1-5-9 روان پریشی 8

 

1-6- معرفی متغیرها وتعریف نظری و عملیاتی آنها 9

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

 

2-1- پیش درآمد 11

 

2-2- سلامت روان 11

 

2-2-1 روان شناسی سلامت 11

 

2-2-2 مکتب تحلیل بیوانرژتیکی 12

 

2-2-3 مسایل اخلاقی در معنویت وسلامت روان 12

 

2-2-4 ضوابط اخلاقی انجمن روان شناسی امریکا 12

 

2-2-5 معنویت و سلامت روان 13

 

2-2-6 بخشایش و نادیده گرفتن خشم 13

 

2-2-7 خصوصیات افراد دارای سلامت روان 13

 

2-2-8 خود بیمار انگاری 14

 

2-2-9 اختلال وسواسی- اجباری( (ocd 14

 

2-2-10 حساسیت بین فردی 15

 

2-2-11 افسردگی 15

 

2-2-12 اضطراب 16

 

2-2-13 خصومت 17

 

2-2-14 فوبیا 17

 

2-2-15 پارانویا 18

 

2-2-16 روان پریشی 18

 

2-3- پرخاشگری 18

 

2-3-1 تعریف پرخاشگری 18

 

2-3-2 انواع پرخاشگری 19

 

2-3-3 تظاهرات پرخاشگری از کودکی تا اوایل بزرگسالی 20

 

2-3-4 در طول دومین وسومین سال ها عمر، نشانه های رفتاری 20

 

2-3-5 نوجوانی و اوایل بزرگسالی 21

 

2-3-6 عوامل موثر بر پرخاشگری 22

 

2-3-7 خانواده به منزله مرکز آموزش پرخاشگری 22

 

2-3-8 تقلید پرخاشگری 23

 

2-3-9 تقویت پرخاشگری 23

 

2-3-10 تماشای خشونت در تلویزون 24

 

2-3-11 نقص در مهارت های شناختی 25

 

2-3-12 کنترل پرخاشگری 26

 

2-3-13 آموزش استراتژی های موثر بر کاهش تعارض به کودکان 26

 

2-3-14 تشویق وترغیب رفتارهای مخالف 26

 

2-3-15 آگاهی فزاینده از تاثیرات زیان آورپرخاشگری 27

 

2-3-16 سازمان بندی مجدد محیط ها 27

 

2-3-17 برون ریزی عواطف از طریق هنر 27

 

2-3-18 شیوه های رفع خشم 27

 

2-3-19 شیوه های مو اجه با انسان خشمگین 28

 

2-4- نقاشی و نقاشی درمانی 28

 

2-4-1 نخستین مراحل نقّاشی کودکان خط خطی کردن 28

 

2-4-2 مراحل تکامل خط خطی کردن 29

 

2-4-3 از هیجده ماهگی تا دو سال و نیمگی 29

 

2-4-4 توصیف نقاشی توسط پیاژه 30

 

2-4-5 تفسیرهای فرافکنانه نقاشی کودکان 31

 

2-4-6 توصیف نقاشی توسط پیاژه 31

 

2-4-7 هیجده ماهگی تا دوسال و نیمگی 31

 

2-4-8 از دو سال و نیمگی تا پنج سالگی 32

 

2-4-9 پنج تا هشت سالگی 32

 

2-4-10 هشت سالگی تا نوجوانی 33

 

2-4-11 شاخص های هیجانی در مورد نقاشی کودکان 33

 

 

2-4-12 انتخاب موضوع نقاشی بین پسرها و دخترها 33

 

2-4-13 اضافه نمودن شخصیت های دیگر 34

 

2-4-14 کمبود محبت 34

 

2-4-15 نقاشی در مقام بازی 34

 

2-4-16 حسادت 35

 

2-4-17 بی ارزش کردن اشخاص 35

 

2-4-18 کودک و میمون 35

 

2-4-19 فاصله بین اشخاص 36

 

