1-1-مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

 

1-2-اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………… 3

 

1-3-هدف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………. 3

 

1-4-پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 3

 

1-5-روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….. 4

 

1-6- روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………….. 4

 

1-7- سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 4

 

 

 

 

 

فصل دوم: زندگی نامه، آثار ، سبك شناسی اثر و نكاتی از رسم الخط

 

2-1-زندگی نامه…………………………………………………………………………………………………………………. 6

 

2-2-آثار………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

 

2-3-سبك شناسی اثر……………………………………………………………………………………………………….. 12

 

2-3-1ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………….. 14

 

2-3-2ویژگی های فكری……………………………………………………………………………………………………. 15

 

2-3-3ویژگی های ادبی……………………………………………………………………………………………………… 17

 

2-3-4نكاتی از رسم الخط…………………………………………………………………………………………………. 23

 

 

 

فصل سوم: متن كتاب و شرح و توضیحات

 

3-1-خطبه و مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 26

 

3-2-مباحث بخارا در ماه رمضان……………………………………………………………………………………….. 51

 

3-3-مباحثه ی توریث ولد ولد با وجود ولد صلبی ………………………………………………………… 85

 

3-4-مباحثه ی جمع میان خلق فی ستة ایام و امر كن فیكون…………………………………….. 100

 

3-5-ذكر موعظه ی هرات………………………………………………………………………………………………….. 108

 

3-6-ذكر اموری كه داعی شد به غزای قزاق……………………………………………………………………. 126

 

3-7-ذكر بعضی فواید منزل قصر عارفان كه قرب مزار خواجه نقش بند است…………….. 140

 

3-8-ذكر مباحثه ی خشیت صدیقان……………………………………………………………………………….. 146

 

3-9-ذكر پایتخت پادشاهان عالم در كفر و اسلام……………………………………………………………. 161

 

 

3-10-ذكر واقعات منزل بغازی ده……………………………………………………………………………………. 171

 

3-11- ذكر نزول به قصبه ی غجدوان و واقعات آن منزل……………………………………………… 179

 

3-12-ذكر فواید منزل غجدوان ……………………………………………………………………………………….. 185

 

3-13-داستان توجه به بلاد تركستان از راه بادیه ی بخارا……………………………………………… 208

 

3-14-مباحثه ی حدیث جبرئیل……………………………………………………………………………………… 230

 

3-15-ذكر وصول به قلعه ی ارقوق كه اول فلاع تركستان است…………………………………… 244

 

3-16-مباحثه ی حدیث حارث…………………………………………………………………………………………. 275

 

3-17-ذكر توجه از قلعه ی ارقوق به صوب دیار قزاق……………………………………………………. 308

 

3-18-ذكر عبور حضرت همایون بر یخ از نهر سیحون و جمع آمدن سلاطین دولت

 

افزون…………………………………………………………………………………………………………………………………… 350

 

3-19-ذكر ابتلای منشی این اوراق به امراض و رفتن به صوب سقناق ………………………. 368

 

3-20-ذكر كیفیت وقوع بلاد تركستان و دیار قزاق ……………………………………………………….. 406

 

3-21-ذكر اسباب نزاع و مخالفت برندق خان با حضرت خلیفة الرحمان……………………….. 424

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

مقدمه. 2

 

1-1- کلیات.. 2

 

1-1-1-  اهمیت و ضرورت تحقیق.. 2

 

1-1-2- روش تحقیق.. 3

 

1-1-3- درباره شاعر. 3

 

1-1-4- ممدوحان شاعر. 18

 

1-1-5- عصر شاعر. 20

 

1-1-6- دیوان لطف الله.. 30

 

فصل دوم

 

پیشینه تحقیق.. 48

 

فصل سوم

 

متن اصلی.. 52

 

غزل1. 52

 

غزل 2. 55

 

غزل3. 58

 

غزل 4. 64

 

غزل5. 66

 

غزل6. 72

 

غزل7. 76

 

غزل8. 79

 

غزل9. 81

 

غزل10. 83

 

