1-3 اهداف تحقیق…………………………………………………

 

 

10

 

 

 

1-3-1 هدف کلی تحقیق…………………………………………….

 

 

10

 

 

 

1-3-2 اهداف جزئی………………………………………………..

 

 

10

 

 

 

1-4 فرضیات تحقیق………………………………………………

 

 

11

 

 

 

1-4-1 فرضیه اصلی………………………………………………..

 

 

11

 

 

 

1-4-2 فرضیه های فرعی…………………………………………….

 

 

11

 

 

 

5-1 تعریف متغیرها………………………………………………

 

 

12

 

 

 

1-5-1 تعاریف نظری………………………………………………..

 

 

12

 

 

 

1-5-2 تعاریف عملیاتی………………………………………………

 

 

13

 

 

 

فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق………………………………….

 

 

15

 

 

 

مقدمه……………………………………………………………

 

 

16

 

 

 

2-1 بخش اول: هوش اخلاقی………………………………………..

 

 

17

 

 

 

2-1-1 هوش………………………………………………………

 

 

17

 

 

 

2-1-2 انواع هوش….………………………………………………

 

 

18

 

 

 

2-1-3 تبیین مفهوم اخلاق…………………………………………..

 

 

21

 

 

 

 

2-1-4 هوش اخلاقی……………………………………………….

 

 

22

 

 

 

2-1-5 هوش اخلاقی بوربا……………………………………………

 

 

24

 

 

 

2-1-5-1 اصول هوش اخلاقی از دیدگاه بوربا……………………………..

 

 

24

 

 

 

2-1-5-2 اصول هوش اخلاقی از دیدگاه لنینک و کیل……………………..

 

 

26

 

 

 

2-1-6 فواید هوش اخلاقی…………………………………………..

 

 

26

 

 

 

2-2 بخش دوم: سرمایه اجتماعی……………………………………

 

 

27

 

 

 

2-2-1 سرمایه اجتماعی چیست……………………………………….

 

 

27

 

 

 

2-2-2 تاریخچه سرمایه اجتماعی………………………………………

 

 

28

 

 

 

2-2-3 اهمیت سرمایه اجتماعی……………………………………….

 

 

29

 

 

 

2-2-4 تئوری پردازان و تعریف آنان از سرمایه اجتماعی……………………

 

 

30

 

 

 

2-2-4-1سرمایه اجتماعی از دیدگاه پونتام(1995) ………………………

 

 

30

 

 

 

2-2-4-2 سرمایه اجتماعی از دیدگاه بوردیو(1990) ………………………

 

 

31

 

 

 

2-2-4-3 سرمایه اجتماعی از دیدگاه کلمن(1998)……………………….

 

 

31

 

 

 

2-2-5 تعریف مفهومی سرمایه اجتماعی…………………………………

 

 

32

 

 

 

2-2-6 ویژگی های مفهوم سرمایه در سرمایه اجتماعی ……………………

 

 

35

 

 

 

2-2-7 انواع سرمایه و رابطه آن با سرمایه اجتماعی ………………………..

 

 

35

 

 

 

2-2-8 سرمایه اجتماعی و سطوح تحلیل آن………………………………

 

 

37

 

 

 

2-2-9 ابعاد سرمایه اجتماعی…………………………………………

 

 

38

 

 

 

2-2-10 گونه های سرمایه اجتماعی …………………………………..

 

 

39

 

 

 

2-2-11 مزایای سرمایه اجتماعی………………………………………

 

 

40

 

 

 

2-2-12جنبه های منفی سرمایه اجتماعی……………………………….

 

 

41

 

 

 

2-2-13 عناصر و مؤلفه های سرمایه اجتماعی……………………………

 

 

42

 

 

 

2-2-13-1 اعتماد اجتماعی………………………………………….

 

 

43

 

 

 

2-2-13-2 انسجام اجتماعی………………………………………….

 

 

44

 

 

 

2-2-13-3 مشارکت اجتماعی………………………………………

 

 

45

 

 

 

2-2-13-4 تعلق اجتماعی……………………………………………

 

 

46

 

 

 

2-2-14 مقایسه سرمایه اجتماعی با دیگر سرمایه ها ………………………

 

 

48

 

 

 

2-2-15 آیا ارزش های دینی مهم ترین مؤلفه سرمایه اجتماعی است؟…………

 

 

49

 

 

 

2-3 بخش سوم: مسئولیت پذیری…………………………………..

 

 

50

 

 

 

2-3-1 تعریف مسئولیت پذیری ……………………………………….

 

 

50

 

 

 

2-3-2 تبیین مفهوم مسئولیت و مسئولیت پذیری………………………….

 

 

50

 

 

 

2-3-3 مسئولیت پذیری از منظر جامعه شناختی و روان شناختی……………..

 

 

55

 

 

 

2-3-3-1 هابرماس…………………………………………………

 

 

55

 

 

 

2-3-3-2 هومنز……………………………………………………

 

 

55

 

 

 

2-3-3-3 ویکرز……………………………………………………

 

 

55

 

 

 

2-3-3-4 آدلر و روانشناسی فردی……………………………………..

 

 

56

 

 

 

2-3-3-5 دیدگاه پرز گشتالت درمانی …………………………………

 

 

56

 

 

 

2-3-3-6 دیدگاه تحلیل تبادلی اریک برن………………………………

 

 

57

 

 

 

2-3-3-7 دیدگاه واقعیت درمانی گلاسر…………………………………

 

 

57

 

 

 

2-3-3-8 دیدگاه مراجع- محوری راجرز………………………………

 

 

57

 

 

 

2-3-3-9 دیدگاه وجود گرایان فرانکل…………………………………..

 

 

58

 

 

 

2-3-4 اهمیت و جایگاه مسئولیت پذیری از منظراسلام …………………….

 

 

58

 

 

 

2-3-5 مسئولیت پذیری اجتماعی …………………………………….

 

 

60

 

 

 

2-3-6 ابعاد و مؤلفه های مسئولیت پذیری اجتماعی……………………….

 

 

62

 

 

 

2-3-6-1 بعد شناختی………………………………………………

 

 

62

 

 

 

2-3-6-2 بعد عاطفی………………………………………………..

 

 

63

 

 

 

2-3-6-3 بعد عملکردی……………………………………………..

 

 

63

 

 

 

2-4 بخش چهارم: پیشینه تحقیق …………………………………..

 

 

64

 

 

 

2-4-1 تحقیقات داخلی………………………………………………

 

 

64

 

 

 

2-4-2 تحقیقات خارجی……………………………………………..

 

 

70

 

 

 

فصل سوم: روش تحقیق……………………………………………

 

 

75

 

 

 

مقدمه …………………………………………………………..

