1-3. اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5

 

 

 

 

1- 4. سؤالات پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5

 

 

 

 

فصل دوم – مبانی نظری

 

 

 

2-1. پیشینه ی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

 

 

2-1-1. آثار جهانی…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 7

 

 

2-1-2. آثار داخلی…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 9

 

 

2-1-3. جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 16

 

 

2-2-1. نظریه ی گفتمان…………………………………………………………………………………………………………………………………… 18

 

 

2-2-2. نظریه ی گفتمان لاکلا و موفه………………………………………………………………………………………………………………… 19

 

 

2-3. سیر آزادی با تاکید بر نظریه ی برلین………………………………………………………………………………………………………….. 24

 

 

2-4. آزادی در گفتمان غرب…………………………………………………………………………………………………………………………….. 29

 

 

2-5. نگاهی اجمالی به آزادی از مشروطه تا انقلاب اسلامی………………………………………………………………………………….. 30

 

 

2-6. آزادی در گفتمان اسلام سیاسی…………………………………………………………………………………………………………………. 32

 

 

2-7. چهارچوب نظری……………………………………………………………………………………………………………………………………. 36

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            

 

 

 

                     فصل­ سوم – روش شناسی پژوهش

 

 

 

 

3-1. جامعه آماری و روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………………. 41

 

 

 

3-2. نظریه ی گفتمان انتقادی فرکلاف…………………………………………………………………………………………………………… 43

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم – یافته های پژوهش

 

 

4-1. تحلیل کتب درسی……………………………………………………………………………………………………………………………… 50

 

 

4-2. تحلیل مصاحبه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 86

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل پنجم – بحث و نتیجه گیری

 

 

 

5-1. نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………. 111

 

 

5-2. بحث…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 113

 

 

5-3. محدودیت های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….. 116

 

 

5-4. پیشنهادات برای طراحان و نویسندکان کتب درسی……………………………………………………………………………… 117

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

 

 

 

فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 118

 

 

 

لاتین………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 121

 

 

پیوست

 

 

پیوست یک…………………………………………………………………………………………………………………………………………….123

 

 

پیوست دو………………………………………………………………………………………………………………………………………………126

 

 

پیوست سه……………………………………………………………………………………………………………………………………………..127

 

 

پیوست چهار………………………………………………………………………………………………………………………………………….128

 

 

پیوست پنج……………………………………………………………………………………………………………………………………………130

 

 

پیوست شش………………………………………………………………………………………………………………………………………….131

 

 

پیوست هفت…………………………………………………………………………………………………………………………………………131

 

 

 

فهرست جداول

 

 

عنوان                                                                                                                                                                                                   شماره صفحه

 

 

جدول ‏2‑1: خلا صه ای ازپیشینه خارجی.. 9

 

 

جدول ‏2‑2: خلاصه ای از پیشینه داخلی.. 14

 

 

جدول 3-1: کتب درسی دبیرستان. 41

 

 

جدول ‏3-2: ارزش های انتزاعی.. 45

 

 

جدول 4-1-1: تضاد معنایی اشاره شده در درس:در مسیر اخلاص 51

 

 

جدول 4-1-2: دال های اصلی در درس:در مسیر اخلاص…. 54

 

 

جدول ‏4-1-3: تضاد معنایی در درس:انواع نظام ها 57

 

 

جدول ‏4-1-4: تضاد معنایی در درس:تربیت انسانی وسنت ملی ما 63

 

 

جدول ‏4-1-5: تضاد معنایی در درس:کویر. 68

 

 

جدول 4-1-6: دال های گفتمان خودو غیر در درس:کویر……………………………………………………………………………………………………….. 70

 

 

جدول 4-1-7: استعارات درس:کویر…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

 

 

جدول4-1-8: دال های گفتمان خود درس:کویر…………………………………………………………………………………………………………………….. 73

 

 

جدول 4-1-9: دال های گفتمان غیردرس:کویر………………………………………………………………………………………………………………………. 73

 

 

جدول 4-1-10: دال های گفتمان خود و غیر درس:ناله ی مرغ اسیر…………………………………………………………………………………………. 74

 

 

جدول 4-1-11: تضاد معنایی در درس:ناله ی مرغ اسیر………………………………………………………………………………………………………….. 77

 

 

جدول 4-1-12: تضاد معنایی در درس:مناجات……………………………………………………………………………………………………………………… 78

 

 

جدول 4-1-13: دال های گفتمان خود و غیر در درس:مناجات……………………………………………………………………………………………….. 79

 

 

جدول 4-1-14: برجسته سازی دال های گفتمان خود و حاشیه رانی گفتمان غیردر درس:مناجات……………………………………………….. 80

 

 

جدول 4-1-15: دال های گفتمان غیر و خود در درس:فرهنگ جهانی………………………………………………………………………………………. 81

 

 