غزل11. 87

 

غزل12. 89

 

غزل13. 93

 

غزل14. 95

 

غزل15. 99

 

غزل16. 102

 

غزل17. 105

 

غزل18. 109

 

غزل19. 112

 

غزل22. 118

 

غزل23. 122

 

غزل24. 124

 

غزل25. 126

 

غزل26. 128

 

غزل27. 130

 

غزل28. 132

 

غزل29. 135

 

غزل30. 137

 

غزل31. 139

 

غزل32. 141

 

غزل33. 143

 

غزل34. 146

 

غزل35. 149

 

غزل36. 153

 

غزل37. 158

 

غزل38. 161

 

غزل39. 165

 

 

غزل40. 171

 

غزل41. 173

 

غزل42. 176

 

غزل43. 179

 

غزل44. 181

 

غزل45. 183

 

غزل46. 187

 

غزل47. 191

 

غزل48. 194

 

غزل49. 197

 

غزل50. 200

 

غزل51. 204

 

غزل52. 208

 

غزل53. 210

 

غزل54. 212

 

غزل55. 215

 

غزل56. 219

 

غزل57. 222

 

غزل58. 225

 

غزل59. 227

 

غزل60. 231

 

غزل61. 233

 

غزل62. 236

 

غزل63. 238

 

غزل64. 240

 

غزل65. 241

 

غزل66. 245

 

غزل67. 248

 

غزل68. 251

 

غزل69. 254

 

غزل70. 257

 

غزل71. 259

 

غزل72. 261

 

غزل73. 263

 

غزل74. 266

 

غزل75. 268

 

غزل76. 270

 

غزل77. 272

 

غزل78. 274

 

غزل79. 276

 

غزل80. 278

 

غزل81. 280

 

غزل82. 283

 

غزل83. 285

 

غزل84. 288

 

غزل85. 289

 

غزل86. 292

 

غزل87. 294

 

غزل88. 297

 

غزل89. 298

 

غزل90. 301

 

غزل91. 303

 

غزل92. 306

 

غزل93. 309

 

غزل94. 311

 

غزل95. 313

 

غزل96. 316

 

غزل97. 319

 

غزل98. 322

 

غزل99. 324

 

غزل100. 327

 

غزل101. 329

 

غزل102. 332

 

غزل103. 334

 

غزل104. 337

 

غزل105. 340

 

غزل106. 342

 

غزل107. 344

 

غزل108. 345

 

غزل109. 347

 

غزل110. 350

 

غزل111. 352

 

غزل112. 356

 

غزل113. 359

 

غزل114. 361

 

غزل115. 363

 

غزل116. 364

 

غزل117. 365

 

غزل118. 367

 

غزل119. 370

 

غزل120. 372

 

غزل121. 373

 

غزل122. 375

 

غزل123. 377

 

غزل124. 380

 

غزل125. 382

 

غزل126. 384

 

غزل127. 386

 

غزل128. 389

 

غزل129. 390

 

غزل130. 391

 

غزل131. 392

 

غزل132. 394

 

غزل133. 396

 

غزل134. 398

 

غزل135. 399

 

غزل136. 402

 

غزل137. 404

 

غزل138. 407

 

غزل139. 409

 

غزل140. 411

 

غزل141. 414

 

غزل142. 415

 

غزل143. 417

 

غزل144. 419

 

غزل145. 421

 

غزل146. 423

 

۱-4-2- شرح معاصران بر اشعار خاقانی  ……………………………………………………………….4

 

۱-4-3- تحقیقات خارجی  …………………………………………………………………………………….5

 

۱-5-   روش تحقیق  ……………………………………………………………………………………………..6

 

 

 

فصل دوم: گذری بر احوال خاقانی و سبک شعر در قرن ششم

 

۲- 1-  زندگی خاقانی  ……………………………………………………………………………………………8

 

2-2- خانواده و نزدیکان خاقانی……………………………………………………………………………….9

 

2-3- محل و زمان تولد و وفات خاقانی………………………………………………………………..10

 

