فصل نخست: کلیّات تحقیق

 

 

 

 

 

 

سوالهای و فرضیه های تحقیق

 

 

3

 

 

 

مقدمه

 

 

4

 

 

 

بیان مسئله

 

 

7

 

 

 

ضرورت و اهمیّت تحقیق

 

 

8

 

 

 

روش تحقیق

 

 

8

 

 

 

1 تعاریف:

 

 

9

 

 

 

1-1راه

 

 

9

 

 

 

1-2 نقص راه

 

 

10

 

 

 

1-3 وسیله نقلیه

 

 

10

 

 

 

1-4 تصادف

 

 

11

 

 

 

 

1-5 کارشناسان تصادفات

 

 

11

 

 

 

 

1-6 متصدیان ذیربط

 

 

11

 

 

 

 

1-7 نقص وسیله نقلیه

 

 

11

 

 

 

 

تاریخچه و سیر تحوّلات سازمان و مقرّرات راهنمایی و رانندگی در ایران

 

 

12

 

 

 

فصل دوم: مبانی نظری و فقهی و ارکان مسئولیّت مدنی در تصادفات رانندگی

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

 

 

16

 

 

 

 

مبحث نخست: مبانی نظری مسئولیّت مدنی در تصادفات رانندگی

 

 

17

 

 

 

 

گفتار اول- مبانی نظری مسئولیّت مدنی در تصادفات رانندگی

 

 

18

 

 

 

 

1       نظریه تقصیر

 

 

18

 

 

 

 

1-1 مفهوم تقصیر

 

 

18

 

 

 

 

1-2 مفهوم تقصیر در اصطلاح

 

 

19

 

 

 

 

1-3 جایگاه نظریه تقصیر در حقوق موضوعه ایران:

 

 

21

 

 

 

 

2 نظریه خطر

 

 

22

 

 

 

 

2-1 مفاد نظریه خطر

 

 

23

 

 

 

 

2-2 انتقاد از نظریه خطر

 

 

24

 

 

 

 

2-3 برداشت از دو نظریه تقصیر و خطر

 

 

25

 

 

 

 

گفتار دوم – مبانی فقهی مسئولیّت مدنی در تصادفات رانندگی

 

 

27

 

 

 

 

1  قاعده اتلاف

 

 

28

 

 

 

 

1-1 مفهوم اتلاف:

 

 

28

 

 

 

 

1-2 شرایط تحقّق اتلاف

 

 

29

 

 

 

 

1-3  کاربرد قاعده اتلاف در تصادفات رانندگی

 

 

30

 

 

 

 

2  قاعده تسبیب

 

 

31

 

 

 

 

2-1  مفهوم تسبیب

 

 

31

 

 

 

 

2-2   شرایط تحقّق تسبیب

 

 

31

 

 

 

 

2-3  کاربرد قاعده تسبیب در تصادفات رانندگی

 

 

34

 

 

 

 

3   اجتماع سبب و مباشر

 

 

35

 

 

 

 

4   قاعده لاضرر:

 

 

38

 

 

 

 

4-1 مفهوم قاعدة لاضرر

 

 

38

 

 

 

 

4-2  دلالت قاعده لاضرر بر ضمان

 

 

39

 

 

 

 

4-3  کابرد قاعده لاضرر در تصادفات رانندگی

 

 

40

 

 

 

 

د-  قاعده غرور:

 

 

41

 

 

 

 

5-1 مفهوم قاعده غرور

 

 

41

 

 

 

 

5-2 کاربرد قاعده غرور در تصادفات رانندگی

 

 

42

 

 

 

 

مبحث دوم:    ارکان مسئولیّت مدنی در تصادفات رانندگی

 

 

43

 

 

 

 

گفتار اوّل- وجود ضرر

 

 

44

 

 

 

 

1مفهوم ضرر:

 

 

44

 

 

 

 

1-1 مفهوم ضرر در لغت

 

 

45

 

 

 

 

1-2 مفهوم ضرر در اصطلاح

 

 

47

 

 

 

 

1-3  تقسیم بندی ضرر

 

 

48

 

 

 

 

1-4  ضرر مادی

 

 

50

 

 

 

 

1-5   ضرر ناشی از تضییع حق

 

 

51

 

 

 

 

1-6  ضرر معنوی

 

 

52

 

 

 

 

1-7     ضرر جسمانی

 

 

53

 

 

 

 

گفتار دوم – فعل زیانبار

 

 

 

54

 

 

 

 

1 فعل ایجابی

 

 

55

 

 

 

 

2 فعل سلبی

 

 

57

 

 

 

 

گفتار سوّم- رابطه سببیّت بین عمل زیانبار و وجود ضرر

 

 

58

 

 

 

 

رابطه سببیّت در تصادفات رانندگی

 

 

60

 

 

 

 

فصل سوم: شرایط تحقّق مسئولیّت مدنی سازمانهای مسئول در تصادفات رانندگی و تحوّلات آن در قوانین اخیر التّصویب

