رویکردهای مختلف روانشناسی و سلامت عمومی.. 21

 

الف) رویکرد روان تحلیل‌گری.. 21

 

ب) رویکرد رفتارگرایی.. 22

 

ج) رویکرد انسان‌نگری.. 22

 

بخش دوم : خانواده و محیط خانواده 23

 

خانواده و اهمیت آن در نظریه های روان شناختی.. 23

 

تأثیر خانواده بر رشد شخصیت… 25

 

– نظریه اسناد. 29

 

تأثیر محیط‌های ارتباطی خانواده بر رفتار اعضای خانواده 32

 

سنجش محیط خانواده 37

 

مقیاس محیط خانواده 38

 

نقش سلامت عمومی در ثبات خانواده 39

 

عوامل خانوادگی موثر در سلامت عمومی.. 40

 

شیوه‌های ارتباطی موجود در خانواده 40

 

مهارتهای زندگی اعضای خانواده و نقش آن در سلامت عمومی خانواده 40

 

اقتصاد خانواده و نقش آن در سلامت عمومی خانواده 41

 

ازدواجهای مناسب در تامین سلامت عمومی خانواده 42

 

بخش سوم: مروری بر تحقیقات انجام شده 42

 

 

 

فصل سوم روش اجرای پژوهش…. 45

 

مقدمه. 46

 

روش اجرای پژوهش…. 46

 

جامعه پژوهش…. 46

 

نمونه و روش نمونه‌گیری.. 46

 

ابزار اندازه‌گیری و روش گردآوری دادهها 47

 

الف) پرسشنامه سلامت عمومی گلد برگ… 47

 

شیوه نمره‌گذاری پرسشنامه گلدبرگ… 47

 

روایی و پایایی پرسشنامه سلامت عمومی.. 48

 

ب) مقیاس محیط خانواده 51

 

روایی و پایایی مقیاس محیط خانواده 52

 

روایی.. 52

 

روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها 54

 

 

 

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها 55

 

مقدمه. 56

 

روشهای آماری توصیفی.. 56

 

روشهای آماری استنباطی.. 61

 

فرضیه اصلی.. 61

 

فرضیه‌های فرعی.. 61

 

 

 

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادها 77

 

مقدمه. 78

 

بحث و نتیجه گیری.. 78

 

فرضیه اول.. 78

 

فرضیه  دوم. 78

 

فرضیه سوم . 79

 

فرضیه چهارم . 79

 

فرضیه پنجم.. 79

 

فرضیه ششم.. 80

 

فرضیه هفتم.. 80

 

فرضیه هشتم.. 80

 

فرضیه نهم.. 81

 

فرضیه دهم.. 81

 

 

نتایج فرضیات… 81

 

محدودیت های تحقیق.. 84

 

پیشنهادات تحقیق.. 85

 

منابع فارسی.. 87

 

منابع لاتین.. 91

 

 

 

ضمائم پرسشنامه. 93

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان       صفحه

 

جدول 1-2: ابعاد سلامت روان شناختی و اجتماعی.. 16

 

جدول 1-3: ضریب پایایی پرسشنامه سلامت عمومی و مولفه های آن.. 50

 

جدول 2-3: ضریب پایایی مقیاس محیط خانواده و مؤلفههای آن.. 53

 

جدول 1-4: شاخصهای آمار توصیفی پرسشنامه محیط خانواده 57

 

جدول 2-4: شاخصهای آمار توصیفی خرده مقیاسها و نمره کل پرسشنامه سلامت عمومی(GHQ) 59

 

جدول 3-4: همبستگی بین نمره کل سلامت عمومی با خرده مقیاسهای محیط خانواده 63

 

جدول 4-4: رگرسیون چندگانه بین متغیرهای کلیه پیش بین با سلامت عمومی.. 67

 

جدول 5-4: رگرسیون چندگانه بین متغیرهای پیش بین معنادار با سلامت عمومی.. 69

 

یافته های جنبی پژوهش…. 70

 

جدول 4-6: همبستگی بین خرده مقیاسهای سلامت عمومی با خرده مقیاسهای محیط خانواده 71

 

جدول 7-4: نتایج تحلیل رگرسیون با روش Enter به تفکیک هر کدام از خرده مقیاسهای سلامت عمومی  73

 

جدول 8-4: نتایج تحلیل رگرسیون با روش Forward stepwise  به تفکیک هر کدام از خرده مقیاسهای سلامت عمومی  75

 

فهرست نمودارها

 

عنوان       صفحه

 

نمودار 1-4: مقایسه میانگین های خرده مقیاس های محیط خانواده 58

 

نمودار 2-4: مقایسه میانگین های خرده مقیاس های سلامت عمومی.. 60

 

 

 

 

 

چکیده

 

تحقیق حاضر تحت عنوان «بررسی رابطه بین مولفه‌های محیط خانواده با سلامت عمومی زنان باردار» صورت گرفته است، لذا هدف اصلی تحقیق بررسی رابطه مذکور بوده است. همچنین از جمله اهداف فرعی تحقیق نیز می توان به بررسی رابطه بین مؤلفه­های محیط خانواده با سلامت عمومی، و همچنین بررسی رابطه مؤلفه­های محیط خانواده با مؤلفه های سلامت عمومی اشاره کرد.

 

در این پژوهش محقق درصدد آزمون این فرضیه اصلی بود که بین محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد. با توجه به اینکه محیط خانواده دارای 10 مؤلفه می باشد محقق به بررسی این رابطه به تفکیک هر مؤلفه پرداخته است. همچنین با توجه به اینکه پرسشنامه سلامت عمومی نیز دارای چهار مؤلفه می باشد محقق در نهایت به عنوان یافته های جنبی پژوهش به بررسی رابطه مؤلفه های محیط خانواده با هر یک از مؤلفه های سلامت عمومی پرداخته است.

 

این تحقیق از نظر موضوعی و مکانی پیرامون وضعیت سلامت عمومی زنان باردار متأثر از محیط خانواده در منطقه 4 شهر تهران انجام شد.

 

از نظر روش، نیز تحقیق از نوع تحقیق همبستگی- رگرسیونی بود، چرا که محقق اولاً در صدد یافتن روابط معنادار بین متغیرها و مؤلفه های درگیر در پژوهش بوده و ثانیاً در پی یافتن اینکه کدامیک از مؤلفه های محیط خانواده، سلامت عمومی زنان باردار را بیشتر تبیین می کنند.

 

جامعه تحقیق را تعدادی از زنان باردار منطقه 4تهران شکیل می دهد. با توجه به نوع طرح تحقیق مورد استفاده، محقق صرفاً 60 نفر را به طور تصادفی ساده انتخاب کرده و جزو نمونه تحقیق در نظر گرفته است.

 

به منظور جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از پرسشنامه محیط خانواده 60 سؤالی (موس و موس) و پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ و هیلر(فرم 28 سوالی) استفاده شد. گرچه ابزارهای مورد استفاده با توجه به شواهد موجود، از روایی و پایایی کافی برخوردار هستند ولی در عین حال محقق نسبت به بررسی ضریب پایایی پرسشنامه ها و مولفه های آنها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ اقدام نمود.

 

پس از جمع آوری پرسشنامه­ها، اطلاعات مورد نظر در جدول اطلاعات کلی ثبت و با استفاده از کامپیوتر و نرم افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج آن در دو بخش روش های توصیفی و استنباطی گزارش شده است. به منظور آزمون فرضیه­های پژوهش و تعیین مؤلفه­های معنادار در سلامت عمومی زنان باردار از همبستگی پیرسون تک متغیری و آزمون معناداری مربوط به آن، تحلیل رگرسیون چندگانه به روشهایEnter   وStepwise Forward ، و آزمون معناداری ضرایب همبستگی چندگانه استفاده شده است.

 

 

 

فصل اول

 

 

 

کلیات پژوهش

 

 

 

مقدمه

 

خانواده ریشه‌دارترین و مقدس‌ترین سازمان اجتماعی است که به اعتقاد جامعه‌شناسان در مقیاس کل دو وظیفه تولید نسل و تعیین هویت اجتماعی فرزندان را به عهده دارد و در مقیاس جزء اجتماعی کردن فرزندان و استقرار شخصیت بزرگسالان را نیز انجام می‌دهد. از دیدگاه روانشناسی هدف دیگر خانواده معاصر، شناخت نیازهای روانی و تلاش برای رفع این نیازهاست. با توجه به اهمیتی که جوامع امروز برای تداوم و بقاء خانواده و سلامت و سلامت عمومی افراد جامعه قائل هستند، بررسی مشکلات و عواملی که منجر به زوال خانواده و روابط نامناسب زن و شوهر می‌گردد (شوارتز وگنز، 1980، ترجمه، شهروزی 1381) از اولویت های جوامع به شمار می رود.

 

برآوردها نشان می‌دهند که در هر مقطع زمانی، تعداد زیادی از مردم با سلامت عمومی دچار مشکلاتی می‌شوند که ناخواسته بر روی زندگی فردی و اجتماعی آنها تأثیر گذاشته و موجب کاهش عملکرد مطلوب آنها می‌گردد. از سلامت عمومی تعاریف زیادی به عمل آمده که هر کدام با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی هر جامعه‌ای با دیگری متفاوت است. روان‌پزشکان، فردی را از لحاظ روان سالم می‌دانند که بین رفتار و کنترل او در مواجهه با مشکلات اجتماعی تعادل وجود داشته باشد. در تعادل و بهداشت روان، انسان به تنهایی مطرح نیست بلکه آنچه که مورد بحث است، پدیده‌هایی هستند که در اطراف او وجود دارند و بر مجموعه سیستم و نظام او اثر می‌گذارند و از آن تأثیر می‌پذیرند (لئونارد سایم 1978، ترجمه از شاملو، 1372).

 

از عوامل دیگری که سلامت عمومی و جسمی را متأثر می‌سازد، حمایت اجتماعی است. انسان در طول زندگی نیازمند محیطی صمیمی و نیز افرادی است که حامی او باشند. انسان برای این که سلامت و سازگاری خود را از لحاظ فیزیکی در روان‌شناختی حفظ کند، نیاز به روش‌های مقابله دارد که برخی از آنها به صورت رسمی یعنی توسط مؤسسات مشاوره و مراکز سلامت عمومی و بعضی دیگر از جانب خانواده، دوستان و محیط اجتماعی وی تأمین می‌شوند و هر چه میزان دریافت کمک بیشتر باشد، سلامت عمومی فرد بیشتر و توانایی او در مقابله و سازش با مشکلات افزایش می‌یابد (لئونارد سایم، 1978، ترجمه شاملو، 1372).

 

بنابراین برخورداری از سلامت عمومی به عوامل متعددی بستگی دارد که مهم‌ترین آنها احساس امنیت و خود ارزشمندی و فقدان اضطراب و افسردگی در محیط خانواده و اجتماع است. افرادی که دچار مسائل و مشکلات عصبی و روانی می‌شوند، مضطرب،‌ افسرده، بلاتکلیف و بی‌هدف بوده و در خود فرو می‌روند و تداوم آن موجب مشکلاتی از قبیل آشفتگی و پریشانی فکر و عدم تعادل روانی می‌شوند. با توجه به موارد گفته شده و عنایت به نقش سلامت عمومی و تأثیر آن بر محیط خانواده، پژوهش حاضر در زمینه ارتباط به محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار انجام می‌گیرد. به امید آنکه این پژوهش زمینه‌ای برای انجام تحقیقات بیشتر و گسترده‌تر را فراهم آورد.

 

بیان مسئله

 

سلامت عمومی یکی از مقوله‌های مهم در مباحث روان‌شناسی و روانپزشکی بوده و به سبب اهمیت دوره بارداری، توجه به سلامت عمومی در زنان باردار از اهمیت خاصی برخوردار است. بی‌تردید عوامل متعددی بر سلامت عمومی افراد تأثیرگذارند، یکی از اصول اساسی در سلامت عمومی، شناسایی احتیاجات و محرک‌هایی است که به نوعی منشأ بروز رفتار و اعمال انسان هستند. احتیاجات ضروری انسان زنده فقط اکسیژن، آب و غذا نیستند بلکه احتیاجات روانی مانند احساس امنیت، آرامش، تعادل روانی، احساس پیشرفت و برتری همگی از اصول سلامت عمومی هستند. کارل منیجر[1] می‌گوید: «سلامت عمومی عبارت است از حداکثر سازش فرد با جهان اطرافش به طوری که شادی و برداشت مفید و مؤثر و کامل وی را در پی داشته باشد». تودور[2] (1966: به نقل از رسولی، 80-1379) سلامت عمومی را ارتقای عملکرد اجتماعی[3] و نداشتن علایم افسردگی[4] و اضطراب[5] تعریف کرده است.

 

سازمان بهداشت جهانی[6] (1948: به نقل از دی ماتئو و مارتین[7]، 2002: کرتیس، ترجمه کریمی، 1380) سلامت را چنین تعریف کرده است: حالت کامل سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی و نه فقط عدم حضور بیماری یا ضعف و سستی و شاخص‌های سلامتی ارائه شده در سال 2000 عبارت بوده‌اند از حرمت انسان، استقلال، مسئولیت فردی و اجتماعی، سطح سواد، اشتغال، امنیت، پاسخگو بودن مسئولین، خدمات بهداشتی و درمانی که در بین 194 کشور عضو، ایران رتبه 96 را بدست آورده و در ارتباط با خدمات بهداشتی رتبه 54/1 را کسب کرد. به این ترتیب ملاحظه می‌شود که موضوع سلامتی افراد تنها در بیماری جسمی خلاصه نشده و به طور عمده در چارچوب سلامت عمومی و اجتماعی قرار می‌گیرد. اضطراب و افسردگی شایع‌ترین مشکلات سلامت عمومی در جامعه هستند.