2-4- ی برسبک شعر در قرن ششم  ……………………………………………………………11  

 

2-4-1- سبک آذربایجانی ……………………………………………………………………………………12

 

2-5 ـ مختصات شعر در قرن ششم ……………………………………………………………………..13

 

2-5-1- سطح زبانی ……………………………………………………………………………………………..13

 

2-5-2- سطح فکری …………………………………………………………………………………………….13

 

2-5-3- سطح ادبی ………………………………………………………………………………………………14

 

2-6- سبک شعری خاقانی ……………………………………………………………………………………14

 

عنوان                                                                                                                صفحه   

 

 

 

2-7- مضامین و موضوعات شعر خاقانی ………………………………………………………………17

 

2-7-1- وطن دوستی …………………………………………………………………………………………..17

 

2-7-2 فلسفه ستیزی …………………………………………………………………………………………..17                                                             

 

2-7-3- نجوم ……………………………………………………………………………………………………….18

 

2-7-4- طب …………………………………………………………………………………………………………18

 

2-7-5- موسیقی ………………………………………………………………………………………………….19

 

2-7-6- قرآن و علوم دینی …………………………………………………………………………………..20

 

2-7-7- مدح ………………………………………………………………………………………………………..20

 

2-7-8- نرد و شطرنج …………………………………………………………………………………………..21

 

2-7-9- خاقانی وآئین مسیحیت ………………………………………………………………………….21

 

2-7-10- حبسیّات ………………………………………………………………………………………………22

 

2-7-11- مفاخره ………………………………………………………………………………………………….23

 

2-7-12- ستایش پیامبر(ص) و کعبه ………………………………………………………………….23

 

2-7-13- توصیف صبح ………………………………………………………………………………………..24

 

2-7-14- اطلاعات عمومی …………………………………………………………………………………..24

 

2-8- زیبا شناسی و صورخیال در شعر خاقانی ……………………………………………………25

 

2-8-1- استعاره ……………………………………………………………………………………………………25

 

2-8-2- تشبیه ……………………………………………………………………………………………………..26

 

2-8-3- کنایه ……………………………………………………………………………………………………….27

 

2-8-4- مجاز ………………………………………………………………………………………………………..28

 

2-8-5- آرایه‌های دیگر ………………………………………………………………………………………..28

 

 

 

فصل سوم: شرح و توضیح هفت ترکیب‌بند بلند شرح نشده‌ی خاقانی

 

 

3-1- ترکیب‌بند اوّل با مطلع« دلا از جان چه برخیزد یکی جویای جانان شو »  

 

درموعظه و نعت رسول اکرم‌(ص) و تخلّص به مدح ناصرالدّین ابراهیم ……………….31

 

 

 

  عنوان                                                                                                              صفحه      

 

 

 

3-2-ترکیب‌بند دوم بامطلع«خوش‌خوش به روی ساقیان لب‌گشت خندان صبح‌را»                   

 

در مدح جلال‌الدّین ابوالمظفر اخستان …………………………………………………………………63

 

3-3- ترکیب‌بند سوم با مطلع « جام ز می دوقلّه کن خاصّ برای صبحدم »

 

در مدح جلال‌الدّین اخستان شروان‌شاه ……………………………………………………………..123

 

3-4- ترکیب‌بند چهارم با مطلع « خنده‌ی سر به مهر زد دم صبح »

 

در مدح جلال‌الدّین ابوالمظفر اخستان شروان‌شاه ……………………………………………..177

 

3-5- ترکیب‌بند پنجم با مطلع « جو‌ به جو راز جهان بنمود صبح »

 

در مدح جلال‌الدّین ابوالمظفر اخستان ……………………………………………………………….224

 

2-1-1-4- فعّالیت‌های سیاسی. 12

 

2-1-1-5- آثار منوچهر آتشی. 12

 

2-1-1-6- تأثیرپذیری آتشی. 14

 

2-1-1-7- وفات.. 14

 

2-1-2- نادر نادرپور 15

 

2-1-2-1- دوران کودکی و تحصیلات نادرپور 15

 

