2-   پیشینه تحقیق

 

 

 

 

 

 

3-   اهداف تحقیق

 

 

 

 

 

 

4-   روش تحقیق

 

 

 

 

 

 

5-   سوال تحقیق

 

 

 

 

 

 

6- واژگان تحقیق

 

 

 

 

 

 

بخش اول: مفهوم خدا

 

 

 

 

 

 

تاریخچه برهان آوری بر اثبات وجود خدا

 

 

 

 

 

 

خداباوری  (Thesim)

 

 

 

 

 

 

وحدت باوری (mionism)

 

 

 

 

 

 

آیا وجود خدا نیاز به اثبات دارد

 

 

 

 

 

 

راه های اثبات حق تعالی

 

 

 

 

 

 

نظری بر براهین اثبات وجود خدا

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بخش دوم: شیخ اشراق

 

 

 

 

 

 

گفتار اول: مقدمه

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول: زندگی نامه شیخ اشراق

 

 

 

 

 

 

فصل دوم: فلسفه نوری سهروردی و مبانی و ساختار علم الانوار

 

 

 

 

 

 

فصل سوم: حکمت اشراق از نظر سهروردی

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم: هستی­شناسی اشراقی (قاعده الواحد لا یصدر عن الا الواحد)

 

 

 

 

 

 

فصل پنجم: از دیدگاه شیخ اشراق خداوند نور مطلق است

 

 

 

 

 

 

فصل ششم: راه رسیدن به عالم انوار

 

 

 

 

 

 

گفتار دوم: تصور خدا

 

 

 

 

 

 

فصل اول: صفات خدا

 

 

 

 

 

 

مبحث اول: نورالانوار

 

 

 

 

 

 

مبحث دوم: قدرت خدا

 

 

 

 

 

 

مبحث سوم: علم خدا

 

 

 

 

 

 

مبحث چهارم: رحمت خدا (غنی مطلق)

 

 

 

 

 

 

مبحث پنجم: از دیدگاه سهروردی حق تعالی فاعل بالرضاست

 

 

 

 

 

 

فصل دوم: توحید و ( یگانگی )خداوند

 

 

 

 

 

 

گفتار سوم: اثبات خدا

 

 

 

 

 

 

روش شیخ اشراق در اثبات وجود واجب تعالی

 

 

 

 

 

 

مبحث اول: برهان اول شیخ اشراق از طریق اثبات نفس

 

 

 

 

 

 

مبحث دوم: برهان دوم شیخ اشراق از طریق اثبات نیازمندی و فقر اجسام

 

 

 

 

 

 

مبحث سوم:برهان سوم شیخ اشراق از طریق اثبات واجب بالذات و ابطال تسلسل

 

 

 

 

 

 

مبحث چهارم: برهان چهارم شیخ اشراق از طریق علیّت

 

 

 

 

 

 

مبحث پنجم: برهان پنجم شیخ اشراق از طریق حركت

 

 

 

 

 

 

گفتار چهارم: اثبات وحدت خدا

 

 

 

 

 

 

برهان اول شیخ اشراق در اثبات وحدت خداوند

 

 

 

 

 

 

برهان دوم شیخ اشراق در اثبات وحدت خداوند

 

 

 

 

 

 

فصل ششم : نقد و بررسی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بخش سوم: لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

گفتار اول: مقدمه

 

 

 

 

 

 

فصل اول: زندگی نامه لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

فصل دوم: فلسفه لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

فصل سوم: سابقه آشنایی ایرانیان با فلسفه لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

گفتار دوم: تصور خدا

 

 

 

 

 

 

فصل اول: صفات خدا

 

 

 

 

 

 

مبحث اول: کمال خداوند

 

 

 

 

 

 

مبحث دوم: علم خداوند

 

 

 

 

 

 

مبحث سوم: اراده خداوند

 

 

 

 

 

 

فصل دوم: جوهر

 

 

 

 

 

 

مبحث اول: نظریه جدید در مورد منادها، ادراکات منادها

 

 

 

 

 

 

مبحث دوم: جوهر در فلسفه لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

مبحث سوم: مفهوم جوهر فرد در الهیات

 

 

 

 

 

 

مبحث چهارم: اثبات خدا

 

 

 

 

 

 

گفتار سوم: براهین اثبات خدا از دیدگاه لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

فصل اول: براهین اثبات

 

 

 

 

 

 

مبحث اول: برهان حرکت (محرک و متحرک)

 

 

 

 

 

 

مبحث دوم: برهان ضرورت و امکان(یا برهان جهان شناختی)

 

 

 

 

 

 

مبحث سوم: برهان مبتنی بر حقایق ازلی و سرمدی

 

 

 

 

 

 

مبحث چهارم: برهان مبتنی بر غایت

 

 

 

 

 

 

مبحث پنجم: برهان مبتنی بر هماهنگی پیشین بنیاد

 

 

 

 

 

 

فصل دوم: آنسلم و برهان وجودی ایشان

 

 

 

 

 

 

مبحث اول: برهان وجودی

 

 

 

 

 

 

مبحث دوم: آنسلم قدیس

 

 

 

 

 

 

مبحث سوم: تکامل تدریجی برهان وجودی آنسلم

 

 

 

 

 

 

تقریر اول : برهان وجودی آنسلم به بیان خود آنسلم

 

 

 

 

 

 

تقریر دوم : برهان وجودی آنسلم

 

 

 

 

 

 

مبحث چهارم: برهان وجودی لایب نیتس

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بخش چهارم: مقایسه

 

 

 

 

 

 

نتیجه گیری

 

 

 

 

 

 

منابع و مأخذ

 

 

 

 

 

 

 

کلیات

 

 

 

چکیده

 

از مباحث مطرح شده در میان فلاسفه، بحث وجود خداوند می‏باشد. سهروردی از فیلسوفان مسلمان است که معتقد می‏باشد خداوند نورالانوار است و مافوق همه نورها قرار دارد و از براهین متعددی همچون برهان حرکت، علیت، امکان، نیازمندی و فقر اجسام و… هم در اثبات وجود خدا و هم در اثبات صفات خدا استفاده می‏کند. وی بالاترین معرفت را معرفت شهودی می‏داند و لایب نیتس به عنوان یک فیلسوف غربی و موحد نیز قائل به وجود خداوند است و با براهینی همچون ضرورت و امکان، حرکت و هماهنگی پیشین بنیاد و برهان وجودی، خداوند را اثبات می‏کند و صفاتی چون علم، اراده و قدرت را برای آن قائل است که در بحث اثبات خداوند این دو فیلسوف با هم اختلافات و شباهت‏هایی دارند که بیشتر روششان شبیه به هم است، چرا که هر دو برای اثبات خدا در براهین علیت و حرکت و هماهنگی پیشین بنیاد یا هم اشتراک دارند و در این مختصر سعی شده به این تفاوت‏ها و شباهت‏ها پرداخته شود و مباحث موشکافانه مورد بررسی قرار گیرد.

 

 

 

مقدمه

 

در طول تاریخ مسأله خداوند و اعتقاد به یک وجود اعلی جهت ارضاء غریزه پرستش توسط انسان ها همواره مورد توجه بوده است و همین امر باعث شده که انسانها با کمک عقل و استفاده از براهین به اثبات و تبیین وجود این موجود متعالی و مافوق طبیعت بپردازند و از این طریق بتوانند به بحث وجود خدا که همواره دغدغه بشریت بوده و هست پاسخی محکم و استوار داده باشند.

 

در این تحقیق سعی بر آن است که به بررسی موضوع خداوند در فلسفه که یک خاستگاهش غرب می باشد و دیگری در سرزمین های اسلامی طلوع کرده و پرداخته شود و تا حد امکان این دو فلسفه از این موضوع مورد بحث و بررسی و تطبیق قرار گیرد و به سوالاتی از قبیل این که چه صفاتی برای خداوند در این دو فلسفه مطرح می شود و چه براهینی برای اثبات خداوند از دیدگاه سهروردی و لایب نیتس مطرح می شود؟ وجه تشابه و تمایز صفات و افعال و براهین اثبات وجود خداوند از نظر این دو فیلسوف چیست؟در این تحقیق با توجه به بررسی و بحث در موضوعات مطرح شده در بحث خداوند در دو فلسفه سهروردی و لایب نیتس، سعی در پاسخگویی به این سوالات بوده است و بیان شیخ اشراق و لایب نیتس دو حکیم مسلمان موضوع براهین اثبات وجود خدا، برهان حرکت و… مشابه می باشد و در بعضی موارد اختلاف دارند. همچنین در موضوع افعال خداوند و صفات خداوند هر دو حکیم وجوه تشابه زیادی با هم دارند.

 

به امید اینکه در جهت بررسی و تطبیق نظریات این دو بزرگوار قدمی کوچک برداشته باشیم.

 

اهمیت موضوع

 

از آنجا که وجود خداوند به عنوان موجود اعلی و مافوق بشر در آغاز تاریخ و ابتدای وجود بشر به علت وجود غریزه پرستش همواره فکر و ذهن انسان را مشغول داشته، همواره این سوال برای او مطرح بوده است که آیا خداوند به عنوان موجودی شایستة پرستش حقیقتاً وجود دارد؟ آیا عقل بشری می تواند وجود آن را اثبات کند؟ در این صورت او چه صفاتی خواهد داشت؟ همچنین پرسشهای دیگری مطرح می شود که پاسخگویی به آنها همواره دغدغه انسان بوده است، زیرا در صورت اثبات وجود خداوند مسئله پرستش و غایتمندی زندگی انسان مطرح می شود، همچنین در زمینه اخلاقی و با اعتقاد و ایمان داشتن به یک موجود برتر همواره درصدد سنجش افعال و اعمال خود و قیاس آن با غیر مطلق خواهد بود.

 

به همین دلیل چون در این مسأله با توجه به تأثیر عمیق آن در حیات بشری بسیار مهم می باشد توجه پژوهشگر را به خود جلب نمود، مخصوصاً بعد از مطالعه کتب مختلف در زمینه فلسفه اسلامی و از جمله شیخ اشراق به این مسأله و پردازش آن در بیان فیلسوفان غربی از جمله لایب نیتس درصدد برآمدم تا بتوانم بحث اثبات وجود خداوند از دو دیدگاه شیخ اشراق و لایب نیتس را مورد دقت و بررسی قرار داده و به بررسی و تطبیق بحث های مطرح شده میان این دو فیلسوف بپردازم.

 

سوالات تحقیق

 

در این پژوهش به دنبال دستیابی به پاسخ این سوالات بوده ایم:

 

1- سهروردی از چه براهینی در اثبات وجود خداوند استفاده می کند؟