راه‌های شناخت: 26

 

الف) راه حسّ (معرفت حسّی) 26

 

محدودیت‌ها و ویژگی‌های چهارگانه شناخت حسّی.. 27

 

برخی آیات و روایات مربوط به ابزار شناخت حسّی.. 28

 

آیات: 28

 

روایات: 28

 

ب) راه عقل و خرد (معرفت عقلانی) 29

 

مشخصات شناخت عقلی.. 29

 

برخی از آیات و روایات مربوط به شناخت عقلی.. 30

 

آیات: 30

 

روایات: 30

 

حقیقت عقل: 32

 

ج) راه دل و قلب (معرفت شهودی و اشراقی) 32

 

زمینه شناخت اشراقی.. 36

 

مكانیزم شناخت عرفانی یا همان ادراك و معرفت از راه دل. 37

 

د) راه وحی (معرفت و ادراك وحیانی) 42

 

 

 

بخش دوّم: فضائل و رذایل در قرآن و روایات معصومینE. 45

 

فصل اوّل: مفهوم‌شناسی فضایل و رذایل. 46

 

الف) لغت… 47

 

واژة فضائل: 47

 

واژة رذایل: 47

 

ب) در اصطلاح.. 47

 

ملاك و معیار تشخیص فضائل و رذایل اخلاقی.. 48

 

«سودگرایی» 48

 

«قصد انجام وظیفه» 49

 

«نوع دوستی» 49

 

«تبیین دیدگاه اسلام دربارة معیار فضایل و رذایل» 50

 

فصل دوّم: بررسی مسئلة «فضیلت و رذیلت» در قرآن و روایات.. 54

 

دورنمایی از «فضایل و رذایل اخلاقی» در قرآن و روایات… 55

 

فضائل: 55

 

الف) فضائل اخلاقی عام: 56

 

ب) فضایل اخلاقی ایمانی: 56

 

ج) فضایل اخلاقی اجتماعی: 56

 

رذایل: 57

 

«ارتباط بین عمل و حوادث عالم» 58

 

روش قرآن در بیان فضایل و رذایل.. 58

 

«هشدارهای قرآن» 59

 

راه‌های تحصیل فضائل و دفع رذائل.. 59

 

 

 

بخش سوّم: نقش فضائل و رذائل در ادراك… 61

 

فصل اوّل: كلیات.. 62

 

«علّت حجاب دل» 64

 

شكوفایی عقول هدف اصلی انبیاء‌ از تهذیب نفوس بشر. 65

 

تأكید قرآن و روایات بر بُعد شناختی انسان. 66

 

كاركرد فضائل و رذایل بر قوة ادراك… 67

 

الف) کارکرد رذایل.. 67

 

ب) کاركرد فضائل.. 67

 

«علوم اشراقی و شهودات عرفانی» 68

 

حكمت، نوعی از شناخت و بصیرت قدسی.. 70

 

عدم اختصاص علوم اشراقی به انبیاء فقط.. 72

 

«اندكی سالكان طریق در عین امكان برای همه» 74

 

فصل دوّم: رذایلی كه بر ادراك تأثیر می‌گذارند. 78

 

 

عدم وصول به مقصد با مركب گناه و نافرمانی حقّ.. 79

 

قلب مریض…. 80

 

رذایلی كه بر ادراك تأثیر می‌گذارند (از دیدگاه قرآن و روایت) 81

 

1- كفر حجاب قلب… 81

 

2- تكبّر حجاب نفس… 82

 

3- گناه «اعمال سیئه» زنگار دل. 84

 

تیره شدن روح به وسیله گناه 85

 

گناه باعث محرومیّت آدمی از رزق.. 87

 

4- اثر اعراض از ذكر خدا 87

 

5- هواپرستی مانع حكمت… 89

 

6- نادیده گرفتن حقّ اهل‌بیت7 باعث نقص علم. 91

 

7- طول امل و ذهاب عقل.. 91

 

8- حرص و آز و دنیازدگی مانع حضور ملائكه در قلب… 92

 

9- محبّت دنیا مانع بزرگ معرفت… 93

 

10- شرك باعث پیدا نكردن راه راست… 94

 

11- نفاق سبب عدم فهم. 94

 

12- تكذیب آیات الهی و جدل در آیات الهی مانع گشایش درهای آسمان  95

 

13- ظلم علّت محرومیّت از هدایت الهی.. 95

 

13- دروغگویی.. 96

 

14- عشق و نفرت سدّ معرفت و ادراك… 97

 

