دانلود پایان نامه ارشد رشته جغرافیا : تحلیل عوامل تأثیرگذار ژئوپلیتیک کشورهای اسلامی

مقدمه

1-1- بیان مساله

1-2- ضرورت تحقیق

1-3- اهداف تحقیق

1-4- سوالات تحقیق

1-5- فرضیات تحقیق

1-6- قلمرو تحقیق

1-7- پیشینه تحقیق

1-8- تعریف واژگان کلیدی

1-8-1- جهان اسلام

1-8-2- ژئوپلیتیک

1-8-3- همگرایی

1-8-4- واگرایی

1-8-5- دبن

فصل دوم- مبانی نظری

مقدمه

2-1- مفهوم همگرایی

2-2- عوامل همگرایی

2-2-1- عوامل اجتماعی و فرهنگی

2-2-2- عوامل اقتصادی و سیاسی

2-2-3- ناسیونالیسم

2-2-4- همگرایی منطقه ای

2-2-5- عامل جغرافیا

2-2-6- ساختار سیاسی مشترک

2-2-7- تهدید و احساس خطر مشترک

2-3- همگرایی در جهان اسلام

2-4- راهبردهای همگرایی در جهان اسلام

2-5- تجارب همگرایى در جهان اسلام‏

2-6- اتحادها و ائتلاف‏هاى سیاسى

2-6-1- جمهورى متحده عربی

2-6-2- فدراسیون عربى

2-6-3- اتحادیه عرب

2-6-4- سازمان کنفرانس اسلامى

2-6-5- اتحادیه‏هاى اقتصادى

2-6-5- 1- شوراى همکارى خلیج فارس

2-6-5-2- شوراى همکارى عرب

2-6-5-3- گروه دى هشت

2-6-5-4- سازمان همکارى اقتصادى (اکو)

2-7- موانع همگرایى در جهان اسلام‏

2-7-1- استبداد داخلى

2-7-2- اختلافات سیاسى

2-7-3- ملى‌گرایی افراطی

2-7-4- رقابت‌ به‌جای همکاری

2-7-5- بى‌ثباتى سیاسى

2-7-6- استعمار خارجی

2-7-7- صهیونیسم

2-8- موقعیت جغرافیایی کشورهای اسلامی

2-8-1- ژئوپلیتیک کشورهای مسلمان قاره آسیا

2-8-1-1- آسیای جنوب غربی(خاورمیانه)

2-8-1-1- 1- جمهوری اسلامی ایران

2-8-1-1- 2- اردن

2-8-1-1- 3- افغانستان

2-8-1-1- 4- قطر

2-8-1-1- 5- امارات متحده عربی

2-8-1-1- 6- عربستان سعودی

2-8-1-1- 7- کویت

2-8-1-1- 8- پادشاهی بحرین

2-8-1-1- 9- جمهوری ترکیه

2-8-1-1- 10- سوریه

2-8-1-1- 11- عراق

2-8-1-1- 12- عمان

2-8-1-1- 13- یمن

2-8-1-1- 14- لبنان

2-8-1-1- 15- فلسطین

2-8-1-2- آسیای جنوبی

2-8-1-2- 1- پاکستان

2-8-1-2- 2- بنگلادش

2-8-1-2- 3- مالدیو

2-8-1-3- آسیای جنوب شرقی

2-8-1-3-1- اندونزی

2-8-1-3-2- برونئی

2-8-1-3-3- مالزی

2-8-1-4- آسیای مرکزی

2-8-1-4-1- آذربایجان

2-8-1-4-2- ازبکستان

2-8-1-4-3- تاجیکستان

2-8-1-4-4- تركمنستان

2-8-1-4-5- قرقیزستان

2-8-1-4-6- قزاقستان

2-8-2- مسلمانان قاره آفریقا

2-8-2-1- آفریقای شمالی

2-8-2-1-1- الجزایر

2-8-2-1-2- تونس

2-8-2-1-3- مصر

2-8-2-1-4- مراکش

2-8-2-1-5- لیبی

2-8-2-2- آفریقای شرقی

2-8-2-2-1- جمهوری جیبوتی

2-8-2-2-2- جمهوری سومالی

2-8-2-2-3- تانزانیا

2-8-2-3-آفریقای غربی

2-8-2-3-1- جمهوری بنین

2-8-2-3-2- جمهوری سنگال

2-8-2-3-3- جمهوری گابن

2-8-2-3-4- جمهوری گامبیا

2-8-2-3-5- جمهوری گینه کوناکری

2-8-2-3-6- جمهوری گینه بیسائو

2-8-2-3-7- جمهوری كامرون

2-8-2-3-8- جمهوری ساحل عاج

2-8-2-3-9- جمهوری مالی

2-8-2-3-10- موریتانی

2-8-2-3-11- بوركینا فاسو

2-8-2-3-12- جمهوری سیرالئون

2-8-2-3-13- جمهوری فدرال نیجریه

2-8-2-3-14- جمهوری توگو

2-8-2-4- آفریقای مرکزی

100

2-8-2-4-1- جمهوری اوگاندا

100

2-8-2-4-2- جمهوری چاد

101

2-8-2-4- 3- جمهوری سودان

102

2-8-2-4-4- جمهوری نیجر

103

2-8-2-5- آفریقای جنوبی

103

2-8-2-5-1- جمهوری موزامبیک

103

2-8-2-5-2- اتحادیه کومور

104

2-8-3- قاره اروپا

105

2-8-3-1- جمهوری آلبانی

105

2-8-4- قاره آمریکا

106

2-8-4-1- ونزوئلا

106

2-8-4-2- اکوادور

107

2-8-4-3- جمهوری سورینام

109

2-8-4-4- جمهوری گویان

110

فصل سوم- روش اجرای تحقیق

112

3-1- مقدمه

113

3-2- روش شناسی تحقیق

113

3-3- روش گردآوری اطلاعات

113

3-4- ابزار گردآوری اطلاعات

113

3-5- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

114

فصل چهارم- یافته های تحقیق

115

مقدمه

116

4-1- موقعیت ژئوپلیتیكی برتر جهان اسلام

116

4-2- ویژگی های ژئوپلیتیک جهان اسلام

117

4-3- موقعیت ژئواستراتژیكی جهان اسلام

119

4-4- ویژگی های جمعیتی جهان اسلام

124

4-5- موقعیت ژئوكالچر جهان اسلام

129

4-6- بحث و بررسی یافته های تحقیق

132

فصل پنجم- نتیجه گیری و ارزیابی فرضیه ها

138

مقدمه

139

5-1- ارزیابی فرضیه اول

140

5-2- ارزیابی فرضیه دوم

146

5-3- پیشنهادات

147

منابع

149

چکیده

جهان اسلام، دارای مجموعه‌ای از ویژگی‌های ژئوپلیتیكی ناهمگون است. کشورهای مسلمان دارای امكانات فوق‌العاده مهمی برای همگرائی منطقه‌ای و تشكیل نظام منطقه‌ای با تكیه بر عناصر و آمیزه‌های بومی می باشند. این پایان نامه با هدف تحلیل عوامل تأثیرگذار ژئوپلیتیک کشورهای اسلامی بر معادلات بین المللی انجام گرفت و این سوال مطرح گردید که عوامل تأثیرگذار ژئوپلیتیک کشورهای اسلامی بر معادلات بین المللی کدامند. اهداف این تحقیق شامل تبیین موقعیت ژئوپلیتیک کشورهای اسلامی و شناسایی عوامل تاثیرگذار بر همگرایی کشورهای اسلامی بر مبنای دین اسلامی بعنوان قدرت جهانی هستند. این پایان نامه یک تحقیق توصیفی است و یافته های تحقیق نشان داد که موقعیت جغرافیایی کشورهای اسلامی می تواند با همگرایی در معادلات تأثیرگذار باشد همچنین دین اسلام می تواند عامل قدرت کشورهای اسلامی در معادلات بین المللی باشد.

کلمات کلیدی: ژئوپلیتیک، اسلام، همگرایی، معادلات بین الملل، اتحادیه، عرب.

مقدمه

جهان اسلام با جمعیتی بیش از یک میلیارد نفر به منزله یك قطب جمعیتی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بزرگ، گستره وسیعی از کره خاکی را در بر می گیرد كه دارای قابلیت های قوی برای هم گرایی است. از نقطه نظر جغرافیای سیاسی، اکثر کشورهای اسلامی در مراحل نخستین سازمان دهی سیاسی فضا قرار دارند. در این کشورها جمعیت، با سرعت در حال افزایش است. از نظر ژئوپولیتیكی نیز مسائلی در جهان اسلام وجود دارد. کشورهای اسلامی واقع در خاورمیانه و شمال افریقا از معضل طبیعی و جغرافیایی کم آبی و بی آبی رنج می برند. همین مسئله باعث فراهم آوردن زمینه چالش بین کشورهای دارای حوضه های مشترک آب گردیده و آب را به یک موضوع ژئوپولیتیکی تبدیل کرده است. جهان اسلام، از طرفی زمینه های همگرایی قابل ملاحظه ای دارد که بزرگ ترین مخزن انرژی در اختیار جهان اسلام است. با توجه به رو به کاهش بودن منابع هیدروکربنی انرژی در سایر حوزه ها، منطقه خلیج فارس به علت دارا بودن منابع عظیم انرژی، حداقل برای ربع سده آینده، هم چنان مورد توجه جدی اقتصاد جهانی خواهد بود و این ویژگی برای ژئوپلیتیک بودن این منطقه کفایت می کند.