جدول 4-1-16: برجسته سازی دال های گفتمان و دال های گفتمان غیر دردرس:فرهنگ جهانی………………………………………………….. 82

 

 

جدول 4-1-17: برجسته سازی و حاشیه رانی دال های همراه آزادی در درس:فرهنگ جهانی……………………………………………………… 85

 

 

جدول 4-1-18: حاشیه رانی دال های گفتمان غیرو عبارات تاییدی دردرس:فرهنگ جهانی………………………………………………………… 85

 

 

جدول 4-2-1: گفتمان های اشاره شده در مورد یک……………………………………………………………………………………………………………… 87

 

 

جدول 4-2-2: گفتمان های اشاره شده در مورد دو……………………………………………………………………………………………………………….. 89

 

 

جدول 4-2-3: گفتمان های اشاره شده در مورد سه………………………………………………………………………………………………………………. 91

 

 

جدول 4-2-4: گفتمان های اشاره شده در مورد چهار…………………………………………………………………………………………………………… 93

 

 

جدول 4-2-5: گفتمان های اشاره شده در مورد پنج……………………………………………………………………………………………………………… 95

 

 

جدول 4-2-6: گفتمان های اشاره شده در مورد شش……………………………………………………………………………………………………………. 96

 

 

جدول 4-2-7: گفتمان های اشاره شده در مورد هفت…………………………………………………………………………………………………………… 98

 

 

جدول 4-2-8: گفتمان های اشاره شده در مورد هشت………………………………………………………………………………………………………….. 100

 

 

جدول 4-2-9: گفتمان های اشاره شده در مورد نه……………………………………………………………………………………………………………….. 101

 

 

جدول 4-2-10: گفتمان های اشاره شده در مورد ده…………………………………………………………………………………………………………….. 102

 

 

جدول 4-2-11: گفتمان های اشاره شده در مورد یازده…………………………………………………………………………………………………………. 104

 

 

جدول 4-2-12: گفتمان های اشاره شده در مورد دوازده………………………………………………………………………………………………………. 106

 

 

جدول 4-2-13: گفتمان های اشاره شده در مورد سیزده……………………………………………………………………………………………………… 107

 

 

جدول 4-2-14: گفتمان های اشاره شده در مورد چهارده……………………………………………………………………………………………………. 108

 

 

چکیده :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تحلیل مفهوم آزادی در کتب درسی دبیرستان         عاطفه پوررجب

 

پژوهش حاضرباهدف بررسی مفهوم آزادی در کتب درسی دوره دبیرستان انجام گرفته است.انقلاب 1357 یک انقلاب فرهنگی بود که در نتیجه آن بسیاری از مفاهیم باز تعریف شدند. درگفتمان پساانقلابی آزادی معنایی خاص یافت وبا مفاهیمی خاص مفصل بندی شد. تعریف انقلابی از آزادی از طریق نهادآموزش وپرورش درونی می شود ودرسطح جامعه اشاعه می یابد. این پژوهش درصدد است مشخص کند در وهله اول چه تصویری ازآزادی درکتب درسی ارائه می شود ودر وهله دوم دانش آموزان بعنوان مخاطبان کتب درسی چه تصوری ازآزادی دارند؟ رویکرد نظری این پژوهش نظریه تحلیل گفتمان لاکلا وموفه و روش شناسی آن تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف است. متون مورد تحلیل دراین پژوهش ازکتب درسی ادبیات فارسی،جامعه شناسی ودین وزندگی که در سال تحصیلی 94-93 که درمقطع دبیرستان تدریس می شود انتخاب گردید.همچنین با استفاده از نمونه گیری نظری از15 تن از دانش آموزان دوره پیش دانشگاهی شهر رشت مصاحبه شد. بنابریافته های این پژوهش مفهوم آزادی با مفاهیمی چون عدالت، رهایی ازهوای نفس، استقلال، رهایی از استبداد همراه وهمنشین است. دال مرکزی گفتمان حاکم برکتب درسی رضایت وخشنودی خداوند است و این به معنای اوج رهایی ورسیدن به آزادی واقعی است. مفهوم آزادی مانند دیگر دالهای گفتمان حاکم بر کتب درسی، مدام با بازنمایی های خاص از دالهای گفتمان غرب مانند آزادی لذت جویانه، اومانیسم، زندگی این جهانی به شکل سلبی مقایسه می شوند.

 

 

اکثریت دانش آموزان تصویرارائه شده ازآزادی چه درگفتمان غرب ،به علت رواج بی بندوباری وفساد وچه درگفتمان حاکم برکتب درسی ،به علت ارائه تصویرناقص ازآزادی که بیشتر محدود کننده آزادی است تا راهنمای کسب آزادی،به حاشیه می رانند آنها درتعریف ازآزادی بیشتربرآزادی بیان ،پوشش وحفظ حریم خصوصی تاکید می کنند.