 

 

76

 

 

 

3-1- نوع تحقیق…………………………………………………………………………………………………………

 

 

76

 

 

 

3-2 جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………

 

 

77

 

 

 

3-3 حجم نمونه …………………………………………………………………………………………………………

 

 

77

 

 

 

3-4 روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………

 

 

78

 

 

 

3-5 روش و ابزار گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………….

 

 

79

 

 

 

3-6 روایی پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………..

 

 

81

 

 

 

3-7 پایایی پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………

 

 

83

 

 

 

3-8- شیوه تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………

 

 

84

 

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………

 

 

87

 

 

 

مقدمه …………………………………………………………..

 

 

88

 

 

 

4-1 یافته های توصیفی……………………………………………..

 

 

89

 

 

 

4-1-1 بررسی توصیفی گروه نمونه …………………………………….

 

 

89

 

 

 

4-1-2 تحلیل توصیفی پرسشنامه ها……………………………………

 

 

92

 

 

 

4-2 یافته های استنباطی ……………………………………………

 

 

100

 

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری……………………………………..

 

 

114

 

 

 

مقدمه …………………………………………………………..

 

 

115

 

 

 

5-1 خلاصه بحث …………………………………………………..

 

 

116

 

 

 

5-2 یافته های تحقیق………………………………………………

 

 

117

 

 

 

5-3 پیشنهادات کاربردی تحقیق………………………………………

 

 

124

 

 

 

5-4 پیشنهادات نظری……………………………………………….

 

 

125

 

 

 

5-5 محدودیت ها ………………………………………………….

 

 

126

 

 

 

منابع فارسی ……………………………………………………..

 

 

128

 

 

 

منابع لاتین……………………………………………………….

 

 

137

 

 

فهرست جدولها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول3-1 توزیع فراوانی جامعه آماری به تکفیک دانشکده…………………..	77
جدول3-2 توزیع فراوانی جامعه و حجم نمونه به تکفیک دانشکده…………….	78
جدول3-3 درجه بندی و نحوه ارزش­گذاری گویه های پرسشنامه هوش اخلاقی….	80
جدول3-4 انطباق سوالات پرسشنامه هوش اخلاقی با هر یک از مؤلفه­های پژوهش.	80
جدول3-5 درجه بندی و نحوه ارزش­گذاری گویه های پرسشنامه سرمایه اجتماعی.	80
جدول3-6 انطباق سوالات پرسشنامه سرمایه اجتماعی با هر یک از مؤلفه­های پژوهش………………………………………………………….	80
جدول3-7 درجه بندی و نحوه ارزش­گذاری گویه های پرسشنامه مسئولیت­پذیری..	81
جدول3-8 انطباق سوالات پرسشنامه مسئولیت­پذیری با هر یک از مؤلفه­های پژوهش………………………………………………………….	81
جدول 3-9 تحلیل ساختاری متغیرها…………………………………..	82
جدول3-10 ضریب پایایی هر یک از مؤلفه­های هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی و مسئولیت­پذیری…………………………………………………..	83
جدول 4-1 تحلیل توصیفی نمونه بر حسب جنسیت …………………….	89
جدول4-2 تحلیل توصیفی گروه نمونه بر حسب رشته تحصیلی………………	90
جدول 4-3 تحلیل توصیفی گروه نمونه بر حسب مقطع تحصیلی……………..	91
جدول 4-4 تحلیل توصیفی گروه نمونه بر حسب دانشکده…………………..	92
جدول 4-5 تحلیل توصیفی پرسشنامه هوش اخلاقی (مؤلفه راستگویی)………..	93
جدول 4-6 تحلیل توصیفی پرسشنامه هوش اخلاقی (مؤلفه بخشش)………….	94
جدول 4-7 تحلیل توصیفی پرسشنامه هوش اخلاقی (مؤلفه دلسوزی)…………	94
جدول4-8 تحلیل توصیفی پرسشنامه سرمایه اجتماعی (مؤلفه مشارکت اجتماعی)..	95
جدول4-9 تحلیل توصیفی پرسشنامه سرمایه اجتماعی (مؤلفه اعتماد اجتماعی )…	95
جدول4-10 تحلیل توصیفی پرسشنامه سرمایه اجتماعی (مؤلفه تعلق اجتماعی )…	96
جدول4-11 تحلیل توصیفی پرسشنامه سرمایه اجتماعی (مؤلفه انسجام اجتماعی ).	96
جدول4-12 تحلیل توصیفی پرسشنامه مسئولیت پذیری (مؤلفه خودمدیریتی)….	97
جدول4-13 تحلیل توصیفی پرسشنامه مسئولیت پذیری (مؤلفه امانت داری )…..	97
جدول4-14 تحلیل توصیفی پرسشنامه مسئولیت پذیری (مؤلفه وظیفه شناسی)…	98
جدول4-15 تحلیل توصیفی پرسشنامه مسئولیت پذیری (مؤلفه سازمان یافتگی )…	98
جدول4-16 تحلیل توصیفی پرسشنامه مسئولیت پذیری (مؤلفه پیشرفت گرایی )..	99
جدول 4-17 توزیع نرمال متغیرها……………………………………..	100
جدول 4-18 توزیع نرمال متغیرها……………………………………..	101
جدول 4-19 توزیع نرمال متغیرها……………………………………..	102
جدول 4-20 مقایسه میانگین هوش اخلاقی دانشجویان…………………….	103
جدول 4-21 مقایسه میانگین سرمایه اجتماعی دانشجویان…………………..	103
جدول 4-22 مقایسه میانگین مسئولیت پذیری دانشجویان………………….	104
جدول 4-23 ضریب همبستگی بین مولفه های هوش اخلاقی با مسئولیت پذیری…	104
جدول 4-24 ضرایب رگرسیون هر یک ازمولفه های هوش اخلاقی……………	105
جدول 4-25 ضریب همبستگی بین مولفه های سرمایه اجتماعی با مسئولیت پذیری………………………………………………………….	105
جدول 4-26 ضرایب رگرسیون هر یک ازمولفه های سرمایه اجتماعی………….	106
جدول 4-27 تحلیل مسیر متغیرها……………………………………	107
جدول 4-28 مقایسه هوش اخلاقی دانشجویان بر حسب جنسیت……………	107
جدول4-29 مقایسه هوش اخلاقی دانشجویان برحسب رشته تحصیلی…………	107
جدول 4-30 مقایسه هوش اخلاقی دانشجویان بر حسب مقطع تحصیلی……….	108
جدول 4-31 مقایسه هوش اخلاقی دانشجویان بر حسب دانشکده…………….	108
جدول 4-32 مقایسه سرمایه اجتماعی دانشجویان بر حسب جنسیت………….	109
جدول4-33 مقایسه سرمایه اجتماعی دانشجویان برحسب رشته تحصیلی………	109
جدول 4-34 مقایسه سرمایه اجتماعی دانشجویان بر حسب مقطع تحصیلی…….	109
جدول 4-35 سرمایه اجتماعی دانشجویان بر حسب دانشکده………………..	110
جدول 4-36 مقایسه مسئولیت پذیری دانشجویان بر حسب جنسیت………….	110
جدول4-37 مقایسه مسئولیت پذیری دانشجویان برحسب رشته تحصیلی……….	111
جدول 4-38 آزمون تعقیبی جهت مقایسه مسئولیت پذیری برحسب رشته تحصیلی	111
جدول 4-39 مقایسه مسئولیت پذیری دانشجویان بر حسب مقطع تحصیلی…….	112
جدول 4-40 مقایسه مسئولیت پذیری دانشجویان بر حسب دانشکده………….	112
جدول 4-41 آزمون تعقیبی جهت مقایسه مسئولیت پذیری برحسب دانشکده…..	113