1-1- بیان مساله

زمانی که برای اولین بار در اواخر دهه پنجاه میلادی مسئله ای به نام ژئوپلیتیک جهان اسلام مطرح شد، جهان اسلام به سه بخش مرکز، غرب و شرق تقسیم بندی شد و با نظر به اینکه این تقسیم بندی با واقعیت های گسترش و نفوذ اسلام هماهنگی بیشتری داشت، مورد توجه صاحب نظران غربی هم قرار گرفت. نیاز به تغییر ساختار نظام ژئواستراتژیکی جهان، تغییر ساختار نظام شوروی سابق را به دبنال داشت که در پی فروپاشی آن جمهوری های مسلمان نشین شوری به استقلال رسیدند که این دگرگونی قبل از هر چیز مرزهای ژئوپلیتیکی جهان اسلام را تغییر داد، نتیجه آنکه ما امروز با مجموعه ای از قلمروهای جغرافیایی جهان اسلام مواجه هستیم(عزتی، 1379، ص1).

اندیشمندان اسلامی براساس آموزه های دین اسلام تصویری ژئوپلیتیکی از نظم جهانی ارائه می دهند که تفاوتی آشکار با نظم جغرافیایی موجود دارد. نخستین ویژگی چنین نظمی، نادیده انگاشتن دولت های ملی و قلمروی جغرافیایی کشورها است. اسلام مرزهای عقیدتی و یک نظم امتی در قلمرو دارالاسلام را به رسمیت می شناسد که بر مبنای عقاید و اصول مشترک اسلام بین مسلمانان انسجام و وحدت پیدا می کند. چنین نگرشی به ایجاد یک بوک قدرت(قدرت سوم) در چارچوب موازنه قوا و معادلات بین المللی کنونی تأکید می ورزد(پیشگاهی فرد و همکاران، 1385، ص115).

برنامه بنیادگرایی اسلامی از طریق چند فرآیندسیاسی گوناگون و بسته به پویشهای هر دولت ملی و شکل برنامه ریزی جهانی در هراقتصاد، در مقام جوامع اسلامی و همین طور بین اقلیتهای مسلمان در جوامع غیرمسلمان ظهور کرده است. یک هویت جدید در حال ساخته شده است، امّا به با بازگشت به سنت، بلکه با کار روی مواد و مصالح سنتی به منظور تحقیق بخشیدن به دنیایی الهی و برادرانه که در آن توده های محروم و روشنفکران ناراضی ممکن است معنای جدیدی را بسازند که بدلیل اینکه طردکننده نظم جهانی است جهان شمول می شود(شمسینی غیاثوند و همکاران، 1391، ص80).

به نظر می رسد نظم مورد نظر جهان اسلام در واقع مبین تصویری ژئوپلیتیکی از یگانگی امت اسلامی و فراتر از آن همبستگی نوع بشر در سایه مبانی و پیوندهای عقیدتی مشترک است. این اصل به طور اصولی در تضاد و تقابل با بنیان های نظم جغرافیای بین المللی حاکم می باشد(پیشگامی فرد و همکاران، 1385، ص116).

امروزه برای پیشبرد همگرایی و همکاری میان کشورها در حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و تکنولوژیک چه در سطح منطقه ای و چه در سطح بین المللی، اتحادیه یا سازمان هایی به وجود می آید که با برخورداری از ساختارهای رسمی و براساس توافق چندجانبه میان دولت ها به صورت فراملی عمل می کنند. در حوزه کشورهای اسلامی وجود یک سازمان کارامد و فراگیر به منظور جمع کردن کشورها در فرایند همگرایی، همانند اتحادیه اروپایی ضرورتی اجتناب ناپذیر است. با وجود آنکه سازمان کنفرانس اسلامی می توانسته در رابطه با همگرایی جهان اسلام گزینه مناسبی باشد، زیرا هم تمامی کشورهای اسلامی در آن عضویت دارند و هم از چندین دهه تجربه سازمانی برخوردار است اما این سازمان بدلیل آنکه ازکارایی و قدرت لازم برخوردار نیست و همچنین وابستگی برخی کشورهای عضو به بیگانگان، عدم توجه بعضی اعضا به همکاری با سازمان و فقدان سازوکارهای موثر در وادارکردن کشورها جهت اجرای قطعنامه های سازمان کنفرنس اسلامی برای همگرا نمودن کشورهای اسلامی ناکارآمد بوده است(حسینی مقدم و همکاران، 1391، ص5-4).