 

 

 

 

 

 

مقدمه

 

 

63

 

 

 

 

مبحث نخست: نواقص راه و خودرو و مصادیق مسئولیّت  سازمانهای ذیربط در تصادفات رانندگی

 

 

64

 

 

 

 

گفتار اوّل: حق  السّهم عوامل دخیل در تصادفات

 

 

64

 

 

 

 

گفتار دوّم: صور مختلف نواقص راه و خودرو و مصادیق آن

 

 

68

 

 

 

 

صور مختلف نقص راه در تصادف

 

 

68

 

 

 

 

1-1 کندگی سطح راه

 

 

69

 

 

 

 

1-2 نصب و ایجاد کاهنده های سرعت غیر استاندارد

 

 

69

 

 

 

 

1-3 اختلاف در شانه راه

 

 

69

 

 

 

 

1-4 عدم ایمن سازی به هنگام عملیات اجرایی در سطح راهها:

 

 

70

 

 

 

 

1-5 حفاظ غیر استاندارد

 

 

72

 

 

 

 

1-6 کمبود علایم هشدار دهنده در نقاط پر حادثه

 

 

73

 

 

 

 

1-7 عدم اصلاح نقاط پر حادثه

 

 

74

 

 

 

 

1-8 قیراندود بودن سطح راه

 

 

74

 

 

 

 

1-9 نبود یا نقص روشنایی در معبر

 

 

75

 

 

 

 

2 صور مختلف نقص وسیله نقلیه در تصادف:

 

 

75

 

 

 

 

2-1 نقص در سیستم ترمز

 

 

75

 

 

 

 

2-2  نقص در سیستم چرخها

 

 

76

 

 

 

 

2-3  نقص در لاستیک

 

 

76

 

 

 

 

2-4  نقص در سیستم انتقال نیرو

 

 

76

 

 

 

 

2-5 نقص سیستم ایمنی داخل خودرو

 

 

76

 

 

 

 

فلوچارت علل فنّی تصادفات

 

 

77

 

 

 

 

مبحث دوّم: قواعد حاکم بر تعیین سبب مسئول در تصادفات رانندگی و مسئولیّت سازمانها در آن

 

 

78

 

 

 

 

طرح بحث

 

 

78

 

 

 

 

گفتار اوّل: ضوابط تعیین سبب مسئول در حوادث رانندگی در رویه کارشناسان راهور

 

 

79

 

 

 

 

1       علل فنّی تصادفات

 

 

80

 

 

 

 

1-1 علل اولیه

 

 

80

 

 

 

 

1-2         علل واسط (میانی – قبلی)

 

 

82

 

 

 

 

1-3         علل مستقیم

 

 

84

 

 

 

 

2 علل قضایی

 

 

85

 

 

 

 

2-1 علل عادّی یا اصلی

 

 

86

 

 

 

 

2-1-1 بی احتیاطی

 

 

86

 

 

 

 

2-1-2 بی مبالاتی

 

 

87

 

 

 

 

2-1-3 عدم مهارت

 

 

87

 

 

 

 

2-1-4  عدم رعایت نظامات دولتی

 

 

87

 

 

 

 

2-2  علل مشدّده

 

 

88

 

 

 

2-2-1   مستی

 

 

88

 

 

 

2-2-2   نداشتن پروانه رانندگی

 

 

88

 

 

 

2-2-3   به کار انداختن وسیله با عیب و نقص فنی

 

 

89

 

 

 

2-2-4   تجاوز از سرعت مقرر

 

 

89

 

 

 

2-2-5   عبور از محل ممنوع

 

 

90

 

 

 

2-2-6   تصادفات در کانال عابر پیاده

 

 

90

 

 

 

2-2-7  عدم مساعدت به مصدومین و ترک صحنه تصادف

 

 

90

 

 

 

 

2-3    علل مخففه

 

 

91

 

 

 

 

مبنای تعیین مسئولیت مدنی سازمانهای نگهدارنده معابر و خودروسازان در قوانین و مقرّرات سابق

 

 

92

 

 

 

 

قواعد مربوط به تعیین سبب مسئول در قوانین و مقرّرات سابق

 

 

93

 

 

 

 

مناقشه حقوقی پیرامون تقسیم مسئولیّت در تبصرة 3 مادّة 14

 

 

96

 

 

 

 

گفتار دوّم:  تحوّلات مسئولیّت مدنی سازمانهای مسئول در تصادفات رانندگی در مقرّرات اخیر التّصویب

 

 

98

 

 

 

 

1مقرّرات مربوط به تصادفات ناشی از عملیات اجرایی در سطح راهها و مسئولیّت سازمانهای ذیربط

 

 

99

 

 

 

 

1-1 آیین نامه راهنمایی و رانندگی مصوّب 1384

 

 

99

 

 

 

 

1 – 2 آیین نامه مدیریت ایمنی حمل و نقل و سوانح رانندگی

 

 

102

 

 

 

 