2-4-20 برجسته نمودن اشخاص 36

 

2-4-21 رنگ و تخیلات 36

 

2-4-22 تعیین هویت 37

 

2-4-23 تکامل چهره نگاری 37

 

2-4-24 ارتباط بین اندازه اشیاء و محل قرار گرفتن آنها 37

 

2-4-25 نقاشی و زندگی عاطفی کوک 38

 

2-4-26 جهت نقاشی 38

 

2-4-27 فضا 38

 

2-4-28 معانی رمزی حیوانات 39

 

2-4-29 معانی رمزی آب 39

 

2-4-30 معانی رمزی رنگین کمان 40

 

2-4-31 معانی رمزی کوه ها 40

 

2-4-32 معانی رمزی هواپیما 40

 

2-4-33 معانی رمزی راه 40

 

2-4-34 معانی رمزی خانه 40

 

2-5- پیشینه تحقیق 41

 

2-5-1 پیشینه هنر و نقاشی درمانی 41

 

2-6- موسیقی و نقاشی 48

 

2-6-1 ریتم یا آهنگ ترسیم 49

 

2-7- نظریه های مختلف در مورد سلامت روان 49

 

2-7-1 نظریه فروید 49

 

2-7-2 نظریه موری 50

 

2-7-3 نظریه آدلر 50

 

2-7-4 نظریه مزلو 51

 

2-7-5 نظریه فروم 51

 

2-7-6 نظریه روان تحلیل گری 52

 

2-7-7 نظریه رفتار شناسی فطری 52

 

2-7-8 نظریه سائق (فرضیه ناکامی –پرخاشگری) 52

 

2-7-9 نظریه یادگیری اجتماعی 53

 

2-7-10 نظریه هنرمندانه 54

 

2-7-11 نظریه بالینی- فرافکن 54

 

2-7-12 نظریه تکاملی 55

 

2-7-13 نظری بالینی- فرافکنانه 56

 

 

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

 

3-1- پیش‌درآمد 58

 

3-2- طرح تحقیق 58

 

3-3- جامعه آماری 59

 

3-4- حجم نمونه مورد مطالعه 59

 

3-5- روش نمونه‌گیری و تعداد نمونه 60

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

 

4-1-  نتایج تجزیه و تحلیل 62

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

 

5-1- بحث و تحلیل نتایج 73

 

5-2- محدودیت‌ها 74

 

5-3- پیشنهادهای تحقیق 75

 

5-3-1 پیشنهادهای پژوهشی 75

 

5-3-2 پیشنهادهای كاربردی 75

 

منابع و مآخذ 76

 

فهرست منابع فارسی 76

 

فهرست منابع انگلیسی 79

 

پیوست 81

 

چکیده انگلیسی 88

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                    شماره صفحه

 

جدول 3-1: تعداد دانش‌آموزان گروه كنترل و گروه آزمایش 60

 

جدول 4-1: شاخص های آمار توصیفی پیش آزمون و پس آزمون نمره افسردگی دانش آموزان در دو گروه آزمایش و کنترل 62

 

جدول 4-2: نتایج تجزیه و تحلیل آزمون جهت مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با گروه کنترل در خرده مقیاس افسردگی 62

 

جدول 4-3: شاخص های آمار توصیفی پیش آزمون و پس آزمون نمره خود بیمارانگاری دانش آموزان در دو گروه آزمایش و کنترل 63

 

جدول 4-4: نتایج تجزیه و تحلیل آزمون جهت مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با گروه کنترل در خرده مقیاس خودبیمارانگاری 63

 

جدول 4-5: شاخص های آمار توصیفی پیش آزمون و پس آزمون نمره روان پریشی دانش آموزان در دو گروه آزمایش و کنترل 64

 

جدول 4-6: نتایج تجزیه و تحلیل آزمون جهت مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با گروه کنترل در خرده مقیاس روان پریشی 64

 

جدول 4-7: شاخص های آمار توصیفی پیش آزمون و پس آزمون نمره اضطراب دانش آموزان در دو گروه آزمایش و کنترل 65

 

جدول 4-8: نتایج تجزیه و تحلیل آزمون جهت مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با گروه کنترل در خرده مقیاس اضطراب 65

 

جدول 4-9: شاخص های آمار توصیفی پیش آزمون و پس آزمون نمره وسواس دانش آموزان در دو گروه آزمایش و کنترل 66

 

جدول 4-10: نتایج تجزیه و تحلیل آزمون جهت مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با گروه کنترل در خرده مقیاس وسواس 66

 

جدول 4-11: شاخص های آمار توصیفی پیش آزمون و پس آزمون نمره حساسیت بین فردی دانش آموزان در دو گروه آزمایش و کنترل 67

 

جدول 4-12: نتایج تجزیه و تحلیل آزمون جهت مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با گروه کنترل در خرده مقیاس حساسیت بین فردی 67

 

جدول 4-13: شاخص های آمار توصیفی پیش آزمون و پس آزمون نمره فوبی دانش آموزان در دو گروه آزمایش و کنترل 68

 

جدول 4-14: نتایج تجزیه و تحلیل آزمون جهت مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با گروه کنترل در خرده مقیاس فوبی 68

 

جدول 4-15: شاخص های آمار توصیفی پیش آزمون و پس آزمون نمره خصومت دانش آموزان در دو گروه آزمایش و کنترل 69

 

جدول 4-16: نتایج تجزیه و تحلیل آزمون جهت مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با گروه کنترل در خرده مقیاس خصومت 69

 

جدول 4-17: شاخص های آمار توصیفی پیش آزمون و پس آزمون نمره پارانوئید دانش آموزان در دو گروه آزمایش و کنترل 70

 

جدول 4-18: نتایج تجزیه و تحلیل آزمون جهت مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با گروه کنترل در خرده مقیاس پارانوئید 70

 

جدول 4-19: شاخص های آمار توصیفی پیش آزمون و پس آزمون نمره سلامت روانی دانش آموزان در دو گروه آزمایش و کنترل 71

 

جدول 4-20: نتایج تجزیه و تحلیل آزمون جهت مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با گروه کنترل در خرده مقیاس سلامت روانی 71

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

 

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر نقّاشی درمانی بر سلامت روان دانش آموزان پسر مدارس ابتدایی شهرستان گچساران بود. متغیرهای پژوهش حاضر سلامت روانی با ابعاد (اضطراب، خصومت، جسمانی كردن، حساسیت بین فردی، وسواس، فوبیا، پارافوبیا، روان‌پریشی) بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل كلیه دانش‌آموزان مقطع ابتدایی شهرستان گچساران بود كه در سال تحصیلی 93-92 مشغول تحصیل بودند. حجم نمونه پژوهش حاضر به تعداد 50 نفر بود كه با استفاده از روش نمونه‌گیری طبقه ای انتخاب شدند. این پژوهش از نوع شبه آزمایشی است. متغیر مستقل نقاشی درمانی است و متغیر وابسته سلامت روانی می‌باشد ابزار اندازه‌گیری پژوهش حاضر فهرست تجدیدنظر شده علائم روانشناختی (-R90 SCL) بود. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون آماری t برای گروه‌های مستقل استفاده شد. نتایج حاصل نشان داده كه بین سلامت روانی (در همه زیر مقیاس‌ها) دانش‌آموزانی كه به آنها آموزش نقاشی درمانی داده شده بود نسبت به دانش‌آموزانی كه این آموزش را دریافت نكرده بودند تفاوت معناداری وجود دارد. بنابراین می‌توان نتیجه‌ گرفت كه دانش‌آموزانی كه به آنها آموزش نقاشی درمانی داده شده بود نسبت به آنها كه این آموزش را دریافت نكرده بودند سلامت روانی بالاتری داشتند.

 

 

 

کلمات کلیدی: مدرسه ابتدایی، سلامت روان، نقاشی درمانی

 

مقدمه

 

نقّاشی کودک نوعی بازی است: در تمام دوره کودکی و تا مرزهای نوجوانی، اکثر کودکان منظماً به     مجموعه­ای از فعالیّت­های ترسیمی می پردازند و بدین ترتیب روابط متکثّری با واقعیبت ها برقرار می­سازند کودکان با استفاده از شیوهای مختلف، تصور خود را از جهان به نوعی ترسیم می­کنند. با این فعالیّت همانند دیگر فعالیّت­های لهوی، لذّت، اکتشاف و تجربه آنچه ممکن است همراهند. نقّاشی، بازی، طنز و هنر به یک خانواده رفتاری تعلّق دارند و به این دلیل به منزله انعکاس مجموعه ساخت هایی هستند که کودک در دسترس خود دارند امّا در هر حال این فعالیّت­ها در چهار راه جهان برونی (واقعیّت برونی) و جهان درونی (واقعیّت درونی) قراردارند و زمینه را برای بیان تعارض ها یا تضادها بین این دو دسته واقعیّت فراهم              می سازند (دادستان 1387، 13).

 

از حدود پایان نخستین سال زندگی، بسیاری از کودکان، فعالیّتی که می­توان آن­را ترسیم با دقیق­تر بگوییم «نگاره گری» نامید از خود نشان می­دهند. در فرهنگ متداول جهان کنونی، ابزار این نگاره‌گری غالباً یک مداد یا قلم است، امّا ممکن است کودک از انگشت، اسفنج، یک تکّه گچ، یک تیره چوب و یا هر شیء دیگر نیز استفاده کنند. هر چند این نگاره گری یا ترسیم ترجیحاً بر صفحه­ای از کاغذ نقش می­بند امّا ممکن است صفحات کتاب یا سطوح دیگر از قبیل لوازم خانه، دیوارها، پارچه­ها و غیره صحنه عمل باشند و تعارض­های بسیاری با بزرگسالان به وجود آورند غالباً تولید لکّه­های مقدّم بر تولید این خطوط یا         نگاره­هاست (دادستان 1387، 13).

 

بدین ترتیب، در مبنای ترسیم وحتّی قبل از نخستین خط خطی کردن ها و پدیدآوری خطوطی که ظاهراً واجد معنایی نیستند، مجموعه پیچیده ای از رفتارهای حرکتی، توحید یافتگی های ادراکی و کاربرد اطلاعاتی که از این آثاردوام دار و مشاهده شدنی به منزله تدوام بدن حاصل می شوند، قراردارد. مؤلفانی به بررسی شباهت، و تفاوت های بین این فعالیّت «پیش ترسیم» و «هویت پردازی‌ها» کودک پرداخته اند. اصواتی که کودک تولید می کند زود گذرند امّا به عنوان وسیله ارتباط جزئاً سازماندهی می شوند. به عکس نگاره ها بلا اثرند دارای معنای تمایز یافته ای نیستند امّا معّرف «مضاعف سازی» بدنی ارادی هستند. به عبارت دیگر این نگاره ها در شمار آثار قلمداد می گردند که از عملی که به تولید آنها می انجامد، جدا            می شوند. در شمار آثار قلمداد می گردند که از عملی که به تولید آنها می انجامد، جدا می شوند. این            نگاره­گری­های عمدی یا ارادی، از دوّمین سال زندگی به منزله ترسیم درهم برهم­اند و بتدریج به یک مهار کردن حرکتی ادراکی رکاب می دهند. یعنی سپس از مرحله ای که کودک از دست خود تبعیّت می کند در یک مرحله بعدی، چشم به هدایت دست می پردازد. به نظر اکثر مؤلفانی در جریان سوّمین سال زندگی است که نخستین بگاره های تقلیدی ظهور می کنند ودوران خط خط کردن پشت سر گذاشته می شوند.