15- پرخوری و حرام‌خواری مانع فطانت و زیركی در ادراك… 98

 

16- اغواء شیطان مانع فهم صحیح و القاء شیطان باعث سهو و نسیان.. 99

 

17- میل به باطل.. 100

 

18- لجاجت و تعصّب بی‌جا مانع تفكّر، استدلال و حقّ‌بینی.. 101

 

19- بهانه‌جویی باعث قساوت قلب… 101

 

20- غفلت، گمراهی جان. 102

 

21- شقاوت و محرومیّت از علم. 103

 

22- فسق موجب گمراهی ومانع شناخت حقایق.. 103

 

23- ترك عمل موجب از دست دادن علم. 104

 

24- تن‌پروری و راحت‌‌طلبی موجب محرومیّت از معرفت… 105

 

25- فضائل اخلاقی پائین حجاب از امّ‌الفضائل.. 105

 

26- منع دیگران از علم، باعث سلب علم از خود عالم. 105

 

27- حسّ‌گرایی افراطی مانع رسیدن به علوم غیبی.. 106

 

28- تقلید كوركورانه مانع تفكّر و اندیشه. 106

 

29- غضب موجب تباهی عقل.. 107

 

30- دون همّتی مانع پیگیری اهداف بلند. 107

 

31- فرار از جنگ موجب مهر بر قلب و عدم فهم. 108

 

32- زیاده‌گویی و پرحرفی و پریشانی و آشفتگی قلوب مانع از دیدن حقایق.. 108

 

فصل سوم: فضائلی كه بر ادراك اثر مثبت می‌گذارند. 110

 

فضایل.. 111

 

«فضائلی كه بر ادراك تأثیر دارند.» 111

 

مقصود از رزق در قرآن مجید. 113

 

1- ایمان و تقوا شكوفاگر فطرت… 114

 

2- عمل فضیلت‌مندانه كلید شناخت… 117

 

4- زهد و بی‌رغبتی به دنیا مایة حكمت… 119

 

5- اخلاص مایة جوشش حكمت… 121

 

6- ذكر مدام الهی باعث بینایی چشم دل: 123

 

7- استغفار و توبه سبب بارش رزق الهی.. 124

 

مقصود از رزق در روایات معصومین:.. 124

 

8- القای ملك باعث فزونی فهم. 125

 

9- پند پذیری و عبرت گیری موجب بینایی.. 125

 

10- استمداد از خداوند باعث بصیرت… 125

 

11- نوافل سبب قرب الهی و دیدن و شنیدن از نوعی دیگر. 126

 

12- طهارت قلب راه نیل به مراحل برتر قرآن. 127

 

13- خوف الهی سبب نوعی علم. 128

 

14- خلوت كردن یا شاغل زدایی زمینة كسب فیض الهی.. 129

 

15- دعا كلید رحمت… 130

 

16- صبر زمینة نور و صفای باطن.. 130

 

17- حسن خلق سبب زیادی در رزق.. 131

 

18- شكر نعمت باعث زیادت در علم و معرفت… 131

 

19- حسن نیّت… 131

 

20- شرح صدر سبب هدایت… 132

 

21- پیروی از صاحب وحی شهود آور و موجب عقلانیّت… 132

 

22- همّت بلند شرط رسیدن به كمالات بالا. 132

 

23- مشورت و مشاوره باعث فزونی عقل.. 133

 

24- تواضع مزرعة حكمت… 133

 

25- دعوت به حق راهی برای وصول به حقیقت علم و بصیرت… 134

 

26- حدیث اهل‌بیت صیقل قلوب، زمینه ساز معرفت برتر. 134

 

27- مجاهده در راه خدا، راه رسیدن به مسیر حق.. 135

 

28- اتباع حقّ، سبب كمال عقل.. 135

 

29- غلبه بر هوا و هوس، سبب ظهور نیروی عقل.. 135

 

30- خودشناسی و معرفت نفس باعث علم به دیگران. 136

 

31- لقمة حلال سبب نور قلب… 136

 

32- گرسنگی و كم‌خوری علّت تابش نور حكمت بر قلب… 137

 

33- حفظ زبان كلید حكمت… 137

 

34- عبودیت حق سبب رسیدن به مقام یقین.. 138

 

35- حركت بسوی خدا و توجه به دوستی خداوند باعث رفع حجوب… 138

 

36- تفكّر باعث نورانیت… 139

 

جمع­بندی.. 140

 

فهرست منابع.. 15