2-1-2-2- زندگی خانوادگی نادرپور 15

 

2-1-2-3- فعّالیت‌های فرهنگی. 15

 

2-1-2-4- فعّالیت‌های سیاسی. 16

 

2-1-2-5- آثار نادرپور 16

 

2-1-2-6- تأثیرپذیری نادرپور 17

 

2-1-2-7- وفات.. 17

 

2-2- اصطلاحات و واژه‌ها 18

 

فصل سوم: نوستالژی در شعر نادر نادرپور

 

3-1- نوستالژی وطن یا غم غربت.. 29

 

3-2- نوستالژی کودکی. 36

 

3-3- نوستالژی جوانی. 39

 

3-4- نوستالژی یاد معشوق. 41

 

3-5- نوستالژی پیری و اندیشیدن به مرگ (مرگ اندیشی) 49

 

3-6- تنهایی. 54

 

3-7- غم غربت روستا (روستاستایی) 55

 

3-8- تقابل سنّت  و مدرنیته (نقد مظاهر تمدّن جدید) 57

 

3-9- دردهای اجتماعی و سیاسی. 63

 

3-10- گرفتاری در زندان. 69

 

3-11- بهشت گمشده 71

 

3-12- آرمانشهر 72

 

3-13- از دست دادن عزیزان (اندوهیاد) 73

 

3-14- نوستالژی انتظار رهایی یا رهاننده (منجی) 74

 

3-15- یأس و پوچ گرایی. 76

 

3-16- گذشته گرایی و اسطوره 85

 

فصل چهارم: نوستالژی در اشعار منوچهر آتشی

 

4-1- نوستالژی مهاجرت و غم غربت.. 93

 

4-2- یاد کودکی. 95

 

4-3- نوستالژی جوانی از دست رفته: 98

 

4-4- یاد معشوق. 99

 

4-5- پیری و اندیشیدن به مرگ (مرگ اندیشی) 102

 

4-6- تنهایی. 104

 

4-7- غم غربت روستا (روستا ستایی) و شهرستیزی. 105

 

4-8- نوستالژی سنّت  مدرنیته (نقد مظاهر تمدّن جدید) 111

 

4-9- دردهای اجتماعی و سیاسی. 115

 

 

4-10- بهشت گمشده 124

 

4-11-آرمانشهر 124

 

4-12- از دست دادن عزیزان (اندوهیاد) 125

 

4-13- انتظار رهاننده (منجی)/یاغی گری. 127

 

4-14- یأس و اندوه 129

 

4-15- گذشته گرایی و اسطوره 132

 

4-16- آرکایسیم یا باستان گرایی. 137

 

4-17- گذشتۀ پدری (نوستالژی زندگی پرشکوه و پرافتخار گذشته) 138

 

4-18- یاد جنوب (بومی گرایی) 141

 

نتیجه 146

 

منابع. 156

 

II

 

 

 

 

 

چکیده

 

نوستالژی به عنوان یکی از موتیف‌های مطرح در نقد روانشناسی، نوعی حسّ دلتنگی و حسرت نسبت به گذشته و چیزهای از دست رفته‌ است که موجد اندوه و دلتنگی خاصّی در فرد می­شود.

 

با توجّه به نقش و جایگاه نوستالژی در تحلیل شعر و شناخت بهتر شخصیت شاعران، پایان­نامة حاضر پژوهشی است دربارة بررسی نوستالژی در اشعار منوچهر آتشی و نادر نادرپور.  هدف این پایان­نامه بررسی انواع و نقش نوستالژی در تحلیل اشعار این دو شاعر است. در این پژوهش، به منظور دستیابی به پاسخ مسائلی چون انواع و بسامد نوستالژی در شعر دو شاعر و بیان تفاوت و شباهت کاربرد نوستالژی در شعر آنان و جایگاه آن در تحلیل شعر این دو شاعر، نخست به مؤلّفه‌های مختلف نوستالژی و بسامد آن‌ها پرداخته‌ایم و سپس اقدام به بررسی علل و زمینه‌های انگیزش انواع نوستالژی و توجّه به نقش آن‌ها در تحلیل شعر و شخصیّت این شاعران نموده‌ایم.