اگرچه اغلب مسلمانان به لحاظ ایدئولوژیک خواهان ایجاد همبستگی و اتحاد جهانی کشورهای مسلمان هستند امّا در واقع چنین امری با چالش های متفاوتی روبرو است. این چالش های متفاوت در قالب نارضایتی هایی در میان کشورهای مسلمان وجود بارز دارد که نمی توان صرف وجود عامل وحدت بخش اسلام بر روی آن تاکید نمود. اگرچه جهان اسلام در کلیت خود تاثیرگذار در فرایندهای جهانی می باشد امّا در واقع خود به علت عدم انسجام لازم نتوانسته به محوری موثر تبدیل شود. جهان اسلام به عنوان محدوده ای قابل توجه در جغرافیای جهان درگیر مشکلات درونی- ملی و منطقه ای می باشد. از آنجائیکه بسیاری از این چالش ها ناشی از رویکردهای تئولوژیکی می باشد امّا محور چاره ای مشکلات، اقدامات تئولوژیکی نیست بلکه رویکردهای ژئوپلیتیک برای معرفی افق های جدید و کارکردی باید مورد توجه واقع شود(یوسفی و همکاران، 1389، ص5).

باتوجه به موارد مطروحه، این پژوهش درصدد می باشیم که به تبیین موقعیت ژئوپلیتیک کشورهای اسلامی بپردازد و عوامل تاثیرگذار بر همگرایی کشورهای اسلامی بر مبنای دین اسلامی بعنوان قدرت جهانی را شناسایی نماید.

1-2- ضرورت تحقیق

جهان اسلام به لحاظ جغرافیایی، وسعت قابل ملاحظه‌ای از كره خاكی را در بر می‌گیرد. گستره آن حدود یازده هزار كیلومتر طول جغرافیایی، از غربی‌ترین نقطه در شمال افریقا تا جزایر جاوه اندونزی و حدود 6 هزار كیلومتر عرض جغرافیایی، از شمال قزاقستان تا جنوب سودان را در بر می‌گیرد. جمعیت جهان اسلام براساس برآوردهای خوش بینانه، بیش از یک میلیارد و دویست میلیون نفر می باشد که عمده آنها در گستره پیش گفته در قالب ملیت های مختلف، پیرو دین اسلام هستند. این گستره، دربرگیرنده منطقه اسلام مركزی و اسلام پیرامونی است. اسلام مركزی شامل كشورهایی است كه در سال های آغازین گسترش اسلام به این دین گرویدند و اسلام پیرامونی، قسمت هایی از جهان اسلام است كه در سده ‌های بعدی، اسلام را به عنوان یك آیین آسمانی برای خود انتخاب كردند. علاوه بر این گستره، امروزه مسلمانان در همه كشورهای دنیا حضور دارند. جمعیت مسلمانان در برخی كشورهای اروپایی، اگر چه در اقلیت هستند، ولی اقلیتی را تشكیل می‌دهند كه به مثابه اكثریت قابل ملاحظه‌ای می‌باشند.
در سال های اخیر، وقوع حوادثی در جهان با عاملیت عده‌ای به ظاهر مسلمان باعث شد تا تبلیغات منفی گسترده ای علیه مسلمانان صورت گیرد. حادثه 11 سپتامبر و تشكیل حكومت افراطی طالبان در افغانستان، آخرین مصداق از این اقدامات به شمار می رود. عده‌ای در غرب با استفاده از ابزار تبلیغات، اعمال خلاف اسلام و خشونت‌بار مسلمان نمایان را اعمال اسلامی، جلوه داده و تلاش نمودند تا آن چه اتفاق افتاده را واقعیت جهان اسلام معرفی كنند. آن چه مسلّم است این که جهان اسلام از این اعمال ضدخدایی و ضدانسانی، جداست. با افول دیگر مکاتب مادی در جهان امروزی، دنیای اسلام دارای ارزش های ذاتی بسیار ارزش مندی است كه می‌تواند قابلیت سازگاری جهان اسلام و تمدن اسلامی با سایر ادیان و تمدن ها را به جهانیان نشان دهد. به طور حتم، دست یابی به این مقصود، به آسانی میسر نیست؛ به ویژه این كه جریان های ضداسلامی تلاش می‌نمایند تا با وارونه جلوه دادن واقعیت های جهان اسلام، چهره آن را مخدوش نمایند. جهان اسلام، در حال حاضر، دارای مجموعه‌ای از ویژگی‌های ژئوپولیتیكی ناهمگون است به همین دلیل ویژگی های فوق‌العاده مهمی برای همگرائی و تشكیل نظام منطقه‌ای با تكیه بر عناصر و آمیزه‌های بومی دارد.

1-3- اهداف تحقیق

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب