستان و دانشگاه ……………………………………………………………..53

 

جدول 9-4 دلایل انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان در دبیرستان ……………………………………………………………………………54

 

جدول 10-4 دلایل انتخاب رشته تحصیلی در دانشگاه …………………………………………………………………………………………………..56

 

جدول 11-4 میزان آگاهی دانش آموزان از شرایط ورود به رشته تحصیلی در دبیرستان و دانشگاه……………………………..57

 

جدول 12-4 میزان تحقیق دانش آموزان در مورد رشته تحصیلی در دبیرستان و دانشگاه …………………………………………..58

 

جدول13-4 منابع اطلاعات دانش آموزان در مورد رشته تحصیلی در دبیرستان و دانشگاه…………………………………………….59

 

جدول14-4 نظر والدین در مورد انتخاب رشته تحصیلی فرزند در دبیرستان از دیدگاه دانش آموز………………………………60

 

جدول 15-4 نظر والدین در مورد انتخاب رشته تحصیلی فرزند در دانشگاه از دیدگاه دانش آموز ………………………………..62

 

جدول 16-4 میزان هماهنگی والدین در مورد انتخاب رشته فرزند در دبیرستان و دانشگاه از دیدگاه دانش آموز………..63

 

 

جدول 17-4 میزان هماهنگی دانش آموزان با والدینشان در مورد انتخاب رشته در دبیرستان و دانشگاه……………………..63

 

جدول18-4 مقایسه اختلاف نظر دانش آموز با والدین در زمینه انتخاب رشته در دبیرستان و دانشگاه…………………………64

 

جدول 19-4 میزان اهمیت دادن فرزندان به نظر والدینشان در انتخاب رشته تحصیلی ………………………………………………..65

 

جدول 20-4 افراد مهم برای دانش آموزان و مادر در انتخاب رشته تحصیلی ……………………………………………………………….66

 

جدول 21-4 گرایشات تحصیلی مادر و پدر برای فرزند از دیدگاه مادر ………………………………………………………………………….67

 

جدول 22-4 دلایل انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر مادر در دبیرستان ……………………………………………………………………….68

 

جدول 23-4 دلایل انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر پدر در دبیرستان از دیدگاه مادر ………………………………………………..69

 

جدول 24-4 گرایشات شغلی مادر و پدر برای فرزند . از دیدگاه مادر……………………………………………………………………………..70

 

جدول 25-4 دلایل انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر مادر در دانشگاه …………………………………………………………………………..71

 

جدول 26-4 دلایل انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر پدر در دانشگاه از دیدگاه ……………………………………………………………72

 

جدول 27-4 میزان هماهنگی والدین و فرزندان در مورد انتخاب رشته تحصیلی از دیدگاه مادر ………………………………..73

 

جدول 28-4 اشتراک نظر والدین در مورد انتخاب رشته تحصیلی فرزند ……………………………………………………………………….73

 

جدول 29-4 ارزیابی نقش والدین در تصمیم گیری انتخاب رشته تحصیلی فرزند ………………………………………………………..74

 

جدول 30-4 آرزوهای شغلی والدین از دیدگاه مادر ………………………………………………………………………………………………………..75

 

جدول31-4 میزان تأثیر آرزوهای شغلی والدین در انتخاب رشته تحصیلی فرزند ………………………………………………………….7

 

چکیده :

 

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان همسویی گرایشات تحصیلی و شغلی فرزندان با آرزوهای تحصیلی و شغلی والدین (مادران)، صورت گرفت. روش پژوهش کیفی می باشد و از الگوی نظریه زمینه ای استفاده شد. جامعه آماری پژوهش را دانش آموزان سال اول متوسطه مجتمع آموزشی شهید قرچه لو، شهرستان پاکدشت مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 94-93 و نیز مادرانشان، تشکیل دادند. ابزار اصلی پژوهش، مصاحبه نیمه ساخت یافته بود که زیر نظر اساتید دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی طراحی شد. به روش نمونه گیری هدفمند، با 23 نفر از دانش آموزان و همچنین 17 نفر از مادران آنها مصاحبه انجام شد. پس از تحلیل محتوای مصاحبه ها، نتایج زیر بدست آمد.

 

تقریبا نیمی از دانش آموزان (47.82%) با مادرانشان و 30.43% با پدرانشان در زمینه گرایشات تحصیلی همسویی داشتند و 30.43% با مادرانشان و 17.39% با پدرانشان در زمینه گرایشات شغلی همسویی داشتند.اکثر دانش آموزان به رشته علوم تجربی و شغل پزشکی گرایش داشتند. باور به مستعد بودن در رشته انتخابی و علاقه مند بودن به دروس، جزء بیشترین دلایل دانش آموزان برای انتخاب رشته در دبیرستان و علاقه شخصی جزء بیشترین دلایل آنها برای انتخاب رشته دانشگاهی مورد نظر بود. اکثر دانش آموزان، منابع اطلاعاتی خود را در مورد رشه دبیرستان، افراد دارای رشته مورد نظر و اکثر آنها منابع اطلاعاتی خود را برای رشته دانشگاهی، اقوام شاغل در رشته مورد نظر، عنوان نمودند و نقش مشاور برای آنها کمرنگ بود ولی برای مادران مشاور در انتخاب رشته فرزندشان مهم بود . تقریبا به یک میزان، دانش آموزان با والدینشان در مورد انتخاب رشته در دبیرستان و دانشگاه، دارای اختلاف نظر و فاقد اختلاف نظر بودند. اکثر دانش آموزان بیان نمودند که بین والدینشان در خصوص انتخاب رشته شان، اختلاف نظری وجود ندارد. اکثر دانش آموزان اظهار نمودند که در انتخاب رشته خود، مستقل عمل می کنند و تحت تآثیر نظرات والدینشان، اگر مخالف نظرشان باشد، قرار نمی گیرند. اکثر مادران ابراز نمودند که بین خود و همسرانشان در زمینه انتخاب رشته فرزندشان، اشتراک نظر وجود دارد و همچنین نقش خود و همسرانشان را در تصمیم گیری انتخاب رشته فرزندشان مهم دانستند و اکثر آنها، دارای آرزوی شغلی و همسرانشان فاقد آرزوی شغلی بودند و اکثر مادران و همسرانشان، معتقد بودند که آرزوهایشان تأثیری در انتخاب رشته فرزندشان ندارد.

 

مقدمه :

 

شغل فرد عامل اصلی در داستان زندگی اوست و تا حدود زیادی تعیین کننده ی امید و نا امیدی در زندگی روزانه است. از طریق کار، شیوه هایی که فرد، هویت فردی اش را ابراز می کند، آماده شده و منابع مالی جمع آوری می گردد ( نیومن[1]،2003 به نقل از زونکر[2]،2006،ترجمه نظری،1388).

 

انتخاب نادرست شغل، عواقبی برای توسعه ملی دارد. در هر جامعه کیفیت کارگران و همچنین میزان رضایت شغلی به طور مستقیم یا غیر مستقیم منجر به ثبات اقتصادی و اجرای هموار امور جاری کشور می شود. اگر افراد قادر به کسب رضایت از شغل خود نباشند، مجموعه این سرخوردگی ها همراه با کاهش در بهره وری افراد و آشفتگی مدنی، تحقق اهداف را خنثی می نماید. شغل یک روش زندگی است که تعیین کننده قالبهای شخصیت فرد، موقعیت اجتماعی فرد، درآمد، سبک زندگی، انتخاب دوست و سلامت روانی و جسمانی است و این نشان می دهد که انتخاب شغل رابطه قانع کننده ای با سراسر سبک زندگی یک فرد دارد (یورو، آنتونی، سانی و بیمبو[3]،2012).

 

بر اساس نظریه هالند مردم تمایل دارند شغلی را انتخاب کنند که با شخصیت آنان هم خوانی داشته باشد. علاوه بر آن اگر فرد قادر باشد شغل و حرفه ای را انتخاب کند که با شخصیت وی هم خوانی داشته باشد ، احتمال اینکه در کار خود خوشحال باشد و به کارش نیز برای مدتی طولانی ادامه دهد بیشتر است (فلاح و داودآبادی،1389).

 

تصمیم گیری حرفه ای اشتباه می تواند شادی فرد را از بین برده و منجر به نازسازگاری های حرفه ای شود. تصمیم نا مناسب حرفه ای نه تنها به فرد بلکه به کل جامعه آسیب می رساند. پس تجهیز دانش آموز به مهارتهای تصمیم گیری حرفه ای بسیار ضروری است (ورای، ا هیولی،2009[4]).

 

بی تردید دوره آموزش متوسطه یکی از مهمترین و حساس ترین مراحل تحصیلات رسمی بشمار می رود زیرا در این دوره است که بخش بزرگی از استعدادهای اختصاصی نوجوانان بروز کرده ، قدرت یادگیری آنان به حد اعلا ی خود رسیده ، کنجکاوی آنان جهت معینی یافته و مسایل جدید زندگی مانند انتخاب رشته ،انتخاب حرفه و شغل ، اداره خانواده و مسائلی از این دست ذهن آنها را به خود مشغول می سازد. این دوره از لحاظ مبانی فلسفی، زیستی، روانی و اجتماعی نیز دوره بسیار مهمی بشمار می رود زیرا دوره ای است که آموزش عمومی را به آموزش عالی پیوند داده و گروه کثیری را برای ورود به جامعه و بازار کار مهیا می سازد. در واقع در بسیاری از کشورها از جمله ایران، این دوره منبع اصلی تربیت نیروی انسانی نیمه ماهر و ماهر بشمار رفته و بدین جهت تاثیر ویژه ای در میزان موفقیت برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد (مرادی و اخوان تفتی، 1392).

 

تنوع رشته های تحصیلی در آموزش متوسطه و آموزش عالی از یک طرف و دامنه وسیع مشاغل در جامعه امروز و ارتباط تحصیلات با شغل از طرف دیگر ایجاب می کند دانش آموزان برای آینده تحصیلی و شغلی خود بر اساس اطلاعات و علایق و استعدادهای شخصی برنامه ریزی صحیحی داشته باشند چرا که امروزه تحصیل و اشتغال مهم ترین مسایلی هستند که در آموزش و پرورش و سایر عرصه های اجتماعی و اقتصادی مطرح می باشند (امین بیدختی و دارایی،1390).

 

«تحصیلات، مقدمه اشتغال و آماده شدن برای ادای وظایف محوله به طور موفقیت آمیز است. اگر در جامعه ای مشاغل بر اساس تخصص و زمینه های آموزشی افراد به آنان واگذار شود، از گرفتاریهای آنان و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه به مقدار فراوانی کاسته می شود. چنانچه شغل فرد با تحصیلات او هماهنگ و همسو نباشد، وقت فرد و بودجه مملکت به هدر رفته است. از این رو ، به منظور نیل به خودکفایی و پیشگیری از اتلاف نیروها و امکانات مملکت، موکدا توصیه می شود که در گزینش افراد برای مشاغل مختلف به زمینه و نوع و میزان آموزش آنان توجه بیشتری مبذول گردد و از به کارگیری هر کس که واجد شرایط لازم نباشد جدا خودداری شود. اعتقاد به این نکته مهم و اساسی، ایجاب می کند که نیروی انسانی لازم برای احراز مشاغل مختلف در آینده برآورده شود و مراکز آموزشی با توجه به این نیازها به تربیت نیروی انسانی بپردازند. وجود نیروی انسانی متخصص و ماهر و استفاده بهینه و به موقع از آن مهمترین عامل موثر در رشد و حرکت جامه بسوی خودکفایی و شکوفایی محسوب می شود و هیچ مورد دیگری نمی تواند جایگزین آن شود. عوامل متعددی در انتخاب شغل دخیل هستند ،از جمله استعداد و علایق فرد ، شخصیت فرد و عوامل محیطی. عوامل محیطی نظیر فرهنگ خانواده و طبقه اجتماعی در انتخاب شغل فرد موثر می باشند. برخی از عوامل طبقه اجتماعی نظیر وضع اقتصادی فرد ، زمینه های قبلی خانوادگی و محل اقامت از عواملی هستند که در انخاب شغل تاثیر دارند» (شفیع آبادی،1387).

 

گاهی والدین انتظارات فوق العاده ای از فرزندان خود دارند و تمام شکست ها و جاه طلبی های خویش را از آنان می خواهند و یا کار و رشته ای که مورد علاقه آنان نیست به آنها تحمیل می کنند. کشمکشهای خانوادگی مخصوصاً با جوانان به شغل و کار آینده و موفقیت یا عدم موفقیت آنان در رشته تحصیلی و کار خاص مربوط می شود (احمدی،1387).

 

خانواده اولین آموزشگاهی است که کودکان در آن می توانند عادات مفید کار و رویه های سالم و مثبت را بیاموزند . نگرش والدین نسبت به کار و کار کردن الگویی است که نخستین سنگ بنای تعلیم و تربیت حرفه ای کودک می شود. کودکان در خانواده با فرصتهای متعددی برای یادگیری ارزشهای کار روبرو می شوند. نگرش و رویه شخص نسبت به کار وتحصیل ، از طریق رابطه با والدین ، معلمان ، دوستان ، صاحبان مشاغل ، تعامل در گفت و شنود عقاید ، فعالیتهای کاری و مشاغلی که می شناسند گسترش می یابد ( زندی پور،1391).

 

اتو[5](2000)، با بررسی «دیدگاه نوجوانان در نفوذ شغلی والدین» به این نتیجه رسید که والدین در توسعه شغلی نوجوانان ، بر ادراکات آنان نفوذ دارند و به عنوان منابعی برای مشاوره حرفه ای محسوب می شوند و نوجوانان برای ساخت برنامه حرفه ای خود اغلب به مادرانشان توجه می کنند.