 

2-1- بررسی شرایط و اوضاع سیاسی اقتصادی و فرهنگی دوران غزالی. 14

 

2-2- غزالی‌ در دستگاه سلجوقیان. 16

 

2-2-1- امتیازات‌ دوران‌ غزالی‌ 17

 

2-2-2-  دوره‌ اول‌ زندگی‌ غزالی‌ 18

 

2-2-3-  غزالی‌ بر مسند نظامیه‌ 19

 

2-2-4- دوره‌ دوم‌ زندگانی‌ غزالی. 20

 

2-2-5- در طلب حقیقت.. 20

 

2-6- بررسی شرایط و اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دوران مولوی. 22

 

2-6-1- اوضاع اجتماعی قرن هفتم هجری. 23

 

2-6-2- اشعار مذهبی. 25

 

2-6-3- اوضاع علمی قرن هفتم هجری. 25

 

فصل سوم(در احوال و اندیشه ها و آثار غزالی و مولوی)

 

3- مدخل. 28

 

3-1- بررسی ماهیت ادبیات تطبیقی. 29

 

3-2-  مكاتب ادبیات تطبیقی. 32

 

3-2-1- مكتب ادبیات تطبیقی امریكایی. 33

 

3-3-  مكتب سوم؛ ادبیّات تطبیقی ماركسیستی. 34

 

3-4- ادبیات تطبیقی در ایران معاصر. 35

 

3-5- بررسی رویکرد گرایی احمد غزالی و مولوی در آثار خود 37

 

3-6- بررسی زندگینامه و شرح مختصر سبک ادبی مولوی و احمد غزالی. 39

 

3-6-1- احمد غزالی. 39

 

3-6-2- جلال‌الدین محمد بلخی. 40

 

3-7-  ویژگی شعر مولوی/ سمبولیسم. 41

 

3-7-1- تازگی تصویرها 41

 

3-7-2- باطن نگری و تصویر اعماق. 42

 

فصل چهارم(عاشقانه ها و عارفانه ها در اندیشه احمد غزالی و مولوی)

 

4-1- مدخل. 46

 

4-2- تحلیلی از عرفان. 46

 

4-3-  اندیشه های عرفانی احمد غزالی. 47

 

4-3-1-  عرفان غزالی. 49

 

4-3-2- سماع در سوانح العشاق. 51

 

4-4-  اندیشه های عرفانی مولوی. 55

 

4-4-1-  سماع، رهایی از تعلقات در مثنوی مولوی. 58

 

4-4-2-  بررسی دیگر صور عرفان در اندیشه مولوی در مثنوی. 61

 

4-4-2-1- وحدت ازدیدگاه مولوی. 61

 

4-4-2-2- اتصال حق با اشیاء 61

 

4-5- دیدگاه فلسفی مولوی. 62

 

4-5-1-  انسان و جهان از منظر مولوی. 63

 

فصل پنجم(بررسی جایگاه عشق در اندیشه مولوی و احمد غزالی)

 

پیشگفتار 66

 

5-1-  ﻣﻜﺘﺐ ﺳﻜﺮ ﻳﺎ ﻋﺸﻖ. 66

 

5-2- بررسی تجلی عشق در مثنوی مولوی. 67

 

دوم: عشـق یا عشـق حقیقی که غزلیّات و اشعار عارفانه، تجلیّات آن است و به تعبیر اقبال لاهوری. 69

 

5-4-  بررسی تجلی عشق در سوانح العشاق احمد غزالی. 72

 

5-5- تصوف غزالی. 78

 

5-6- حكایت.. 82

 

5-7- عقل از منظر غزالی و مولوی. 84

 

5-8-  مقایسه تطبیقی اندیشه های غزالی با مولوی. 84

 

5-9- مقایسه عرفان و زهد در اندیشه های غزالی و مولوی. 87

 

5-9-1- غزالی. 87

 

5-9-3- غزالی. 88

 

5-9-4- مولوی. 89

 

نتیجه گیری پژوهش… 90

 

 

– عرفان غزالی. 93

 

– اندیشه های عرفانی مولوی. 94

 

– بررسی تطبیقی عشق در اندیشه غزالی و مولوی. 94

 

غزالی و عشق. 94

 

منابع… 97

 

 

 

 

 

 

چکیده

 

یکی از مباحثی که در پژوهش­های ادبی به صورت گسترده مورد نظر محققین قرار داشته، طرح پژوهش­های مقایسه­ای به منظور تبیین مضامین مشترک و متضاد آراء و نظرات ادبا و شعرای معاصر و کلاسیک بوده است. احمد غزّالی و مولوی جلال­الدین بلخی، بخصوص در رابطه با اندیشه­های عرفانی و عاشقانه از مهمترین رهیافت­هایی بوده که مد نظر تحقیقی قرار داشته است. این پژوهش به دنبال بررسی و مقایسه اندیشه­های احمد غزالی در سوانح العشاق با مثنوی معنوی مولوی بوده است. روش انجام پژوهش توصیفی، تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه­ای و استفاده از ابزار فیش برداری بوده است. هر دو شاعر اهل سلوک بوده و انسان در نگاه ایشان، اشرف مخلوقات است تجلی گه راز خداوندی است. کمال انسان، عشق به خدا و اتصال و راه آن، دل انسان است. مکتب و مذهب ایشان بنابر تجلی است و جهان تجلی گاه حق تعالی است. احمد غزّالی‌ در كتاب‌ سوانح‌ سعی‌ در نشان‌ دادن‌ گوشه‌هایی‌ از حقیقت‌ عشق‌ داشته‌ است‌، امّا لحن‌ كلام‌ او اثر او را، از همان‌ آغاز، در مقام‌ یك‌ اثر شاعرانه‌ و استنباطی‌ فردی‌ و بیان‌ناپذیر از عشق‌ و احوال‌ روانی‌ مترتّب‌ بر آن‌ معرفی‌ می‌كند. او «عبارت‌» را در سخن‌ خود به‌ منزله‌ «اشارت‌» به‌ معانی‌ متفاوت‌ می‌شمارد كه‌ برای‌ مخاطبی‌ كه‌ ذوقش‌ آن را ندارد ناشناخته‌ می‌ماند. و در سراسركتاب‌ عباراتِ اشارت‌گونه او با تصویر وآیه‌ و حدیث‌ و شعرآمیخته‌ است‌ تا شاید حجاب‌ اشارتهای‌ او را لطیف‌تر كند اما، طریقت مولوی بر «عشق» که رهایی از خودی است و بر «سماع»- که نزد وی نشانۀ شعور به عشق محسوب می‌شد- مبتنی است البته در بین صوفیه بی‌سابقه هم نیست اما تردید فقها در اینکه سماع با شریعت توافق داشته باشد موجب می‌شد که آنها اصل طریقت را در نزد او بدعت بشمرند و اقدام او را در آنچه بر وفق اقتضای طریقت برای هدایت و ارشاد خلق توصیه والزام می‌کرد غیر قابل قبول تلقی نمایند.

 

 

 

کلمات کلیدی: احمد غزالی، مثنوی معنوی مولوی، عشق، عرفان، سماع، مقایسه.

 

 

 

مقدمه

 

با گذری بر ادبیات کلاسیک زبان فارسی، به وضوح می­توان به رویکرد تقریباً مشابه شعرا در سرایش اشعار خود با الهام­گیری از برخی مضامین نظیر طبیعت، عشق، عرفان، مسائل اجتماعی و… اشاره داشت که با الگو نهادن این مضامین به عنوان مقصد شعر، توانسته­اند بر بسیاری از صنایع ادبی، عناصر شعر و قابلیت­ها و استعدادهای نهفته و درونی شاعر در کنارهم قراردادن کلمات، مجموعه آثار ارزشمندی را به مخاطبان خود عرضه نمایند (محقق، 1388).