 

فهرست نمودارها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- 1-ولادت طریحی.. 8

 

1-1-2-زهد وتقوا 8

 

1-1-3-مشایخ وشاگردان وی.. 9

 

1-1-4-آثار مولف… 9

 

1-1-5-وفات طریحی.. 10

 

1-2-کتاب مجمع البحرین.. 10

 

1-3-مفهوم روش… 12

 

1-4- کتاب غریب القرآن.. 12

 

1-5-محسنات لفظی.. 12

 

1-5-1-جناس… 12

 

1-5-2-اشتقاق.. 13

 

1-6-روایات تفسیری.. 13

 

1-7-روایات غیر تفسیری.. 14

 

فصل دوم:احادیث غیرتفسیری.. 76-16

 

2-1-احادیث براساس اشتقاق لفظ.. 51-16

 

2-1-1-ادا 16

 

2-1-2-ثوی.. 18

 

2-1-3-خبا 19

 

2-1-4-خزا 20

 

2-1-5-خسا 21

 

2-1-6-خوا 22

 

2-1-7-دحا 24

 

2-1-8-رعا 25

 

2-1-9-رقا 25

 

2-1-10-غشا 26

 

2-1-11-تبب… 27

 

2-1-12-حسب… 28

 

2-1-13-رحب… 29

 

2-1-14-ثجج.. 30

 

2-1-15-وهج.. 31

 

2-1-16-أود. 32

 

2-1-17-برد. 33

 

2-1-18-حصد. 34

 

2-1-19-حید. 35

 

2-1-20-ردد. 36

 

2-1-21-شید. 37

 

2-1-22-صفد. 38

 

2-1-23-ندد. 39

 

2-1-24-نبذ. 40

 

2-1-25- اجر. 40

 

2-1-26-بذر 41

 

2-1-27-حظر. 43

 

2-1-28-ضمر. 43

 

2-1-29- غور 44

 

2-1-30-فزز 45

 

2-1-31-خفف… 45

 

2-1-32-عجف… 46

 

2-1-33-سلق.. 47

 

2-1-34-ضیق.. 48

 

2-1-35-خصم. 49

 

2-1-36- سنم. 50

 

2-1-37-قصم. 51

 

2-1-38-رهن.. 51

 

 

2-2-احادیث براساس جناس لفظ.. 76-52

 

2-2-1-حلا.. 53

 

2-2-2-ادا 54

 

2-2-3-درا 54

 

2-2-4-دأب.. 55

 

2-2-5-رب.. 56

 

2-2-6-هیج.. 57

 

2-2-7-جلب… 58

 

2-2-8-جیب… 59

 

2-2-9-برد. 60

 

2-2-10-جدد. 60

 

2-2-11-رصد. 61

 

2-2-12-صعد. 62

 

2-2-13-صلد. 64

 

2-2-14-صید. 65

 

2-2-15-بتر. 66

 

2-2-16-تبر. 67

 

2-2-17-خرر 68

 

2-2-18-سعر. 69

 

2-2-19-عثر. 70

 

2-2-20-رفف… 70

 

2-2-21-دهق.. 71

 

2-2-22-زهق.. 72

 

2-2-23-صعق.. 73

 

2-2-24-قلل.. 74

 

2-2-25-جمم. 75

 

2-2-26-ردم. 76

 

2-2-27-سهم. 77

 

فصل سوم: احادیث تفسیری.. 121-78

 

3-1-اتا 79

 

3-2-اتا 81

 

3-3-اذی.. 82

 

3-4-خشی.. 84

 

3-5-نبا 85

 

3-6-وفی.. 87

 

3-7-هدا 88

 

3-8-دبب… 89

 

3-9-ذنب… 91

 

3-10-سحب… 93

 

3-11-سیب… 94

 

3-12-غضب… 95

 

3-13-سحت… 97

 

3-14-توب.. 98

 

3-15-رسخ.. 100

 

3-16-دبر. 101

 

3-17-شجر. 102

 

3-18 -ترب.. 104

 

3-19-نکث… 104

 

3-20-قصد. 105

 

3-21-وقذ. 106

 

3-22-شور 107

 

3-23-عبر. 108

 

3-24-محص…. 109

 

3-25-اسف… 110

 

3-26-حلف… 111

 

3-27-زخرف.. 112

 

3-28- زلف… 113

 

3-29-دلک… 114

 

3-30-سقم. 115

 

3-31- کظم. 117

 

2-3-10-         الگوی سه جزئی آلن و مایر… 21

 

2-4- فرآیند ایجاد تعهد سازمانی: 22

 

2-4-1-           اریلی و چاتمن…. 22

 

2-4-2-           مارتین و نیکولز… 23

 

2-5- نتایج و پیامدهای تعهد سازمانی: 23

 

2-6- عوامل مؤثر بر تعهدسازمانی: 24

 

2-6-1-           دیدگاه استرون…. 24

 

2-6-2- دیدگاه استیرز، پورتر و مودی….. 25

 

2-6-3- مودی و همکاران…. 25

 

2-7- تعاریف کیفیت زندگی کاری.. 27

 

2-7-1-           تعریف ولش……. 27

 

2-7-2-           دیدگاه وک چیو… 27

 

2-7-3-           تعاریف فارکوهر… 30

 

2-8- ضرورت و اهداف کیفیت زندگی کاری.. 30

 

2-9- الگوهای کیفیت زندگی کاری: 31

 

2-9-1-           الگوی توماس…… 31

 

2-9-2- الگوی والتون…. 31

 

2-9-3-           الگوی کاسیو… 32

 

2-9-4- الگوی هریکو مک بوی….. 32

 

2-9-5-           الگوی مورتون…. 33

 

2-10-         راههای بهبود کیفیت زندگی کاری.. 33

 

2-11-         عوامل موثر در کاهش کیفیت زندگی کاری.. 35

 

2-12-         مدلهای تعارض کار-خانواده: 37

 

2-12-1-         مدل اول: چهار دسته نظریه مدلهای عمومی…. 38

 

2-12-2-         مدلهای مبتنی بر حمایت اجتماعی…. 43

 

2-12-3-         مدل های مبتنی بر تقاضاها و انتظارات نقش کاری و خانوادگی…. 44

 

2-13-         پیشینه پژوهش: 45

 

2-13-1-         پژوهشهای داخلی:. 45

 

2-13-2-         پژوهشهای خارجی:. 49

 

2-14-         خلاصه فصل.. 52

 

3-. مواد و روش پژوهش

 

3-1- مقدمه  ………………………….54

 

3-2- روش پژوهش… 54

 

3-3- جامعه آماری و روش نمونهگیری و روش اجرا 54

 

3-4- ابزارهای جمع آوری اطلاعات.. 54

 

3-4-1-           پرسشنامه تعهدسازمانی آلن و مایر (1991).. 54

 

3-4-2-           پرسشنامه تعارض کار-خانواده (نت مه یر،1996).. 55

 

3-4-3-           پرسشنامه کیفیت زندگی کاری:. 56

 

3-5- روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 56

 

4-. نتایج و یافته های پژوهش

 

4-1- مقدمه…….. 58

 

4-2- اطلاعات توصیفی.. 58

 

4-3- یافته های استنباطی.. 62

 

5-. نتیجه گیری و بحث

 

5-1- مقدمه…………..  70

 

5-2- بحث در مورد یافته های پژوهش… 70

 

5-2-1-           سؤالات پژوهش……. 70

 

5-2-2-           فرضیه های پژوهش……. 72

 

5-3- محدودیتها 73

 

5-4- پیشنهادها 73

 

5-4-1- پیشنهادهای پژوهشی…. 73

 

5-4-2-           پیشنهادهای کاربردی….. 73

 

 

 

 

فهرست جداول
2-1-جدول تعاریف تعهدسازمانی………………………………………………………………………………………….11

 

2-2-ابعاد تعهد سازمانی از دیدگاه آرجریس…………………………………………………………………………………………………………………………13

 

2-3-نتایج مطلوب و نامطلوب تعهد سازمانی در سطح فرد، گروه و سازمان………………………………………………………………………..24

 

3-1-مقدار پایایی پرسشنامه تعهد سازمانی……………………………………………………..53

 

3-2-پایایی پرسشنامه تعارض کار-خانواده……………………………………………………………………………….. 54

 

3-3-پایایی پرسشنامه کیفیت زندگی کاری والتون………………………………………………………………………………………………………………54

 

4-1-فراوانی و درصد فراوانی سن آزمودنی­ها………………………………………………………………………………………………………………………..56

 

4-2-فراوانی و درصد فراوانی سطح تحصیلات آزمودنی­ها…………………………………………………………………………………………………….57

 

4-3-فراوانی و درصد فراوانی سابقه آزمودنی­ها…………………………………………………………………………………………57

 

4-4-میزان تحصیلات بر اساس سابقه­ی آزمودنی ها…………………………………………………………………………………………………………….58

 

4-5-میزان سن بر اساس سابقه­ی آزمودنی­ها……………………………………………………………………………………………………………………….58

 

4-6-میزان سن بر اساس تحصیلات آزمودنی ها…………………………………………………………………………………………………………………..59

 

4-7-آزمون t تک نمونه ای تعهد سازمانی و مولفه­های آن…………………………………………………………………………………………………..59

 

4-8-آزمون t تک نمونه ای تعارض کار-خانواده و خانواده-کار…………………………………………………………………………………………….60

 

4-9-آزمون t تک نمونه ای کیفیت زندگی کاری و ابعاد آن………………………………………………………………………………………………. 60

 

4-10همبستگی بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی……………………………………………………………………………………………….. 61

 

4-11-همبستگی تعارض کار-خانواده و تعهد سازمانی………………………………………………………………………………………………………..61

 

4-12-همبستگی بین ابعاد کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی……………………………………………………………………………………… 62

 

4-13همبستگی کیفیت زندگی کاری و تعارض کار-خانواده با تعهد سازمانی…………………………………………………………………… 63

 

4-14-همبستگی بین مولفه­های تعارض کار-خانواده و خانواده کار و کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی…………………….63

 

4-15-همبستگی بین مولفه­های تعارض کار-خانواده با تعهد سازمانی………………………………………………………………………………..64

 

4-16-همبستگی بین زیرمقیاس­های مولفه­ی کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی……………………………………………………….. 65

 

 

 

فهرست شکل­ها

 

2-1- الگوی پیشایندهای تعهد سازمانی……………………………………………………………………… 16

 

2-2-الگوی پیشایندهای تعهد سازمانی بالفور و کسلر………………………………………………………………………………………………………….. 19

 

2-3- پیش شرط­های عاطفی………………………………………………………………………………………………. 25

 

2-4- اجزای کیفیت زندگی کاری………………………………………………………………………………………………28

 

چكیده:

 

هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه تعارض کار-خانواده و کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی کارکنان شرکت گازسوزان نجف­آباد بود. روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش را 1200 نفر از کارکنان شهرک صنعتی نجف­آباد در سال 1392 تشکیل می­داد. از میان این تعداد نمونه­ای به حجم 300 نفر با استفاده از جدول کرجسی مورگان و به روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای انتخاب شد. ابزار گردآوری داده­ها پرسشنامه تعهد سازمانی آلن و مایر (1993)، پرسشنامه تعارض کار-خانواده نت مه­یر (1996) و پرسشنامه کیفیت زندگی کاری والتون (1975) بود. تجزیه و تحلیل داده­های این پژوهش با استفاده از نرم­افزار spss-21 در دو سطح آمار توصیفی با استفاده از شاخص­های آماری نظیر فراوانی، میانگین و انحراف معیار به تجزیه و تحلیل داده­ها پرداخته و در سطح آمار استنباطی متناسب با سطح سنجش داده­ها و مفروضات آماری از روش ضریب همبستگی پیرسون، روش تحلیل رگرسیون چندمتغیری و t تک نمونه­ای استفاده به عمل آمده است. نتایج تحلیل یافته­های پژوهش نشان داد که بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی رابطه­ی مثبت معناداری وجود دارد. بین تعارض کار-خانواده با تعهد سازمانی ارتباط منفی و معناداری وجود دارد و همچنین بین تعهد سازمانی و مؤلفه­های کیفیت زندگی کاری همبستگی مثبت معناداری وجود دارد و همچنین نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیری نشان داد که مقیاس­های تعارض خانواد کار و کیفیت زندگی کاری به گونه­ی معنی­داری توان پیش­بینی تعهد سازمانی را به میزان 16 درصد دارا هستند و مقیاس­های تعارض خانواده-کار و کار-خانواده به طرز معنی­داری توان تبیین واریانس تعهد سازمانی را به میزان 10 درصد داراست و زیرمقیاس­های مؤلفه­ی کیفیت زندگی کاری به گونه­ی معنی­داری توان تبیین واریانس تعهد سازمانی را به میزان 37 درصد دارا هستند.

 

1-7-3-1-تعریف مفهومی.. 10

 

1-7-3-2-تعریف عملیاتی.. 10

 

1-7-4-مشروطی.. 10

 

1-7-4-1-تعریف مفهومی.. 10

 

1-7-4-2-تعریف عملیاتی.. 10

 

 

 

فصل دوم: پیشینه نظری و عملی پژوهش

 

2-1- مقدمه. 12

 

2-2- خودکارآمدی.. 12

 

2-2-1- فرایندهای واسطه ای خودكارآمدی.. 16

 

2-2-1-1- فرایندهای شناختی.. 16

 

2-2-1-2- فرایندهای انگیزشی.. 16

 

2-2-1-3-فرایندهای عاطفی.. 19

 

2-2-1-4- فرایندهای انتخابی.. 20

 

2-2-2- ظرفیت ها و قابلیت های مؤثر در خودکارآمدی.. 20

 

2-2-2-1-  قابلیت رمزگذاری.. 21

 

2-2-2-2- قابلیت دوراندیشی.. 21

 

2-2-2-3- قابلیت جایگزینی و الگوبرداری.. 22

 

2-2-2-4- قابلیت خودتنظیمی.. 22

 

2-2-2-5- قابلیت خودانعكاسی (خوداندیشی) 23

 

2ـ3ـ راهبردهای یادگیری.. 23

 

2-3- 1- راهبردهای شناختی.. 26

 

2-3-1-1- راهبرد‌های تكرار یا مرور 27

 

2ـ3ـ1ـ2 ـ راهبرد بسط و گسترش معنایی.. 31

 

2ـ3ـ1ـ 3ـ  راهبرد سازمان‌دهی.. 37

 

2ـ3 ـ2 ـ راهبردهای فراشناختی.. 41

 

2-3-2-1- راهبردهای برنامه‌ریزی.. 43

 

2-3-2-2-راهبردهای نظارت و  ارزشیابی.. 44

 

2-3-2-3- راهبردهای نظم دهی.. 45

 

2-3-3- تفاوت‌های جنسیتی در استفاده از راهبردهای یادگیری.. 49

 

2ـ3ـ 4ـ رشد  و  راهبردهای یادگیری.. 49

 

2-4- مشروطی.. 52

 

2-4-1-علل مشروطی.. 52

 

2-4-1-1-عوامل فردی.. 53

 

2-4-1-2-عوامل درون سازمانی.. 55

 

2-4-1-3-عوامل برون سازمانی.. 56

 

2ـ5 ـ پیشینه پژوهشی تحقیق.. 58

 

2 ـ5 ـ 1ـ خودکارآمدی.. 58

 

2- 5 -1-1- پژوهش‌های صورت گرفته خارجی.. 58

 

2- 5 -1-2- پژوهش‌های صورت گرفته داخلی.. 59

 

2 ـ5 ـ 2ـ راهبردهای شناختی و فراشناختی.. 60

 

2 ـ5 ـ 2ـ1 ـ پژوهش های صورت گرفته خارجی.. 60

 

2 ـ2 ـ 2ـ2 ـ پژوهش های صورت گرفته داخلی.. 63

 

2-6- نتیجه گیری.. 65

 

 

 

فصل سوم :روش شناسی

 

3-1- مقدمه. 68

 

3-2- نوع و روش انجام پژوهش…. 68

 

3-3- جامعه آماری پژوهش…. 69

 

3-4-حجم نمونه و روش نمونه‌گیری.. 71

 

3-5- ابزار اندازه‌گیری پژوهش…. 73

 

3-5-1- پرسشنامه خودکارآمدی.. 73

 

3-5-1-1-پایایی 73

 

 

3-5-1-2- روایی.. 74

 

3-5-2- پرسشنامه راهبردهای یادگیری.. 74

 

3-5-2-1-پایایی.. 76

 

3-5-2-2- روایی.. 76

 

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 77

 

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

 

4-1- مقدمه. 79

 

4-2- توصیف داده ها 80

 

4-2-1- سن.. 80

 

4-2-2- وضعیت تاهل.. 81

 

4-2-3- داده های مربوط به متغیرهای اصلی پژوهش…. 83

 

4-3- آزمون معنادار بودن متغیرها 83

 

4-3-1- بررسی نرمال بودن داده ها 84

 

4-4- تحلیل استنباطی فرضیه های پژوهش…. 84

 

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

5-1- مقدمه. 109

 

5-2- خلاصه پژوهش…. 109

 

5-3- بحث و بررسی فرضیه های پژوهش…. 110

 

5-3-1- فرضیه  اول.. 110

 

5-3-2- فرضیه دوم. 112

 

5-3-3- فرضیه سوم. 113

 

5-3-4- فرضیه چهارم. 116

 

5-3-5- فرضیه پنجم. 117

 

5-3-6- فرضیه ششم. 117

 

5-4- نتیجه گیری کلی.. 118

 

5-5- مشکلات و محدودیت‌ های پژوهش…. 119

 

5-6- پیشنهاد های پژوهشی.. 119

 

5-7-  پیشنهادهای کاربردی.. 120

 

منابع. 121

 

 

 

پیوست ها

 

الف: پرسشنامه خودکارآمدی عمومی شرر 129

 

ب: پرسشنامه راهبردهای یادگیری(شناختی و فراشناختی) 130

 

 

 

فهرست جداول

 

جدول 2-1- انواع راهبردهای شناختی و مصادیق آن.. 40

 

جدول 2-2- انواع راهبردهای فرا شناختی و مصادیق آن.. 45

 

جدول 3-1- جامعه  اول پژوهش ( دانشجویان مشروط)  به تفکیک دانشکده ها و مقاطع تحصیلی.. 69

 

جدول 3-2- جامعه دوم پژوهش (دانشجویان غیر مشروط ) به تفکیک دانشکده ها و مقاطع تحصیلی.. 70

 

جدول3-3- نمونه اول پژوهش ( دانشجویان مشروط )  به تفکیک دانشکده ها و مقاطع تحصیلی.. 71

 

جدول3-4- نمونه  دوم پژوهش  (دانشجویان  غیر مشروط) به تفکیک دانشکده ها و مقاطع تحصیلی.. 72 جدول3-5- سوال های مربوط به هریک از راهبردهای شناختی و فراشناختی.. 75

 

جدول 4-1- شاخص های توصیفی سن افراد  نمونه  اول (دانشجویان مشروط) 80

 

جدول4-2- شاخص های توصیفی سن افراد  نمونه  دوم  (دانشجویان غیر مشروط ) 81

 

جدول4-3- شاخص های توصیفی وضعیت تاهل افراد نمونه اول (دانشجویان مشروط ) 81

 

جدول4-4- شاخص های توصیفی وضعیت تاهل افراد  نمونه دوم  (دانشجویان غیر مشروط) 82

 

جدول4-5- توصیف داده های جمع آوری شدن در هر متغیر. 83

 

جدول 4-6-  نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنف در بررسی نرمال بودن داد های متغیرهای پژوهش…. 84

 

جدول 4-7- مشخصات توصیفی متغیر خودکارآمدی در دو گروه دانشجویان مشروط و غیر مشروط.. 85

 

جدول 4-8- آزمون  t  مستقل جهت مقایسه  خودکارآمدی در دو گروه دانشجویان مشروط  و غیر مشروط   85

 

جدول 4- 9-  مشخصات توصیفی متغیر راهبردهای شناختی در دو  گروه دانشجویان مشروط و غیرمشروط   86

 

جدول4-10- نتایج تحلیل واریانس چند متغیری(مانوا) بر روی نمرات راهبردهای شناختی دانشجویان مشروط وغیر مشروط   87

 

جدول4-11-نتایج اثرات بین آزمودنی ها روی نمرات راهبردهای شناختی دانشجویان مشروط و غیر مشروط   87

 

جدول4 -12-  مشخصات توصیفی متغیر راهبردهای فراشناختی در دو گروه مشروط و غیر مشروط.. 88

 

جدول4-13- نتایج تحلیل واریانس چند متغیری(مانوا) بر روی نمرات راهبردهای فرا شناختی دانشجویان مشروط وغیر مشروط   89

 

جدول4-14- نتایج اثرات بین آزمودنی ها روی نمرات راهبردهای فرا شناختی دانشجویان مشروط وغیر مشروط   89

 

جدول  4 -15- ماتریس همبتسگی بین راهبردهای شناختی و فراشناختی در دانشجویان مشروط.. 90

 

جدول 4-16- نتایج تحلیل رگرسیون در خصوص رابطه راهبردهای شناختی و فراشناختی در دانشجویان مشروط   91

 

جدول 4-17- ضرایب رگرسیون در خصوص پیش بینی راهبردهای فراشناختی با استفاده از ابعاد راهبردهای شناختی در دانشجویان مشروط   92

 

جدول4 -18- ماتریس همبتسگی بین راهبردهای شناختی و فراشناختی در دانشجویان غیر مشروط.. 93

 

جدول 4-19- نتایج تحلیل رگرسیون در خصوص رابطه راهبردهای شناختی و فراشناختی در دانشجویان غیر مشروط   94

 

جدول 4-20- ضرایب رگرسیون در خصوص پیش بینی راهبردهای فراشناختی با استفاده از ابعاد راهبردهای شناختی در بین دانشجویان غیر مشروط   94

 

جدول 4-22- همبستگی راهبردهای شناختی با خودکارآمدی در دانشجویان مشروط.. 96

 

جدول 4-23-  نتایج تحلیل رگرسیون در خصوص پیش بینی خودکارآمدی با استفاده از ابعاد راهبردهای شناختی (بسط و گسترش ) در بین دانشجویان مشروط.. 97

 

جدول 4-24- ضرایب رگرسیون در خصوص پیشبینی خودکارآمدی با استفاده از ابعاد راهبردهای شناختی در بین دانشجویان مشروط   97

 

جدول 4-25- همبستگی راهبردهای شناختی با خودکارآمدی در دانشجویان غیرمشروط.. 98

 

جدول 4-26-  نتایج تحلیل رگرسیون در خصوص پیش بینی خودکارآمدی با استفاده از ابعاد راهبردهای شناختی  (سازماندهی) دربین دانشجویان غیر مشروط.. 99

 

جدول 4-27- ضرایب رگرسیون در خصوص پیشبینی خودکارآمدی با استفاده از ابعاد راهبردهای شناختی در بین دانشجویان غیر مشروط   100

 

جدول 4-29- همبستگی بین راهبردهای فراشناختی و خودکارآمدی در بین دانشجویان مشروط.. 102

 

جدول 4-30- نتایج تحلیل رگرسیون برای  پیش بینی خودکارآمدی دانشجویان مشروط با استفاده از ابعاد راهبردهای فراشناختی   103

 

جدول 4-31-  ضرایب رگرسیون برای پیش بینی خودکارآمدی دانشجویان مشروط با استفاده از ابعاد راهبردهای فراشناختی   104

 

جدول 4-32- ضریب همبستگی بین راهبردهای فراشناختی با خودکارآمدی در بین دانشجویان غیر مشروط   105

 

2-1- تمهید……………………………………………………………………………………………………………………………17

 

2-2- تعریف معرفت­شناسی………………………………………………………………………………………………………….18

 

2-2-1- معرفت گزاره­ای………………………………………………………………………………………………………………19

 

2-2-2- مؤلفه­های اصلی معرفت­شناسی………………………………………………………………………………………….19

 

2-2-2-1- باور و تعریف آن………………………………………………………………………………………………20

 

2-2-2-1-1- اقسام باور………………………………………………………………………………………………………………21

 

2-2-2-1-1-1- باورهای پایه………………………………………………………………………………………………….21

 

2-2-2-1-1-2- باورهای غیرپایه………………………………………………………………………………………………….23

 

2-2-2-2- صدق………………………………………………………………………………………………………………………..24

 

2-2-2-3- توجیه……………………………………………………………………………………………………………..25

 

2-2-2-3-1- توجیه انسجام­گرا………………………………………………………………………………………….26

 

2-2-2-3-1-1- نقد و بررسی…………………………………………………………………………………………..27

 

2-2-2-3-2- توجیه مبناگرا……………………………………………………………………………………………….27

 

2-2-3- معرفت­شناسی غربی…………………………………………………………………………………………………..28

 

2-2-4- معرفت­شناسی اسلامی………………………………………………………………………………………………..32

 

2-3- موانع موجوددر معرفت­شناسی……………………………………………………………………………………….33

 

2-3-1- شکّاکیّت و تقابل آن با مبناگرایی………………………………………………………………………………….34

 

2-3-2- تسلسل­ معرفتی………………………………………………………………………………………………………….37

 

2-4- خلاصه­ی فصل…………………………………………………………………………………………………………….39

 

فصل سوّم: رویکرد مبناگرایی……………………………………………………………………………………………….41

 

      3-1- تمهید…………………………………………………………………………………………………………………………42

 

3-2- تعریف مبناگرایی………………………………………………………………………………………………………….44

 

3-3- مبناگرایی: رویکردی توجیه­نگر………………………………………………………………………………………45

 

3-4- اقسام مبناگرایی…………………………………………………………………………………………………………….46

 

3-5- اهداف مبناگرایی…………………………………………………………………………………………………………..47

 

3-6- سیر تاریخی مبناگرایی و مراحل تکوّن آن در معرفت­شناسی غربی………………………………………47

 

3-5-1- مبناگرایی و راسیونالیسم……………………………………………………………………………………………..50

 

3-5-1-1- راسیونالیسم ارسطویی………………………………………………………………………………………………….51

 

3-5-1-2- راسیونالیسم دکارتی…………………………………………………………………………………………………….51

 

3-5-2- مبناگرایی و اِمپریسم…………………………………………………………………………………………………..53

 

3-6-پیشینه­ی مبناگرایی در معرفت­شناسی اسلامی……………………………………………………………………………55

 

3-7- بدیل­های معرفتی مبناگرایی…………………………………………………………………………………………………..56

 

3-7-1- توجیه مبتنی بر انسجام……………………………………………………………………………………………….57

 

3-7-1-1- نقد و بررسی……………………………………………………………………………………………………59

 

3-7-2- نامتناهی­گرایی…………………………………………………………………………………………………………………60

 

3-7-2-1- نقد و بررسی………………………………………………………………………………………………………………61

 

3-7-3- شکّاکیّت افراطی………………………………………………………………………………………………………..61

 

3-7-3-1- نقد و بررسی………………………………………………………………………………………………………………62

 

3-8- خلاصه­ی فصل…………………………………………………………………………………………………………….64

 

فصل چهارم: مبناگرایی برتراند راسل……………………………………………………………………………………..67

 

4-1- راسل و آثار علمی……………………………………………………………………………………………………………….68

 

4-2-تحوّلات فکری راسل……………………………………………………………………………………………………………71

 

4-3- علم و مسئله­ی شناخت………………………………………………………………………………………………………..76

 

4-3-1- نمودار علم و مسئله­ی شناخت………………………………………………………………………………………….81

 

4-3-2- سلسله مراتب معرفت………………………………………………………………………………………………..82

 

4-3-3- بدیهیّات…………………………………………………………………………………………………………………..84

 

4-3-3-1- اصل امتناع تناقض…………………………………………………………………………………………….88

 

4-3-3-1-1- نقد و بررسی ……………………………………………………………………………………………..90

 

4-3-4-گزاره/ باور/ صدق و کذب/ حکم……………………………………………………………………………………….92

 

4-3-5-مکانیزم خطا در معرفت­شناسی راسل……………………………………………………………………………….100

 

4-3-6-مفهوم “امر واقع” و اقسام آن………………………………………………………………………………………….102

 

4-3-6-1- امور واقع اتمی……………………………………………………………………………………………… 104

 

4-3-6-2- امور واقع مولکولی…………………………………………………………………………………………………….105

 

 

4-3-6-3- امور واقع از راه آشنایی……………………………………………………………………………………105

 

4-3-6-4- امور واقع مربوط به حافظه…………………………………………………………………………………………107

 

4-3-6-5- امور واقع از راه درون­نگری………………………………………………………………………………………..108

 

4-3-6-5-1- نقد و بررسی…………………………………………………………………………………………….109

 

4-3-6-6- امور واقع سلبی……………………………………………………………………………………………………..109

 

4-4-تجربه­گرایی راسل…………………………………………………………………………………………………………..110

 

4-5- راسل و مبناگرایی………………………………………………………………………………………………………………114

 

4-5-1- ادلّه­ و قراین بر مبناگرا بودن راسل…………………………………………………………………………………..117

 

4-6- خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………………………….119

 

فصل پنجم: مبناگرایی علّامه طباطبائی…………………………………………………………………………………..122

 

5-1- علّامه طباطبائی و آثار فلسفی………………………………………………………………………………………………123

 

5-2- علم و مسئله­ی شناخت……………………………………………………………………………………………….124

 

5-2-1-سلسله مراتب معرفت……………………………………………………………………………………………………..127

 

5-2-2-بدیهیّات………………………………………………………………………………………………………………….128

 

5-2-2-1- اقسام بدیهیّات………………………………………………………………………………………………..129

 

5-2-2-2- بدیهیّات اوّلیّه و شکّ­ناپذیری آن­ها……………………………………………………………………………130

 

5-2-2-3- اصل امتناع تناقض، به ­عنوان اصلی حاکم بر تفکر………………………………………………………….133

 

5-2-2-4- تصدیقات بدیهی و نحوه­ی ارتباط آن­ها با اصل امتناع تناقض………………………………………..134

 

5-2-2-5- تصدیقات نظری و نحوه­ی ارتباط آن­ها با تصدیقات بدیهی…………………………………………….135

 

5-2-2-5-1- تسلسل­ناپذیری تصدیقات نظری………………………………………………………………………….137

 

5-2-3-تصدیق/ حکم/ قضیّه/ باور…………………………………………………………………………………………..139

 

5-3- مکانیزم خطا در معرفت­شناسی علّامه طباطبائی……………………………………………………………………..144

 

5-4- علّامه طباطبائی، فیلسوفی رئالیسم………………………………………………………………………………………..146

 

5-5- علّامه طباطبائی فیلسوفی مبناگرا…………………………………………………………………………………………..148

 

5-5-1- ادلّه­ی منطقی و موجّه در اثبات مبناگرا بودن علّامه طباطبائی………………………………………………..152

 

5-6- خلاصه­ی فصل…………………………………………………………………………………………………………………153

 

فصل هفتم: نتیجه­گیری………………………………………………………………………………………………………155

 

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………162

 

منابع فارسی و عربی…………………………………………………………………………………………………………162

 

منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………..166

 

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………..170

 

 

 

 1- 1- بیان مسئله

 

مبناگرایی، دیدگاهی است درباب ساختارمعرفت، که از این­حیث،به توجیه باورهای استنتاجیمی­پردازد.

 

براین اساس، «مبناگرایی، نگرشی استدرباب ساختار توجیهِ شناخت.»(Fumerton, 2005,p 284). که با ارجاع باورهای استنتاجی به باورهای پایه، ساختارمعرفت را توجیه می­نماید.

 

بنابر اهمیّتِ این رویکرد درتبیین مسئله­ی شناخت، بسیاری از معرفت­شناسان، این دیدگاه توجیه­نگر را پذیرفته­اند؛ چنان­که، با مطالعه­ی سیر تاریخ معرفت­شناسی، می­توان به این نتیجه مؤول شد که اکثر معرفت­شناسان نیز،مبناگرا بوده­اند.

 

با این­وصف، معرفت­شناسان مذکور، نه تنها خود را مبناگرا نمی­خواندند بلکه تا دوران اخیر نیز، به این رویکرد توجیه­نگر اشاره­ای نداشته­اند. براین اساس، استناد مبناگرا بودن به این معرفت­شناسان، چیزی است که از نحوه­ی تفکر مبناگرایانه­ی آنان استنباط می­گردد. نمونه­ی­بارز این امر، راسل و علّامه طباطبائی است که هریک از آنان، علی­رغم اذعان به تئوری مطابقت، هیچ وقت خود را به عنوان یک فیلسوف مبناگرا معرّفی نکرده­اند.

 

باتوجّه به این موارد می­توان تصریح نمود که مبناگرایی، رویکردی جدید و مربوط به قرن بیستم نیست، بلکه سابقه­ی آن، به قدمت طولانی تئوری مطابقت برمی­گردد.[1]

 

نکته­ای که دراینجا باید متذکّر شویم این است که، اکثر مبناگرایان دراثبات باورهای مبنایی خود، از برهان نفی تسلسل استفاده کرده­اند؛ چنان­که،ارسطو دراین­زمینه، ، معتقد است که «به طورکلی ممکن نیست برای همۀ چیزها برهانی یافت شود وگرنه جریانی تا بی­نهایت کشیده­می­شود که دیگر برهان­پذیر نیست» ( ارسطو، 1377، ص 98).

 

راسل، غالباً درحوزه­ی تجربه­گرایی،به­عنوان فیلسوفی مبناگرا محسوب می­شود.به این­معنا که وی، حسیّات را به عنوان مأخذ باورهای حسّی و بدیهی لحاظ می­کند و از این حیث، به توجیه باورهای استنتاجی می­پردازد.

 

راسل، درمعرفت­شناسی خود، به مفهوم سلسله­مراتب معرفت، توجّه خاصّی دارد و درتمام دوره­ها، آن را به عنوان مفهومی­کانونی لحاظ می­کند. به نظر وی، «وظیفه­ی اصلی معرفت­شناس مرتب­کردن معلوماتی ادعایی در سلسله­مراتب معرفت است.معرفت با باورهای پایه آغاز شود.»(Chisholm, 1989,p421).

 

ویژگی خاصّ تفکرراسل، این است که وی، هموارهمواضع معرفتی خود را تعدیل می­سازد. با این­وصف، می­توان این تحوّلات را طی سه­دوره­ی مجزا، مشخّص نمود.

 

دوره­ی اوّل: مربوط به سال­های قبل از 1912، است. راسل در این­دوره، علی­رغم تأثیرپذیری از ایدئالیسم، به مخالفت جدّی با آن می­پردازد. طرح “نظریّه­ی آشنایی”، مربوط به سال­های پایانی این­دوره است که راسل مبناگرایی خود را در عرصه­ی امور تجربی، ارائه می­دهد.

 

دوره­ی دوّم: مربوط به سال­های بین 1912، تا1919، است. راسل در این­دوره، با مطرح کردن نسبت­های چندگانه درکتاب “نظریّه­ی شناخت”، با انتقاد شدید ویتگنشتاین مواجه می­­شود. اینمسئله تا مدّت­ها ذهن وی را به خود مشغول نمود و سبب شد تا سرانجام از اتمام این کتاب، دست بکشد.

 

دوره­ی سوّم: مربوط به سال­های بعد از 1919، است. راسل دراین­زمان، پس از بررسی تئوری­های صدق،[2] به تئوری مطابقت روی می­آورد.

 

نکته­ای که در اینجا باید به آن تصریح نماییم، این است که نظریّه­ی “شناخت از راه آشنایی”،[3] مهمّ­ترین قرینه­ای است که به صراحت، مبناگرا بودن راسل را نشان می­دهد. البته وی، بعدها با گسترش بخشیدن این نوع از شناخت، «”شناخت از راه درون­نگری” و “شناخت مربوط به حافظه و امورگذشته”را نیز جزء “شناخت از راه آشنایی”ذکر نمود.»(Russell, 1966,p193).

 

راسل،مسئله­ی “شناخت” رابه تفصیل، درکتاب “مسائل فلسفه”[4]مطرح می­کند. وی دراین کتاب، ابتداشناخت را به دو نوع 1- “شناخت مربوط به اشیاء”[5] 2- “شناخت مربوط به حقایق”[6] تقسیم­می­نماید، سپس شناخت اشیاء را مشتمل بر دوقسم:”شناخت از راه آشنایی”[7] و “شناختتوصیفی”[8] می­داند.

 

وی، دربخش”شناخت مربوط به حقایق” نیز، آن را به دوقسم: “شناخت شهودی”[9]و”شناخت استنتاجی”[10] تقسیم­می­کند؛ چنان­که در این زمینه معتقد است که«برای توجیه معرفت اکتسابی باید تا آنجا به عقب بازگردیم که به معرفت شهودی برسیم.»(Russell, 1943, p 77).

 

نکته­ی دیگری که دراینجا باید مطرح سازیم، این است که راسل،درمبناگرایی خود، منظور از”شناخت از راه آشنایی” را،همان شناخت “داده­های حسّی”می­داند نه شناخت “اعیان فیزیکی”.

 

براین­اساس، وی معتقد است که «وقتی ازعین محسوس، (Sensible Object)، سخن می­گویم نباید گمان شود که منظور من یک میز است که هم قابل رؤیت و هم قابل لمسبوده و برای بسیاری از افراد قابل دیدن باشد، بلکه منظور من، صرفاً همان قطعه رنگی است که به هنگام نگاه به میز آن را ادراک می­کنم و سفتی و صلابتی است که هنگام فشار دادن به میز، درک می­کنم و یا همان صدای خاصی است که در هنگام ضربه زدن به آن درک می­نمایم.» (Russell, 1972/1, p 83).

 

در معرفت­شناسی اسلامی، رویکرد مبناگرایی، دارای سیر منظم­تری است؛ چنان­که می­توان اکثر فلاسفه­ی مسلمان را،درچارچوب تئوری مطابقت، مبناگرا دانست.

 

براین اساس، علّامه طباطبائی نیز، با ارجاع تصدیقات نظری به تصدیقات بدیهی، مبناگراییخویش را مطرح می­سازد.وی دراین­زمینه،ضمنتأکید بر اصل امتناع تناقض (به عنوان اصل حاکم بر تفکر)،  معتقد است که «فلاسفه نوصدرایی اصل امتناع تناقض را به عنوان بدیهی­ترین قضیه­ای معرفی می­کنند که همۀ شناخت­های بدیهی و نظری به آن نیازدارند وبراین اصل تأکید دارند که با فرض تردید در این اصل، هرگونه شناختی باطل خواهد شد.» (طباطبائی، 1416، ص253).

 

علاّمه طباطبائی، اصلی­ترین دلیل در تثبیت مبناگرایی را، تسلسل­ناپذیری تصدیقات بدیهی می­داند. وی در تأیید این مطلب، درکتاب “اصول فلسفه و روش رئالیسم”،به دومطلبعمده اشاره می­کند:

 

الف) احتیاج تصدیقات نظری به تصدیقاتبدیهی.

 

ب) خطاناپذیر بودن باورهای بدیهی.

 

نکته­ای که دراینجا باید متذکّر شویم، این است که علّامه طباطبائی، رابطه­ی بین تصدیقات نظری با تصدیقاتبدیهی را، براساس رابطه­ی توالّد ارزیابی می­کند؛زیرا نیازمندی تصدیقات نظریبهتصدیقات بدیهیرا، ازقبیل نیازمندی مادّی به صوری می­داند.