1– 3 آیین نامه نامه حفاظتی کارگاههای ساختمانی

 

 

104

 

 

 

 

1– 4 تبصره 3 مادّه 14 قانون رسیدگی به تخلّفات رانندگی

 

 

104

 

 

 

 

2تصادفات ناشی از نقص فنّی وسایل نقلیه

 

 

106

 

 

 

 

عیب و نقص مستمر

 

 

108

 

 

 

 

عیب و نقص حادث

 

 

109

 

 

 

 

گفتار سوم:  تحولات مسئولیت مدنی در مادّه 26 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوّب 1389

 

 

113

 

 

 

 

فصل چهارم:  نتیجه گیری و پیشنهادات

 

 

 

 

 

 

 

نتیجه گیری

 

 

117

 

 

 

 

پیشنهادات

 

 

120

 

 

 

 

فهرست منابع و مأخذ

 

 

124

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیدة تحقیق:

 

 

• موضوع تحقیق: بررسی تحوّلات مسئولیت مدنی سازمانها در وقوع تصادفات رانندگی

 

• هدف تحقیق: تعیین تغییرات قانون جدید رسیدگی از جهت مسئولیت مدنی سازمانها نسبت به قوانین سابق و اینکه این تغییرات مناسب بوده یا خیر؟

 

• روش تحقیق: تحقیق حاضر از جهت هدف کاربردی و از لحاظ شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت اسنادی و از لحاظ شیوه تجزیه و تحلیل اطلاعات به صورت تحلیلی و توصیفی می باشد.

 

بدنبال تحوّلات جهانی نظام مسئولیّت مدنی در راستای جبران خسارات زیاندیدگان از حوادث ترافیکی دستگاه قانونگذاری در ایران نیز اخیراً قوانینی به تصویب رسانیده که این قوانین به سمت حمایت هرچه بیشتر از زیاندیدگان در این قبیل حوادث گرایش پیدا نموده است. همچنین نظام ایمن حمل و نقل به این نکته اذعان دارد که خطای انسانی با عنایت به ماهیّت اجتماعی افراد در تصادفات رانندگی امری اجتناب ناپذیر می باشد لذا با تصویب آیین نامه ها و دستورالعملها تلاش نموده که دیگر ارکان تصادف رانندگی یعنی راه و وسیلة نقلیّه را به سمت ایمنی بیشتر و بخشندگی و جبران خطای انسانی سوق دهد که آیین نامه ایمنی راههای کشور موسوم به نشریة 267 مصوّب 1384 و آیین نامة مدیریت ایمنی حمل و نقل و سوانح رانندگی مصوّب 1388 از جمله مقرّرات اخیرالتّصویب می باشد امّا به نظر می رسد شاه بیت قوانین و مقرّراتی که می تواند در راستای احقاق حقوق آسیب دیدگان از حوادث رانندگی و کاهش اینگونه حوادث مؤثّر واقع گردد تبصره ی 3 مادّه 14 قانون رسیدگی به تخلّفات رانندگی مصوّب 1389 می باشد که در آن کارشناسان تصادفات مکلّف گردیدند تا نقص راه و وسیلة نقلیّه را در تصادفات رانندگی مدّ نظر قرار داده و قصور سازمانهای مربوطه را در نظریة کارشناسی اعلام نمایند تا حسب مورد متصدّیان مربوطه در مقابل قانون و زیاندیدگان پاسخگو باشند. که البتّه در اجرای دقیق این تبصره ی قانونی خلاء  هایی وجود دارد که در این نوشتار به آنها اشاره و پیشنهاداتی از قبیل ایجاد بازرسی ایمنی راهها، جبران خسارات معنوی زیاندیدگان تصادفات، اصلاح سرفصل دروس آموزشی کارشناسان تصادفات و برگزاری دوره های بازآموزی سالیانه برای آنان و …  ارائه شده است.

 

واژگان کلیدی:مسئولیّت مدنی، تصادف رانندگی، قانون جدید رسیدگی به تخلفات رانندگی، سازمانهای مسئول در وقوع تصادف، وسیله نقلیّه

 

 

 

سئوال‌های تحقیق:سئوال اصلی:تحولات صورت گرفته در خصوص مسئولیّت مدنی سازمان های مسئولیّت در حوادث رانندگی در قانون جدید رسیدگی به تخلفات رانندگی چه می باشد؟

 

سئوالات فرعی:

 

 

وضعیت و شرایط تحقق مسئولیّت مدنی سازمان های مسئول در حوادث رانندگی تا قبل از تصویب قانون جدید چه می باشد؟

 

 

وضعیت و شرایط تحقق مسئولیّت مدنی سازمان های مسئول در حوادث رانندگی بعد از تصویب قانون جدید چه می باشد.

 

 

فرضیه‌ها:  فرضیه اصلی:

 

 

مسئولیّت مدنی سازمان های ذیربط در حوادث رانندگی در قانون جدید دچار تحول شده است.

 

 

فرضیه های فرعی: